Μετάφραση: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Επιμέλεια: δρ Ιωάννης Πλεξίδας

Εκδόσεις λογεῖον, 2011

Αποτελεί κοινό τόπο ότι η ιστορία χαλκεύεται. Σε αυτή τη χάλκευση της σχέσης της επιστήμης με τη θρησκεία έρχεται να απαντήσει η εν λόγω διαφωτιστική μελέτη με τίτλο, Ο Γαλιλαίος στη φυλακή. Μύθοι για την επιστήμη και τη θρησκεία, σε μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη και επιμέλεια του δρα Ιωάννη Πλεξίδα.

Είκοσι πέντε μύθοι και είκοσι πέντε τολμηροί αναζητητές των αληθειών που έρχονται να γίνουν ίσως δυσάρεστοι, αλλά πολύτιμοι. Είκοσι πέντε αναιρέσεις μύθων με τους οποίους μεγαλώσαμε. Όχι, θα υποστηρίξουν οι συγγραφείς του βιβλίου, δεν ήταν και δεν είναι εχθροί η επιστήμη με τη θρησκεία. «Ο μεγαλύτερος μύθος στην ιστορία της επιστήμης και της θρησκείας θέλει να βρίσκονται σε κατάσταση αέναης σύγκρουσης». (σ. 13). Σκοπός των είκοσι πέντε ακαδημαϊκών που συνυπογράφουν το βιβλίο, με τον καθένα απ’ αυτούς να ανατρέπει και έναν μύθο, είναι η αναζήτηση και η αποκατάσταση της αλήθειας, χωρίς ιδεολογικές προκαταλήψεις. Το σημαντικό είναι, όπως μαθαίνουμε από τον επιμελητή της αμερικανικής έκδοσης Ronald L. Numbers, ότι οι συγκεκριμένοι ερευνητές «… εμφανώς δεν έχουν να υπηρετήσουν επιστημονικά ή θεολογικά συμφέροντα» (σ. 19). Επιπροσθέτως, «… σχεδόν οι μισοί, οι δώδεκα από τους είκοσι πέντε, αυτοπροσδιορίζονται ως αγνωστικιστές ή άθεοι» (σ. 19). Και αυτό, ακριβώς, το σημείο είναι που καθιστά μοναδικό το συγκεκριμένο βιβλίο. Άθεοι και αγνωστικιστές επιστήμονες έρχονται να ερευνήσουν τις πηγές και τα επιστημονικά δεδομένα προκειμένου να φέρουν στο φώς την αλήθεια, η οποία, θα λέγαμε παραφράζοντας τον Ηράκλειτο, «κρύπτεσθαι φιλεί».

Σε αντίθεση με τους δημιουργούς των μύθων, οι οποίοι θέλησαν να εξυπηρετήσουν προσωπικά συμφέροντα και σκοπιμότητες, οι ερευνητές του παρόντος βιβλίου «… ακολούθησαν ελεύθερα μαρτυρίες και στοιχεία, όπου και αν οδήγησαν» (σ. 11). Και οι αποκαλύψεις είναι ανατρεπτικές και καταιγιστικές, καθώς ανασκευάζονται μύθοι αιώνων και δικαιώνεται η θρησκεία. Η επιστήμη με τη θρησκεία δεν ήταν εχθροί. Κανένας επιστήμονας δεν καταδικάστηκε για τις επιστημονικές του απόψεις.

Ό,τι κι αν λένε οι μύθοι, δεν ήταν πολέμιος διαπρύσιος της εκκλησίας ο Δαρβίνος (σσ. 177-186 και 157-166), μήτε και πέρασαν από βασανιστήρια φρικαλέα τον Γαλιλαίο οι καρδινάλιοι (σσ. 81-92). Μαθαίνουμε πολλά εδώ, που αναιρούν τα όσα λέγαμε αβασάνιστα χρόνια τώρα, για τον υποτιθέμενο θάνατο της Υπατίας από εξαγριωμένους χριστιανούς, για τον προσωπικό Θεό του Αϊνστάιν, και για το ότι η αρχή της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ απέδειξε την ελεύθερη βούληση.

