Αντιπροέδρου τού Συμβουλίου της Επικρατείας

Ο διακεκριμένος νομικός κ. Αναστάσιος Μαρίνος, Αντιπρόεδρος τού Συμβουλίου τής Επικρατείας, συνέγραψε ειδική μελέτη μέ θέμα: «Ο Επιχώριος Αρχιερεύς καί η αυτοδιοίκησις τών Ιερών Μονών» η οποία δημοσιεύθηκε στό Περιοδικό «Εκκλησία» (Οκτωβρίου 1999).

Οι κεντρικές θέσεις τής μελέτης αυτής είναι οι εξής:

1. Επίσκοπος καί μοναχισμός

«Ο Επίσκοπος είναι τό κέντρον τής λατρευτικής ζωής, τό θεμέλιον τής εκκλησιαστικής διοικήσεως καί η κεφαλή τής Τοπικής Εκκλησίας στήν οποίαν περιλαμβάνονται καί οι Μονές», αλλά ταυτοχρόνως «καί ο μοναχισμός καί ιδίως ο ανατολικός ορθόδοξος μοναχισμός σκοπόν έχει: «ίνα καθιστά τοίς ανθρώποις εφικτήν τήν ως οίόν τε ηθικήν τελειότητα, τήν δι εγκρατείας, ασκήσεως καί ανυψώσεως τού πνεύματος πρός τόν Θεόν...».

2. Η ουσία τού Ορθοδόξου μοναχισμού

«Ο ορθόδοξος μοναχισμός, χωρίς νά είναι αντικοινωνικός ή απόκοσμος, είναι ησυχαστικός καί όχι τής εξωτερικής δράσεως (ακτιβιστικός) όπως είναι ο δυτικός μοναχισμός, ο οποίος δέν γνωρίζει ως σκοπόν τού ανθρώπου τήν θέωσιν, όπως ο ορθόδοξος μοναχισμός, αλλά τήν ηθικήν βελτίωσιν, η δέ εξωστρέφεια τού δυτικού μοναχού μέ τήν ποικίλη κοινωνική προσφορά «δέν τού επιτρέπει νά γνωρίση καί τήν πνευματικήν του ασθένεια καί εμπάθεια καί έτσι νά αγωνισθή γιά τήν κάθαρση, τόν φωτισμό καί τήν έλλαμψι»

3. Οι Μονές ως Ν.Π.Δ.Δ.

Οι Ιερές Μονές είναι Ν.Π.Δ.Δ. «χωρίς όμως νά αποτελούν τμήματα τής Δημοσίας Διοικήσεως καί χωρίς νά επιδιώκουν πολιτειακόν σκοπόν ή νά αποσκοπούν στήν υποστήριξη τών σκοπών τής Πολιτείας... Τά εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου διαφέρουν τών κοσμικών ν.π.δ.δ. καί δή διαφέρουν ουσιωδώς».

4. Τό αυτοδιοίκητο τών Ιερών Μονών

Τό αυτοδιοίκητο τών Ιερών Μονών αντιτάσσεται «μόνον κατά τού Κράτους όχι δέ καί κατά τής Εκκλησίας καί ειδικότερον όχι κατά τού επιχωρίου Αρχιερέως, ο οποίος δύναται νά κινηθή, ως πρός τήν ασκουμένην υπ αυτού επί τών Μονών εποπτείαν, στό πλαίσιο τών Ιερών Κανόνων καί τών νόμων τής Πολιτείας πού συνάδουν μέ αυτούς».

5. Έλεγχος νομιμότητος τών Ιερών Μονών

Ο έλεγχος τής διαχειρίσεως τής Ιεράς Μονής υπό τού Μητροπολίτου «δέν συνιστά έλεγχον σκοπιμότητος αλλά γνήσιον έλεγχον νομιμότητος, δηλαδή έλεγχον τής νομιμότητος τού σκοπού εις τόν οποίον κατατείνει η πράξις...».

«Περαιτέρω ο έλεγχος νομιμότητος γιά νά είναι σωστός πρέπει νά ενεργηθή μέ αξιολόγησιν όλων τών σχετικών μέ τήν διενέργειαν τής αντιστοίχου δαπάνης δικαιολογητικών... Ο Μητροπολίτης δηλαδή θά διενεργεί έλεγχον παρόμοιον μέ εκείνον τόν οποίον διενεργούν οι Πάρεδροι τού Ελεγκτικού Συνεδρίου όταν θεωρούν τά εντάλματα πληρωμής τού Δημοσίου καί ελέγχουν τήν λογοδοσίαν τών δημοσίων υπολόγων, οπότε ζητούν καί τό στέλεχος τού αεροπορικού εισιτηρίου καί τίς αποδείξεις τού ξενοδοχείου, οσάκις ο υπόλογος χρειάσθηκε, γιά νά εκτελέση τό έργον τό οποίον τού ανετέθη, νά ταξιδεύση καί νά διανυκτερεύση σέ ξενοδοχείον. Μόνον όταν γίνει κατά τόν εκτεθέντα τρόπον είναι νόμιμος ο έλεγχος νομιμότητος...».

