Στὸ σημερινὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα (βλ. Β΄ Τιμ.2,1-10), ἀγαπητοί μου, ὁ ἀπόστολος Παῦλος μεταξὺ τῶν ἄλλων περιγράφει τὴν περιπετειώδη ζωή του μὲ μιὰ χαρακτηριστικὴ λέξι. Εἶνε ἡ λέξι «κακοπαθῶ». Δύο φορὲς ἀναφέρει τὴ λέξι «κακοπαθῶ» (ἔ.ἀ. 2,3 καὶ 9). «Κακοπαθῶ» θὰ πῇ ὑποφέρω.Ὑπέφερε ὁ ἀπόστολος σωματικῶς, ὑπέφερε καὶ ψυχικῶς. Μαρτύριο ὑπῆρξε ἡ ζωή του.Καί, γιὰ νὰ μᾶς δώσῃ μιὰ ἰδέα τοῦ τί ὑφίστατο, ἀναφέρει τρεῖς - τέσσερις εἰκόνες
⃝ Ἡ πρώτη εἰκόνα εἶνε τοῦ γεωργοῦ (βλ. ἔ.ἀ. 2,6) .Κοιτάξτε τὸ γεωργό. Ἡ ζωή του πάντοτε, ἀλλ᾿ἰδίως τότε, ποὺ δὲν ὑπῆρχαν τὰ σημερινὰ μέσα, ἦταν κοπιαστική. Ξερριζώνει τ᾿ ἀγκάθια,καθαρίζει τὸ χωράφι ἀπὸ τὶς πέτρες, ὀργώνειβαθειὰ μὲ τὸ ἄροτρο τὸ χῶμα. Σπέρνει τὸσπόρο σὲ ὅλη τὴν ἔκτασι. Κατόπιν σηκώνειτὰ χέρια του στὸν οὐρανὸ καὶ παρακαλεῖ τὸΘεό, νὰ στείλῃ τὴν ζωογόνο βροχή, γιὰ νὰφυτρώσουν τὰ γεννήματα. Καὶ περιμένει μὲἀγωνία τὸ θέρος, γιὰ νὰ πάρῃ τοὺς καρποὺςτῶν κόπων του.
.⃝ Δὲν κοπιάζει ὅμως μόνο ὁ γεωργός. Ἡ δεύτερη εἰκόνα εἶνε τοῦ ἀθλητοῦ (βλ. ἔ.ἀ. 2,5). Ὁ ἀθλητὴς καὶ τώρα ἀλλὰ καὶ τὴν ἐποχὴ τῶν ἑλληνιστικῶν χρόνων, τότε ποὺ ἔγραφε ὁ ἀπόστολος, κοπίαζε. Οἱ ἰδανικοὶ ἀθληταὶ πάντοτε κοπιάζουν· ὑποβάλλονται συνεχῶς σὲ ἀσκήσεις, ἔχουν αὐστηρὸ διαιτολόγιο, ἀπέχουν ἀπὸ καταχρήσεις. Προπονοῦνται ἀπ᾿ τὸ πρωὶ ὣς τὸ βράδυ, ὥστε ν᾿ ἀνταποκριθοῦν στοὺς στόχους ποὺ ἔχουν θέσει.
⃝Κοπιάζει ὁ γεωργὸς στὸ χωράφι γιὰ τὸν καρπό, κοπιάζει ὁ ἀθλητὴς στὸ στίβο γιὰ τὸ δάφνινο στεφάνι τῆς νίκης. Ἀλλὰ κοπιάζει –ἡ τρίτη εἰκόνα–, κοπιάζει καὶ ὁ στρατιώτης (βλ. ἔ.ἀ. 2,3-4) .Ὁ στρατιώτης κακοπαθεῖ. Ἐγκαταλείπει τὴν οἰκογενειακή του θαλπωρή. Στὸ ἄκουσμα τῆς σάλπιγγος ἀφήνει πατέρα, μητέρα, παιδιά,σύζυγο. Ἡ νεώτερη γενεά, ποὺ ἔπεσε στὴν ὕλη, δὲν γνωρίζει τί θὰ πῇ πατρίδα, τί θὰ πῇ ἀγάπη πατρίδος. Μόνο κάποιοι παλαιότεροι μποροῦν νὰ νιώσουν τί θὰ πῇ, νὰ χτυπήσου ντὴ νύχτα οἱ καμπάνες καὶ ν᾿ ἀκουστῇ ὅτι «Ἡ πατρίδα βρίσκεται σὲ κίνδυνο»· νὰ βλέπῃς νέους νεόνυμφους, ποὺ δὲν συνέζησαν οὔτε μιὰ βδομάδα μὲ τὴν ἐκλεκτή τους, μὲ δάκρυα, ἀσπασμοὺς καὶ σπαραγμοὺς νὰ ἐγκαταλείπουν τὰ πάντα καὶ νὰ τρέχουν στὰ βουνά, γιὰ νὰ ὑπερασπιστοῦν τὴ μικρὴ ἀλλὰ ἔνδοξη αὐτὴ χώρα. Κοπιάζει ὁ στρατιώτης. Στὴν ἐποχὴ μάλιστα τοῦ ἀποστόλου Παύλου ὁ στρατὸς δὲνεἶ χε αὐτοκίνητα· ὁ στρατιώτης ἦταν ὑποχρεωμένος νὰ σηκώνῃ βαρύτατο ὁπλισμό, νὰ ζῇκάτω ἀπὸ σκηνές, νὰ βαδίζῃ χιλιόμετρα….
Αὐτὲς τὶς εἰκόνες ἀναφέρει ὁ ἀπόστολος ·γεωργός - ἀθλητής - στρατιώτης. Ποιός εἶνεὁ γεωργός, ποιός εἶνε ὁ ἀθλητής, ποιός εἶνε ὁ στρατιώτης; Ὁ Παῦλος ὁ ἀπόστολος!
⃝ Γεωργὸς ὁ Παῦλος. Ὅπως ὁ γεωργὸς σπέρνει τὸ σπόρο στὴ γῆ, ἔτσι καὶ ὁ ἀπόστολος πῆρε σπόρο, ὄχι γήινο ἀλλὰ οὐράνιο, τὸ σπόρο τοῦ εὐαγγελίου, καὶ τὸν ἔσπειρε σ᾿ ἀνατολὴ καὶ δύσι, σὲ ὅλα τὰ σημεῖα τῆς γῆς. Τὸ νἔσπειρε στὴν Ἔφεσο, στοὺς Φιλίππους, στὴ Θεσσαλονίκη, στὴν Ἀθήνα - τὸ κέντρο τῆς φιλοσοφίας καὶ τῶν ἐπιστημῶν, στὴν Κόρινθο ὅπου ἡ ἀκολασία ἦταν στὸ κατακόρυφο, στὴ Ῥώμη, παντοῦ. Ἀκούραστος γεωργός, δὲν ἔπαψε μὲ τὸν παλμὸ τῆς καρδιᾶς του νὰ σπέρνῃ τὸ σπόρο τῆς ἀληθείας.
⃝ Δὲν ἦταν ὅμως μόνο γεωργός· ἦταν καὶ ἀθλητής . Ἀθλητής, ποὺ διάπρεψε σὲ ὅλους τοὺς ἀγῶνες τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς πίστεως, ὥστε στὸ τέλος τοῦ βίου του νὰ λέῃ· «Τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγώνισμαι, τὸν δρόμον τετέλεκα, τὴν πίστιν τετήρηκα· λοιπὸν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἀποδώσει μοι ὁ Κύριος ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ» (Β΄ Τιμ. 4,7-8).
⃝ Ὁ Παῦλος ἦταν ἀκόμη στρατιώτης, στρατιώτης τοῦ Κυρίου· ἀρχηγός του ὁ Χριστός, σημαία του ὁ τίμιος σταυρός, σάλπιγγά του τὸ εὐαγγέλιο μὲ τὸ μήνυμα «Κακοπάθησον» (ἔ.ἀ. 2,3).
Ἀλλὰ δὲν μένει μέχρι ἐδῶ ὁ ἀπόστολος.Προχωρεῖ περισσότερο. «Κακοπαθῶ», λέει,ὄχι ἁπλῶς ὡς ἀθλητής, ὄχι ἁπλῶς ὡς γεωργός, ὄχι ἁπλῶς ὡς στρατιώτης, ἀλλὰ «μέχρι δεσμῶν ὡς κακοῦργος» (ἔ.ἀ. 2,9) .
Κακοῦργος λοιπὸν ὁ Παῦλος;Ὅταν ἔγραφε τὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ ὁ ἀπόστολος δὲν καθόταν σ᾽ ἕνα ὡραῖο γραφεῖο ὅπως ἐμεῖς, δὲν ἀναπαυόταν σὲ μαλακὸ κρεβάτι, δὲν βρισκόταν μέσα σὲ μέγαρα, ἐν μέσῳ δορυφόρων καὶ ὑπηρετῶν. Ζοῦσε χωρὶς συγγενεῖς κοντά του, χωρὶς περιποιήσεις, χωρὶς ἀνέσεις, χωρὶς μίτρες καὶ πολυτέλειες. Εἶχεσυλληφθῆ ἀπ᾽ τὸ ῥωμαϊκὸ ἀπόσπασμα σ᾽ ἕνα λόφο τῆς Ῥώμης τὴν ὥρα ποὺ κήρυττε. Μὲ γροθιὲς καὶ ξυλοδαρμοὺς διέκοψαν τὸ κήρυγμάτου καὶ τὸν ἔσυραν στὰ μπουντρούμια . Ἡ ἀκαθαρσία καὶ ἐλεεινότητα τῶν ῥωμαϊκῶν φυλακῶν δὲν περιγράφεται· ζώντας πίσω ἀπ᾽ τὰ κάγκελλα ἀνέπνεε τὸν ἀκάθαρτο ἀέρα .Καὶ ποιό τὸ ἔγκλημά του; Τὸ κήρυγμα τοῦ εὐαγγελίου!
Ἔπρεπε νὰ πάψῃ νὰ κηρύττῃ τὴν ἀλήθεια . Γι᾿ αὐτὸ τὸν φύλαγαν λεγεωνάριοι,κι ἀπὸ στιγμὴ σὲ στιγμὴ περίμενε ν᾿ ἀνοίξῃ ἡπόρτα γιὰ νὰ τὸν πάρουν καὶ νὰ τὸν ὁδηγή-σουν στὸν τόπο τῆς ἐκτελέσεως.Ἀλλ᾿ ἐνῷ ὁ Παῦλος εἶνε στὶς φυλακὲς καὶ ὑποφέρει αὐτά, ῥίξτε ἕνα βλέμμα στὸ θρόνο τῆς Ῥώμης. Ποιός κάθεται ἐκεῖ; Ὁ Νέρων! Ἀποφώλιο τέρας, ἐνσαρκωμένη κακία. Εἶνε ἐκεῖ νος, ποὺ στὸ πέρασμά του ὅλοι ἔνιωθαν ἀποτροπιασμό. Καὶ ὅμως· ὁ Νέρων τιμώμενος καὶ δορυφορούμενος, ἐνῷ ὁ Παῦλος στὶς φυλακές! Νά γιατί ὑπάρχει κόλασι καὶ παράδεισος.
Ὁ Νέρων στὸ θρόνο κι ὁ Παῦλος στὸ κάτεργο, δεμένος μὲ ἁλυσίδες, κι ἀπὸ ᾿κεῖ γράφει στὸν Τιμόθεο· «Κακοπάθησον ὡς καλὸς στρατιώτης» καὶ ὅτι Ἐγὼ «κακοπαθῶ μέχρι δε σμῶν ὡς κακοῦργος» (Β΄ Τιμ. 2,3 καὶ 9).
