***
Αναδημοσιεύουμε το ρεπορτάζ που δημοσίευσε η ελληνόφωνη ιστοσελίδα των Βρυξελλών www.newsville.be από την εκεί ομιλία του Γεώργιου Παπαθανασόπουλου για τον Γιώργο Σαραντάρη. Στην φωτογραφία είναι ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Λουβαίν και πρόεδρος της Βελγικής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών κ. Σπύρος Αγάθος, ο οποίος χαιρετά και ευχαριστεί τον Γεώργιο Παπαθανασόπουλο.
***
Την Πέμπτη 29 Νοεμβρίου λίγο μετά τις 7μ.μ. σε αμφιθέατρο του Ινστιτούτου Marie Haps ξεκίνησε η διάλεξη του δημοσιογράφου και συγγραφέα Γεώργιου Παπαθανασόπουλου με θέμα τη ζωή του ποιητή και συγγραφέα Γιώργου Σαραντάρη.
Ο άνθρωπος Γιώργος Σαραντάρης
Το πρώτο μέρος της ομιλίας ήταν αναφορά στον άνθρωπο Γιώργο Σαραντάρη και γενικές πληροφορίες για αυτόν. Να αναφέρουμε οτι γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1908 και ήταν γόνος αρχοντικής οικογένειας Ελλήνων εμπόρων της ναυτιλίας που διέμεναν στην Ιταλία. Σπούδασε νομική στην Μπολόνια (Ιταλίας). Στα 23 χρόνια του έφυγε για την Ελλάδα. Η αγάπη για την πατρίδα του, που είχε μεταλαμπαδευτεί απο τους γονείς του, τον έκανε να μάθει άριστα την ελληνική γλώσσα και να ολοκληρώσει την διατριβή του στην φιλοσοφία του δικαίου.
Μέχρι το 1940 είχε διαμορφωθεί ως φιλοσοφικός στοχαστής και μεγάλος ποιητής. Το 1941 σε ηλικία 33 ετών πέθανε από την αρρώστια του τύφου μετά την συμμετοχή του στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο βρισκόμενος στην πρώτη γραμμή του Ελληνοαλβανικού μετώπου.
Ο Οδυσσεας Ελύτης είχε πεί τότε: Ο Γιώργος Σαραντάρης είναι ενας καχεκτικός διανοούμενος και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην ανάκριση κρατούμενων και όχι να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, αλλά σε αυτή την θέση υπήρχαν άλλοι με μή απαραίτητα προσόντα που είχαν τις κατάλληλες γνωριμίες με τις τότε κυβερνήσεις.
Σε ηλικία 16 ετών διάβαζε Όμηρο και έπαιζε άριστα σκάκι.Το 1931 το πάθος του για συγγραφή τον έκανε να γράφει ακόμα και σε κουτιά απο τσιγάρα, μή έχοντας χαρτί. Πήγαινε σε συναντήσεις λογοτεχνών και πνευματικών ανθρώπων . Δεν προσχώρησε ποτέ όμως σε αυτές όντας χαμηλών τόνων και πολύ ταπεινός σαν άνθρωπος. Είχε για αυτό τον λόγο ένα ατιμέλητο στιλ που τον έκανε να παρεξηγείται απο τους ομότεχνους του που τον θεωρούσαν φτωχό, αλλά ο Γιώργος Σαραντάρης παρέμενε ασυμβίβαστος στις αρχές του και κοιτούσε μόνο την ποίηση.
Στην συνέχεια της παρουσίας είδαμε κάποιες φωτογραφίες απο το αρχοντικό σπίτι που διέμενε με την οικογένεια του. Όπως μας τόνισε ο κ. Γεώργιος Παπαθανασόπουλος από αυτές μπορούμε να καταλάβουμε ότι δεν ήταν φτωχός ο Γιώργος Σαραντάρης. Απλά δεν τον ενδιέφεραν οι υλικές απολαύσεις και επιζητούσε πιο λιτή ζωή.
Ο ποιητής Γιώργος Σαραντάρης
Σαν ποιητής της εποχής του δεν ήταν αναγνωρίσιμος και αυτό είχε να κάνει λόγω της πρωτοπορίας του και του καθαρού χαρακτήρα του που τον έκαναν να ξεχωρίζει τόσο ώστε το περιβάλλον του να μην μπορεί να τον κατανοήσει. Μόνο όταν άλαξε το σκηνικό της τότε εποχής από τους Οδυσσεα Ελύτη και Γιώργο Σεφέρη άρχισε να διακρίνεται η μεγάλη αξια του Γιώργου Σαραντάρη. Ο ομιλητής πρόσθεσε ότι γνήσιοι πνευματικοί άνθρωποι ότι και αν κάνουν όπου και αν βρεθούν δεν κινδυνεύουν να χαθούν ποτέ. Απόδειξη αυτού η σημερινή συγκέντρωση.