«Συνεπώς ο Μητροπολίτης υποχρεούται νά χαρακτηρίσει ως μή νόμιμον τήν διαχείρισιν όχι μόνον όταν δι αυτής παρεβιάσθη η πολιτειακή νομοθεσία, αλλά καί όταν δι αυτής εχώρησε παράβασις τής κανονικής τάξεως τής Εκκλησίας τουλάχιστον στίς περιπτώσεις εκείνες κατά τίς οποίες η παράβασις αυτή συνιστά καί πειθαρχικόν παράπτωμα τού μοναχού».

«Ανέτως υποστηρίζεται πλέον ότι ο έλεγχος τού επιχωρίου Αρχιερέως δύναται καί πρέπει νά επεκταθεί εις πάσαν ενέργειαν τών μοναχών η οποία αποτελεί συνάρτησιν τής οικονομικής δραστηριότητος αυτών διά τής αξιοποιήσεως τής πάσης φύσεως περιουσίας τής Μονής ή τών γενομένων πρός αυτή επιδοτήσεων πάσης μορφής καί οθενδήποτε προερχομένων, έστω καί εάν αι οικείαι διατάξεις βάσει τών οποίων έγινε η χρηματοδότησις προβλέπουν άλλον τρόπον ελέγχου. Παραλλήλως πρός τόν έλεγχον αυτόν θά ασκηθεί καί ο έλεγχος τού Μητροπολίτου, ο οποίος άλλωστε είναι όχι μόνον ευρύτερος αλλά καί ειδικότερος, διότι αναφέρεται καί εις τήν «νομιμότητα» τών διαχειριστικών ενεργειών τών μοναχών εξ επόψεως πειθαρχικού δικαίου. Τυχόν απαγόρευσις διά τού νόμου εις τόν Μητροπολίτην νά ασκήσει καί αυτός έλεγχο νομιμότητος θά παρεβίαζε τήν συνταγματικώς κατοχυρωμένην αυτοδιοίκησιν τής Εκκλησίας».

6. Μοναχοί καί Σωματεία

«Ο επιχώριος Αρχιερεύς είναι αρμόδιος νά διενεργεί ανάκριση διά διαπραχθέντα υπό μοναχών κανονικά παραπτώματα. Είναι δέ πολύ πιθανόν ένα κανονικό παράπτωμα νά συνάπτεται πρός τήν υπό τού μοναχού διενεργουμένην οικονομικήν διαχείρισιν τής μονής ή νά αποτελεί παράπτωμα, αυτή καθ εαυτήν συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα τού μοναχού π.χ. άσκησις εμπορικής δραστηριότητος. Εις αυτήν τήν περίπτωσιν η διαχείρισις είναι μή νόμιμος διότι όταν ο νόμος ορίζει ότι ο επιχώριος Αρχιερεύς ελέγχει τή νομιμότητα τής οικονομικής διαχειρίσεως εννοεί ότι η διαχείρισις δέν αρκεί νά είναι νόμιμη «λογιστικώς» αλλά καί εξ απόψεως πειθαρχικού δικαίου τών μοναχών».

...«Υπό τά δεδομένα αυτά ο μοναχός δέν επιτρέπεται νά συνιστά προσωπικές ή εταιρικές επιχειρήσεις, οι οποίες, ως εκ τού προορισμού τους, αποβλέπουν εις τό κέρδος έστω καί εάν αυτό τό κέρδος καταλήγει εις τό ταμείον τής Μονής καί όχι εις τά θυλάκια τών μοναχών.

Η κρίσις περί τού εάν ορισμένη δραστηριότητα είναι, από τήν άποψη αυτή, ή όχι επιτετραμμένη εις τόν μοναχόν πρέπει νά είναι αυστηρή υπό τήν έννοιαν ότι εν αμφιβολία τό τεκμήριον λειτουργεί κατά τού επιτρεπτού τής δραστηριότητος αυτής. Τά αυτά ισχύουν προκειμένου καί περί συμμετοχής τού μοναχού εις σωματείον ή περί τής συγκροτήσεως σωματείου υπό μοναχών.

Καί είναι πρόδηλον ότι ο επιχώριος Αρχιερεύς έχει αρμοδιότητα ελέγχου εν προκειμένω, διότι καί διά τό ζήτημα αυτό ο έλεγχος είναι έλεγχος νομιμότητος».

Η Ιερά Σύνοδος τής Εκκλησίας τής Ελλάδος, τής 4ης Φεβρουαρίου ε.έ., απεδέχθη μέ απόφασή της τήν μελέτη αυτή τού κ. Αναστασίου Μαρίνου, δίνοντάς της συνοδικό καί κανονικό κύρος.–

Πηγή: http://www.parembasis.gr/2011/11_09_15.htm