***

Η εισήγηση του Μητρ. Εδέσσης Ιωήλ στην Ιεραρχία

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ

Ἕνας ἐκ τῶν μυστικῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ἅγιος Συμεών ὁ νέος Θεολόγος, σ᾽ ἕνα ἀπό τά ὡραῖα ποιήματά του νά τί γράφει γιά τόν ἄνθρωπο!

Οὗτος μέσον τῶν κτισμάτων,

τόν Θεόν γινώσκει μόνος,

τούτῳ μόνῳ ὁ Θεός δέ,

κατά νοῦν ληπτός ἀλήπτως,

καθορᾶται ἀοράτως,

καί κρατεῖται ἀκρατήτως1.

Ὁ ἄνθρωπος ἔχει μιά μοναδική σχέση μέ τό Θεό. Ἀπ᾽ ὅλα τά κτίσματα μόνον αὐτός ἔχει τόσο στενές σχέσεις μέ τό Θεό. Γνωρίζει τό Θεό καί γνωρίζεται ὑπό τοῦ Θεοῦ. Μετέχουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος θά τό πεῖ κάπως διαφορετικά· «... ὥσπερ οὐδείς ἀνώτερος Θεοῦ ἐν οὐρανῷ, οὕτω μηδείς ἔστω ἀνώτερος ἀνθρώπου ἐπί γῆς»2. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ κυριάρχης τῆς φύσεως. Ὅλη ἡ δημιουργία, ἀκόμη καί αὐτοί οἱ ἄγγελοι, ἐδημιουργήθησαν γιά τόν ἄνθρωπο. Ὅλα ἔγιναν γιά τήν τελείωση καί τή θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Βέβαια, ἐάν συγκριθεῖ μέ τό Θεό, εἶναι ἕνα τίποτε. Ἐάν ὅμως συγκριθεῖ μέ τή δημιουργία, εἶναι μέγας. Αὐτό εἶχε ὑπ᾽ ὄψη του ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ θεολόγος, ὅταν ἔλεγε στά ἱστορικά ἔπη του τά ἀκόλουθα· «εἰ μηδέν εἰμι, Χριστέ μου, τίς ἡ πλάσις;»3. Ἔχουμε τή δυνατότητα νά ἑνωθοῦμε μέ τό Θεό καί νά εἴμαστε μαζί του ἀχώριστα, σύμφωνα ἄλλωστε καί μέ τά λεγόμενά Του πρός τόν Πατέρα Του· «ἐγώ ἐν αὐτοῖς καί σύ ἐν ἐμοί, ἵνα ὦσιν τετελειωμένοι»4.

Ἀνέφερα ὅλα αὐτά, γιατί, ἐάν δέν γνωρίσουμε «οἵους ἡμᾶς ἐποίησεν ὁ Θεός, οὐκ ἐπιγνωσόμεθα οἵους ἐποίησεν ἡ ἁμαρτία»5. Πράγματι μᾶς ἔπλασε ὁ Θεός ὅλα νά τά ἔχουμε κοινά. Τά ἀγαθά τῆς γῆς εἶναι δωρεά τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Μετά τήν πτώση μας ὁ ἄνθρωπος κυριευμένος ἀπό ἀνασφάλειες καί φοβίες ἄρχισε νά δείχνει σημάδια ἰδιοτέλειας. Ἤθελε νά ἔχει δικά του ὅσο τό δυνατόν περισσότερα ἀπό τά ἀγαθά πού μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός. Νόμιζε πώς ὅσο περισσότερα εἶχε, τόσο πιό πολλά χρόνια θά ζοῦσε. Ἔτσι δημιουργήθηκε ἡ ἐκμετάλλευσις τοῦ ἀνθρώπου εἰς βάρος ἄλλου ἀνθρώπου καί κατ' ἐπέκταση ἑνός λαοῦ εἰς βάρος ἄλλου λαοῦ. Ἡ ἰδιοτέλεια ἔκανε τόν κόσμο ἄνω κάτω. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος θά πεῖ ἕνα βαρυσήμαντο λόγο γιά τήν τάση πού ἔχουμε νά μαζεύουμε συνεχῶς καί νά πλεονεκτοῦμε· «Οὐκ ἀφίησιν ἀνθρώπους εἶναι τούς ἀνθρώπους τό χρυσίον, ἀλλά θηρία καί δαίμονας»6. Ἡ πλεονεξία εἶναι νόσημα ὅλης τῆς Οἰκουμένης. Ἡ ἱστορία ἔχει καταγράψει φοβερές καταστάσεις ἐκμεταλλεύσεως λαῶν ἀπό τά δῆθεν πολιτισμένα κράτη. Τέτοια παραδείγματα εἶναι πολλά στίς περιοχές τῆς Ἀφρικῆς καί τῆς Ἀσίας, ἀλλά καί τῶν μικρῶν λαῶν τῆς γῆς, πού ὑποχρεώνονται νά ἀγοράσουν ὅπλα καί προϊόντα ἀπό ἄλλους μεγαλυτέρους καί πλουσιωτέρους λαούς, ἐπειδή ἡ πτωχεία καί ἡ ἀνέχεια τούς ἀνάγκασε νά δανεισθοῦν ἀπό αὐτούς χρήματα.