Στην συνέχεια ο Γεώργιος Παπαθανασόπουλος παρέθεσε ένα σημαντικό στοιχείο που έχει να κάνει με τον αριθμό των μελετών που διενεργήθηκαν για τα ποιήματα του (από το 1941-1961 υπήρξαν 5 μελέτες του έργου του, από το 1961-1991 υπήρξαν 10 μελέτες, από το 1991-2012 υπήρξαν 20 μελέτες) καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι με το πέρασμα του χρόνου όλο και περισσότεροι μελετητές καταλαβαίνουν το πόσο σημαντικός ποιητής ήταν αυτός.
Ο διανοούμενος Γιώργος Σαραντάρης
Τέλος ο διανοούμενος Γιώργος Σαραντάρης με πηγή έμπνευσης του τον φιοντορ Ντοστογιεφσκι. Όπως πίστευε ο ίδιος, μόνο ο Ντοστογιέφσκι δίνει μια ευρήτητα θέας της πνευματικής αυτάρκειας μας. Τον θεωρούσε επίσης τον μοναδικό επικό ποιητή της Χριστιανικής πίστης πιστεύοντας βαθιά ότι η παιδεία μας έπρεπε να έχει κύριο άξονα τον Χριστιανισμό και τον Νοστογιέφσκι. Ήταν αυστηρός με τους φιλόσοφους της Δύσης όπως με τους Φάουστ και Γκέτε που τους θεωρούσε ηδονιστές.
Μελέτησε με θέρμη και εμβάθυνε στην Χριστολογία και την Παλαιά Διαθήκη. Σε μία παρένθεση σε αυτό το σημείο ο ομιλητής κ. Γεώργιος Παπαθανασόπουλος παρομοίασε τον Γιώργο Σαραντάρη με τους Μότσαρτ και Σούμπερτ που όπως είπε ολοκλήρωσαν το σπουδαίο έργο σε σύντομο χρονικό διάστημα όπως αυτός. Κλείνοντας ο ομιλητής ανέφερε ότι ο Γιώργος Σαραντάρης έγραψε 3 φιλοσοφικά δοκίμια που παραθέτονται κάτωθι.
·Συμβολή σε μια φιλοσοφία της ύπαρξης, Αθήνα, χ.ε. 1937.
·Η παρουσία του ανθρώπου, Αθήνα, Κύκλος 1938.
·Δοκίμια λογικής σα θεωρία του απολύτου και μη απολύτου, Αθήνα, Αντωνόπουλος 1939.
Ο επίλογος της παρουσίασης γράφτηκε με το άκουσμα απαγγελίας ποιημάτων του Γιώργου Σαραντάρη με την φωνή της Καριοφιλιάς Καραμπέτη. Η εκδήλωσε έκλεισε με ερωτήσεις και παρατηρήσεις του ακροατηρίου που αποτελούνταν απο ανθρώπους των γραμμάτων και της εκκλησίας. Την εκδήλωση να αναφέρουμε ότι τίμησε με την παρουσία του και οΠανιερότατος Μητροπολίτης Αχαΐας κ. Αθανάσιος και ο Πρέσβης της Ελλάδας στις Βρυξέλλες κ . Πλάτων - Αλέξιος Χατζιμηχάλης.
Ακολούθησε μικρή δεξίωση για το κοινό με την συζήτηση ανάμεσα σε φίλους και γνωστούς να συνεχίζεται εκεί.
Πέτρος Τζήκας
Πηγή: http://www.newsville.be/gr/politismos/marie_haps_giorgos_sarantaris.asp
***
Δημοσιεύουμε και κάποιες σκέψεις για τον Γιώργο Σαραντάρη
του Ζήσιμου Λορεντζάτου, από το βιβλίο του "Collectanea".
ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΗΣΙΜΟ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟ
ΚΑΙ ΤΑ " COLLECTANEA"ΤΟΥ
ΓΙΑ ΤΟΝ Γ. ΣΑΡΑΝΤΑΡΗ
(Εκδ. Δόμος, 2η έκδ., Αθήνα, Σεπτέμβριος 2009)
Για τον Σεφέρη:
" Ο Σεφέρης, θα έλεγα πως έχει σαν ένα ποδόφρενο ή αμπόδισμα στη φύση του, στην ιδιοσυγκρασία του, και επομένως στον τρόπο που βλέπει τον κόσμο μέσα από το έργο του. Έχει τη φρονιμάδα της δυσπιστίας, όχι τη δυσπιστία της φρονιμάδας (κάτι διαφορετικό). Είναι πρώτα δύσπιστος και έπειτα φρόνιμος, όχι το αντίθετο. Δεν μπορεί να έχει πίστη.
