Αυτή είναι πια μια συνηθισμένη φράση-σύνθημα που κυκλοφορεί ευρέως στις σχολικές αίθουσες και τα προαύλια. Νέα μόδα; Επανάσταση; Ανάγκη έκφρασης; Ή... χαβαλές; Στα σίγουρα είναι ένα ιδιότυπο φαινόμενο. Γιατί το «κίνημα των καταλήψεων» μπορεί να είναι πολλά πράγματα μαζί, όμως «κίνημα διεκδι­κήσεων» δεν είναι, αφού ούτε συγκεκριμένα σοβαρά αιτήματα υπάρχουν πού να καθοδηγούν τον αγώνα, ούτε δε και σοβαρός αγώνας! Γεγονός ωστόσο είναι, ότι άπ' το νέο αυτό «μαθητικό άθλημα» τα σχολεία κάθε χρόνο κλείνουν για εβδομάδες ή και για μήνες, σχολικές ώρες χάνονται, η κοινή γνώμη διχάζεται, τα σχολικά κτίρια καταστρέφονται, ενώ το μέλλον των μαθητών φαντάζει περισσότερο αβέβαιο παρά ποτέ.

Μια φοβερή κατάσταση πού ήδη επικράτησε σαν... έθιμο! Μιλάμε για τη σύγχρονη «ζούγκλα του μαυροπίνακα» κατά τη ροκ αντίληψη! Και το γεγονός που βεβαιώνει πώς η Παιδεία μας από Εθνική έγινε κομμα­τική και τελικά... αναρχική! Ας το δούμε...

Μια σύντομη ιστορική αναδρομή

Όχι, το φαινόμενο δεν είναι σημερινό. Ξεκίνησε δειλά-δειλά στη δεκαετία του '80. Οι καταλήψεις άρχι­σαν τότε μεμονωμένα και κατά περίπτωση, με αιτήμα­τα κυρίως τη βελτίωση της κτιριακής υποδομής. Ή πρώτη χρονιά πού εμφανίστηκαν σαν ένα πραγματικό κίνημα ήταν τον χειμώνα του 1991, όπου είχε και την χροιά της πολιτικής αντιπαράθεσης. Το αποτέλεσμα του ήταν να θανατωθεί ένας καθηγητής, ν' αντικατα­σταθεί ο υπουργός Παιδείας, να μην προχωρήσουν -τουλάχιστον στο βαθμό που είχαν προγραμματισθεί-οι αλλαγές στην Παιδεία και ν' αρχίσει διάλογος έφ' όλης της ύλης. Έκτοτε δεν υπήρξε χρονιά πού να μην έγιναν καταλήψεις, σε σημείο πού αυτές να γίνουν πια... θεσμός! Όμως πάντοτε ήταν μικρότερης έντασης, έκτασης και αποτελεσματικότητας. Σε βαθμό πού να τις αποκαλούν «χαβαλέ» των μαθητών, νομι­μοποίηση της «κοπάνας», ευκαιρία για εκτόνωση και παρατράγουδα! Μην ξεχνάμε πώς «εν αρχή ην... η κο­πάνα». Πού υπήρχε πάντοτε σ' όλα τα σχολεία και γι­νόταν σχεδόν άπ' όλους τους μαθητές. Έτσι η κατάλη­ψη δεν είναι τίποτ' άλλο τελικά, παρά η... αναβάθμιση της «κοπάνας»!

Πότε γίνονται οι καταλήψεις και γιατί

Οι καταλήψεις συνήθως αρχίζουν στις παραμονές των Χριστουγέννων και αποβλέπουν μάλλον στην πα­ράταση των διακοπών. Τότε τα παιδιά είναι κουρα­σμένα από τα μαθήματα του πρώτου τριμήνου, το οποίο είναι και το πιο δύσκολο και οι επιτήδειοι μπο­ρούν και τα ξεσηκώνουν εύκολα, αφού άλλωστε δεν υπάρχει καμμία αντίσταση. Βρίσκουν ως πρόχειρο ε­πιχείρημα και ως σύνθημα την αύξηση των κρατικών δαπανών για την παιδεία. Και επειδή το Δεκέμβριο συ­ζητείται στη Βουλή ο Κρατικός Προϋπολογισμός του επόμενου οικονομικού έτους, οι συνδικαλιστές και η αντιπολίτευση ξεσηκώνουν τα παιδιά με το γνωστό σύνθημα να ζητήσουν την αύξηση των δαπανών για την παιδεία. Αρχίζουν έτσι τις καταλήψεις και έπειτα βρίσκουν και άλλα αιτήματα!

Αυτή είναι η πραγματικότητα στην ψυχολογία των παιδιών. Έπειτα υπάρχουν άλλοι, που γι' αυτούς το σχολείο δεν έχει κανένα νόημα πέραν άπ' το... να πε­ράσει ο καιρός! Και η μέθοδος των καταλήψεων βοη­θά πολύ σ' αυτή την κατεύθυνση. Αυτοί, αν δεν υ­πήρχε το απουσιολόγιο, δεν θα πήγαιναν σχολείο πο­τέ!

«Είναι κοινό μυστικό μεταξύ των μαθητών πώς η κατάληψη αποφασίστηκε για λόγους... βαρεμάρας», γράφει ο «Οικονομικός, ταχυδρόμος».