Η Εκκλησία όχι μόνο δεν πολέμησε την επιστήμη, αλλά αντίθετα την υποστήριξε, χρηματοδοτώντας μια σειρά πανεπιστημιακών τμημάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πανεπιστήμια στα οποία, μάλιστα, δεν υπήρχαν καν θεολογικές σπουδές (σσ. 118-121). Η Εκκλησία, μαθαίνουμε, ήταν θετική απέναντι στη θύραθεν παιδεία. Το βεβαιώνουν τα κείμενα κορυφαίων Πατέρων της Εκκλησίας —Ανατολικής και Δυτικής—, όπως του Μ. Βασιλείου, του ιερού Αυγουστίνου, του Γρηγορίου Νύσσης και πολλών άλλων (σσ. 27-30). Μαθαίνουμε ακόμη ότι οι χριστιανοί δεν δίδασκαν ότι η γη είναι επίπεδη (σσ. 39-45) και δεν εμπόδισαν την ανθρώπινη ανατομή (σσ. 105-113) ή τη νάρκωση κατά τον τοκετό (σσ. 105-112).

Πέρα από όσα αναφέραμε παραπάνω, οι αναγνώστες του βιβλίου θα βρουν στις σελίδες του μύθους που σχετίζονται με τον Νεύτωνα, τον Λαπλάς, τον Χάξλει, τον Φρόυντ, τον Χέκελ, τον Καρτέσιο, τον Μπορ, και πολλούς άλλους ακόμη που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στο ιστορικό δράμα των σχέσεων της επιστήμης με τη θρησκεία.

Το βιβλίο, Ο Γαλιλαίος στη φυλακή. Μύθοι για την επιστήμη και τη θρησκεία, αποτελεί αναγκαίο ανάγνωσμα για όποιον ζητάει μια απάντηση για το ακανθώδες πρόβλημα των σχέσεων της επιστήμης με τη θρησκεία, και επιθυμεί να δει πέρα και πάνω από τους μύθους.

Πηγή: http://antifono.gr/portal/%CE%A0%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%B5%CE%B3%CE%B3%CE%AF%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%B4%CF%81%CF%8C%CE%BC%CE%B9%CE%BF/3263-%CE%9F-%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%BB%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%86%CF%85%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CE%AE-%CE%9C%CF%8D%CE%B8%CE%BF%CE%B9-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%B7-%CE%B8%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%B12a.html?joscclean=1

***

Ο Γαλιλαίος στη φυλακή: Μύθοι για την επιστήμη και τη θρησκεία

του Ζήση Γ. Σίσκου

υπ. Δρ. Θεολογίας

Προέδρου Συλλόγου Μεταπτυχιακών Φοιτητών & Υπ. Διδακτόρων

Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ “Απόστολος Ιάσων ο Θεσσαλονικεύς"

Τίτλος Βιβλίου: επ. Ronald L. Numbers, Ο Γαλιλαίος στη φυλακή: Μύθοι για την επιστήμη και τη θρησκεία, μτφρ. Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης, επ. Ιωάννης Πλεξίδας, εκδ. Λογείον, Τρίκαλα 2011

Ένα βιβλίο το οποίο δεν πρέπει να απουσιάζει από τις βιβλιοθήκες όσων επιθυμούν και μπορούν να αντέξουν στο φως της αλήθειας, έρχεται να διαφωτίζει την πραγματική σχέση της επιστήμης με τη θρησκεία, καταρρίπτοντας την σκοτεινή θελκτικότητα του μύθου που φαίνεται να κυριαρχεί ποικιλοτρόπως στην κοινωνία της πληροφορίας. Γνώρισε πρόσφατα την κυκλοφορία του στα ελληνικά, με τίτλο “Ο Γαλιλαίος στη φυλακή, μύθοι για την επιστήμη και τη θρησκεία”, από τις εκδόσεις Λογείον με την επιμέλεια του υπευθύνου των εκδόσεων Δρ. Ιωάννη Πλεξίδα και τη μεταφραστική προσπάθεια του Γιώργου - Ίκαρου Μπαμπασάκη, από την αγγλική έκδοση υπό τον τίτλο “Galileo Goes to Jail, and Other Myths about Science and Religion”, των εκδόσεων Harvard University Press, που κυκλοφόρησε το 2009 με την επιμέλεια του Ronald L. Numbers.

Το βιβλίο αυτό έρχεται να απαντήσει σε είκοσι πέντε μύθους για την διαχρονική σχέση της επιστήμης και της θρησκείας, με βάση την επιστημονική αλήθεια η οποία φαντάζει πολυτέλεια στις ημέρες μας.

