από την εφημερίδα το ΒΗΜΑ, 10/08/2008

Το υπουργείο Παιδείας υποτίθεται ότι εξέτασε πλήρως το θέμα προκειμένου να καταλήξη στην απόφαση αυτή. Υπάρχουν όμως μερικοί προβληματισμοί, που δεν γνωρίζω εάν ελήφθησαν υπ' όψιν.

1. Το 16 άρθρο του εν ισχύι Συντάγματος σαφώς διαγορεύει: «Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνειδήσεως και της διάπλασής τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες». Επομένως το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία με όποια μορφή επιλέξει να γίνεται το υπεύθυνο υπουργείο, έχει συνταγματική κατοχύρωση. Ας σημειωθή ότι γίνεται λόγος για «θρησκευτική συνείδηση» και όχι για εκκλησιαστική αγωγή. Με αυτές τις προϋποθέσεις το μάθημα των θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό.

Ο κ. Γεώργιος Κρίππας, δρ Συνταγματικού Δικαίου, σε σχετική μελέτη του με τίτλο «Η συνταγματική κατοχύρωσις του μαθήματος των θρησκευτικών παρ' ημίν και εν τη αλλοδαπή» με ισχυρή επιχειρηματολογία απέδειξε ότι είναι υποχρεωτική η διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τη νομολογία, αλλά είναι κατοχυρωμένη η διδασκαλία του και στις ευρωπαϊκές και άλλες χώρες.

2. Η θρησκεία στην οποία αναφέρεται το μάθημα των θρησκευτικών είναι ευρύτερη του όρου Εκκλησία και με αυτή την έννοια δεν μπορώ να διανοηθώ πώς μπορεί κανείς που ζει στη σύγχρονη εποχή να μην ενδιαφέρεται για το θέμα αυτό και από πλευράς εγκυκλοπαιδικής.

Οταν κάνουμε λόγο για θρησκεία, εννοούμε ένα σύστημα θρησκειών από τις κατώτερες μέχρι τις ανώτερες, που διακρίνονται ανάλογα με το τι υπερτερεί, ο φόβος ή η αγάπη. Ο δεϊσμός, ο αγνωστικισμός, η μεταφυσική, ακόμη και η αθεΐα είναι ένα είδος θρησκευτικής πίστης, που ασχολείται με τα δίπολα φόβος - αγάπη, ιδέα - πρόσωπο. Για παράδειγμα, ο Καζαντζάκης σε όλα τα έργα του «θεολογεί», δηλαδή κάνει λόγο για Θεό με διαφορετική κάθε φορά έννοια. Ακόμη και η στρατευμένη αθεΐα είναι ένα είδος θρησκείας. Και αυτός ο Διαφωτισμός που εκφράστηκε τον 18ο αιώνα δεν είναι αθεϊστικός, αλλά μάλλον δεϊστικός. Επίσης, ο Μαξ Βέμπερ απέδειξε τη σχέση του καπιταλισμού με την προτεσταντική ηθική και ο Νικόλαος Μπερντιάγεφ μελέτησε την έκφραση του μαρξισμού με τον θρησκευτικό ιουδαϊκό μεσσιανισμό. Γενικά, η κάθε ιδεολογική πολιτική, ακόμη και η ανεξιθρησκία, είναι επενδυμένη με θρησκευτικό μανδύα ή ψευτοθεολογικά ενδύματα, γι' αυτό απαιτείται γνώση όλων αυτών των ρευμάτων και απομύθευσή τους.

Διερωτώμαι πώς είναι δυνατόν όλο αυτό το πλαίσιο της θρησκευτικότητας να μη διδάσκεται στους μαθητές, οι οποίοι ζουν σε μια κοινωνία η οποία ούτως ή άλλως διαποτίζεται από θρησκευτικές και αντιθρησκευτικές αρχές;

3. Το συναίσθημα, όπως διδάσκει η σύγχρονη νευροβιολογία, έχει βιολογική υποδομή και συνδέεται με τις συνάψεις των νευρικών κυττάρων, που γίνονται στον λεγόμενο αμυγδαλοειδή πυρήνα του εγκεφάλου, χωρίς να αρνείται κανείς τη σχέση μεταξύ ψυχής και σώματος. Αυτό ισχύει και για το θρησκευτικό συναίσθημα, γι' αυτό, όπως πολλοί ισχυρίζονται, δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην πιστεύη κάπου, που να μην έχη ένα θρησκευτικό ιδεολόγημα. Ολοι οι αρχαίοι φιλόσοφοι, κατά τον Χάιντεγκερ, ασχολούνται με το ερώτημα «γιατί να υπάρχουν τα όντα και όχι το τίποτε;».