Ἄς ἔλθουμε τώρα καί στήν κρίση τοῦ τόπου μας. Ἡ λέξη κρίση τί σημαίνει; Ἀνοίγοντας τά διάφορα λεξικά βλέπουμε διάφορες ἑρμηνεῖες· Νά ποῦμε μερικές· Τό ρῆμα κρίνω σημαίνει χωρίζω, ἐκλέγω, διακρίνω, ἀνακρίνω, παραβάλλω, ἑρμηνεύω ὡς δικαστής, ἀποφασίζω, ἀπονέμω δίκαιον, καταδικάζω, μηνύω, νομίζω7. Τό ἴδιο καί ἡ λέξη κρίσις πού εἶναι παράγωγο αὐτοῦ τοῦ ρήματος (ξεχώρισμα, δίκη, ἀπόφαση, ἔκβαση, μεταβολή ἀσθενείας). Στόν Ὅμηρο ἀπαντῶνται μερικές ἀπό τίς παραπάνω ἔννοιες, ὅπως π.χ. Ἐνεργῶ, διακρίνω, χωρίζω, διαλύω, ξεδιαλέγω, ἐκλέγω γιά τόν ἑαυτό μου κ.ἄ.8. Σέ ἕνα ἄλλο λεξικό μεταξύ διαφόρων ἐννοιῶν πού ἀναφέραμε ὑπάρχει καί ἡ ἔννοια «ἀγών περί ἀμφισβητουμένων πραγμάτων»9. Στά νεώτερα λεξικά ἐκτός τῶν ἀνωτέρω ἐννοιῶν ὑπάρχει καί ἡ ἀκόλουθη· «περίοδος ἀνωμάλου καταστάσεως, δυσχεροῦς κινδυνώδους ἐκτροπῆς ἀπό τῶν κανονικῶν, ὁμαλῶν συνθηκῶν τοῦ βίου· οἰκονομική ἠθική κρίσις, τό νόμισμα διέρχεται κρίσιν»10. Ὅπως ἐπίσης καί τοῦ Γ. Μπαμπινιώτη. Ἐδῶ δύο ἔννοιες νεώτερες εἶναι χαρακτηριστικές· «ἡ διατάραξη τῆς ὁμαλῆς πορείας μιᾶς διαδικασίας ἤ ἡ κακή λειτουργία ἤ ἡ ἔμπρακτη ἀμφισβήτηση τῶν καθιερωμένων (δομῶν, ἀξιῶν, θεσμῶν), τῆς οἰκογενείας... τῆς νομισματικῆς (πολιτικῆς) κ.λ.π.». Ἐπίσης κρίση μπορεῖ νά σημαίνει καί τήν κατάσταση κατά τήν ὁποία ἀμφιβάλλει κάποιος γιά τόν ἑαυτό του ἤ σέ ὅ,τι κάνει11.