Τα παιδιά του 70ου Λυκείου Αθηνών αναφέρουν χαρακτηριστικά για τη δική τους κατάληψη:

• «Τα αιτήματα είναι ανούσια, τα παιδιά ψήφισαν υπέρ για «χαβαλέ». Απόδειξη, πώς αφού ψήφισαν ούτε ξαναπάτησαν στο σχολείο, ούτε ήρθαν να περιφρουρήσουν το κτίριο. Απλώς πήγαν στα σπίτια τους περιμένοντας κάποιος να τους ειδοποιήσει πώς ξαναρχίζουν τα μαθήματα»! (Γ.Κ., πρόεδρος 15μελους)

• «Γιατί να έρθουν να περιφρουρήσουν την κατάλη­ψη; Επειδή ψήφισαν υπέρ; Μα μήπως είχαν συνείδη­ση του τι ψήφισαν;»! (θ.Ε.)

• «Οι περισσότεροι έριξαν θετική ψήφο για να μην κάνουμε μάθημα και να μη μοιρασθούν οι έλεγχοι»! (Γ.Μ.)

• «Για μόδα γίνεται η κατάληψη. Κάνουν όλοι, κά­νουμε κι εμείς. Λέμε ότι εξεγερθήκαμε για να συμπαρασταθούμε στους μαθητές του διπλανού Τεχνικού Λυ­κείου, και την ίδια στιγμή εκείνοι έρχονται εδώ, πηδά­νε το φράχτη μας και καταστρέφουν ό,τι βρουν μπρο­στά τους. Προ ήμερων διέλυσαν το γυμναστήριο μας. Τους είδα εγώ με τα μάτια μου»! (Γ.Σ.)

Στο 49ο Λύκειο Αθηνών λένε οι μαθητές για την κατάληψη τους:

• «Θέλουμε και να βγάλουμε το άχτι μας για μιά-δυό εβδομάδες, να χάσουμε μάθημα. Αφήστε μας και με­τά θα επανέλθουμε»! (Τζ. Λ., μέλος του 15μελούς).

• «Οι μόνοι πού αντέδρασαν στην κατάληψη ήταν μερικοί μαθητές της τρίτης Λυκείου, λόγω των Γενι­κών Εξετάσεων πού πλησιάζουν. Όλοι οι άλλοι, και ιδιαίτερα τα παιδιά της πρώτης Γυμνασίου, βλέπουν την κατάληψη σαν ευκαιρία για ξεκούραση, γι' αυτό και την υπερψήφισαν σε τόσο μεγάλο ποσοστό»! (Σ.Τζ.)

• «Θα φύγω τον Δεκέμβριο κι έτσι δεν θα υποστώ τις συνέπειες της κατάληψης. Με ενδιαφέρει όσο είμαι εδώ να περνάμε καλά. Μετά, δεν με νοιάζει...»! (Φ.Α.)

Λοιπόν, ναι, οι μαθητές κηρύσσουν την κατάληψη για να... εγκαταλείψουν το σχολείο. Σίγουρα!

Λίγο-πολύ αυτό έρχεται να το επιβεβαιώσει και η έρευνα του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υ­γείας πού έγινε στα πλαίσια διεθνικής μελέτης για θέ­ματα υγείας στο σχολικό περιβάλλον του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας. Ή έρευνα έγινε από ψυχολό­γους και ψυχιάτρους σε δείγμα 1.255 μαθητών 29 σχο­λείων όλης της χώρας.

Και τι έδειξε συγκεκριμένα η έρευνα αυτή; Πώς το σχολείο διώχνει τα παιδιά! Οι σημερινοί 16ρηδες δεν έχουν κανένα κώδικα επικοινωνίας με τους καθηγητές τους. Στην πραγματικότητα τους φοβούνται και νοιώθουν μοναξιά στην ψυχρή, γκρίζα αίθουσα διδα­σκαλίας. Το ίδιο φοβούνται και τους συμμαθητές τους με τους οποίους νοιώθουν τελείως ξένοι.

Το 24,5% των μαθητών δήλωσε τούτο το φοβερό. Πώς ήδη νοιώθει κούραση ξεκινώντας για το σχολείο!

Ή αποστροφή των μαθητών για το σχολείο εκ­φράζεται με όλους τους τρόπους. Κυρίως, βέβαια, με τις απουσίες, καθώς οι μισοί και πλέον μαθητές (συ­γκεκριμένα το 52%) παραδέχονται ότι έχουν έστω και μία αδικαιολόγητη απουσία. Το 34,5% ομολογεί ότι για να αποφύγει το σχολείο έχει καταφύγει στο σκα­σιαρχείο. Τα αγόρια σε μεγαλύτερο ποσοστό 37% αλ­λά ακολουθούν πιστά και τα κορίτσια με ποσοστό 32,3%.

Άλλοι εκφράζονται με τη βία εναντίον των συμμα­θητών τους, των καθηγητών τους και των σχολικών κτιρίων, όπως αναφέραμε λεπτομερώς σε προηγούμε­νο θέμα μας.

