Οἱ προτάσεις τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας γιὰ τὸ νέο Λύκειο κατατέθησαν πρὸς διάλογο στὸν Τύπο (31.3.2011). Ἐπ’ αὐτῶν σημειώνομε κάποιους προβληματισμούς μας σχετικὰ μὲ τὸν προτεινόμενο σχεδιασμό:
1. Κατὰ τὴν γνώμη μας, τὸ Λύκειο εἶναι ἀναγκαῖο νὰ σταματήση νὰ θεωρεῖται καὶ νὰ χρησιμοποιεῖται ὡς προθάλαμος τοῦ Πανεπιστημίου καὶ νὰ καταστῆ τὸ ἐπιστέγασμα καὶ ἡ ὁλοκλήρωσις τῆς ἐγκυκλίου μορφώσεως. Ὁ ἀπόφοιτος τοῦ Λυκείου νὰ εἶναι ὁ σημερινὸς ἐγγράμματος πολίτης, ὁ ὁποῖος νὰ μπορῆ νὰ ἐργασθῆ σὲ πολλοὺς τομεῖς καὶ νὰ συμμετέχη στὴν κοινωνική, πολιτικὴ καὶ πνευματικὴ ζωὴ τῆς χώρας. Αὐτὸ θὰ πρέπει νὰ εἶναι τὸ ὅραμα καὶ ἡ ἀποστολὴ τοῦ Λυκείου: νὰ βγάζει στὴν κοινωνία ὁλοκληρωμένες προσωπικότητες καὶ νὰ προσφέρη τὰ ἀναγκαῖα ἐφόδια καὶ ἐργαλεῖα ὥστε ὁ ἀπόφοιτός του νὰ μπορῆ νὰ ζήση καὶ νὰ ἐργασθῆ στὴν σύγχρονη ἐποχή.
Γι’ αὐτὸ καὶ θεωροῦμε λανθασμένο τὸ τρίπτυχο στὸ ὁποῖο σχεδιάζεται νὰ βασισθῆ τὸ «Νέο Λύκειο», ὅπως ἐδημοσιεύθη στὸν Τύπο: «λίγα μαθήματα, δραστικὸς περιορισμὸς τῆς ‘περιττῆς’ γενικῆς παιδείας καὶ ἐξειδίκευση ἀνὰ κύκλο μαθημάτων». Οὐσιαστικὰ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ἐπεκτείνομε τὸ πλαίσιο λειτουργίας τοῦ Πανεπιστημίου καὶ στὴν δευτεροβάθμια Ἐκπαίδευσι.
Μέριμνα τοῦ Λυκείου θὰ πρέπει νὰ εἶναι στὸν μὲν γνωσιολογικὸ τομέα ὄχι τόσο ἡ παροχὴ πολλῶν ἐξειδικευμένων γνώσεων, ἀλλὰ ἡ ἐκπαίδευσις τοῦ πῶς ἀναζητεῖται καὶ ἀποκτᾶται ἡ γνῶσις καὶ ἐπὶ πλέον πῶς ἀξιοποιοῦνται οἱ ἄπειρες σημερινὲς πληροφορίες καὶ ἐντάσσονται σὲ ἕνα σύνολο κατακτημένων γνώσεων καὶ ἐφαρμογῶν. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ ἐπιβάλλεται καὶ ἡ καλλιέργεια τῶν ὑπολοίπων (πλὴν τοῦ νοῦ καὶ τῆς λογικῆς) χαρισμάτων καὶ κλίσεων τοῦ ἀνθρώπου.