Ἀπ᾽ ὅλες αὐτές τίς ἔννοιες, ἀρκετές ταιριάζουν ὡς ἑρμηνεία γιά τήν κρίση τοῦ τόπου μας. Ἡ κρίση δέν ἀκουμπάει μόνο τά οἰκονομικά τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά ἐπιδρᾶ καί στήν πνευματική τους ζωή, στήν ψυχοσύνθεσή τους, στή συμπεριφορά τους πρός τούς ἄλλους, στό ἐνδιαφέρον τους γιά τό μέλλον, στήν αἰσιοδοξία τους γιά τά ὄνειρά τους καί τίς προσδοκίες τους. Ἐάν μπορούσαμε νά δώσουμε ἕνα γενικό χαρακτηρισμό στή συμπεριφορά τῶν ἀνθρώπων, θά λέγαμε πώς εἶναι συμπεριφορά μελαγχολική. Οἱ ἄνθρωποι τοῦ τόπου μας σήμερα δέν ἔχουν τό κουράγιο νά διεκδικήσουν τίποτε. Ἁπλῶς ἀγωνίζονται νά περισώσουν ὅσα τούς ἔχουν ἐναπομείνει. Στό μυαλό τους κυριαρχεῖ ἡ ἔννοια πώς ἔρχεται ἡ ἰσοπέδωση τῶν πάντων καί ὀφείλουμε νά κάνουμε ἀγῶνα ἐπιβιώσεως καί περισώσεως ὅσο τό δυνατόν περισσοτέρων χρημάτων καί ἀγαθῶν.

Ἡ κρίση ἔφερε μιά διασάλευση τῆς κοινωνικῆς ζωῆς τοῦ τόπου μας. Ἐκεῖ πού ἑστιάζεται αὐτή ἡ καινούργια κατάσταση γιά τούς σύγχρονους Ἕλληνες εἶναι στήν ἔλλειψη χρημάτων, στήν ἐπιβολή πολλαπλῶν φόρων, στή δραματική καί ἀτελεύτητη περικοπή μισθῶν καί συντάξεων, στήν ἀνεργία, πού σέ μερικά μέρη τῆς πατρίδος μας ἔφτασε στό 20%, στήν αὔξηση τῶν αὐτοκτονιῶν, (στήν ἐπαρχία μου εἴχαμε τέσσερεις αὐτοκτονίες ἐξ αἰτίας χρεῶν καί ἐλλείψεως χρημάτων), στήν ἀναχώρηση σπουδαίων νέων ἐπιστημόνων στό ἐξωτερικό, ὅπως π.χ. στήν Ἀμερική, Ἀγγλία καί Αὐστραλία, στόν ὑποσιτισμό τῶν παιδιῶν, στόν ὀνειδισμό τῆς πατρίδος μας διεθνῶς, στήν ἐλαφρά κοινωνική ἐξέγερση μέ τήν ἐκδήλωση ἀπεργιῶν καί στάσεων ἐργασίας, στήν ἀπαξίωση τῶν πολιτικῶν καί γενικά στήν ἐπικράτηση ἑνός κλίματος ἀπελπισίας. Ἀκόμη παρατηρήθησαν καί τά ἑξῆς φαινόμενα· πολλοί συγγενεῖς πού εἶχαν στά διάφορα γηροκομεῖα δικούς τους ἀνθρώπους καί εἶχαν μιά μικρή σύνταξη, νά ξαναπαίρνουν πάλι στό σπίτι τούς γέροντες γονεῖς ἤ ἄλλου βαθμοῦ συγγενεῖς, προκειμένου νά καρπωθοῦν τή σύνταξή τους. Ἀκόμη παιδιά πού ἤθελαν νά ζήσουν ἀνεξάρτητα ἀπό τούς γονεῖς καί ἔμεναν ἐπ' ἐνοικίῳ ξαναγύρισαν πάλι στήν πατρική τους ἑστία γιά νά ἀποφύγουν τά ἔξοδα.