Ποια είναι τα αιτήματα των καταληψιών;

Για να φθάνουν οι μαθητές να καταλαμβάνουν τα σχολεία τους, λογικά σημαίνει δύο πράγματα. Ή ότι έχουν σοβαρά προβλήματα, αιτήματα πού καίνε, αν­τιμετωπίζουν θέματα ζωής και θανάτου πού λέει ο λόγος η στα όποια αιτήματα πού έχουν, αφού τα διεκδίκησαν με κάθε προσφερόμενο και πολιτισμένο τρόπο, αφού τα συζήτησαν εξαντλητικά με όλους τους φορείς (καθηγητές, πολιτεία, γονείς κ.λπ.) δεν βρήκαν τη δέουσα ανταπόκριση, αλλά πλήρη αδιαφο­ρία και στείρα άρνηση.

Δυστυχώς ούτε το ένα, ούτε και το άλλο συμβαί­νει!

Αφού σκοπός είναι η νόμιμη και παρατεταμένη «κοπάνα», η αποφυγή των μαθημάτων και... ο "χα­βαλές", αφού δηλαδή έχουν χαμηλούς και τιποτένιους στόχους, πώς είναι δυνατόν να έχουν σπουδαία αιτή­ματα; Αιτήματα λογικά, υλοποιήσιμα, εξαιρετικά α­παραίτητα πού, παρ' όλα αυτά, δεν βρίσκουν καμία ανταπόκριση στην υλοποίηση τους, για να προχωρή­σουν σε τέτοιες μορφές διεκδίκησης; Έτσι τι βλέπου­με; Πώς αρχίζουν αντίστροφα. Πώς τα αιτήματα είναι απλώς το... χαρτί περιτυλίγματος των σκοπών τους!

Ρώτησε ό δημοσιογράφος τους μαθητές ενός σχο­λείου πού τελούσε υπό κατάληψη: «Συζητήσατε τα αιτήματα σας με τους καθηγητές και τους γονείς σας;» Και η απάντηση ήρθε αναπάντεχα «Όχι και τόσο»!!!

Άλλος δημοσιογράφος σε πρωινή έγκυρη εφημε­ρίδα έγραψε: «Είναι απλώς μια εφηβική αντίδραση», πού δεν αναζητεί καν ομοιότητες με αντίστοιχες εξάρ­σεις του απώτερου παρελθόντος. Στη Γαλλία το 1990 αυτό το φαινόμενο το ονόμασαν «οοΐί». Στα καθ' η­μάς η μαθητική εξέγερση είναι απλώς το «κίνημα του ουφ!».

Άλλοι χαρακτηρίζουν τα αιτήματα των μαθητών είτε ως ασήμαντα για να κάνει κανείς κατάληψη είτε ως αρκετά αόριστα ή εξωπραγματικά για να ικανο­ποιηθούν. Και δεν έχουν βέβαια άδικο!

Πολλές φορές οι «λίστες» με τα αιτήματα είναι α­πελπιστικά ομοιόμορφα σε όλα τα σχολεία! Κατά κα­νόνα δε, πρώτα έρχονται οι καταλήψεις και μετά βρίσκονται τα αιτήματα. «Εν τη πορεία» πού λένε!

Ωστόσο αν επιχειρούσαμε να παραθέσουμε ένα κατάλογο των κατά καιρούς αιτημάτων των καταλη­ψιών, θα λέγαμε τα έξης:

• Διάθεση ποσοστού 15% του προϋπολογισμού για την Παιδεία (άπ' τα πλέον λογικοφανή πού προσπα­θεί να καλύψει το κενό!)

• Άμεση κατάργηση των Ι.Ε.Κ. ή επίλυση των χρό­νιων κτιριακών προβλημάτων (είναι το δεύτερο «λογι­κό», μετά το όποιο ακολουθούν όλα τα παράλογα:)

Ελευθερία στην επιλογή της εμφάνισης! Ελευθερία... εισόδου-εξόδου άπ' το κτίριο! Απομάκρυνση του Λυκειάρχη! Απόσυρση του βιβλίου Φυσικής!!! Ένδειξη συμπαράστασης στους μαθητές του συ­στεγαζόμενου ή του γειτονικού σχολείου!!!

• Αλλαγή συμπεριφοράς κάποιου καθηγητή (πολλές φορές χωρίς αυτό να το γνωρίζει ούτε και ο ίδιος!)

• Απαράδεκτη διδακτέα ύλη!!!

• Κατάργηση των εξετάσεων!!!

• Αύξηση του αριθμού των απουσιών!!!

Αυτά είναι τα ...γενικά αιτήματα. Όμως κάθε σχο­λείο προσθέτει και κάποια ειδικότερα, όπως:

• Απομάκρυνση των βυρσοδεψείων άπ' την περιοχή!

• Να τοποθετηθούν παγκάκια στο προαύλιο (πού οι καθηγητές άκουσαν για πρώτη φορά κατά την κατά­ληψη!)

• Να τους συνοδεύσουν στην 5νθήμερη εκδρομή οι καθηγητές τους!

Σε άλλο σχολείο (το 59ο Αθηνών) έγινε κατάληψη γιατί τους... ενοχλούσε ο θόρυβος του τρένου!