2. Μὲ τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ μοναδικοῦ νέου ἐπιλεγομένου μαθήματος «Τέχνη καὶ Πολιτισμός» (στὴν Β’ Λυκείου), φαίνεται νὰ μᾶς ἐνδιαφέρει περισσότερο ἀπὸ τὴν παιδεία τῶν νέων ἡ πολιτικὴ διαχείρισις τοῦ τεραστίου (καὶ συνεχῶς αὐξανομένου) ὄγκου τοῦ διδακτικοῦ προσωπικοῦ. Γι’ αὐτὸ καὶ συνεχῶς πιέζουν νέες εἰδικότητες (π.χ. θεατρολογίας, μουσειοπαιδαγωγικῆς) νὰ ἐνταχθοῦν στὸ πρόγραμμα τῶν μαθημάτων τοῦ σχολείου. Καὶ ἀναρωτιέται κάποιος: μέχρι σήμερα δὲν ἐγίνετο πολιτιστικὴ ἀγωγὴ τῶν μαθητῶν μὲ παρακολουθήσεις θεατρικῶν καὶ κινηματογραφικῶν παραστάσεων, μὲ προγράμματα (ἐθελοντικά) πολιτιστικά, μὲ ἐπισκέψεις σὲ μουσεῖα καὶ ἀρχαιολογικοὺς χώρους; Φιλότιμοι καὶ ἐργατικοὶ ἐκπαιδευτικοὶ δὲν ἔδιναν μέσα ἀπὸ τὰ μαθήματά τους τὴν δυνατότητα μιᾶς πολιτιστικῆς παιδείας τῶν μαθητῶν τους; Γιατὶ θέλομε νὰ δημιουργήσωμε ἕνα ἀκόμη μάθημα; Γιὰ νὰ γίνεται καλύτερα αὐτὴ ἡ ἀγωγὴ ἢ γιὰ νὰ ἀπορροφηθοῦν εἰδικοὶ πτυχιοῦχοι τῶν Πανεπιστημίων; Καὶ τί εἶναι τὸ πλέον καλὸ γιὰ τοὺς μαθητές: νὰ μαθαίνουν μέσα ἀπὸ τὰ παραδοσιακά τους μαθήματα τὴν Τέχνη καὶ τὸν Πολιτισμό, καθιστῶντας αὐτὰ ἀνοικτὰ κι ἐνδιαφέροντα ἢ μέσα ἀπὸ ἕνα νέο ἐπὶ τούτου σχεδιασμένο καὶ ἐξεταζόμενο μάθημα;
3. Τὸ σοβαρώτερο μειονέκτημα τοῦ σχεδίου προγράμματος γιὰ τὸ νέο Λύκειο εἶναι ἡ μονομέρεια καὶ ἡ ἐξειδίκευσις, οἱ ὁποῖες χαρακτηρίζουν τὴν Β’ καὶ Γ’ τάξι. Οἱ συντάκτες τοῦ σχεδίου θεωροῦν ὅτι μὲ τὶς περισσότερες ὧρες διδασκαλίας τῶν μαθημάτων εἰδικότητος – κατευθύνσεως θὰ ἀπομακρύνουν τοὺς μαθητὲς ἀπὸ τὴν «ὑποχρέωσι» τοῦ φροντιστηρίου. Τὸ φροντιστήριο, ὅμως, στὴν χώρα μας θεωρεῖται ψυχολογικῶς ἀπαραίτητο γιὰ τὴν πλειοψηφία γονέων καὶ μαθητῶν καὶ ἔχει ἐπεκταθῆ μάλιστα καὶ στοὺς φοιτητὲς τῶν Α.Ε.Ι. καὶ στοὺς πτυχιούχους, οἱ ὁποῖοι διαγωνίζονται γιὰ τὴν κατάληψι κάποιας θέσεως (μέςῳ Α.Σ.Ε.Π.). Δὲν ἐξοβελίζεται, λοιπόν, ἡ ἀντίληψις περὶ τῆς ἀναγκαιότητος τοῦ φροντιστηρίου μὲ τὶς ἐπὶ πλέον ὧρες ποὺ θὰ διατίθενται γιὰ τὰ μαθήματα κατευθύνσεως.
Ἡ μονομέρεια τῆς γνώσεως, τὴν ὁποία θὰ ἀποκομίση ὁ ἀπόφοιτος τοῦ προτεινομένου Λυκείου φαίνεται ἀπὸ τὸ ἑξῆς: ὁ μαθητὴς ἐπὶ παραδείγματι τῆς κατευθύνσεως Α (θετικῆς) δὲν ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ διδαχθῆ Ἀρχαία Ἑλληνικὰ ἢ Φιλοσοφία καὶ ἀντιστοίχως ὁ μαθητὴς τῆς Β’ κατευθύνσεως (θεωρητικῆς) δὲν θὰ μπορεῖ νὰ διδαχθῆ Βιολογία ἢ Χημεία. Ἐξοβελίσθηκαν, ἀκόμη ἀπὸ τὶς ἐπιλογές, μαθήματα ἄκρως ἐνδιαφέροντα καὶ ἐγκυκλοπαιδικὰ ἀπὸ τὸ νέο Λύκειο, ὅπως ἡ Ψυχολογία καὶ ἡ Ἀστρονομία, τὰ ὁποῖα ἔδιδαν στοὺς μαθητὲς ἄλλες διαστάσεις στὴν γενική τους μόρφωσι. Θεωροῦμε ὅτι τουλάχιστον θὰ πρέπει τὰ ἐπιλεγόμενα μαθήματα νὰ εἶναι κοινὰ γιὰ ὅλες τὶς κατευθύνσεις καὶ νὰ προσφέρουν γενικὴ παιδεία καὶ καλλιέργεια καὶ ὄχι ἐξειδίκευσι. Πρότυπο γιὰ τὸν ἀπόφοιτο τοῦ Λυκείου πρέπει νὰ γίνη ὁ homo universalis τῆς Ἀναγεννήσεως καὶ ὄχι ὁ μονομερὴς καὶ ἐξειδικευμένος ἀπὸ τόσο νωρὶς ἐπιστήμων. Μὲ τὸ νέο σχέδιο οὔτε τὰ φροντιστήρια θὰ κλείσουν, οὔτε οἱ μαθητὲς τοῦ Λυκείου θὰ κερδίσουν χρόνο γιὰ νὰ ζήσουν, ὅπως διατείνονται οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ σχεδίου.
