• Ομιλία πού εκφωνήθηκε στα γαλλικά κατά τον εορτασμό της 75ης επετείου της διαχριστιανικής θεολογικής κινήσεως «Πίστις και Τάξις»,Λωζάνη
[Η αποστολή των μαθητών του Χρίστου προς "πάντα τα έθνη" αποβλέπει στην παγκοσμιότητα της αγάπης πού ανυψώνει τον άνθρωπο προς τον θεάνθρωπο... Η αποστολή είναι χρέος της "καθόλου " Εκκλησίας. Οι "εκτός" της Εκκλησίας μπορεί γεωγραφικά να είναι πολύ κοντά ή πολύ, μακριά... Το ζητούμενο δεν είναι η Εκκλησία να κατακτήσει "πάντα τα έθνη", αλλά να τα μαθητεύσει...».
«καλούμεθα... να υπερβούμε τις προκαταλήψεις και τους δισταγμούς μας και να συναντήσουμε τους συγχρόνους μας στην περιοχή των πιεστικών προβλημάτων τους. Με ειλικρινή σεβασμό προς την ιδιοτυπία κάθε λαού και πολιτισμού, προς την ελευθερία και την αξιπρέπεια κάθε ανθρώπινου προσώπου, δίνουμε την κοινή μαρτυρία «αφορώντες εις τον της πίστεως αρχηγόν και τελειωτήν Ιησούν», «έως της συντελείας του αιώνος»…»]
Στα τελευταία συγκλονιστικά λόγια, τα όποια ο αναστάς Χριστός απευθύνει στους μαθητές Του, δεσπόζουν τρία θέματα, πού συνιστούν μια αδιάσπαστη οργανική ενότητα: Πρώτον, μια διαπίστωση παγκόσμιας σημασίας: «Εδόθη μοι πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί της γης»· δεύτερον, μια καταληκτική εντολή: «Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη»· και τρίτον, ως συνέπεια και εγγύηση, ακολουθεί η υπόσχεση: «και ιδού εγώ μεθ' υμών είμι...». Οι σύνδεσμοι «ουν», «και» τονίζουν την αλληλουχία. Οι τρεις αυτές προτάσεις αλληλοσυνδέονται, όπως στο σώμα μας τα τρία συστήματα, μυϊκό, κυκλοφορικό και νευρικό.
Α'
ΕΞΟΥΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ
Το παγκόσμιας σπουδαιότητας γεγονός, με το όποιο επισφραγίζει το Ευαγγέλιο του ο Ματθαίος, είναι ότι μετά τη σταύρωση και την ανάσταση του Χρίστου δόθηκε σ' Αυτόν η εξουσία σε ολόκληρο το σύμπαν (28:18). Ο διδάσκαλος, ο προφήτης, ο Μεσσίας, καθίσταται πλέον «ο Κύριος». Η εξέλιξη αυτή αλλάζει τον ρυθμό και το νόημα της ανθρώπινης ιστορίας. Η ουσία των όσων έκτοτε συμβαίνουν είναι διαφορετική από εκείνο πού φαίνεται. Η αληθινή εξουσία δεν βρίσκεται πλέον στα χέρια του αυτοκράτορα και της ρωμαϊκής διοικητικής μηχανής.
Η πορεία του κόσμου δεν εξαρτάται από τη γνώση πού συσσωρεύεται από τους ευφυείς και τους σοφούς της γης. Η εξουσία έχει δοθεί από τον Παντοδύναμο και Παντοκράτορα Πατέρα,τον Θεό της αγάπης, στον Υιό, πού ενσάρκωσε την αγάπη στην ακρότατη μορφή της με την αποδοχή του σταυρού. Η αλήθεια αυτή αποτελεί τον άξονα της χριστιανικής πίστεως. Η πραγματική δύναμη και η επίδραση των χριστιανών εξαρτώνται από το κατά πόσο βιώνουν και κηρύσσουν αυτή την πραγματικότητα.
Η Εκκλησία εξακολουθεί να κηρύσσει το μυστήριο του εν Τριάδι Θεού, τη θεία οικονομία εν Χριστώ δια του Αγίου Πνεύματος. Ως «μυστικό Σώμα του Χρίστου», ακτινοβολεί τη δόξα του ζώντος Κυρίου σ' όλη την οικουμένη. Ζει διαχρονικά με έντονη την εσχατολογική ελπίδα, ότι «το μυστήριον του θελήματος» του Θεού είναι «ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα εν τω Χριστώ, τα επί τοις ουρανοίς και τα επί γης, εν αυτώ» (Έφεσ. 1:10).