Η κατάσταση θυμίζει, μεταξύ άλλων, τους φοιτη­τές της Γεωπονικής όπου στα... δικαιολογημένα αιτή­ματα τους για την κατάληψη πρόσθεσαν: «Κατοχύρω­ση της δωρεάν εκπαίδευσης», «καμιά μορφή ιδιωτικο­ποίησης», «να καταργηθεί ο νόμος για την Ε.Α.Σ. και να καλύπτει τα ελλείμματα της ο προϋπολογισμός με ειδική φορολογία στο κεφάλαιο των καπιταλιστών», «να αποσυρθεί αμέσως το ασφαλιστικό νομοσχέδιο», «να διαλυθούν τώρα τα ΜΑΤ-ΜΕΑ», «να ανακληθούν οι απολύσεις στη ΔΕΗ» κ.λπ. Κι αναρωτιέται κανείς. Αν τα αιτήματα τους είναι δυνατά, τι τα θέλουν τα υπό­λοιπα πού αναφέρονται επί... παντός επιστητού; Άλ­λα δεν είναι τίποτ' άλλο, άπ' τη μέθοδο πού ήδη χρη­σιμοποιούσαν για χρόνια ως μαθητές όταν έκαναν κα­τάληψη. Ίδια υπευθυνότητα, ίδια ωριμότητα!

Ποιοί τους υποκινούν;

Ένα είναι το βέβαιο. Ότι οι αποφάσεις λαμβάνον­ται από τους λίγους για τους πολλούς και πραγματο­ποιούνται τελικά άπ' τους ελάχιστους. Συμβαίνει δη­λαδή ό,τι και στην Ελληνική Πολιτεία, όπου ακόμη και σημαντικά νομοσχέδια ψηφίζονται από 10-15 βουλευ­τές!

Άραγε υποκινούνται οι μαθητές; Κι αν ναι, από ποιους; Άπ' τους καθηγητές πού ίσως βρίσκουν την ευκαιρία να αντιπαρατεθούν με το Υπουργείο Παι­δείας, άπ' τα κόμματα που μέσω των μαθητών κά­νουν ανέξοδη αντιπολίτευση; Για ν' αναφέρουμε δύο βασικές κατηγορίες. Η αλήθεια είναι κανένας άπ' τους δυο. Κάποτε λίγο ή πολύ αυτό μπορεί να γίνεται. Δεν γίνεται όμως πάντοτε και συστηματικά.

Ό υπουργός Παιδείας Γ. Παπανδρέου παραδέ­χθηκε με ειλικρίνεια ότι «οι νέοι σήμερα ξεπέρασαν τα κόμματα». Κι αυτό είναι γεγονός. Ναι, πάει καιρός από τότε πού τα κόμματα είχαν τον πρώτο λόγο στα σχολεία. Εκείνες οι εποχές πέρασαν ανεπιστρεπτί. Τα κόμματα δεν ποδηγετούν πλέον τις κινητοποιήσεις των νέων.

Όσο για τους καθηγητές, μπορεί μέρος αυτών, να βρίσκει τις καταλήψεις ευκαιρία για ξεκούραση ή και ιδιαίτερα ως ένα μικρό βαθμό. Όχι όμως και ότι υπο­κινούν τους μαθητές, στο μεγαλύτερο μέρος τους του­λάχιστον. Οι περισσότεροι θέλουν ή και προσπαθούν για το αντίθετο ακριβώς. Δεν παύουν να είναι υπεύθυ­νοι λειτουργοί. Πονούν τη δουλειά τους, τους μαθητές τους, την Ελλάδα. Γιατί όχι και τα παιδιά τους, αφού και οι ίδιοι είναι γονείς με παιδιά πού πηγαίνουν σχο­λείο;

Τότε πώς γίνονται οι καταλήψεις; Στα σίγουρα πρωτοστατούν λίγοι, οι οποίοι είναι οργανωμένοι ή όχι σε κάποιες συνδικαλιστικές οργανώσεις. Αυτοί δεν έχουν όρεξη για μάθημα, είν' εκείνοι πού πηγαίνουν σχολείο για «πλάκα» καί... για να μη γκρινιάζουν οι γέροι! Συνήθως είναι δυναμικοί και επιβάλλουν στους άλλους τις θελήσεις τους με χίλιους-δύο τρόπους και μεθοδεύσεις.

Ένας μαθητής είπε σε δημοσιογράφο: «Πριν δύο χρόνια, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Μας είχαν αγκαλιάσει όλοι: γονείς, καθηγητές, εφημερίδες, τη­λεόραση. Τώρα... Είναι όμως και κάτι ακόμη. Ό κα­θένας φροντίζει τον εαυτό του πια. Οι περισσότεροι βλέπουν την κατάληψη σαν μια ευκαιρία να παρακο­λουθούν εντατικά φροντιστηριακά μαθήματα, για να δώσουν εξετάσεις στο πανεπιστήμιο. Αυτοί πού μέ­νουν μέσα στα σχολεία λίγο πολύ έχουν προδιαγράψει τη μοίρα τους».

Ωστόσο υπάρχουν και γονείς οι οποίοι ενθαρρύ­νουν προς τούτο τα παιδιά τους, λίγοι ευτυχώς, άλλοι ανέχονται την όλη κατάσταση, άλλοι αδιαφορούν. Υ­πάρχουν βέβαια κι εκείνοι πού διαμαρτύρονται, όχι όμως πάντοτε μεθοδικά, οργανωμένα, με ηρεμία και διαλακτικότητα.