Χρήσιμο γιά ὅλους μας εἶναι νά ἀναφέρουμε μερικές ἀπό τίς ἐπιπτώσεις τῆς κρίσεως ἀναλυτικώτερα. Π.χ. ἀπό τά στοιχεῖα τῆς Eurostat βλέπουμε τά ἄκρως δυσάρεστα ποσοστά τῆς ἀνεργίας στήν Πατρίδα μας. «Τά ποσοστά ἀφοροῦν στό 2010, ὁπότε αὐτά ἔχουν ἀντικατασταθεῖ ἀπό θλιβερότερα... Τά ὑψηλότερα ποσοστά ἀνεργίας τοῦ προηγουμένου ἔτους σημειώνονται στή Δυτική Μακεδονία (15,5%), στά Ἰόνια νησιά (14,8%), στό Νότιο Αἰγαῖο καί στήν Ἀνατολική Μακεδονία καί Θράκη (14,2%). Ἀκολουθοῦν ἡ Κεντρική Μακεδονία (13,5%), ἡ Ἤπειρος (12,6%), ἡ Στερεά Ἑλλάδα (12,5%), ἡ Ἀττική (12,3%), ἡ Θεσσαλία (12,1%), ἡ Δυτική Ἑλλάδα καί ἡ Κρήτη (11,7%). Τά χαμηλότερα ποσοστά ἀνεργίας σημειώνονται στήν Πελοπόννησο (9,8%) καί στό Βόρειο Αἰγαῖο (9%)»12. Σύμφωνα μέ τίς τελευταῖες ἐκτιμήσεις τοῦ ΙΝΕ-ΓΣΕΕ ἡ ἀνεργία τόν Αὔγουστο του 2011 ἔφτασε στό 18,4% ξεπερνώντας τίς 900.000 ἄτομα13. Ἄς σημειωθεῖ πώς ἄλλες μελέτες ἀνεβάζουν τά ποσοστά ψηλότερα.

Ἄλλο ἐνδιαφέρον σημεῖον ἀπό τά ἀποτελέσματα τῆς κρίσεως εἶναι ἡ ἐπίπτωση τῶν συνεπειῶν της στήν ψυχική ὑγεία τῶν ἀνθρώπων. Στήν ἱστοσελίδα in.gr τοῦ Δημοσιογραφικοῦ Ὀργανισμοῦ Λαμπράκη Α.Ε. τῆς 17ης Σεπτεμβρίου τοῦ 2011 δημοσιεύθηκε μελέτη-ἄρθρο μέ τίτλο: «Οἱ ἐπιπτώσεις τῆς κρίσης στήν ὑγεία τῶν Ἑλλήνων· τί δείχνουν οἱ μελέτες». Ἄς δοῦμε μερικά στοιχεῖα. «Ἡ κρίση χρέους πού πλήττει τήν Ἑλλάδα ἔχει σημαντικές ἐπιπτώσεις στήν ὑγεία τοῦ πληθυσμοῦ τῆς χώρας, καθώς ἔχει αὐξηθεῖ ὁ ἀριθμός τῶν αὐτοκτονιῶν, ἐνῶ ὅλο καί περισσότεροι στρέφονται στά ναρκωτικά καί στήν πορνεία καί ραγδαία αὔξηση παρατηρεῖται στά κρούσματα μόλυνσης μέ τόν ἰό HIV. Αὐτό προκύπτει ἀπό τήν ἔρευνα μέ τίτλο "Οἱ ἐπιπτώσεις στήν ὑγεία· οἰωνοί μιᾶς ἑλληνικῆς τραγωδίας", πού ὑπογράφουν Βρετανοί ἐρευνητές καί ἡ ὁποία δημοσιεύτηκε στήν ἰατρική ἐπιθεώρηση Lancet». Σύμφωνα μέ ἔγγραφο πού ἔστειλε στή βουλή ὁ ὑπουργός Ἀνδρέας Λοβέρδος πρός ἀπάντηση ἐρωτήσεως γιά τήν αὔξηση τῶν αὐτοκτονιῶν λόγῳ τῆς οἰκονομικῆς κρίσεως καί τῶν κυκλωμάτων τοκογλυφίας, τό ὅριο τῆς αὐξήσεως τῶν αὐτοκτονιῶν ἀγγίζει τό 40%. Ἡ κρίση ἔχει ψυχολογικές ἐπιπτώσεις στήν ὑγεία τῶν ἀνθρώπων. Ἔτσι παρατηροῦνται, λόγῳ τοῦ ἀδιεξόδου πού συναντοῦν οἱ ἄνθρωποι στά οἰκονομικά τους, μιά κατάθλιψη καί ἕνα ὑπερβολικό ἄγχος. Ἡ κατάθλιψη πλήττει ὅλες τίς ἡλικίες καί μάλιστα αὐτούς πού εἶναι ἄνεργοι.