Από τη μια πλευρά οι είκοσι πέντε μύθοι της ιστορίας της ανθρωπότητας και της επιστήμης και από την άλλη είκοσι πέντε τολμηροί μελετητές που διψούν για την αποκατάσταση της αλήθειας, με συστηματικό τρόπο μελετούν και καταλήγουν μέσα από τα μονοπάτια της επιστημονικής αναζήτησης των πηγών και του ιστορικού πλαισίου της εποχής στην κορυφή της αλήθειας, η οποία δεν θέλει τη θρησκεία να εναντιώνεται στην επιστήμη. Το βιβλίο αυτό απαντά σε μια σειρά μυθικών ερωτημάτων, όπως:

Σήμανε τον θάνατο της αρχαίας επιστήμης η άνοδος του χριστιανισμού, όπως στην περίπτωση της Υπατίας που δολοφονήθηκε από εξαγριωμένους χριστιανούς της εποχής, σημαίνοντας το θάνατο της αρχαίας επιστήμης και φιλοσοφίας;

Κατέστειλε η μεσαιωνική εκκλησία την ανάπτυξη της επιστήμης γινόμενη εμπόδιο στην πνευματική πρόοδο της Ευρώπης για μια χιλιετία, όπως στην περίπτωση του Γαλιλαίου με τα φρικαλέα βασανιστήρια της Ιεράς Εξέτασης;

Πίστευαν οι χριστιανοί του μεσαίωνα ότι η γη είναι επίπεδη, διαφωνώντας με τη θεωρία της σφαιρικότητας της γης;

Δεν πρόσφερε τίποτα το μεσαιωνικό Ισλάμ στην επιστήμη;

Απαγορεύθηκε η ανθρώπινη ανατομή από τη μεσαιωνική εκκλησία;

Υποβίβασε ο Κοπέρνικος τον άνθρωπο από το κέντρο του κόσμου;

Θανατώθηκε φρικαλέα ο Giordano Bruno για τις νεωτερικές επιστημονικές του απόψεις η καταδικάστηκε για τις αιρετικές του αποκλίσεις;

Φυλακίστηκε και βασανίστηκε ο Γαλιλαίος για την υπεράσπιση του κοπερνικισμού και των επιστημονικών του ανακαλύψεων για την κίνηση της γης η μήπως ανακρίθηκε υπό την απειλή των βασανιστηρίων και παρέμεινε σε κατ' οίκον περιορισμό κατά τη διάρκεια της δίκης;

Υπήρξε η νεωτερική επιστήμη γέννημα του χριστιανισμού;

Απελευθερώθηκε η επιστήμη από τη θρησκεία με την επιστημονική επανάσταση;

Συνέβαλαν οι ρωμαιοκαθολικοί στην επιστημονική επανάσταση;

Μπορεί να αποδοθεί η διάκριση πνεύματος και σώματος στον Descartes;

Εξαλείφθηκε η ανάγκη για θεό με τη μηχανιστική κοσμολογία του Ισαάκ Νεύτων;

Αποδοκίμασε η εκκλησία τη νάρκωση για βιβλικούς λόγους;

Βασίζεται η θεωρία της οργανικής εξέλιξης σε έναν κυκλικό συλλογισμό;

Απομακρύνθηκε από την χριστιανική του πίστη ο Δαρβίνος με τη διατύπωση της εξελικτικής θεωρίας, στην οποία επανήλθε ευρισκόμενος στην κλίνη του θανάτου;

Κυριάρχησε ο Χάξλεϊ στην αντιμαχία του με τον Γουίλμπερφορς για την εξέλιξη και τη θρησκεία;

Κατέστρεψε ο Δαρβίνος τη φυσική θεολογία;

Ενέχονται Δαρβίνος και Χέκελ στη ναζιστική βιολογία;

Ηττήθηκαν οι αντιεξελικτιστές στη Δίκη Σκόουπς;

Πίστευε ο Einstein σε έναν προσωπικό Θεό;

Απέδειξε η κβαντομηχανική την αρχή της ελεύθερης βούλησης;

Συνιστά ο “ευφυής σχεδιασμός” μια επιστημονική αμφισβήτηση της εξελικτικής θεωρίας;

Είναι ο δημιουργισμός ένα αποκλειστικά αμερικανικό φαινόμενο;