Δυστυχώς υπάρχουν γονείς πού κάθε πρωί κά­νουν μια παράκαμψη στο δρομολόγιο προς τη δου­λειά τους για να «αφήσουν το παιδί στην κατάληψη». Και τα βράδια στα σπίτια οι οικογένειες περιμένουν τους «καταληψίες» για να τους δώσουν πληροφορίες από πρώτο χέρι.

Ένα πολύ χαρακτηριστικό δημοσίευμα

Χαρακτηριστικότατο όλων αυτών πού εξετάζουμε, είναι τούτο το δημοσίευμα πού αντιγράφουμε άπ' την εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ»:

«Οι μαθητές του 49ου Λυκείου το πρωί της περα­σμένης Τετάρτης προσήλθαν στο σχολείο τους για μάθημα, αλλά βρήκαν κλειστή την πόρτα - κλειδωμένη με λουκέτο. Ένα πανό στα κάγκελα τους προειδοποι­ούσε με μαύρα γράμματα και έναν ζωγραφισμένο κε­ραυνό πώς πρόκειται για κατάληψη. Τα αιτήματα: να επισκευασθούν οι βρύσες του σχολείου, να τοποθετη­θούν κουρτίνες, να γίνουν οι καθηγητές πιο ελαστικοί, να επανέλθουν οι εξετάσεις του Ιανουαρίου - «γιατί δεν μπορούμε να διαβάζουμε ολόκληρο το βιβλίο τον Ιούνιο»...

Στο προαύλιο βρίσκονταν 10 μαθητές, στο πεζο­δρόμιο με τις τσάντες τους άλλοι 150, στους οποίους απαγορεύθηκε η είσοδος. Άλλωστε οι επικεφαλής της κατάληψης το είχαν ξεκαθαρίσει από την προηγουμένη: «Όποιος θέλει να μπει στο σχολείο για συμπα­ράσταση, να έλθει πριν από τις 8 το πρωί. Μετά, η πόρτα θα κλείσει».

Πράγματι η διαδικασία της κατάληψης ξεκίνησε αποβραδίς την Τρίτη. Στις εγκαταστάσεις (πρόκειται για καινούργιο σχολείο με ευάερες και ηλιόλουστες αίθουσες και μεγάλο προαύλιο) είχε μάθημα το συστε­γαζόμενο 49ο Γυμνάσιο - μιλάμε για μαθητές από 12 ως 15 ετών. Την τελευταία ώρα μπήκαν στις αίθουσες κάποιοι μαθητές της τρίτης τάξης -«διετείς οι περισ­σότεροι, λένε οι μικροί- και χωρίς πολλή συζήτηση τους επέβαλαν να ψηφίσουν για κατάληψη: «Άντε, αργείτε. Ένα "υπέρ" πρέπει να γράψετε στο χαρτί και να μας το δώσετε». Τόσο δημοκρατικά!

Πώς να αντιδράσουν οι 12χρονοι στον «τσαμπου­κά» του 16χρονου ή 17χρονου μαθητή της τρίτης πού φοιτά επί δύο χρόνια σε κάθε τάξη; Έτσι διαμορφώ­θηκε πλειοψηφία 80% για κατάληψη. Λίγο αργότερα εκδηλώθηκε καί «κατάληψη του λυκείου σε ένδειξη συμπαράστασης στην κατάληψη του γυμνασίου». Στο προαύλιο οι μικροί μαθητές έλεγαν ότι την κινητο­ποίηση την σκέφθηκαν πρώτα οι μεγάλοι, αλλά έβα­λαν τους μικρούς για εμπροσθοφυλακή.

Ώρα 7.30', απόγευμα της Τρίτης. Το γυμνάσιο σχόλασε, οι καθηγητές έφυγαν, η πόρτα του σχολείου έμεινε ανοικτή. Σαν νύχτωσε για τα καλά, μια δράκα μαθητών του λυκείου -«ο; περισσότεροι δεν έρχονται καθόλου στα μαθήματα και θα "μείνουν" από απου­σίες»- μπήκαν στο προαύλιο, κλείδωσαν με λουκέτο την πόρτα, εισήλθαν από τα παράθυρα στο κτίριο, έβγαλαν τα θρανία στην εξώπορτα, άναψαν τα φώτα. Η κατάληψη βρισκόταν σε εξέλιξη.

— Κατάληψη, παιδιά; Γιατί;

— Έχουμε αιτήματα.

— Τι αιτήματα έχετε;

— Να..., είναι χαλασμένες οι βρύσες...

— Και γιατί δεν φωνάζετε έναν υδραυλικό για να τις φτιάξει;

— Δεν είναι μόνο οι βρύσες. Είναι και οι τουαλέτες. Εί­ναι βρώμικες...

— Γιατί δεν το λέτε στους καθηγητές σας να επιστήσουν την προσοχή στις καθαρίστριες;

— Δεν είναι μόνο αυτό... Είναι και γιατί οι καθηγητές μας είναι αυστηροί!

— Ε, καθηγητές είναι...

— Α, δεν ξέρω. Ρώτα εκείνον τον ψηλό πού τα ξέρει καλύτερα...

— Ξέρεις, θέλουμε και την επαναφορά των εξετάσεων τον Ιανουάριο.

— Μα, πέρυσι είχατε κατάληψη για την κατάργηση των εξετάσεων του Ιανουαρίου...