Ἄλλο ἐπίσης ἀξιοπαρατήρητο φαινόμενο εἶναι τό «λουκέτο» στά διάφορα καταστήματα. Τόν Αὔγουστο τοῦ 2011 τό ποσοστό τοῦ κλεισίματος τῶν διαφόρων ἐπιχειρήσεων ἔφτασε στό 25% τοῦ συνόλου τῶν καταστημάτων. Αὐτό σημαίνει ὅτι 1 στίς 4 ἐμπορικές ἐπιχειρήσεις στό σύνολο τῆς χώρας ἔβαλαν λουκέτο. Ἡ κατάσταση αὐτή λειτουργεῖ ὡς μεταδοτική ἀσθένεια. Ἀσφαλῶς σήμερα τά ποσοστά εἶναι μεγαλύτερα. Μικρά καί μεγάλα μαγαζιά τό ἕνα μετά τό ἄλλο κλείνουν. Ἐπίσης στόν τομέα αὐτό ἀνήκουν οἱ ἀκάλυπτες ἐπιταγές καί τά διάφορα οἰκονομικά φέσια πού ἔπνιξαν τήν ἀγορά. Ἄς μήν ἀναφέρουμε λεπτομερῶς ἄλλα συμπτώματα τῆς κρίσεως, ὅπως π.χ. τήν ἐπίπτωση τῆς κρίσεως στά νοσοκομεῖα, στήν παιδεία, στά φάρμακα κ.λ.π. Τά δείγματα τά προαναφερθέντα εἶναι ἀρκετά.

ΤΙ ΕΚΑΝΕ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΟΝ ΔΥΣΚΟΛΟ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΕΩΣ

ΚΑΙ ΤΙ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΟ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΜΑΣ;

Ἀπέναντι σ᾽ αὐτήν τήν κρίση καί στό λαό μας πού ἔχει ἐγκλωβιστεῖ στά ἀποτελέσματά της, παραμένει σέ ἐγρήγορση ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ἄλλωστε κατά τόν ἱερόν Χρυσόστομο «ἰατρεῖον ἐστι πνευματικόν ἡ Ἐκκλησία καί δεῖ τούς ἐνταῦθα παραγενομένους κατάλληλα τά φάρμακα λαμβάνοντας καί τοῖς οἰκείοις τραύμασιν ἐπιτεθέντας, οὕτως ἐπανιέναι»14. Ἐπίσης μέσα στήν Ἐκκλησία «ἐπί τό αὐτό πλούσιος καί πένης»15. Ἡ εὐγένεια τῆς Ἐκκλησίας ἔγκειται στήν ἴση μεταχείριση τῶν ἀνθρώπων. Πλούσιοι, πένητες, οἰκεῖοι καί ξένοι, ὅλοι ἀπολαμβάνουν τήν ἴδια φροντίδα τῆς Ἐκκλησίας. Ἄλλωστε εἶναι γνωστή ἡ ρήση τοῦ ἀββᾶ Ἀπολλώ: «εἶδα τόν ἀδελφόν μου, εἶδα Κύριον τόν Θεόν μου»16. Στόν κάθε ἄνθρωπο ἡ Ἐκκλησία βλέπει τήν εἰκόνα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἰσχύει πάντοτε ὁ λόγος τοῦ Κυρίου· «Ἀμήν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾽ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε»17. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γράφει σχετικά: «Οἱ ἀδελφοί μας οἱ ἐνδεεῖς, οἱ τόν αὐτόν ἐνδεδυμένοι Χριστόν κατά τόν ἔσω ἄνθρωπον, καί τόν αὐτόν ἡμῖν πιστευθέντες ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος· οἱ τῶν αὐτῶν ἡμῖν μετασχόντες νόμων, λογίων, διαθηκῶν, συνάξεων, μυστηρίων, ἐλπίδων ὑπέρ ὧν Χριστός ὁμοίως ἀπέθανεν, ὁ παντός αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, οἱ συγκληρονόνοι τῆς ἄνω ζωῆς... οἱ συνθαπτόμενοι Χριστῷ καί συνανιστάμενοι· εἴπερ καί συμπάσχουσιν ἵνα καί συνδοξασθῶσιν»18. Εἶναι ἀπαράδεκτο νά παραβλέπουμε τούς πτωχούς ἐμεῖς πού ἔχουμε τραφεῖ ἀπό τόν ποιμένα τόν καλό, πού ἀναζητεῖ καί γυρίζει πίσω τό πρόβατο πού ἔχει χαθεῖ καί ἐνισχύει αὐτό πού εἶναι ἀσθενικό, λέγει πάλιν ὁ ἴδιος.