Μοναχά ο Σαραντάρης το κατάλαβε αυτό και το διατύπωσε γραφτά. Κανένας άλλος.
(249-σελ. 124)
" …a mind so fine that no idea could violate it" - παίρνω τη θαυμάσια φράση του T.S.Elior ("The egoist", Γενάρης 1918) και συλλογίζομαι πόσο, αλήθεια, ταιριάζει ή προσαρμόζεται στο πνεύμα του δικού μας Γιώργου Σαραντάρη, για τον οποίο θα πρέπει κάποτε να ξαναπιάσω και να αποτελειώσω τη μελέτη εκείνη, την αφιερωμένη στον Γ.Α. Σαρεγιάννη, που άρχισα το 1962. Τη φράση την ψάρεψα μέσα στο βιβλίο του Hugh Kenner The Pound Era, 1971, που μου χάρισαν τελευταία (ένας φίλος από τον Καναδά) όταν διάβασαν το Από την Πίζα στην Αθήνα, 1987. Πραγματικά πρέπει να είσαι πνεύμα διαλεχτό για να μην μπορούν να σε χαλάσουν ή να σε βεβηλώσουν οι ιδέες, ας νομίζουν οι περισσότεροι πως με ιδέες και με τις λεγόμενες ιδεολογίες γίνεται κανένας άνθρωπος πνευματικός. Ο Γ. Σαραντάρης στάθηκε πνεύμα απρόσβλητο από αυτήν την πλάνη".
(481-σελ. 244)
"…Μπορεί να γελιέμαι, αλλά μοιάζει να μην είχε μεγάλη τύχη στην Ελλάδα η σκέψη του Σαραντάρη δυο φορές ως τώρα: και όταν την πρωτοπαρουσίασε ο ίδιος στο ελληνικό κοινό με τα δημοσιεύματα του και όταν - πάει κάμποσος καιρός - δοκίμασα, χρόνια αργότερα, να την παρουσιάσω ή αναπτύξω στο ίδιο κοινό με μια πλουσιότερη προοπτική και να την εντάξω μέσα στη γενικότερη σύγχυση και ασυναρτησία < της σήμερον απροσδιορίστου εποχής> (Παπαδιαμάντης). Όποια τύχη έλαβαν μακροπρόθεσμα τότε τα γραφόμενα του, την ίδια τύχη βλέπω να λαβαίνουν -βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον- τα γραφόμενα μου τώρα γι' αυτόν. Ωστόσο μια σκέψη δεν κρίνεται από την τύχη που λαβαίνει, καλή ή κακή, αλλά από τη βαρύτητα της. Και στο σημείο αυτό, νομίζω, πάντα να είναι κανένας αισιόδοξος ή να προσμένει το καλύτερο από τις ερχόμενες νεότερες γενιές. Υπομονή".
( 1054-σελ. 619-620)
" Σε φιλικό σπίτι, πάει καιρός, παρακολούθησα ένα documentaire. Επιδέξιος (και τυχερός) επαγγελματίας φωτογράφος -κρυμμένος σε καίριο σημείο- απαθανάτισε, από κάποιο μέρος της Αφρικής, την ακόλουθη σκηνή: ένα κοπάδι (σαν) ζαρκάδια με ολόισια κέρατα, σταματάει μπροστά σε ένα ποτάμι, που έχουν λιγοστέψει τα νερά του, με διάθεση να περάσει αντίκρυ. Το πρώτο ζώο αρχίζει να εξετάζει την ποταμιά, να στρέφει τα μάτια δεξιά και αριστερά στον όχτο, να οσφρίζεται τον αέρα, να μπαίνει στο νερό πρώτα με τα δυο ποδάρια, να δείχνει αναποφάσιστο, να κοντοστέκεται κάμποση ώρα δύσπιστα, και, τέλος, να ξεκινάει ανυποψίαστο για το πέρασμα. Το υπόλοιπο κοπάδι ακολουθάει αδίσταχτα το μπροστάρικο ζωντανό και, καθώς τα ζαρκάδια, ένα ένα, βουτάν στον ποταμό αντίκρυ, θέαμα τρομερό -TERRIBILE VISU- (καθώς μαθαίναμε στο σχολειό)- σμάρια κροκόδειλοι προβάλλουν από παντού μέσα στο νερό, ξαφνικά, και αρχίζουν να κομματιάζουν, ένα ένα, τα πανέμορφα ζωάκια, που τα βλέπομε να αργοβουλιάζουν, λίγο λίγο, με τελευταία τα κέρατα, μέσα στο νερό, σέρνοντας μικρές γοερές φωνές, κρεουργημένα από τις διπλές σειρές τα κοφτερά πριόνια των σαγονιών, που δεν παύουν να ανοιγοκλείνουν μακάβρια ή (για να χρησιμοποιήσω μια διπλή παρήχηση) δεν παύουν να ανοιγοκλείνουν ακούραστα/ακόρεστα. Μέσα στη γενικευμένη χλαπαταγή του παράλληλου αγώνα για την ύπαρξη, το ποτάμι βάφτηκε κόκκινο, πορφυρό.
