Από το βιβλίο «Ιεροπραξίες της Εκκλησίας μας» του π. Γεωργίου Κουγιουμτζόγλου

Πρώτος χριστιανικός Αγιασμός ύδατος ήταν ο καθαγιασμός του ύδατος του Βαπτίσματος. Από αυτόν προέκυψε ο Αγιασμός των Θεοφανείων, ο οποίος καλείται Μέγας και ετελείτο σ’ ανάμνηση της βαπτίσεως του Κυρίου, μετά την αγρυπνία της εορτής των Θεοφανείων, αμέσως μετά την ακολουθία του Όρθρου. Οι πιστοί ελάμβαναν το αγιασμένο ύδωρ, το έπιναν και εράντιζαν και στη συνέχεια εβαπτίζονταν σ’ αυτό οι κατηχούμενοι (γι' αυτό μέχρι σήμερα ψάλλεται αντί του Τρισάγιου το «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε…»...

Τον ε΄ αιώνα τελείται για πρώτη φορά Αγιασμός και κατά την παραμονή «εν τη εσπέρα» για να εξυπηρετούνται οι πιστοί, γεγονός που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Από τα διάφορα τυπικά η διπλή τέλεση του Αγιασμού δικαιολογείται για διάφορους λόγους. Ο Καμπανίας Θεόφιλος στο «Ταμείον Ορθοδοξίας» επικαλείται το φώτισμα των οίκων, χώρων, μανδρών και παντός οικήματος ανθρώπων και θρεμμάτων κατά την παραμονή…

Πότε πίνουμε τον Αγιασμό

Ο Μέγας Αγιασμός πίνεται μετά τη θεία Μετάληψη και πριν από τη διανομή του Αντίδωρου…

Επομένως την παραμονή, την ημέρα των Θεοφανείων και σε ορισμένα μέρη μέχρι την απόδοση της εορτής των Φώτων, πρώτα κοινωνούμε, μετά πίνουμε Μεγάλο Αγιασμό και στη συνέχεια τρώμε το Αντίδωρο. Όλες τις άλλες ημέρες του χρόνου πρώτα κοινωνούμε, μετά τρώμε το Αντίδωρο και στη συνέχεια, πίνουμε το Μικρό (μηνιαίο) Αγιασμό (εάν υπάρχει).

Πώς τον χρησιμοποιούμε

Τον πίνουμε με πίστη προς αγιασμό μας, για θεραπεία ψυχών και σωμάτων και καθαρισμό μας από κάθε μολυσμό σαρκός και πνεύματος. Αυτό αναφέρει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος για τους Χριστιανούς της εποχής του, πού είχαν τη συνήθεια να διατηρούν με κάθε ευλάβεια στα σπίτια τους το Μεγάλο Αγιασμό (Φουντούλης, ερώτ. 79). Η Εκκλησία βέβαια έχει ειδικό μυστήριο, το ΕΥΧΕΛΑΙΟ, και ειδικές ευχές για την ίαση των σωματικών και ψυχικών νόσων των ανθρώπων. Αλλά αυτό δεν εμποδίζει τη χορήγηση σ’ αυτούς, όταν καθίσταται δυνατό, και του Μεγάλου Αγιασμού (σ’ αυτή την περίπτωση κατόπιν νηστείας), εφ’ όσον οι ίδιοι ή οι οικείοι τους με πίστη το ζητούν ή τον χορηγούν για τη θεραπεία τους από τον Ιατρό των σωμάτων και των ψυχών τους. Επειδή όμως έχουν γίνει πολλά ατυχήματα και εν αγνοία χύθηκε ή και πετάχθηκε μέχρι και σε αποχέτευση (γεγονός πού έχει σοβαρές πνευματικές ευθύνες και συνέπειες), γι' αυτό συστήνουμε για λόγους πνευματικής ασφάλειας να ΜΗ κρατείται στις οικίες των πιστών ο Μέγας Αγιασμός. Εάν ποτέ χρειαστεί, να ζητείται από τον Ιερέα της Ενορίας. Αυτά γι' αυτούς πού ενδεχομένως τηρούν Μεγάλο Αγιασμό στα σπίτια τους…

Επειδή η Εκκλησία περιβάλλει το Μέγα Αγιασμό με μεγάλη ευλάβεια, τον θεωρεί «δεύτερον της Αγίας Κοινωνίας» (κώδιξ Σινά 978) ή «Σωτήριον ύδωρ» (Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων) και γι’ αυτό σε όλους τους Ι. Ναούς διατηρείται φιάλη με Μεγάλο Αγιασμό για να δίνεται στους εμποδιζόμενους από τη Θεία Κοινωνία πιστούς ή για άλλες ποιμαντικές ανάγκες, χωρίς να το θεωρεί ισότιμο με τη Θεία Κοινωνία.

Νηστεία πριν πιούμε το Μεγάλο Αγιασμό είτε της παραμονής είτε της ημέρας των Θεοφανείων δεν απαιτείται (Φουντούλης, ερώτ. 221). Την παραμονή των Θεοφανείων νηστεύουμε όχι για τον Αγιασμό, αλλά για τη μεγάλη αυτή Δεσποτική εορτή (όπως και την παραμονή των ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ και του ΠΑΣΧΑ). Εάν όμως κάποιος έχει εντολή, κατά τη διάρκεια του έτους, αντί για Θεία Κοινωνία, να κοινωνήσει με το Μεγάλο Αγιασμό, τότε πρέπει να νηστεύσει όπως και για την Θεία Κοινωνία…

Πηγή: http://stratisandriotis.blogspot.com/2011/01/blog-post_05.html