Εἶναι ἀλήθεια πώς ἀδελφό ὀνομάζουμε στήν κυριολεξία αὐτόν πού ἔχει τό ἴδιο βάπτισμα μέ μᾶς καί συμμετέχει στά ἴδια μυστήρια. Ἡ Ἐκκλησία ὅμως κάνει μιά ὑπέρβαση καί μιμεῖται τό Θεό πού δείχνει ἀδιάκριτη ἀγάπη πρός ὅλους καί ἀνατέλλει τόν ἥλιο ἐπί πονηρούς καί ἀγαθούς, δικαίους καί ἀδίκους19. Βέβαια ἡ Ἐκκλησία δέν πρέπει νά μεταβληθεῖ σέ ἕνα ἀπέραντο πτωχοκομεῖο πού θά θεραπεύονται μόνον οἱ ὑλικές ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά νά παραμείνει θεσμός θεοΐδρυτος πού ἀπεργάζεται τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἔτσι παρεξηγοῦν μερικοί ἄνθρωποι τή χριστιανική πίστη, τήν ὁποία θέλουν ὡς μία λύση τῶν βιοτικῶν τους προβλημάτων, δηλ. φαγητό, θέαμα, πολιτική ἐλευθερία κ.ἄ. Αὐτή εἶναι καί ἡ βάση πολλῶν θρησκευμάτων. Ὁ Κύριος στό θαῦμα τῶν πέντε ἄρτων πρῶτα τούς μίλησε γιά τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ· «ἤρξατο διδάσκειν πολλά»20, μετά θεράπευσε τούς ἀσθενεῖς· «καί ἐθεράπευσεν τούς ἀρρώστους αὐτῶν»21 καί μετά ἔκανε τό θαῦμα τῶν πέντε ἄρτων καί χόρτασαν οἱ χιλιάδες ἄνθρωποι22. Πολλοί νομίζουν πώς τό ἀποκλειστικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά κάνει συσσίτια, νά μοιράζει μερίδες φαγητοῦ καί νά δημιουργεῖ κοινωφελῆ ἱδρύματα. Ὁ Κύριος μιλάει γιά τή βρώση τή μένουσα, πού εἶναι τό σῶμα καί τό αἷμα Του καί τήν βάζει πιό μπροστά ἀπό τήν ἀπολλυμένη πού εἶναι ἡ ὑλική τροφή23. Ὁ ἱερός Θεοφύλακτος τό τονίζει αὐτό· «Κυρίως μάννα ὁ μονογενής Υἱός τοῦ Θεοῦ, ἄνθρωπος γενόμενος»24. Ἡ κατ᾽ ἐξοχήν τροφή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ Χριστός, πού προσφέρεται σέ μᾶς κυρίως μέ τή μορφή τοῦ λόγου Του καί τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Μετά ἔρχεται ἡ ὑλική τροφή.

Ἄς ἀπαριθμήσουμε πρακτικά τό φιλανθρωπικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας στό λαό τοῦ Θεοῦ.