Όταν όμως η πολιτεία αγνοή αυτή την πραγματικότητα και δεν θέλει να δώση στους νέους μερικά σοβαρά θρησκευτικά κριτήρια για να κρίνουν ορθά, τότε αφήνει ελεύθερο το πεδίο σε κάθε παραθρησκευτικό φαινόμενο και σε κάθε εκμεταλλευτή του «θρησκευτικού συναισθήματος» για να αναπληρώση αυτό το κενό, με αποτέλεσμα να αναπτυχθή ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο φαινόμενο θρησκευτικής ή αντιθρησκευτικής τρομοκρατίας. Αυτό θα έχη φοβερές συνέπειες στον ψυχολογικό και βιολογικό κόσμο του νέου, αλλά και στις κοινωνίες, γιατί θα αυξήση ακόμη περισσότερο το φαινόμενο του κοινωνικού περιθωρίου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει λάβει σοβαρές αποφάσεις για τις καταστροφικές σέκτες που απειλούν τη συνοχή της κοινωνίας.

Οπότε η υπεύθυνη πολιτεία πρέπει να προσφέρη στους μαθητές εκείνους, που δεν επιθυμούν να πληροφορηθούν ό,τι έχει σχέση με θρησκευτικά φαινόμενα, αυθεντικά κριτήρια για να μην εμπλακούν στα επικίνδυνα δίχτυα των διαφόρων σεκτών.

4. Εάν το λεγόμενο θρησκευτικό συναίσθημα σχετισθή με τα ατομικά δικαιώματα και τα προσωπικά δεδομένα και θεωρηθή ότι η διδασκαλία των θρησκευτικών τα παραβιάζει, τότε αυτό αργά ή γρήγορα θα επεκταθή επικίνδυνα και σε άλλα μαθήματα. Για παράδειγμα, μπορεί να προβληθή ως αίτημα η μη παρακολούθηση της ελληνικής ιστορίας από τους αλλοεθνείς ή γηγενείς μαθητές που θα έχουν προβλήματα να τη διδαχθούν.

Ακόμη, η μη παρακολούθηση του μαθήματος των θρησκευτικών, «χωρίς αιτιολογία», ενδεχομένως θα το υποβαθμίση, λόγω αδιαφορίας και κοπώσεως των μαθητών, με αποτέλεσμα να δημιουργήση πρόβλημα στους θεολόγους καθηγητές και στις Θεολογικές Σχολές, με κοινωνικές συνέπειες. Επιπλέον αυτό το φαινόμενο θα οδηγήση αναποτρέπτως στο να αποκτήση το μάθημα των θρησκευτικών ομολογιακό χαρακτήρα. Δεν γνωρίζω αν αυτό απασχολή την πολιτεία.

Προσπάθησα να καταγράψω τηλεγραφικώς μερικές απλές σκέψεις όχι ως κληρικός, αλλά ως πολίτης αυτής της χώρας, ως άνθρωπος που ασχολείται με την πολιτιστική παράδοση του τόπου, της οποίας κέντρο είναι πάντα η θρησκεία, όπως ισχυρίζονται πολλοί κοινωνιολόγοι, και ως άνθρωπος που βλέπει το πού μπορεί να οδηγήση τον νέο η άγνοια των θρησκευτικών φαινομένων. Η άκρατη ικανοποίηση των ατομικών δικαιωμάτων, όταν μάλιστα αυτά μπορούν να εκτραπούν σε αντικοινωνικές ενέργειες και σε κατάργηση της κοινωνικής συνοχής, πρέπει να απασχολή σοβαρά κάθε υπεύθυνη πολιτεία.