ΚρίσηΈκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως Πρέβεζα 2011
***
Η εποχή μας είναι εποχή αποστασίας.
«Αποστασία» σημαίνει: στέκω μακριά, στέκω σε απόσταση, στέκω μακριά από τον Θεό- δεν θέλω να έχω σχέση και επικοινωνία μαζί Του.
Πολλοί σήμερα, ένας μεγάλος αριθμός, την βιώνουν την αποστασία.
• Άλλοι στέκουν μακριά από τον Θεό, συνειδητά, και ηθελημένα. Άλλοι άκριτα, και απερίσκεπτα μεν, αλλά μακριά.
• Άλλοι, κάνουν την αποστασία στοιχείο προβολής του εαυτού τους! Το λένε και καμαρώνουν. Γιατί φαντάζονται, ότι έτσι γίνονται πιο ελεύθεροι, και δείχνουν πιο έξυπνοι!
Όμως αυτή είναι η χειρότερη δυστυχία και πλάνη.
Η αποστασία είναι η καθίζηση, η χειρότερη, η «κατ' εξοχήν» καθίζηση.
***
Πώς τα βλέπεις;
Ακούμε μια συζήτηση.
- Γεια σου, Γιάννη! Πώς τα βλέπεις;
- Ποία, ρε;
- Τα γεγονότα. Την κατάσταση!
- Γιατί, ρε, ερωτάς εμένα; Βλέπεις εσύ πουθενά φως;
- Δηλαδή;
- Τι δηλαδή; Χάλια μαύρα.
Πολιτικά και οικονομικά; Δεν νομίζω να ξέπεσε ποτέ κράτος τόσο χαμηλά! Παντού μαυρίλα!
Κοινωνικά; Νέκρα και αφασία.
Εκκλησιαστικά και πνευματικά; Πέντε όλοι και όλοι στην Εκκλησία. Και ναταν, τουλάχιστον αυτοί, χριστιανοί!
Καθίζηση, σου λέω! Και τί καθίζηση! Θυμάμαι εκείνο το μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν: «Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας»!
- Τόσο βαθειά; Τόσο πεσσιμιστικά τα βλέπεις;
- Γιατί δηλαδή; Εσύ βλέπεις πουθενά φως;
Πρέβεζα, 2011
† ο Νικοπόλεως Μελέτιος
***
Το θέμα μας - πρόβλημά μας
Α. Τί είναι η καθίζηση γενικά
Το πρόβλημα μας σήμερα, είναι η καθίζηση, δηλαδή γενική και κατακόρυφη πτώση, χωρίς ελπίδα.
- Δεν μπορώ να σε παρακολουθήσω. Δεν σε καταλαβαίνω. Τί εννοείς; Τί είναι η καθίζηση;
- Κάτι το ανάλογο με την «Φαιναγόρεια».
Ήταν μια πανέμορφη και πλούσια ελληνική πόλη στον Κιμμέριο Βόσπορο, πίσω από την Κριμαία!
Έγινε καθίζηση. Πριν 2000 χρόνια! Και βούλιαξε ολόκληρη στην θάλασσα! Και τώρα είναι ολόκληρη στον πάτο! Τί κι αν δεν είναι 20.000 λεύγες κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας; Η Φαιναγόρεια πάει! Καταποντίσθηκε. Και ξεχάστηκε! Για πάντα!
Μας την θύμισε ό πρόεδρος της Ρωσσίας Βλ. Πούτιν, πού σαν και αθλητής, έκαμε καταδύσεις. Και έβγαλε δύο αμφορείς!
Κάτι χειρότερο έγινε παλιότερα και σε κάτι νησιά στο Αιγαίο. Και κάτι ακόμα χειρότερο, και πιο παλιά, στην Ατλαντίδα- μια μεγαλόνησο, μια ολόκληρη ήπειρο, πού χάθηκε στα βάθη του ωκεανού! Ανεπιστρεπτί. Χωρίς ελπίδα.