Πέμπτη μεσημέρι, ώρα 2.00'. Το σχολείο βρίσκεται ακόμη υπό κατάληψη. Αυτή την ώρα άρχιζε κανονικά το μάθημα του γυμνασίου. Οι μικροί μαθητές του στο πεζοδρόμιο με τις τσάντες, καμιά δεκαριά μεγάλοι από μέσα εμποδίζουν την είσοδο. «Τι θέλετε; Δεν ψη­φίσατε χθες για κατάληψη;». Εν τω μεταξύ κωδικο­ποιήθηκαν και τα αιτήματα - έστω αλλάζοντας κά­ποια από αυτά: Το «75% για την παιδεία» ετέθη από τα πρώτα και οι βρύσες καλύφθηκαν πίσω από τη γε­νικότητα «βελτίωση του σχολικού περιβάλλοντος».

Οι περισσότεροι εκπλήσσονται - μήπως κατάλα­βαν τι ψήφισαν χθες; Παίρνουν τις τσάντες και φεύ­γουν χαρούμενοι. Οι ελάχιστοι, πού την προηγούμενη ήμερα έριξαν αρνητική ψήφο, αντιμετωπίζουν την κα­τάσταση στωικά. «Τι να κάνουμε, αφού οι άλλοι θέ­λουν κατάληψη...», λέει ό μαθητής της τρίτης Γυμνα­σίου. Και συμπληρώνει: «Νομίζω πώς τα περισσότερα αιτήματα είναι παράλογα και όλη η υπόθεση γίνεται για να χάσουμε μάθημα. Γι' αυτό και τα πιο πολλά παιδιά λίγο νοιάζονται αν θα εισακουστούν τα αιτή­ματα τους». Και πώς άλλωστε να ενδιαφέρονται για την τύχη των αιτημάτων τους όταν καλά καλά δεν τα γνωρίζουν; «Εμάς δεν μας είπαν τίποτα. Μόνο όσοι έτυχε να είναι στην αίθουσα στο διάλειμμα ενημερώ­θηκαν, δηλαδή περίπου οί μισοί μαθητές», λέει ο Β. Δημόπουλος, μαθητής της δευτέρας Γυμνασίου. Και ο φίλος του Σ. Γαβαλάκης συμπληρώνει: «Όταν πλέον τελείωσε ή ψηφοφορία και αποφασίστηκε η κατάλη­ψη, τότε μας είπαν τι διεκδικούμε»

Στο τέλος, όπως έγραψε η ίδια η εφημερίδα, εμ­πόδισαν να εισέλθει στο σχολείο ακόμη και τον υδραυ­λικό πού πήγε να επισκευάσει τις βρύσες, γιατί δεν ήθελαν να λήξει τόσο νωρίς η κατάληψη!

Οι επιπτώσεις

Μέσα άπ' αυτές τις μεθοδεύσεις, τις διαδικασίες και τη «λογική» άραγε τι θα μπορούσε κανείς να περι­μένει; Μόνο την καταστροφή! Το ερώτημα, ναι, τέθη­κε πολλές φορές. Τι άφησαν πίσω τους οι καταλή­ψεις; Τι κέρδισαν οι μαθητές; Άραγε ποια αιτήματα ικανοποιήθηκαν; Απέδωσαν τα αναμενόμενα;

Τελικά όσο και να ψάξει κανείς για απάντηση, εί­ναι αδύνατο να μην καταλήξει στις εικόνες φρίκης και απελπισίας, στα συνθήματα των νεοναζί, στα μισοκαμένα θρανία, στα σπασμένα τζάμια, στις ακατονόμαστες φράσεις, στις σκισμένες εικόνες του Χριστού και των ηρώων του 1821, στα αποτσίγαρα, στα ροκ συν­θήματα στους τοίχους, στην οσμή του αλκοόλ...

Πραγματικά τα αποτελέσματα είναι φοβερά. Ενώ αγωνίζονται οι μαθητές για την «ανόρθωση της Παι­δείας» στο τέλος καταλήγουν να γκρεμίζουν μόνο, χω­ρίς να χτίζουν. Οι υλικές ζημιές που προξενούνται άλ­λοτε από σχολικά κι άλλοτε από εξωσχολικά άτομα είναι τεράστιες. Ανέρχονται σε δισεκατομμύρια. Και για ν' αντικατασταθούν, αφαιρούν στο τέλος μεγάλα κονδύλια άπ' τον προϋπολογισμό, με αποτέλεσμα οι πραγματικές δαπάνες για την Παιδεία όλο και να λιγο­στεύουν!

Άλλα αυτή δεν είναι η μόνη επίπτωση πού κατα­λήγει σε βάρος των μαθητών. Είναι οι πολλές ώρες δι­δασκαλίας πού χάνονται. Δεν φθάνει πού ως Χώρα έχουμε τις λιγότερες εργάσιμες ήμερες, πού φθάνουν

περίπου τις 170 όλη τη χρονιά. (Στην Ιαπωνία είναι 249). Υπολογίζεται ότι ένα σχολείο πού βρίσκεται ένα μήνα υπό κατάληψη, χάνει περίπου 12-15% των ωρών πού έχει στη διάθεση του.