Εκκοσμίκευσε η νεωτερική επιστήμη τον δυτικό πολιτισμό;

Όλα τα παραπάνω διαχρονικά και συνάμα μυθικά ερωτήματα που απασχόλησαν κυρίως τη δυτική διανόηση για τη σχέση της επιστήμης με τη θρησκεία, βρίσκουν την απάντησή τους σε αυτό το ανατρεπτικό βιβλίο, με εργαλείο την συστηματική εξέταση των ιστορικών πηγών και δεδομένων, με σκοπό την αποκατάσταση της αλήθειας. Σύμφωνα μ’ αυτήν, φαίνεται πως κανένας επιστήμονας δεν θυσιάστηκε εξαιτίας των επιστημονικών του απόψεων. Ενώ πρέπει να επισημανθεί ότι, από το σύνολο των είκοσι πέντε πρωταγωνιστών των μύθων, οι δώδεκα αυτοπροσδιορίζονται ως άθρησκοι η αγνωστικιστές και οι δεκατρείς ως πιστοί διαφόρων χριστιανικών ομολογιών και θρησκειών.

Στο βιβλίο αυτό αναιρούνται μύθοι οι οποίοι αβασάνιστα υποστηρίχθηκαν επί αιώνες τώρα στον δυτικό κόσμο για την σχέση της επιστήμης με τη θρησκεία, που τις ήθελαν να βρίσκονται σε αέναη σύγκρουση και αντιπαλότητα, μπροστά στην εξουσία και την κυριαρχία του κόσμου τούτου. Μύθοι οι οποίοι τις περισσότερες φορές είχαν τις καταβολές τους στις προσωπικές αναζητήσεις και σκοπιμότητες των υποστηρικτών τους, πολύ καλά καμουφλαρισμένοι και χωρίς φυσικά να απουσιάζει η αλήθεια από τον πυρήνα τους. Εκεί που φαινομενικά η θρησκεία έδειχνε να χάνει συνεχώς έδαφος μπροστά σε κάθε νέα κατάκτηση της επιστήμης, τότε από τη μια επιχειρούνταν μια επικίνδυνη ερμηνευτική συμφιλίωση της θρησκείας με την επιστήμη η καλύτερα της θεολογίας με τη φυσική φιλοσοφία και από την άλλη μια οργανωμένη εναντίωση της θρησκείας στην επιστημονική πρόοδο, όταν η επιστήμη είχε προσλάβει ένα διαβρωτικό ρόλο έναντι της πίστης.

Όλες αυτές οι εσφαλμένες αντιλήψεις και οι γερασμένοι μύθοι που σε τακτά χρονικά διαστήματα επανέρχονται ως ιστορικές αλήθειες και μας απασχολούν, σε αυτό το βιβλίο βρίσκουν την αληθινή τους αποκατάσταση σε μια πραγματική βάση. Κυρίως όμως το εν λόγω βιβλίο έρχεται να προσδιορίσει αυτήν την πραγματική βάση και να απαντήσει σε δύο καίρια ερωτήματα, οι απαντήσεις των οποίων πρέπει να αποτελούν τους δύο πυλώνες στην εξέταση της σχέσης θρησκείας και επιστήμης. Πρώτον, ότι οι έννοιες της επιστήμης και της θρησκείας δεν είχαν το ίδιο νόημα και περιεχόμενο στη μεσαιωνική εποχή, με αυτό που έχουν προσλάβει σήμερα, συνεπώς κατά την επιστημονική εξέταση των μεσαιωνικών κυρίως μύθων, θα πρέπει φυσική φιλοσοφία και θεολογία να θεωρούνται σε μια αδιαχώριστη σχέση. Και δεύτερον, ότι η εξέταση του ζητήματος της σχέσης θρησκείας και επιστήμης στο παρελθόν, δεν είναι επιστημολογικά ορθό να γίνεται με βάση τις μεταγενέστερες η και σύγχρονες κοινωνικές αρχές και δομές, απομονώνοντας το μύθο από το ιστορικό και κοινωνικό του πλαίσιο, και αγνοώντας συνάμα το ρόλο τον οποίο εξυπηρέτησε η εξυπηρετεί ο πυρήνας της αλήθειας του μύθου, τη δεδομένη χρονική στιγμή η περίοδο.

Πηγή: http://amen.gr/index.php?mod=news&op=article&aid=7542