Πρῶτα πρῶτα ἐμψύχωσε ἠθικά τό λαό τοῦ Θεοῦ μέ τό λόγο τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί μέ συγκεκριμένα μηνύματα. Ἐξαπέλυσε τήν ὑπ᾽ ἀριθμ. 2894 βαρυσήμαντη Ἐγκύκλιο στό Χριστεπώνυμο πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας μέ τίτλο «Θεολογική θεώρηση τῆς οἰκονομικῆς κρίσεως», πού ἐκτός τῶν ἄλλων τονίζει καί τά ἀκόλουθα· «Ἡ Ἐκκλησία ὅπως τό κάνει πάντα, ἀπευθύνει τόν παρηγορητικό παρακλητικό καί ἐλπιδοφόρο λόγο Της σέ κάθε ἄνθρωπο πού ὑποφέρει καί πονᾶ. Ὁ Χριστός ὅταν πλησίαζε πονεμένους ἀνθρώπους, τό πρῶτο πού τούς συνιστοῦσε ἦταν τό "θάρσει τέκνον", "θάρσει θύγατερ" καί τούς ζητοῦσε νά ἔχουν πίστη στό Θεό. Τό θάρρος καί ἡ αἰσιοδοξία, ἡ ἐλπίδα καί ἡ πίστη εἶναι ἀπαραίτητα ἐφόδια στή ζωή μας. Ὅταν ὅλα τά πράγματα φαίνονται σκοτεινά, ὑπάρχει ἐλπίδα. Ὁ ἄνθρωπος πού πιστεύει στό Θεό, δέν φοβᾶται τίποτε, οὔτε καί αὐτόν τόν θάνατο. Ἡ πίστη, τό θάρρος, ἡ ἐλπίδα, ἡ αἰσιοδοξία, τό νόημα τῆς ζωῆς, ὁ ψυχικός καί πνευματικός πλοῦτος πρέπει νά εἶναι βασικά μας ἐφόδια. Μέ αὐτά ὡς Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες ἀλλά καί μέ τό φιλότιμο ἀντιμετωπίσαμε ὅλες τίς δυσκολίες τῆς ζωῆς μας στό παρελθόν καί ἐξήλθαμε νικητές ἀπό τίς διάφορες κρίσεις πού περάσαμε καί μέ αὐτά καί πάλι θά νικήσουμε». Στήν ἴδια ἐγκύκλιο προτρέπονται οἱ πιστοί πού ἔχουν ἐπάρκεια ὑλικῶν ἀγαθῶν νά ἔλθουν ἀρωγοί στούς ἔχοντες ἀνάγκη, δηλ. στή γυναῖκα πού ξενοδουλεύει γιά νά θρέψει τά παιδιά της, στόν ἄνεργο πατέρα, στόν ἀσθενῆ πού δέν ἔχει φάρμακα, στούς σπουδάζοντες νέους, στούς χαμηλοσυνταξιούχους κ.ἄ. Τονίζεται ἀκόμη πώς ἡ ὑποδούλωση στά διάφορα πάθη ἔφερε τήν κρίση, ἐν ἀντιθέσει μέ τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, πού μᾶς συνιστᾶ τήν ἀσκητικότητα καί ὀλιγάρκεια. Ἐγκυκλίους μέ παρόμοιο περιέχομενο περιστασιακά ἤ καί ἐπ᾽ εὐκαιρίᾳ μεγάλων ἑορτῶν ἀπηύθυναν πολλοί Ἱεράρχαι τῆς Ἐκκλησίας μας. Τῆς γενικῆς ἐγκυκλίου τῆς Ἱεραρχίας εἶχε προηγηθῆ εἰσήγηση τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Σισανίου καί Σιατίστης κ. Παύλου στό σῶμα τῆς Ἱεραρχίας μέ τίτλο: «Τά αἴτια τῆς σύγχρονης ποικιλόμορφης κρίσης».

Σπουδαιοτάτη εἶναι ἡ παρέμβαση τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερωνύμου πρός τόν Πρωθυπουργό τῆς Ἑλλάδος κ. Παπαδῆμο γιά τήν τραγική κατάσταση τῶν Ἑλλήνων ἀπό τά ἀποτελέσματα τῆς κρίσεως. Σ᾽ αὐτήν τήν ἱστορική ἐπιστολή διεκτραγωγεῖ τά ὅσα συνέβησαν τούς τελευταίους καιρούς καί ἐξακολουθοῦν νά συμβαίνουν στόν τόπο μας. Γίνεται ἀναφορά στήν ἀξιοπρέπεια τῶν Ἑλλήνων πού ξαφνικά βρίσκονται κυριολεκτικά στό δρόμο. Οἱ ἄστεγοι καί οἱ πεινασμένοι καί οἱ ἄνεργοι εἶναι καθημερινό φαινόμενο. Ἀναφέρονται ἐπίσης τά λουκέτα τῶν μικρῶν ἐπιχειρήσεων, ἡ περικοπή τῶν συντάξεων, ἡ ἀπόγνωση τῶν οἰκογενειαρχῶν πού δέν μποροῦν νά φέρουν σέ βόλτα τά οἰκογενειακά τους ἐξ αἰτίας τῶν ἀβαστάκτων φόρων, ὁ κίνδυνος τῆς κοινωνικῆς ἐκρήξεως, ἡ ἀνασφάλεια, ἡ ἀπόγνωση καί ἡ κατάθλιψη πού φώλιασε σέ κάθε ἑλληνικό σπίτι κ.ἄ. Μιλάει ἀκόμη γιά τήν εὐαισθησία τῆς Ἐκκλησίας καί τό ἀστείρευτο Ἑλληνικό φιλότιμο γιά ἀλληλεγγύη τῶν ἀνθρώπων πού βρίσκονται σέ δύσκολη θέση. Ἐπισημαίνει τούς ὑπαρκτούς κινδύνους γιά τό Ἔθνος μας καί τονίζει πώς μέ τήν κατάσταση αὐτή ὑποθηκεύεται ἡ Ἐλευθερία, ἡ Δημοκρατία καί ἡ Ἐθνική μας ἀξιοπρέπεια. Δραματικά τονίζεται πώς ἡ ἀντοχή καί ἡ ὑπομονή τῶν ἀνθρώπων ἐξαντλήθηκαν. Κάνει λόγο γιά δημιουργικές ἐνέργειες πού θά μᾶς βγάλουν ἀπό τήν κρίση καί τονίζει «ὅτι μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί τήν πίστη στίς δυνατότητές μας μποροῦμε νά τά καταφέρουμε... Ἡ Ἑλλάδα μας, γράφει ὀ Ἀρχιεπίσκοπος, μπορεῖ νά σταθεῖ στά πόδια της. Μπορεῖ καί πάλι νά τραβήξει μπροστά»25.