Τη φρίκη αυτή -για τον άνθρωπο φρίκη- νηφάλια μας δίδαξε να τη στοχαζόμαστε ή να την καταλαβαίνουμε ο μεγάλος Δαρβίνος και δεν έχομε σήμερα παρά να θυμηθούμε ορισμένες από τις καθιερωμένες εκφράσεις, που βάζουν κάποια τάξη στο απέραντο πανόραμα της εξέλιξης μέσα στο χώρο και στο χρόνο απάνω στη γη, τις εκφράσεις και τις φράσεις evolution by natural selection ή struggle for life ή survival of the fittest. Φρίκη για τον άνθρωπο το θέαμα που αντίκρυσα και ξεχωρισμός μας -στην επιφάνεια- από τη σκηνή της Αφρικής ή από αυτό που ονομάζομε φύση, και συνάμα επαλήθεψη-στο βάθος- της σαρανταρικής πιστοποίησης (αλήθεια πόσοι κατάλαβαν το Σαραντάρη, Έλληνες και ξένοι;) πως "η φύση ανήκει στο Θεό σαν κάτι δικό του, ενώ ανήκει σ'εμάς σαν κάτι που μας είναι ξένο" ( βλέπε Δοκίμιο λογικής στη θεωρία του απόλυτου και του μη απόλυτου (1939) σελ.22). Ξένο με τις δυο σημασίες, ξένο και παράξενο ή αλλόκοτο μαζί, τουλάχιστον από τότε που ο Λινναίος βάφτισε Homo sapiens τον πρόγονό μας, όπως αυτός παρουσιάζεται, με ουσιαστικά συμπληρωμένο τον εγκέφαλό του, εδώ και εκατόν πενήντα περίπου χιλιάδες χρόνια, που σημαίνει πριν από την ανάπτυξη -πολύ αργότερα- της γλώσσας, της μαγειρικής, της γεωργίας, της τέχνης, με μια λέξη, του πολιτισμού. Αυτά όλα, θρησκεία, φιλοσοφία, τέχνες, επιστήμες: ο πολιτισμός -μαζί με την πιστοποίηση πως η φύση (με τη σκηνή της Αφρικής) "ανήκει σ' εμάς σαν κάτι που μας είναι ξένο" (Σαραντλάρης)- παρουσιάζονται, λίγο πολύ συμπληρωμένα, μοναχά τα τελευταία δέκα χιλιάδες περίπου χρόνια, διάρκεια σχεδόν αστεία ή στιγμιαία απέναντι στην προοπτική της εξέλιξης, που εκείνη μετράει με εκατομμύρια χρόνια. Πριν από το μικροσκοπικό αυτό χρονικό διάστημα δεν μπορούμε να πιστοποιήσουμε τίποτα. Αναγυρεύουμε στα σκοτεινά. Βρισκόμαστε πριν από τη σημερινή οπτική γωνιά μας. Η σημερινή προοπτική μας αρχίζει από την πιστοποίηση πως η φύση "ανήκει σ' εμάς σαν κάτι που μας είναι ξένο" (Σαραντάρης). Και ο ξεχωρισμός μας από τη φύση, πρέπει να υποθέσομε, γινόταν πάντα μέσα στο μικροσκοπικό αυτό χρονικό διάστημα των δέκα χιλιάδων περίπου χρόνων. Δεν είναι σημερινός. Αποτροπιασμό μας προκαλούσε πάντα η σκηνή στον ποταμό της Αφρικής, μαζί με την αδιαφορία της φύσης για την ανελέητη αλληλοφθορά της ζωής….Τη σκηνή της αφρικής δεν μπορούμε να τη συνηθίσομε σαν κάτι δικό μας, αλλά μοναχά "σαν κάτι που μας είναι ξένο" (Σαραντάρης), με τις δυο σημασίες. Με κάθε τρόπο θέλομε από τότε να βγούμε από τη ρηξικέλευθη δαρβινική φρασεολογία ή νομοτέλεια. Να ανοίξομε έναν άλλο δρόμο για τον άνθρωπο: με τη γλώσσα, τη θρησκεία, τη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, με μια λέξη, τον λεγόμενο πολιτισμό".