• Πώς έγινε η καθίζηση αύτη;
• Τρέχα γύρευε! Και αν το μάθεις, τί πια; Γυρίζει πίσω;
Αυτά είναι περιπτώσεις φυσικής καθίζησης. Υπάρχει και κάτι το πολύ πιο οδυνηρό.
Β. Τί είναι η πνευματική καθίζηση
Είναι η πνευματική καθίζηση. Στην περίπτωση αύτη δεν έχουμε καθίζηση σε γαίες, σε κομμάτια γης, αλλά σε άτομα και σε σύνολα ανθρώπων. Μια καθίζηση θλίψη και πίκρα, πού οδηγεί στο τέλμα της αιώνιας απώλειας.
Μα πώς γίνεται; Πώς έρχεται;
Ένας άνθρωπος, πού δικαιούται να έχει γνώμη, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, λέγει:
Η καθίζηση αύτη έρχεται:
• Όταν ξεθωριάζει μέσα μας η έννοια «αμαρτία»!
• Όταν εύκολα ξεχνάμε την μάνδρα μας, την Εκκλησία!
• Και όταν ζούμε, ή λίγο, ή καθόλου, με την Εκκλησία και στην Εκκλησία- και πολύ στους δρόμους, στις αγορές, στα κέντρα για διασκέδαση- στον κόσμο, και στον υπόκοσμο.
• Και όταν ζούμε με τρόπο, πού μας πάει όλο και πιο μακρυά από τον Χριστό, και από την θύμηση για ψυχή και για αιώνια ζωή.
• Όταν δεν μας ενδιαφέρει το ποιόν των πράξεων μας, όταν τα έχουμε όλα ίσια.
• Και όταν για άλλοθι των βρώμικων έργων μας θυμόμαστε τα λόγια κάποιων θλιβερών εκπροσώπων της παρακμής, πού λένε: Εγώ είμαι ο Θεός. Για τον εαυτό μου εγώ είμαι ο Θεός. Και κάνω ό,τι θέλω!..
• Και όταν, μια ματιά στο περιβάλλον μας, μας θυμίζει πολύ περισσότερα, και χειρότερα, από ό,τι μπορεί κανείς να υπομνήσει με λίγα λόγια.
Πώς άρχισε το κακό;
Ή πνευματική καθίζηση είναι υπόθεση πολύ παλιά. Άρχισε με τον Αδάμ και με την Εύα. Αυτοί, οι προπάτορες, προτίμησαν να κρίνουν, τί είναι καλό για τον εαυτό τους μόνοι τους. Γιατί τάχα, το δικό τους καλό, μπορούσαν να το εκτιμήσουν οι ίδιοι καλύτερα από τον οποιοδήποτε άλλο- ακόμη και από τον Θεό.
Έτσι άρχισε ή υποκειμενική κρίση να κυριαρχεί.
Έτσι άρχισε ο εγωκεντρισμός, έτσι ο άνθρωπος έβαλε τον Θεό, και την εντολή Του και το θέλημα Του, στην άκρη.
Έτσι άρχισε η καθίζηση η πνευματική.
Αλήθεια υπάρχει χειρότερο κακό; μεγαλύτερο πνευματικό πρόβλημα;
Γ. Τί μας απομένει;
Όλα αυτά τώρα στέκουμε και τα παρακολουθούμε με απάθεια, και περιοριζόμαστε να κουνάμε το κεφάλι μας, και να λέμε:
- Τί να κάνουμε; Έτσι είναι ο κόσμος!
- Μη χειρότερα! Και ό Θεός να βάλει το χέρι Του!
- Μα δεν αρκεί! Κάτι πρέπει να κάμουμε και εμείς!
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος διαμαρτύρεται! Και λέγει:
- Ημείς, μη τούτο ποιώμεν! Μπορούμε και έχουμε πολλά να κάμουμε!