Ἐπὶ πλέον, ἡ διπλῆ ἐπιλογὴ (δύο μαθήματα στὴν Β’ καὶ Γ’ τάξεις) ἀφ’ ἑνὸς θὰ δυσκολεύη τὴν λειτουργία τοῦ ἑβδομαδιαίου προγράμματος καὶ ἀφ’ ἑτέρου τὴν κατανομὴ τῶν μαθητῶν σὲ τμήματα ἐπιλογῆς. Θεωροῦμε ὅτι θὰ πρέπει νὰ παραμείνη μία ἐπιλογή, ἀλλὰ σὲ τρία τὸ πολὺ τέσσερα γνωστικὰ ἀντικείμενα γενικῆς παιδείας, τὰ ὁποῖα θὰ ἀνοίγουν στοὺς μαθητὲς νέους ὁρίζοντες γνώσεων καὶ δεξιοτήτων, ἰσοδύναμα μεταξύ τους στὸν τρόπο βαθμολογίας καὶ ὄχι ὅπως ἴσχυε μέχρι σήμερα μὲ τὰ γραπτῶς καὶ μὴ γραπτῶς ἐξεταζόμενα μαθήματα ἐπιλογῆς.
Τέλος, ἡ διατήρησις τῆς Ἱστορίας καὶ τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν (περικεκομμένου καὶ ἀλλοιωμένου) γίνεται γιὰ νὰ διατηρηθοῦν τὰ προσχήματα περὶ δῆθεν γενικῆς (καὶ ἑλληνικῆς) παιδείας. Τὸ νέο Λύκειο στοχεύει, δυστυχῶς, στὴν «ὁλοκληρωμένη ἐκπαίδευση καὶ προετοιμασία γιὰ τὶς εἰσαγωγικές» (ὅπως δηλώνεται στὸ εἰσαγωγικὸ κείμενο τοῦ σχεδίου) καὶ ὄχι στὴν πολύπλευρη μόρφωσι καὶ στὴν ἀνάπτυξι τῆς ἠθικῆς, θρησκευτικῆς, ἐθνικῆς καὶ πολιτικῆς συνειδήσεως τῶν νέων (ὑποψηφίων πολιτῶν) τῆς χώρας μας. Καὶ αὐτὸ δὲν θεραπεύεται μὲ καμμία «ἐμβάθυνσι» σὲ μαθήματα χρήσιμα μέν, ἀλλὰ ὄχι ἐπαρκῆ γιὰ τὴν διαμόρφωσι πολυπλεύρων προσωπικοτήτων.
Ἐπειδὴ καὶ ἄλλη φορὰ σημειώναμε ὅτι ἡ πολιτικὴ ἡγεσία τῆς χώρας μας (τουλάχιστον τῶν κομμάτων ἐξουσίας), δὲν φαίνεται νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ μιὰ οὐσιαστικὴ ἀναβάθμισι τῆς παρεχομένης παιδείας, γι’ αὐτὸ νομίζομε, ὅτι ἤγγικεν ἡ ὥρα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν συγχρόνων εὐεργετῶν τοῦ ἔθνους γιὰ νὰ ξαναδημιουργήσουν «κρυφὰ σχολειά», ἀπ’ ὅπου θὰ μαθαίνουν τὰ παιδιά μας γράμματα, ἀλλὰ θὰ γίνονται καὶ ἄνθρωποι. Ἄλλη λύσις δὲν φαίνεται νὰ προβάλλη στὸν ὁρίζοντα.
