Δρος Θεολογίας-Φιλολόγου
από το περιοδικό της ΠΕΘ «Κοινωνία», Ιανουάριος-Μάρτιος 2010, τεύχος 1
Ετήσια ευχαριστία. Η Α' Κυριακή των Νηστειών, ή άλλως Κυριακή της Ορθοδοξίας, η οποία λειτουργικώς χαρακτηρίζεται και ως «μικρά Δεσποτική εορτή» και διακηρύσσεται ως «ετησία ευχαριστία», παραπέμπει ευθέως στα διαδραματισθέντα ιστορικά γεγονότα και συμβάντα της εικονομαχικής περιόδου 726-843 του Βυζαντίου. Ακριβέστερα στη διαπάλη Εκκλησίας και Πολιτείας, στις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας και στην ακρίβεια της Ορθοδόξου Χριστιανικής πίστεως και ζωής. Το πνεύμα της εικονομαχίας διέρχεται και διατυπώνεται μέσα από τις αποφάσεις των Συνόδων Ιέρειας 754 και Αγίας Σοφίας 815. Αντιθέτως η ορθόδοξος Χριστιανική πίστη διατυπώνεται από την Ζ' Οικουμενική Σύνοδο του 787 και επιβάλλεται οριστικά από την ενδημούσα Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως του 843, με την καθιέρωση της εορτής της Κυριακής της Ορθοδοξίας, η οποία εσήμανε «την λήξιν πασών των αιρέσεων» και επιλέγεται από την Εκκλησία και το Έθνος ως όριον ανακεφαλαιώσεως του ιστορικού και πνευματικού παρελθόντος και προκαθορισμού του μέλλοντος με θεανθρωποκεντρική θεώρηση του κόσμου.
Αύτη η πίστις την οικουμένην εστήριξεν. Με βάση το πνεύμα και τις αρχές της Ορθοδοξίας, όπως αυτή διατυπώθηκε και διακηρύχθηκε από την Ζ' Οικουμενική Σύνοδο (787), διανύουμε, ως Εκκλησία και Γένος Έθνος από το 843 μέχρι σήμερον 2010, χρόνους 1167. Αντέξαμε στις πιέσεις του παπισμού επί πατριάρχου Φωτίου, στους εκβιασμούς και ταπεινώσεις της Φεράρας-Φλωρεντίας, με τον άγιο Μάρκο τον Ευγενικό, ακαταμάχητο σύμβολον ομολογίας Πίστεως. Αντέξαμε τις κατακτητικές σταυροφορίες, την άλωση της Πόλεως το 1204. Είπαμε όχι στις κακοδοξίες του Παπισμού και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας μέχρι σήμερον. Αντισταθήκαμε στο ασιατικό πνεύμα και όταν το 1453 έπεσε η Πόλις και πάλι κρατήσαμε και κρατούμε ακόμη την πίστη της Ορθοδοξίας. Η ελευθερία του '21 έγινε στο όνομα της Κυριακής της Ορθοδοξίας, αλλά και οι μετέπειτα αγώνες Εκκλησίας και Έθνους έχουν άμεση αναφορά στην Πίστη των πατέρων της Ορθοδοξίας: «αυτή η πίστις την Οικουμένην εστήριξεν», η οποία διακηρύσσεται με το Συνοδικόν της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου.
Το Συνοδικόν ανασυντάχθηκε από τη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως το 843 και συμπληρώθηκε στη συνέχεια με «τα του Ιταλού Ιωάννου κεφάλαια» και των οπαδών του και άλλων «ορθολογιζόντων», οι οποίοι συνανεμείγνυον ελληνικές φιλοσοφικές δοξασίες και «συλλογισμούς» με τα ορθόδοξα χριστιανικά δόγματα, και κυρίως με τα χριστολογικά και εσχατολογικά. Είναι γεγονός ότι το Συνοδικόν περιέλαβε μεταξύ των άλλων τη διδασκαλία της Εκκλησίας περί ησυχασμού. Δηλαδή την πνευματική ορμή του Ορθοδόξου ανατολικού μοναχισμού για θερμή και καθαρή θεωρία και μυστική ένωση και κοινωνία μετά του θεού με τη νοερά προσευχή δια της θείας χάριτος, την οποία η Σύνοδος του 1351 την ανύψωσε σε θείον δόγμα. Ο δε Γρηγόριος Παλαμάς προσέφερε τη θεωρητική βάση για τη στήριξη και ανάπτυξη του νέου θεολογικού δόγματος, υπολανθάνοντος στην Αγία Γραφή και στη ζωή των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας.