Και αλλοίμονο, αν καταντάμε:
να παρακολουθούμε την κατάσταση «κεχηνότες προς τα ανόνητα», να στεκόμαστε με το στόμα ανοιχτό μπροστά σε πράγματα ανώφελα και να κάνουμε, σαν να είμαστε βλάκες, με μοναδικό σκεπτικό μέσα μας, ότι: Δεν γίνεται τίποτα! Και να το ρίχνουμε σε shoking αστεία, σε αισχρά άπρεπα αστεία- «γελωτοποιούντες», σαν να είμαστε εξ επαγγελίας γελωτοποιοί.
- Πάψετε να γελάτε! Γιατί εκείνος πού γελάει με τον ξεπεσμό του όποιου ανθρώπου, εσωτερικά καταντάει και «του γελωτοποιούντος χείρων»!
Τα «αστεία» για τέτοια κατάντια ατόμων και συνόλων, δείχνουν «κυνισμό», δηλ. σκυλοσυμπεριφορά!
- Και τί μπορεί να γίνει; ερωτάμε!
Απαντάει ο άγιος Ιωάννης:
- Πολλά μπορούν να γίνουν! Αρκεί να υπάρξει όρεξη για δουλειά σωστή!
Δυστυχώς ζούμε σε περίοδο κρίσης. Και η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, είναι ριζικά ανθρωπολογική. Πολλά έχουν χαθή.
Ο μεγάλος φιλόσοφος Πλάτων ζούσε σε εποχή πολύπλευρης καθίζησης.
Δυνατότητα ανάκαμψης ΔΕΝ έβλεπε καμμία. Και έλεγε: «εάν μη, ή οι φιλόσοφοι βασιλεύσωσιν εν ταις πόλεσιν, ή οι βασιλείς τε νυν λεγόμενοι και δυνάσται φιλοσοφήσωσι γνησίως τε και ικανώς» (Πλάτωνος 473), ελπίδα για ανάκαμψη δεν ανατέλλει.
Φιλόσοφους ονομάζει ο Πλάτων ανθρώπους σωματικά και ψυχικά πειθαρχημένους- κάτι πού δεν το εύρισκε κανείς τότε, μέσα στο γενικό ηθικο-κοινωνικό ξεχαρβάλωμα, πού επέφερε η ειδωλολατρεία.
Μια ακόμη πρόταση-λόγια! Έχωμε πια βαρεθεί να ακούμε! Συστήματα πολιτικο-οικονομικά εγέμισαν τον κόσμο με δυστυχία και με αίμα!
Κάτι πρέπει να ξανακερδίσουμε. Τί όμως;
Τί να κάμουμε μέσα σε ένα χώρο, πού ο οίκος μας είναι η οικουμένη και νόμος της η ανομία;
Το χειρότερο κακό στον κόσμο είναι, να κάνεις αμαρτία όχι από συναρπαγή (επειδή σε γοήτεψε κάποιο πάθος και ξεχάστηκες), αλλά με κρίση, με μελέτη, με συνείδηση, με επιθυμία πού κυριάρχησε επάνω σου σε σώμα, ψυχή και νου! Γιατί τότε ο νους, ενώ πρέπει να είναι ο οδηγός και τιμονιέρης μας στις πράξεις μας, καταντάει αδόκιμος!
Και με «οδηγό», ή τρελλό, ή έστω ανεκπαίδευτο, που θα πάει το τρένο, το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο; πού;
(Βλ. αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις Ρωμ. Όμ. Δ, 4 και 6, 1, Ρ.Ο. 60, 420-421)
Ψάχνουμε λοιπόν, για οδηγό (όχι φιλοσόφους του τύπου του Πλάτωνος), ή τρελλό, ή ανεκπαίδευτο, αλλά για οδηγό πού έχει πάρει έστω λίγο φως εκ του ανεσπέρου φωτός: για οδηγό θεοφώτιστο και θεοχαρίτωτο.
