Θεολόγου - Φιλολόγου
από την ιστοσελίδα του: www.sostikalogia.com
Για να απαντήσει κανείς στο ερώτημα αυτό είναι αρκετό, αλλ’ όμως απαραίτητο, να επιστρατεύσει λίγο τη λογική του. Όπως θα φανεί στη συνέχεια, αυτές οι δύο φράσεις είναι άσχετες μεταξύ τους, αφού άλλα λέει η μία και άλλα λέει η άλλη. Ας ακούσουμε λοιπόν τι λένε, και ας τις σχολιάσουμε ξεχωριστά, αφού παραθέσουμε προηγουμένως ολόκληρο το τροπάριο όπως αυτό διασώζεται μέχρι σήμερα.
Είναι απαραίτητη η παράθεση αυτού του τροπαρίου, γιατί οι παραπάνω φράσεις, «νίκας τοις βασιλεύσι» και «νίκας τοις ευσεβέσι», λειτουργούν ως εξαρτήματα αυτού και, όταν η μία παίρνει τη θέση της άλλης, του αλλάζουν τελείως το νόημα, επειδή διαφέρουν μεταξύ τους.
«Σώσον, Κύριε, τον λαόν Σου και ευλόγησον την κληρονομίαν Σου, νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος και το σον φυλάττων, διά του Σταυρού Σου, πολίτευμα».
Τα παραπάνω λόγια είναι μία προσευχή προς τον Κύριο και μία αίτηση προς Αυτόν για να σώσει το λαό Του, και να τον ευλογήσει ως κληρονομία Του που είναι. Η σωτηρία αυτή θα έλθει με το να χαρίζει νίκες στους βασιλείς κατά των βαρβάρων, και με το να διαφυλάττει με τη δύναμη του Σταυρού Του το δικό Του πολίτευμα.
Α. Το τροπάριο αυτό, όπως έχει παραπάνω, είναι προφανές ότι αναφέρεται στο παρελθόν, αφού κάνει λόγο για βασιλείς και βαρβάρους που δεν υπάρχουν σήμερα. Επίσης είναι προφανές ότι αναφέρεται σε επίγεια και μάλιστα πολεμικά γεγονότα, αφού κάνει λόγο για νίκες των βασιλέων κατά των βαρβάρων που, και οι μεν και οι δε, ήταν άνθρωποι. Δεν αναφέρεται, δηλαδή στον πνευματικό αγώνα των ευσεβών χριστιανών κατά των αοράτων εχθρών, για τον οποίον αγώνα θα γίνει λόγος παρακάτω. Έτσι η φράση «νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος» κατέχει σημαντική θέση στο παραπάνω αξιόλογο τροπάριο. Είναι αυτονόητο ότι αυτό, ως ένα γραπτό ιστορικό μνημείο που είναι, κανείς δεν έχει δικαίωμα να το τροποποιήσει με οποιοδήποτε τρόπο και για οποιοδήποτε λόγο. Και βέβαια κανείς δεν το έχει τροποποιήσει, αφού παραμένει γραμμένο στα βιβλία της Εκκλησίας άθικτο, όπως είχε στην αρχική του μορφή. Αυτά για τη φράση «νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος». Ας ακούσουμε όμως τι λέει και η φράση «νίκας τοις ευσεβέσι κατ’ εναντίων δωρούμενος», γιατί δεν είναι σωστό να την απορρίψουμε αναπολόγητη, ως μη συμβατή με το νόημα του τροπαρίου, αν και από μόνη της είναι αληθινή.
Β. Αυτό που λέει και δηλώνει από μόνη της η φράση αυτή είναι ότι οι ευσεβείς χριστιανοί διεξάγουν πνευματικό αγώνα κατά αοράτων εχθρών, και τη νίκη τους τη δωρίζει ο Χριστός. Αυτό είναι αληθινό και μάλιστα, εκτός των άλλων, στηρίζεται και στην Αγία Γραφή, όπως φαίνεται στα παρακάτω αποσπάσματα:
α) Για το διωγμό των ευσεβών: «και πάντες δε οι θέλοντες ευσεβώς ζην εν Χριστώ Ιησού διωχθήσονται» ( Β’ Τιμ. γ’,12 ).
β) Για το είδος του αγώνα τους: «ότι ουκ έστιν ημίν η πάλη προς αίμα και σάρκα, αλλὰ πρός τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις. διά τούτο αναλάβετε την πανοπλίαν του Θεού, ίνα δυνηθήτε αντιστήναι εν τη ημέρᾳ τη πονηρά και άπαντα κατεργασάμενοι στήναι.» ( Εφ. στ’, 12 - 13).