Και λοιπόν τι έγινε; Θα πουν μερικοί. Να, αύριο έρχονται οι εξετάσεις, οι επόμενες τάξεις, το πανεπι­στήμιο, η ζωή. Και θα λείπει κάτι. Τούτες οι γνώσεις, αυτό το κομμάτι του μόχθου, ο χαμένος τούτος χρό­νος άπ' την κυριότερη περίοδο της ζωής, την εφηβική και τη νεανική ηλικία, πού σαφώς είναι η μοναδική ε­ποχή της σποράς και του καταρτισμού. Αυτό έγινε! Κι αν τα πάντα, ιδιαίτερα σήμερα, είναι άμιλλα και συνα­γωνισμός για την επικράτηση και την ανάδειξη του καλύτερου, πώς στ' αλήθεια οι επικρατέστεροι μπορεί να είναι τούτοι οι "φτωχοί" μαθητές; Άρα μπορούμε να ξέρουμε από τώρα, ποιοι θα είναι οι τελευταίοι της ουράς!

Να το πούμε πιο απλά; Αν ένας εργάτης -όχι μι­σθωτός- δεν πάει στη δουλειά του για 50 μέρες, στο τέλος θα του λείψουν 50 «μεροκάματα». Θα είναι φτωχότερος κατά το συγκεκριμένο ποσό πού τους αναλογεί. Και φτωχαίνει και μικραίνει πάντα, όποιος αποφεύγει το μόχθο, απεχθάνεται τις δυσκολίες, του αρέσει το «άραγμα», η «λούφα», η «πλάκα»! Κι αύριο μπορεί έτσι να δουλεύει σαν εργάτης, σαν μισθωτός, σαν υπάλληλος, σαν επιστήμονας. Γιατί τότε θα είναι καλύτερος; Πέραν του ότι, για να γίνει κάποιο έργο (π.χ. ένα κτίριο, ένα βιβλίο, ένα φαγητό, ένα παιχνίδι) απαιτούνται, εκτός των άλλων, και κάποιες ώρες ερ­γασίας πού πρέπει κανείς ν' αφιερώσει. Αν αυτές εί­ναι λιγότερες, τότε το έργο αυτό, θα έχει σαφώς μι­κρότερη αξία!

Έτσι ελαχιστοποιείται η απόδοση του σχολείου. Διακόπτεται ή συνέχεια των μαθημάτων. Η ύλη δεν μπορεί να καλυφθεί.

Μεγαλύτερες όμως είναι οι φθορές στην ψυχή των παιδιών. Μαθαίνουν να μη σέβονται κανέναν, να μην υπακούουν στους νόμους, να ικανοποιούνται από

πράξεις μηδενισμού και αναρχίας, να ταπεινώνουν και να ποδοπατούν το θεσμό του σχολείου. Τα παιδιά δεν τιμωρούνται μετά το πέρας των καταλήψεων (αν είναι δυνατόν!), αφού υπάρχει ό κίνδυνος... νέων κα­ταλήψεων. Αυτή ή ατιμωρησία κλονίζει το κύρος του σχολείου. Άλλοι χαρτοπαίζουν, διοργανώνουν «πάρτυ» μέσα σ' αυτό, διαπράττουν πλήθος παραπτωμά­των.

Ένας μαθητής είπε: «Τώρα που κοιμόμαστε με βάρδιες μέσα στα σχολεία, καΙ με θρανία για να ζεστα­θούμε». Το κακό στην περίπτωση αυτή δεν είναι τόσο οι υλικές ζημιές, όσο οι ηθικές. Η περιφρόνηση των πάντων. Ο εξευτελισμός, κάθε δεσμού, πρώτα δε του σχολείου. Ο εθισμός στην ανταρσία και την αναρχία. Περιφρόνηση κάθε έννοιας δημοκρατίας η οποία -όπως και η ελευθερία- δεν υπάρχει χωρίς νόμους και κυρίως χωρίς σεβασμό στους νόμους.

Έπ' ευκαιρία σημειώνουμε αυτό που διαβάσαμε στο περιοδικό «Οικονομικός Ταχ.». Ότι δηλαδή στις καταλήψεις παραβιάζονται τουλάχιστον 20 άρθρα του ποινικού νόμου. Μεταξύ αυτών τα άρθρα του Ποινι­κού Κώδικα 330 (παράνομη βία) και 334 (διατάραξη οικιακής ειρήνης). Συνυπευθυνότητα δε έχουν και οι γονείς για τους μαθητές κάτω των 17 ετών σύμφωνα με το άρθρο 360 (παραμέληση εποπτείας ανηλίκων). Ήδη κάποιοι σύρθηκαν στα δικαστήρια και στη συνέ­χεια στα αναμορφωτήρια ανηλίκων.

Στο τέλος δε, έχουμε μια Παιδεία σαφώς φτωχότε­ρη, που ασφαλώς φτωχαίνει από χρόνο σε χρόνο, όσο μεταξύ άλλων και το φαινόμενο των καταλήψεων συνεχίζεται...

Τι αποκαλύπτουν ακόμη οί καταλήψεις

Οι καταλήψεις είναι ακραίο μέσο διεκδίκησης των αιτημάτων και ενέργεια μη νόμιμη, αντισυνταγματική. Είναι δείγμα εσχάτης παρακμής και σήψης που υπάρ­χει στην Παιδεία μας και προσπαθεί να αλώσει τα ίδια

τα παιδιά. Την προσωπικότητα, το είναι και το μέλλον τους.