Ημέρα ιστορικής μνήμης. Για την Εκκλησία, αλλά και το Έθνος, η Κυριακή της Ορθοδοξίας είναι και ημέρα ιστορικής μνήμης, κατά την οποίαν εμμέσως επιτελούμε το μνημόσυνο των πατέρων της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου, ευθέως δε το μνημόσυνο των μαρτύρων και ομολογητών της Πίστεως. Η ιστορική μνήμη ασκείται αφ' ενός με το θρίαμβο της Εκκλησίας κοίτης ορθής Πίστεως και αφ' ετέρου με την αισχύνη των αιρετικών εικονομάχων και άλλων και με τον αναθεματισμό τους. Τοιουτοτρόπως οι αγώνες της Εκκλησίας, τα αίματα των μαρτύρων και ομολογητών και η δογματική διδασκαλία της Ορθοδοξίας νοούνται από τους πιστούς κατά τη Λατρεία και μνημονεύονται, κατά την ανάγνωση του Συνοδικού, με την ιαχήν της λειτουργικής φράσεως: «αιωνία η μνήμη» για τους Ορθοδόξους, και με την επιτιμητική φράση-λέξη «ανάθεμα» για τους χριστιανοκατηγόρους αιρετικούς.
Εικονομαχία, κατ΄ επίφαση ορολογία. Κάτω από τον κατ΄ επίφαση όρο εικονομαχία υποκρύπτεται ένα ολόκληρο σύστημα ηθικής και πνευματικής κρίσεως προ της εικονομαχίας, κατά την εικονομαχία και μετά από αυτήν. Απλή ιστορική επισκόπηση της εικονομαχίας, της οξύτητας του αγώνος, των διωγμών και της σκληρότητας, αλλά και της αναμίξεως της Πολιτείας στα εκκλησιαστικά θέματα αποκαλύπτει τα βαθύτερα αίτια της κρίσεως. Με την απόρριψη των ιερών συμβόλων του χριστιανισμού: Ιερών εικόνων, σεβασμάτων, Ιερών λειψάνων, υποδηλώνονται οι κακοδοξίες των εικονομάχων περί της ενσάρκου Οικονομίας του Λόγου του Θεού, των πρεσβειών της Θεοτόκου, των αγγέλων και των αγίων, περί της θεότητας, της ανθρωπότητας και των δύο φύσεων του Χριστού. Παράλληλα αμφισβητούσαν το τριαδικό δόγμα με την προσθήκη «ιδιοϋποστάτου προσώπου», το της σαρκός. Και κατ΄ αυτόν τον τρόπο από τις χριστολογικές αιρέσεις κατέληγαν στην «αποστασία» της Πίστεως, στην αθεΐα, στα άθεα δόγματα.
Τραγικά πρόσωπα. Το τραγικώτερο για την εποχή αυτή, ίσως και για κάθε εποχή το ίδιο συμβαίνει, στο άρμα των εικονομάχων αυτοκρατόρων: Λέοντος Γ, Κωνσταντίνου Ε', Λέοντος Ε' του Αρμενίου, του Θεοφίλου κ.ά. προσδέθηκαν και αρκετοί επίσκοποι, οι όποιοι συγκρότησαν τις εικονομαχικές Συνόδους του 754 και 815, αλλά ακόμη και Πατριάρχες προσχώρησαν στην εξουσία των εικονομάχων αυτοκρατόρων και έγιναν οπαδοί τους, όπως για παράδειγμα ο Θεοδόσιος Α', Κασσίτερος (815-821), ο Αντώνιος Α', Κασσιμάτης (821-836), ο Ιωάννης Ζ' Γραμματικός (836-842) και πολλοί άλλοι.
Πρόμαχοι της πίστεως. Όμως υπήρξαν και οι πρόμαχοι της ορθοδοξίας π.χ. ο πατριάρχης Γερμανός Α' (715-730), ο Ταράσιος (784-86), ο Νικηφόρος (806-815) και ο πατριάρχης Μεθόδιος Α' (842-3-846), όπως και πνευματοφόροι μοναχοί: Ίωάννης ο Δαμασκηνός κατά την πρώτη περίοδο της εικονομαχίας με την ορθόδοξο διδασκαλία του και Θεόδωρος ο Στουδίτης κατά τη δεύτερη περίοδο με τη διδασκαλία του και τους αγώνες του.