γ) Για το ότι ο Χριστός τους δωρίζει τη νίκη: «χάρις υμίν και ειρήνη πληθυνθείη εν επιγνώσει του Θεού και Ιησού του Κυρίου ημών. Ως πάντα ημίν της θείας δυνάμεως αυτού τα προς ζωήν και ευσέβειαν δεδωρημένης διά της επιγνώσεως του καλέσαντος ημάς διά δόξης και αρετής,» ( Β’ Πέτρ. α’,2- 3 ), και «τη γαρ χάριτί εστε σεσωσμένοι διά της πίστεως· και τούτο ουκ εξ υμών, Θεού το δώρον,» (Εφ. β’, 8 ).
Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι οι δύο αυτές φράσεις διαφέρουν μεταξύ τους, όπως τονίστηκε στην αρχή. Έχοντας λοιπόν υπ’ όψη το τι δηλώνει η κάθε μία, ας προχωρήσουμε περισσότερο στο θέμα που εξετάζουμε. Η φράση «νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος» είναι κομμάτι και κατά κάποιο τρόπο λειτουργικό όργανο του αυθεντικού τροπαρίου. Κατά συνέπεια η αφαίρεση αυτής, και η αντικατάστασή της από τη φράση «νίκας τοις ευσεβέσι κατ’ εναντίων δωρούμενος», είναι ένα είδος μεταμόσχευσης, με την ιατρική σημασία της λέξης, τα επακόλουθα της οποίας ας εξετάσουμε: Κατ’ αρχήν ας σημειωθεί ότι αυτή η μεταμόσχευση δεν είναι αναγκαία, γιατί, όπως φαίνεται από τα παραπάνω, η φράση «νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος» δε δημιουργεί κανένα πρόβλημα στο εν λόγω τροπάριο ώστε να απαιτείται η αντικατάστασή της. Αλλά ας δούμε τι μπορεί να συμβεί, αν αντικατασταθεί:
Σύμφωνα με το τροπάριο αυτό οι βασιλείς αγωνίζονται κατά των βαρβάρων πρωτίστως για τη σωτηρία του λαού του Θεού, και δευτερευόντως για την προσωπική τους. Έτσι και οι νίκες που τους δωρίζει ο Κύριος πρωτίστως είναι για τη σωτηρία του λαού Του, του οποίου είναι άρχοντες.
Αν όμως στο τροπάριο οι βασιλείς αντικατασταθούν από τους ευσεβείς, τότε αυτοί οι ευσεβείς θα αγωνίζονται κατά των αοράτων εχθρών για τη δική τους σωτηρία, αφού αυτοί οι ίδιοι είναι λαός του Θεού και κατά συνέπεια δεν είναι άρχοντές του. Έτσι και οι νίκες που θα τους δωρίζει ο Κύριος θα είναι για την προσωπική τους σωτηρία. Βλέπουμε δηλαδή ότι η φράση «νίκας τοις ευσεβέσι κατ’ εναντίων δωρούμενος», αν μη τι άλλο, δεν ταιριάζει στο τροπάριο αυτό.
Περισσότερο θα ταίριαζε η φράση «νίκας τοις ιερεύσι κατ’ εναντίων δωρούμενος», γιατί οι ιερείς είναι μεν και αυτοί λαός του Θεού, όπως αναφέρθηκε παραπάνω για τους ευσεβείς, αλλά, για να μη πούμε ότι είναι και άρχοντες του λαού, ας πούμε το ακριβέστερο, δηλαδή ότι είναι και πνευματικοί προϊστάμενοι αυτού. Έτσι, όταν υπάρχει λόγος για να μη ψάλλεται το τροπάριο όπως είναι γραμμένο, δηλαδή με τη φράση «νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος», είναι ακριβέστερο να ψάλλεται με τη φράση «νίκας τοις ιερεύσι κατ’ εναντίων δωρούμενος».
Με την αλλαγή αυτή προκύπτει ένα νέο τροπάριο αποδεκτό από όλους το οποίο όμως στηρίζεται στο παλαιό, ομοιάζει με αυτό, δεν ταυτίζεται αλλά διαφέρει από αυτό, είναι διαχρονικό, και κυρίως αναφέρεται στην πνευματική ζωή των πιστών, χωρίς να είναι αποκομμένο και από την ιστορική πραγματικότητα.
Όσο για το άθικτο αυθεντικό τροπάριο, θα ψάλλεται κανονικά στον καιρό του, σύμφωνα με το τυπικό της Εκκλησίας, και η φράση του «νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος» δε θα ενοχλεί κανένα, παρά μόνο εκείνον που δεν κατανόησε τα όσα γράφτηκαν παραπάνω ή, ακόμα χειρότερα, δεν θέλει να τα κατανοήσει.