Όχι, δεν συμφωνούμε με την ετικέτα «καταλή­ψεις του χαβαλέ»! Όχι γιατί δεν είναι. Αλλά γιατί ο χαρακτηρισμός εμπεριέχει και τη λογική της ανακού­φισης. Ότι δηλαδή «τα παιδιά κάνουν την πλάκα τους κι εκτονώνονται». Άρα πώς δεν είναι κάτι σημαντικό!

Όμως αν σκεφθούμε πώς η κατάληψη σημαίνει τελικά εγκατάλειψη σε όλα του σχολείου, ακόμη και αυτής της έννοιας του θεσμού, τότε αυτή δεν είναι τίποτ' άλλο, παρά ένα δραματικό sos των μαθητών πού θητεύουν στο Τίποτα για να προετοιμασθούν στο Πουθενά!

Για την εγκατάλειψη αυτή, έκανε πάρα πολλά πρώτα-πρώτα το ίδιο το κράτος και οι εκάστοτε κυ­βερνήσεις του, με τα πειράματα και τις αποτυχημένες εκπαιδευτικές τους μεταρρυθμίσεις. Όλα δε απέβλεπαν ή έστω είχαν σαν αποτέλεσμα να χάσει το σχολείο το κύρος του. Χρόνο με το χρόνο αφαιρούσαν άπ' τη σχολική ζωή ό,τιδήποτε διαμόρφωνε ένα σύστημα α­παιτήσεων, είτε από τους μαθητές είτε από τους κα­θηγητές. Κατάργηση ή περιορισμός των εξετάσεων, κατάργηση της βαθμολογίας, ασήμαντη ως ανύπαρ­κτη δουλειά στο σπίτι, κατάργηση της αξιολόγησης των καθηγητών, αδιαφορία της Πολιτείας για την υψίστη αποστολή τους, υποβάθμιση των μεταδιδομέ­νων αξιών, αρχών και ιδανικών, περιορισμός κάθε η­θικής αξίας, ασύδοτη εμφάνιση και συμπεριφορά των μαθητών κ.λπ. Πιο «σωστά» συμπεριφέρονται αλλά και αντιμετωπίζουν αυτά τη... ντισκοτέκ παρά το σχολείο! Αυτές δεν έχασαν ποτέ το κύρος τους. Αντί­θετα, το αναβάθμισαν!

Η όλη κατάσταση θυμίζει αυτό πού έλεγαν οι ερ­γαζόμενοι στίς κυβερνήσεις των ανατολικών χωρών του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού»: «Εσείς υποδύε­στε ότι μας πληρώνετε κι εμείς ότι εργαζόμαστε»!

Όπως επισημαίνουν οι καθηγητές, κάθε χρόνο, όλο και λιγότεροι γονείς προσέρχονται στο σχολείο

για διάλογο με τους καθηγητές, ακόμη και για να παραλάβουν τους ελέγχους των παιδιών τους. Το σχο­λείο θεωρείται από πολλούς γονείς ένα είδος... "πάρκινγκ" των παιδιών τους! Να μια πτυχή του ρόλου των γονιών, σ' αυτή την υποβάθμιση του κύρους του σχολείου.

Να γιατί στο τέλος τα παιδιά αποστρέφονται το σχολείο, το περιφρονούν, το αισθάνονται σαν... στρα­τόπεδο συγκέντρωσης, το λοιδορούν, το καταλαμβά­νουν, το καίνε! Να γιατί δεν το βλέπουν σαν χώρο πνευματικής καλλιέργειας και μόρφωσης, σαν πηγή άφθαστου εφοδιασμού και ανάδειξης.

Και οι καταλήψεις και οι κάθε είδους ισοπεδωτικές ενέργειες θα συνεχίζωνται σε βάρος όλων, μα όλων, όσο το σχολείο δεν διδάσκει, δεν παράγει αξίες, δεν αναδεικνύει προσωπικότητες. Κι άπ' τη στιγμή πού κανένας μέσα στην εκπαιδευτική διαδικασία δεν είναι ευχαριστημένος.

Καταλήξαμε σ' ένα σχολείο, όπου κανείς δεν σέβε­ται κανένα και κανείς δεν εμπνέει κανέναν πια!

Συμπέρασμα

Ο Σπινόζα έλεγε: «Ένα Κράτος κινδυνεύει περισ­σότερο από τους πολίτες του όταν δεν πειθαρχούν, παρά από τους εχθρούς του». Αυτή η αναρχία, όποια κι αν είναι τα αιτία, δεν βοηθά κανένα. Και πρώτα-πρώτα, και πάνω άπ' όλα, τους ίδιους τους μαθητές. Η ζωή αυτούς περιμένει και θα είναι σκληρή, πολύ σκληρή κι αμίληκτη. Ας μη βλέπουμε παιδιά το εύκο­λο κέρδος, το βραχυπρόθεσμο, αλλά το μακροπρόθε­σμο, αυτό πού οικοδομεί το μέλλον μας. Γι΄ αυτό, απομονώστε εκείνους, αλλά και οτιδήποτε, δεν σας οδηγεί εκεί. Κι αν γίνεται, όσο γίνεται, οδηγείστε τους (τα) στις κατευθύνσεις σας, φέρτε τους (τα) με το μέρος σας. Ας εργασθούμε όλοι για μια Παιδεία με κέ­ντρο τον άνθρωπο και στόχο τον Θεό...