Επισφράγισμα
Επισφράγισμα, όλων αυτών πού είπαμε μέχρι τώρα, είναι τα λόγια του Κυρίου στο κατά Μάρκον άγιο Ευαγγέλιο, λέγει:
- Να το ξέρετε:
Όποιος θέλει να έλθει κοντά Μου, να γίνει χριστιανός, οφείλει να βάλει σε δεύτερο πλάνο τον εαυτό του και σε πρώτο Έμενα- και να το ξεκαθαρίσει μέσα του, ότι οποίος πρώτη του επιλογή κάνει το «να χάρη» την ζωή του, θα την χάσει και την ζωή του, και την ψυχή του!
Και να μην το ξεχνάτε ποτέ, ότι οποίος κάνει συνειδητά, επιλογή του, να μην ψάχνει να χάρη την ζωή του για χάρη μου, αυτός θα την σώσει και την ζωή του και την ψυχή του.
Και σκεφθήτε το καλά. Τί κέρδος μπορεί να είναι για άνθρωπο, το να μπορέσει να κάμει δικό του, και να τον απολαύσει έστω και ολόκληρο τον κόσμο, άμα γι' αυτό χάσει την ψυχή του; Πόσο τελικά την εκτιμάς και πόσο την πουλάς, συ ταλαίπωρε, την ψυχή σου; (Μάρκ. 8, 33-36).
Τί λέτε, αδελφοί;
Τα λόγια αυτά του Κυρίου, αφήνουν περιθώριο για ανθρωποκεντρισμό στην ζωή μας;
Πόσο οφείλουμε να τα μελετάμε!
Αυτή είναι η ορθοτόμηση του λόγου της αληθείας.
Αύτη είναι η μεγαλύτερη άμυνα ενάντια στην καθίζηση.
***
«Ενεπάγην εις ιλύν βυθού και ουκ εστίν υπόστασις» (Ψαλμ.68,3).
Δηλαδή:
Έπεσα και βούλιαξα στην θάλασσα. Και κόλλησα στην λάσπη, στον πάτο της θάλασσας. Και είμαι τώρα χωρίς ελπίδα. Από τον εαυτό μου δεν περιμένω τίποτα.
* *
Ιλύν βυθού ονομάσει ο Προφήτης Δαβίδ:
• τον θάνατο της ψυχής
• την καθίζηση την πνευματική.
* *
Δόξα Σοι, Χριστέ ο Θεός, η ελπίς ημών. Δόξα Σοι.
***
Περιεχόμενα
Πώς τα βλέπεις; 5
1. ΤΟ ΘΕΜΑ ΜΑΣ-ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΑΣ
Α. Τι είναι η καθίζηση γενικά 7
Β. Τι είναι η πνευματική καθίζηση 8
Γ. Τί μας απομένει; 9
2. Η ΚΑΘΙΖΗΣΗ ΠΩΣ ΑΡΧΙΖΕΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΠΡΟΧΩΡΕΙ
Α. Πώς αρχίζει η καθίζηση 12
Β. Τί την διατηρεί 13
Γ. Πώς προχωρεί; 17
3. ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ
Α. Η ευδοκία του Κυρίου 23
Β. Η δική μας βούληση 26
Γ. Λάθη. Λάθη. Λάθη! 28
3. ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΗ
Α. Τί είναι η φύση 37
Β. Τί είναι η χάρη 40
Γ. Η δύναμη των παθών και η ξεθεμελίωσή της 42
5. Η ΟΡΘΟΤΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Α. Τί είναι η ορθοτόμηση 45
Β. Η ανάγκη για ορθοτόμηση 47
Γ. Πότε μπορούμε να ορθοτομούμε; 52
6. Η ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΥ
Α. Γύρω από τον εαυτό μου! 60
Β. Το ξεθεμελίωμα 64
Γ. Η χάρη δεν αλλοιώνει την φύση 65
Δ. Μεγάλα παραδείγματα 67
Ε. Η δική μας συμβολή 69
ΣΤ. Η ατέλεστη τελειότητα 71
7. Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ
Α. Καθίζηση και αποστασία 74
Β. Τί μας λένε οι Άγιες Γραφές 76
Γ. Εμείς τι κάνουμε; 87
Επισφράγισμα 90