Μετά ἀπό τόν παρηγορητικό καί στηρικτικό λόγο τῆς Ἐκκλησίας σπουδαία εἶναι καί ἡ προσφορά ὑλικῶν ἀγαθῶν στούς ἀνθρώπους. Στό δελτίο τύπου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς 3ης Σεπτεμβρίου 2010 διαβάζουμε: «Σήμερα ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος διά τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καί τῶν κατά τόπους Ἱερῶν Μητροπόλεων, ἐκτός τῶν Γενικῶν καί Ἐνοριακῶν Φιλοπτώχων Ταμείων, τά ὁποῖα ἀνέρχονται σέ 2.325, λειτουργεῖ ἐπιτυχῶς:

• 10 Βρεφονηπιακούς Σταθμούς.

• 10 Παιδικούς Σταθμούς γιά νά μποροῦν νά ἐργασθοῦν οἱ μητέρες τῶν παιδιῶν.

• 19 Στέγες Γερόντων στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν.

• 66 Γηροκομεῖα στίς Ἱερές Μητροπόλεις.

• 13 Θεραπευτήρια Χρονίως Πασχόντων.

• 8 Ἱδρύματα γιά ἄτομα μέ εἰδικές ἀνάγκες.

• 10 Νοσοκομεῖα -Ἰατρεῖα.

• 7 Ἱδρύματα Ψυχικῆς Ὑγείας.

• 6 Ξενῶνες γιά ἀστέγους.

• 1 Ξενώνας γιά τήν φιλοξενία συγγενῶν-συνοδῶν ἀσθενῶν στήν Ἱερά Μητρόπολη Σύρου.

• 36 Οἰκοτροφεῖα Ὀρφανοτροφεῖα, Ἱδρύματα Παιδικῆς Προστασίας.

• 195 Κέντρα ἀγάπης (Συσσίτια) Ἱερῶν Ναῶν τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς καί τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων. Μερίδες φαγητοῦ ἡμερησίως 34.964 (Σήμερα ἔχουν αὐξηθεῖ σημαντικά)».

Τά στοιχεῖα αὐτά εἶναι τοῦ 2010. Ἀπό τότε πολλά ἔχουν προστεθεῖ. Νέα κέντρα ἀγάπης (δηλ. Συσσίτια), Κοινωνικά παντοπωλεῖα, διανομές ρούχων κ.λ.π. Στήν ἐκστρατεία τοῦ ΣΚΑΪ ἀνταποκρίθηκε θετικά ὁ κόσμος, καί ἡ Ἐκκλησία, πού ἦταν ὁ τελικός ἀποδέκτης τῶν τροφίμων καί ρούχων, τά ἀξιοποίησε πολύ θετικά. Ἐδῶ θά μπορούσαμε νά ποῦμε πώς καί ἄλλες Ἐκκλησίες, ὅπως τῆς Κύπρου, ἦλθαν ἀρωγοί στήν προσπάθεια παροχῆς τροφίμων καί ρούχων στό λαό.

Συνεχίζοντας τήν ἀπαρίθμηση τῶν κοινωνικῶν καί πνευματικῶν παροχῶν τῆς Ἐκκλησίας πρός τό Λαό σημειώνουμε.

• Φοιτητικά Οἰκοτροφεῖα: