Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Εορτασμός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 γίνεται στην Ελλάδα, την Κύπρο και σε κέντρα των Ελλήνων της διασποράς στις 25 Μαρτίου κάθε χρόνο, την ημέρα εορτασμού και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Η ημέρα αυτή είναι επίσημη αργία στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Συνήθως οι εκδηλώσεις εορτασμού περιλαμβάνουν παρελάσεις και άλλες εορταστικές εκδηλώσεις την ίδια ημέρα ή την προηγούμενη.
Οι μεγαλύτερες εκδηλώσεις είναι στρατιωτική παρέλαση στην Αθήνα την 25η Μαρτίου, ενώ την προηγούμενη, στις 24 Μαρτίου, γίνεται μαθητική παρέλαση. Σε άλλους Δήμους γίνονται παρελάσεις στρατιωτικών τμημάτων, μαθητών, συλλόγων κλπ. καθώς και δοξολογίες σε ναούς.
Ο εορτασμός σε αυτή την ημέρα καθιερώθηκε το 1838 με το Βασιλικό Διάταγμα 980 / 15(27)-3-1838 από την Κυβέρνηση του Όθωνα.
Ιστορικό
Η 25η Μαρτίου, ημέρα του Ευαγγελισμού, είχε οριστεί ως ημέρα έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης από τον αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη[1][2] "ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους".[3] Η ημερομηνία αυτή θεωρήθηκε ως σημείο αναφοράς από τις πρώτες ήδη ημέρες της Επανάστασης, και μάλιστα ως έναρξη ειδικής χρονολόγησης, ακόμα και σε περιοχές που είχαν επαναστατήσει ενωρίτερα.[4] Τουλάχιστον από το 1823 εθεωρείτο στην Πελοπόννησο ως ημέρα έναρξης της επανάστασης. [5]
Πρώτος ο Παναγιώτης Σούτσος πρότεινε το 1834 την καθιέρωση εορτασμού της Ελληνικής Επανάστασης την 25η Μαρτίου, αναφέροντας ότι ήταν η μέρα γενίκευσης της επανάστασης στην Πελοπόννησο και αναγέννησης της Ελλάδας, σύμφωνα με προφητείες των μοναχών του Μεγάλου Σπηλαίου, σε υπόμνημα που είχε συντάξει στα γαλλικά και το οποίο ο Ιωάννης Κωλέττης υπέβαλε στον Όθωνα ως πρόταση σχεδίου νόμου.[6]
Το 1836 τιμήθηκε η 25η Μαρτίου σε συνδυασμό με τα Καλάβρυτα και τον Π. Πατρών Γερμανό με χάλκινο μετάλλιο που κόπηκε με την ευκαιρία του γάμου του βασιλιά Όθωνα και της Αμαλίας. Σ' αυτό εικονίζεται η θρυλική σκηνή, με τον Γερμανό να κρατά υψωμένη σημαία και σταυρό και δύο ένοπλους αγωνιστές σε κίνηση ορκωμοσίας ή χαιρετισμού. Φέρει την επιγραφή "ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΥΨΩΣΩ ΑΥΤΟΝ - ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ 25 ΜΑΡΤ. 1821" (το απόφθεγμα είναι από την Έξοδο, ιε', 3). Η άλλη όψη του μεταλλίου εικονίζει τον Γερμανό.[7][8]
Ο εορτασμός "εἰς τὸ διηνεκὲς" της Επανάστασης την 25η Μαρτίου καθιερώθηκε το 1838 με το Βασιλικό Διάταγμα 980 / 15(27)-3-1838 [9][10] της Κυβέρνησης Όθωνος και συγκεκριμένα του Γεώργιου Γλαράκη, γραμματέα της Επικρατείας (υπουργού) επί των Εκκλησιαστικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Εσωτερικών. Ο Γλαράκης ήταν ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του ρωσικού κόμματος, των Ναπαίων, που εκείνη την περίοδο απολάμβανε την εύνοια του Όθωνα. Κατά την ιστορικό Χρ. Κουλούρη ο Γλαράκης προσπαθούσε να ενισχύσει τη δημοτικότητά του προσεταιριζόμενος την απήχηση των εκφραστών της Ορθοδοξίας, και ενδεχομένως σε αυτό να οφείλεται η θρησκευτική χροιά του διατάγματος και η καθιέρωση της εορτής.[11] Ωστόσο, κατά τον πρώτο εορτασμό της επετείου, το 1838, από τους ξένους πρέσβεις και προσωπικό πρεσβειών απουσίασαν από την εορτή μόνο αυτοί της Ρωσίας και της Αυστρίας με τους υπαλλήλους τους. [12] Εξ άλλου, από τις πρώτες μέρες της Επανάστασης ήταν εμφανής η θρησκευτική διάσταση της Επανάστασης ακόμα και σε μη ορθόδοξους παρατηρητές[13][14] ενώ οι θρησκευτικές αναφορές υπάρχουν σε όλα τα επίσημα κείμενα της Επανάστασης (π.χ. βλέπε Συνέλευση των Καλτεζών, Μάϊος 1821). Από την Δ' Εθνοσυνέλευση του 1829 είχε ήδη εγκριθεί ψήφισμα για την ίδρυση Ναού όπου θα τιμάται η Θεία βοήθεια προς την Επανάσταση.[15] (Περισσότερα περί της παρουσίας θρησκευτικών συμβόλων, ιερωμένων, θρησκευτικών τελετών κτλ κατά την έναρξη της Επανάστασης βλέπε άρθρα Δοξολογία στην Αγία Λαύρα, Θρησκευτικές τελετές κατά την Επανάσταση του 1821). Ο πρώτος εορτασμός στην Αθήνα όπου συμμετείχαν ο Βασιλιάς Όθων και η Βασίλισσα Αμαλία, πολιτικές και στρατιωτικές αρχές και πλήθος λαού, έγινε στον Ναό της Αγίας Ειρήνης.[10][16] Ο Μητροπολιτικός Ναός των Αθηνών θεμελιώθηκε την 25 Δεκ. 1842 και αφιερώθηκε στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου για να τιμηθεί η 25 Μαρτίου 1821.[17][18]
Το 1839, ο Αμβρόσιος Φραντζής αναφέρει ότι η 25η Μαρτίου ήταν ημέρα «ρητή και εμφυτευμένη εις τας καρδίας των Πελοποννησίων κτλ. ως ημέρα ενάρξεως της Ελληνικής επαναστάσεως», ενώ ο ίδιος παρουσιάζει τα γεγονότα (στα οποία η 25η Μαρτίου είναι μια από τις ημέρες των πρώτων ενεργειών που άρχισαν μετά τα μέσα Μαρτίου και όχι «ημέρα ενάρξεως»).[19]
Μετά την επίσημη καθιέρωση του εορτασμού, και ιδίως το 1841, έγινε προσπάθεια οικειοποίησης της επετείου από την αντιπολιτευόμενη αντι-οθωνική μερίδα, με ιδιωτικούς εορτασμούς στους οποίους προβαλλόταν ιδιαίτερα η μορφή του Κοράη.[20] Η εορτή συνέχισε να είναι αντικείμενο κομματικών και τοπικιστικών αντιπαραθέσεων: ιδιαίτερες αντιδράσεις προκάλεσε το 1846 και 1847 η απόφαση του πρωθυπουργού Κωλέττη για την πραγματοποίηση επίσημης τελετής στον τάφο του ρουμελιώτη οπλαρχηγού Γεώργιου Καραϊσκάκη στο Φάληρο, καθώς θεωρήθηκε ότι οδηγούσε σε ταύτιση της Επανάστασης με ένα πρόσωπο. [21]
Στη νεώτερη εποχή επίσης τόσο ο εορτασμός όσο και η ιστορία της ημέρας αποτελεί σημείο αντιπαράθεσης διαφόρων κομμάτων και ιδεολογιών. Για παράδειγμα, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος ισχυρίζεται ότι "δεν υπάρχει καμιά ιστορική πηγή στην οποία να έχει καταγραφεί μια τέτοια επαναστατική πράξη στις 25 Μάρτη." και ότι πριν το Οθωνικό διάταμα "κανένας διεστραμμένος εγκέφαλος" δεν είχε συλλάβει ούτε ως μύθο τα γεγονότα της 25ης Μαρτίου.[22] Ωστόσο, η ημερομηνία αυτή θεωρήθηκε ως σημείο αναφοράς από τις πρώτες ήδη ημέρες της Επανάστασης, και μάλιστα ως έναρξη ειδικής χρονολόγησης (κατά το πρότυπο της Γαλλικής Επανάστασης), ακόμα και σε περιοχές που είχαν επαναστατήσει ενωρίτερα.[23]
Παραπομπές
1. Σπηλιάδη Νικολάου, Απομνημονεύματα, εκδοθέντα υπό Χ.Ν.Φιλαδελφέως, Αθήνα 1851, τομ. Α', σελ. 31.: "... ο Κολοκοτρώνης και οι περί αυτόν, οι οποίοι δεν ήλθον εις την Πελοπόννησον ειμή δια να κινήσωσι την επανάστασιν την 25 μαρτίου, ως ημέραν προσδιωρισμένην να λάβωσι τα όπλα απανταχού οι Έλληνες, ..."
2. Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Απομνημονεύματα (Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής φυλής 1770-1836), έκδοση "Εστίας", 1901, τόμ. Α', σελ. 47, 48: "... με ήλθαν γράμματα από τον Υψηλάντη δια να ήμαι έτοιμος, καθώς και όλοι οι εδικοί μας. 25 Μαρτίου ήτον η ημέρα της γενικής επαναστάσεως. Οι Άγγλοι έμαθαν ότι έλαβα κάτι γράμματα ..."
3. Σπ. Τρικούπη, Ιστορία Ελληνικής Επαναστάσεως, έκδοση 1860, τομ. Α' σελ. 23.
4. Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί της ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα 1860, τομ. 3, σελ. 410.: Ημερομηνία σε έγγραφο της Κοινότητας Ήλιδος (Πελοποννήσου): "1821 Μαΐου 25, Κούκουρα της Γαστούνης, Έτος πρώτον από της 25 Μαρτίου".
5. Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 12, σελ. 157, 158.: "Το Επαρχικόν Κριτήριον Τριπολιτζάς. Ο Ν.Α. εις τους 1820, προ της επαναστάσεως, ... έφθασε εδώ εις Μορέα τον Σεπτέμβριον, η αποστασία ακολούθησε εις τας 25 Μαρτίου. Ακολούθου 1822 ο Μπηλελόπουλος, στοχαζόμενος την ευκαιρίαν της αποστασίας, απεφάσισε να καταφάγη όλην σχεδόν την ποσότητα των γροσίων ... με την πρόφασιν ότι την άρπαξαν οι Έλληνες εις τον καιρόν του ασάλτου. ... Τη 19 Αυγούστου 1823, Τριπολιτζά. Οι δικασταί του Επαρχικού Κριτηρίου.".
6. Κουλούρη, Χριστίνα (2012). Γιορτάζοντας το έθνος: εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα. Αθέατες όψεις της ιστορίας. Κείμενα αφιερωμένα στον Γιάνη Γιανουλόπουλο. Αθήνα: Ασίνη. σελ. 198.
7. Μετάλλιο του Παλαιών Πατρών Γερμανού, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Μόνιμη έκθεση.. Ιστότοπος του Υπ. Πολιτισμού και Τουρισμού.
8. Meletopoulos J., Twelve Greek medals, Αθήνα, 1971. Περιέχει κείμενα των "Γραφικαί Τέχναι Ασπιώτη-ΕΛΚΑ Α.Ε." και Α. Τάσσου.
9. Εγκύκλιος, Βασίλειον της Ελλάδος, Η επί των Εκκλησιαστικών και επί της δημοσίου εκπαιδεύσεως γραμματεία της επικράτειας, προς τας διοικητικάς αρχάς του κράτους. εφημερίδα ΦΗΜΗ. 19 Μαρτίου 1838, αριθμός 106, Έτος Β. http://srv-web1.parliament.gr/display_doc.asp?item=32923&seg=208. Ανακτήθηκε στις May 15, 2011.
10. 10,0 10,1 Πέμπτη, 24 Μαρτίου 2011, Ο πρώτος πανηγυρισμός της Εθνικής Εορτής στις 25 Μαρτίου 1838 στην Αθήνα, Μιχ. Κ. Τσώλης Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
11. Κουλούρη, Χριστίνα (2012). Γιορτάζοντας το έθνος: εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα. Αθέατες όψεις της ιστορίας. Κείμενα αφιερωμένα στον Γιάνη Γιανουλόπουλο. Αθήνα: Ασίνη. σελ. 199.
12. Μαρκεζίνης Β. Σπ., Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος, τομ. Α', σ. 161.
13. Περιοδικό "Monthly Repository", 16, Αριθ. 191 (2 Νοεμ. 1821), σελ. 64: “Ο πόλεμος πέρνει θρησκευτικό χαρακτήρα. ... Οι επαναστάτες βαδίζουν κάτω από το λάβαρο του Σταυρού και τις ευλογίες των ιερέων.”
14. Η Γαλλική εφημερίδα Journal de Savoie, φύλλο της 15 Ιουν. 1821 (3 Ιουνίου παλ. ημ/γιο), σελ. 228 αναφέρει: "Ο Αρχιεπίσκοπος Πατρών, στην ομιλία του προς τους Έλληνες, στο μοναστήρι του όρους Βελιά, αφού διάβασε στους καταπιεσμένους Έλληνες ένα πλήθος αποσπασμάτων από τους προφήτες, ανακοίνωσε ότι, με το σταυρό μπροστά και με τα όπλα στο χέρι, οι Χριστιανοί θα βάδιζαν για τον Θείο σκοπό τους, γι'αυτό και τους απήλλασε από τη νηστεία της Σαρακοστής"
15. Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, αρ. 5, εν Ναυπλίω 29 Ιανουαρίου 1834.: "Διάταγμα περί ανεγέρσεως ναού του Σωτήρος εις Αθήνας. Όθων, ελέω Θεού Βασιλεύς της Ελλάδος, Λαβόντες υπ' όψιν τα άρθρα 1, 5 και 6 του από 31 Ιουλίου 1829 Η' ψηφίσματος της τετάρτης των Ελλήνων Εθνικής Συνελεύσεως, απεφασίσαμεν και διατάττομεν. Άρθρ. 1. Θέλει ανεγερθεί εις την πόλιν των Αθηνών Ναός, τιμώμενος επ' ονόματι του Σωτήρος προς αιωνίαν μνήμην της θαυματουργού αντιλήψεως της θείας Προνείας, ... δι' ής οι προπάτορές των ανεκτήσαντο την ελευθερίαν των εις τους από των 1821 μέχρι των 1830 αιματώδεις πολέμους."
16. ΑΘΗΝΑ (εφημερίδα). Σάββατο 26 Μαρτίου 1838, Έτος Ζ, Αρ. 519. σσ. 1. http://srv-web1.parliament.gr/display_doc.asp?item=46313&seg=16746. Ανακτήθηκε στις May 15, 2011.
17. [http://srv-web1.parliament.gr/display_doc.asp?item=42962&seg=0 Εφημερίδα "Αιών", 1 Ιαν. 1843, σ. 2, στήλη αριστερά.
18. Μαρκάτου Φ. Θεοδώρα, Οι προτάσεις για πανελλήνιο ηρώο του Εικοσιένα (1830-1930), "Μνήμων", τ. 17 (1995), σ. 46.
19. Αμβρόσιος Φραντζής (1839). Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος. σσ. 178.
20. Κουλούρη, Χριστίνα (2012). Γιορτάζοντας το έθνος: εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα. Αθέατες όψεις της ιστορίας. Κείμενα αφιερωμένα στον Γιάνη Γιανουλόπουλο. Αθήνα: Ασίνη. σελ. 181-2, 202.
21. Κουλούρη, Χριστίνα (2012). Γιορτάζοντας το έθνος: εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα. Αθέατες όψεις της ιστορίας. Κείμενα αφιερωμένα στον Γιάνη Γιανουλόπουλο. Αθήνα: Ασίνη. σελ. 200-1.
22. Ριζοσπάστης, 25/3/2009, σελ. 18
23. Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί της ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα 1860, τομ. 3, σελ. 410.: Ημερομηνία σε έγγραφο της Κοινότητας Ήλιδος (Πελοποννήσου): "1821 Μαΐου 25, Κούκουρα της Γαστούνης, Έτος πρώτον από της 25 Μαρτίου".
Ακόμη διαβάστε
1. Ανακοίνωση σχετικά με την εγκύκλιο του Γραμματέα (Υπουργού) Εκκλησιαστικών επί της Δημοσίου Εκπαιδεύσεως Γραμματείας της Επικράτειας, Γ. Γλαράκη, προς τας διοικητικάς αρχάς του κράτους, σχετικά με την καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ως Εθνικής Εορτής για την έναρξη του Αγώνα Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Έθνους. Αθηναϊκή εφημερίδα "ΦΗΜΗ", 19 Μαρτίου 1838, Φύλλο 106, Έτος Β', τελευταία σελίδα.
2. Μανόλης Γ. Σέργης, «Η καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ως εθνικής εορτής, η περί αυτής ‘’κυρίαρχη ιδεολογία’’ των κύριων άρθρων του ναξιακού Τύπου και η σκηνοθεσία των πρώτων εορτασμών της στη Χώρα», Ναξιακά, τ. 15 / 53 (Δεκέμβριος 2004 - Φεβρουάριος 2005), 74-97.