Αὐτὸ τὸ παράδειγμα τοῦ ἀποστόλου Παύλου προβάλλει σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας.Ἀλλὰ γιατί ὡρίσθηκε νὰ διαβάζεται σήμερα αὐτὴ ἡ περικοπή; Ὑπάρχει λόγος. Ποιός λόγος;
Ὁ ἅγιος Παντελεήμων , ποὺ ἑορτάζει σήμερα, ὑπῆρξε μιμητὴς τοῦ ἀποστόλου Παύλουσὲ ὅλα. Βάδισε στὰ ἴχνη του. Ἦταν καὶ αὐτὸςκήρυκας τοῦ εὐαγγελίου. Ἔζησε στὴ Νικομήδεια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, μιὰ πόλι ἑλληνικώτα-τη, μὲ ὡραιότατους ναοὺς καὶ κατοικίες καὶμὲ 90.000 χριστιανικὸ πληθυσμὸ τότε…. Ἐκεῖ ἔζησε ὁ ἅγιος Παντελεήμων, καὶ ἐκεῖ ἔσπειρετὸ θεῖο λόγο μὲ τὴ διδασκαλία του καὶ μὲ τὰθαύματά του. Ἐκεῖ τέλος συνελήφθη καὶ αὐτός, ῥίχτηκε στὶς φυλακές, καὶ ὑπέστη τὸ μαρτύριο.Νά λοιπὸν γιατί σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας διαβάζει αὐτὸ τὸν ἀπόστολο· γιὰ τὸν ἅγιο Παντελεήμονα, ὡς ἀντάξιο μιμητὴ τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Καὶ τὸ συμπέρασμα; Ἕνα τὸ συμπέρασμα· ὅτι εἶνε «στενὴ» καὶ «τεθλιμμένη» ἡ ὁδὸς τοῦ εὐαγγελίου (βλ. Ματθ. 7,14) . Ἐὰν Παῦλος ὑπέφερε, ἐὰν ὁ ἅγιος Παντελεήμων ὑπέφερε, ἐὰν ὅλοι οἱ ἅγιοι πέρασαν ἀπὸ τὴ στενὴ καὶ τεθλιμμένη ὁδό, ὅποιος ἀπὸ μᾶς θέλει νὰτοὺς ἀκολουθήσῃ θὰ περάσῃ κι αὐτὸς ἀπ᾿τὸν ἴδιο δρόμο.
Ἐμπρός, γενναῖοι! Δὲν εἶνε τὸ Εὐαγγέλιοἕνα μικρὸ καὶ ἀσήμαντο πρᾶγμα. Ἐμπρός,γενναῖοι! Προσπαθῆστε, μέσα στὸ σπίτι σας,μέσα στὴν κοινωνία μας, μέσα στὸ λαό μας νὰ ζήσετε κατὰ τὸ Εὐαγγέλιο. Προσπαθῆστε, δάσκαλοι, νὰ διδάξετε ἁγνὸ τὸ Εὐαγγέλιο. Προσπαθῆστε, δικασταί, νὰ δικάζετε βάσει τοῦΕὐαγγελίου. Προσπαθῆστε, ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶτες, νὰ ζήσετε μὲ τὸ Εὐαγγέλιο καὶ νὰ γίνετε νέοι ὑπερασπισταὶ τῆς πατρίδος. Προσπαθῆστε, πλούσιοι καὶ φτωχοί, νὰ ζήσετε μὲτὸ Εὐαγγέλιο. Προσπαθῆστε, ὅλοι οἱ Χριστιανοί, μορφωμένοι καὶ ἀμόρφωτοι, μικρὰ παιδιὰκαὶ ἀσπρομάλληδες γέροντες. Προσπαθῆστε, ἄρχοντες τῆς γῆς, ποὺ βρίσκεστε σὲ ὑψηλοὺς θρόνους. Προσπαθῆστε, ἱερεῖς τοῦ Ὑψίστου,ἀρχιερεῖς καὶ πατριάρχες, προσπαθῆστε νὰ ζήσετε μὲ τὸ Εὐαγγέλιο. Καὶ τότε μιὰ κοσμογονία θὰ γίνῃ γύρω σας.Καὶ ἐὰν κόσμος ὑλιστικὸς καὶ ἄθεος, ποὺ δὲν ὑποφέρει τὴ φωνὴ τῆς ἀληθείας, καὶ ἐὰνμύριοι δαίμονες ξεσηκωθοῦν ἐναντίον σας ἀπὸ κάθε σημεῖο τῆς γῆς, ἐσύ, στρατιῶτα τοῦ Χριστοῦ, ἔχε θάρρος. Μὴ φοβᾶσαι. Βάδισε πρὸς τὰ ἐμπρός. Μὴ φοβᾶσαι κανένα ἐμπόδιο. Οὔτε φυλακές, οὔτε κάτεργα, οὔτε συκοφαντίες καὶ διαβολές. Μὴ σὲ τρομάζει τίποτε.Οἱ ἅγιοι μάρτυρες ἀποδεικνύουν, ὅτι ὁ Χριστὸς ζῇ καὶ βασιλεύει καὶ θριαμβεύει. Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος-
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν Κυριακὴ 27-7-1969 τὸ πρωί.