Σύγχρονα φαινόμενα εικονομαχίας. Παράλληλα φαινόμενα πνευματικής κρίσεως και αποστασίας από την Ορθόδοξο χριστιανική πίστη παρουσιάζει και η εποχή μας, ιδιαίτερα με την επιβολή της παγκοσμιοποιήσεως και της Νέας τάξεως των πραγμάτων. Και την ίδια σχεδόν παθογένεια εμφανίζουν Εκκλησία και Πολιτεία. Η μεν Πολιτεία απεργάζεται εμφανώς ή αδιαφανώς την αποδόμηση της ορθοδόξου Χριστιανικής Πίστεως, άλλοτε με την κατάργηση των Ιερών Συμβόλων, άλλοτε με την αθέτηση-κατάργηση της εξομολόγησεως των μαθητών στα σχολεία και άλλοτε με τη συγγραφή σχολικών βιβλίων με στρεβλώσεις της χριστιανικής πίστεως, αλλά και της εθνικής συνειδήσεως και ιστορίας. Προσφάτως και μάλιστα εκτός της Ελλάδος η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου «Εθνικής» Παιδείας και Θρησκευμάτων «δήλωσε ότι τα Θρησκευτικά στα σχολεία δεν αποκλείεται στο μέλλον να γίνει προαιρετικόν μάθημα»( Καθημερινή 7-2-2010, σελ. 8 Λευκωσία).
Υπόγειες διαδρομές. Ακόμη και θεολόγοι προτείνουν και την αλλαγή του χαρακτήρας του Μαθήματος των θρησκευτικών. Είναι πλέον αναμφισβήτητον ότι η ίδια η Πολιτεία με τους καθ' ύλην αρμόδιους φορείς αντιστρατεύεται την εθνική μας ιστορία, την Ορθοδοξία και τον Ελληνοχριστιανικό Πολιτισμό μας. Η αποεθνοποίηση του Γένους των Ελλήνων προωθείται και με την υποδοχή και αναγνώριση αλλοφύλων και αλλοθρήσκων λαών στη χώρα μας και μάλιστα με την προσαρμογή των Ελλήνων στα ήθη και έθιμα εκείνων! Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν άκριτα και αβασάνιστα με τη συγκατάνευση της Πολιτείας, η Εκκλησία φαίνεται να μένει αδιάφορος και σιωπηλή, φαίνεται να σιωπά το κήρυγμα της, ο άμβωνας, να σιωπούν τα μέσα κοινής ενημέρωσης - ο εκκλησιαστικός τύπος και το Ραδιόφωνο. Όμως η Ποιμαίνουσα Εκκλησία δεν σιωπά. Η Εκκλησία του Χριστού και όταν ακόμη σιωπά ομιλεί, διακηρύττει τη διδασκαλία της και ομολογεί την Πίστη της και με τη φωνή των άγιων Πατέρων και Ομολογητών από τα βάθη των αιώνων μέχρι σήμερον. «Ο λόγος του Θεού ου δέδεται» (Τιμ. Β', 2,9). Ο Θεός θα δώσει και στην εποχή μας Δαμασκηνούς και Στουδίτες, μάρτυρες και ομολογητές και θα αποδοθούν «τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ» (Ματθ. 22,21). Ο λαός του Θεού ο άγιος θα αναθεματίσει τους νέους εικονομάχους και χριστιανοκατηγόρους και θα μακαρίσει τους ομολογητές της Πίστεως του. Οι Ορθόδοξοι θεολόγοι -κληρικοί και λαϊκοί -και ειδήμονες είναι και νοήμονες και ο πιστός λαός του Θεού ακολουθεί την πνευματική του ηγεσία με ιερατική αφοσίωση και όλοι μαζί είναι αποφασισμένοι να δώσουν ομολογία Πίστεως και ζωής, οποίο και να είναι το τίμημα.
Αύτη η πίστις των Αποστόλων, αύτη η πίστις των Πατέρων,
αύτη η πίστις των Ορθοδόξων, αύτη η πίστις την Οικουμένην εστήριξεν.
(Τριώδιον, Κυριακή της Ορθοδοξίας)