Καθώς προχωρούμε στον 21ο αιώνα, μέσα στο πλήθος των μελετών και διακηρύξεων σχετικά με το κρίσιμο θέμα της ενότητας των χριστιανών και της πειστικής μαρτυρίας τους στον σύγχρονο κόσμο, θα χρειασθεί και πάλι να επισημανθεί το πρωταρχικό, το ουσιαστικό: Η πίστη μας σ' Αυτόν, στον όποιο «εδόθη πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί γης», και ακόμη η πίστη μας ότι η Εκκλησία είναι το Σώμα Του, «το πλήρωμα του τα πάντα εν πάσι πληρουμένου» (Έφεσ. 1:23. Πρβλ. Κολ. 1:16-21).
Β'
ΠΟΡΕΙΑ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΕΘΝΗ
Από τη διαβεβαίωση «εδόθη μοι πάσα εξουσία» πηγάζει ως συνέπεια -ο σύνδεσμος «ουν» το τονίζει-η εντολή: «Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη». Το πρώτο δράμα παγκοσμιότητας καθόρισε ο αναστάς Κύριος. Αυτή όμως η παγκοσμιότητα δεν έχει σχέση με τη σημερινή παγκοσμιοποίηση της οικονομίας της αγοράς. Στην πολυθρύλητη παγκοσμιοποίηση, για την οποία τόσος λόγος γίνεται στις μέρες μας, εμφωλεύει ο κίνδυνος ο άνθρωπος να γυρίσει στη ζούγκλα ενός αδιάφορου ηθικά ανταγωνισμού και, ενώ ζητεί να γίνει υπεράνθρωπος , να καταντήσει τελικά υπάνθρωπος. Η αποστολή των μαθητών του Χριστού προς «πάντα τα έθνη» αποβλέπει στην παγκοσμιότητα της αγάπης πού ανυψώνει τον άνθρωπο προς τον Θεάνθρωπο, καθιστώντας τον «καινή κτίση». Σκοπός της ευχαριστιακής κοινότητος, πού οι πιστοί στον Χριστό συγκροτούν εν Αγίω Πνεύματι σε κάθε τόπο, είναι η δημιουργία κοινωνίας αλληλεγγύης, μιας κοινωνίας ελευθέρων, αγαπωμένων προσώπων.
Παλαιότερα, πολλοί Ευρωπαίοι και Βορειοαμερικανοί κατανοούσαν την τελευταία αυτή εντολή του Κυρίου με όρους γεωγραφικούς, στα βάθη της Αφρικής και της Ασίας, οπού δεν είχε κηρυχθεί το Ευαγγέλιο. Σήμερα όμως είναι πλέον σαφές ότι η πιο επικίνδυνη αποξένωση, και από τη θρησκευτική αγνοία, είναι ή θρησκευτική αδιαφορία πού δεσπόζει σε πολλές κατά παράδοση χριστιανικές χώρες. Έτσι, η εντολή του αναστάντος Χριστού αποκτά στον 21ο αιώνα μια ευρύτερη δυναμική : «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη», και τα έθνη πού έχουν ελάχιστα γνωρίσει τον Χριστό, αλλά και τα έθνη της Αμερικής και της Ευρώπης, πολλά από τα όποια κατεδίωξαν τον Χριστό επί δεκαετίες στον 20ό αιώνα· καθώς και εκείνα τα έθνη που Τον απώθησαν στο περιθώριο με την υπεροψία και την αδιαφορία τους και έβαλαν στη θέση Του τη λατρεία δικών τους «θεοτήτων»: χρήμα, σεξ, άνεση.
Το έργο των αποστόλων του Χριστού έχει μια δυναμική πού την καθορίζουν δύο συστατικά: το μυστηριακό, «βαπτίζοντες αυτούς», και το διδακτικό, «διδάσκοντες αυτούς». Το μυστηριακό, όπως προσδιορίζεται από τη συνείδηση της Εκκλησίας των πρώτων αιώνων, παίρνει την ολοκληρωμένη τριαδική του μορφή, «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», η οποία συνοψίζει το απρόσιτο μυστήριο της Θεότητος και τονίζει ότι η «μαθητεία» πραγματοποιείται με τη δύναμη της χάριτος του Θεού· ενώ στο διδακτικό δίδεται η έμφαση όχι απλώς στη γνώση, αλλά στην τήρηση όλων των εντολών. «Διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν».
Ο πειρασμός, τον όποιο συχνά διάφορες τοπικές Εκκλησίες αντιμετωπίζουμε, είναι ότι με ποικίλα προσχήματα παραμερίζουμε πολλές απαιτητικές εντολές, π.χ. αγάπη στους εχθρούς, αγνότητα, ταπείνωση, συγχωρητικότητα, εγκράτεια, λιτότητα, αυταπάρνηση. Αλλά η χριστιανική ζωή είναι ένα οργανικό σύνολο και η επιμονή στην τήρηση όλων των εντολών δεν αποτελεί «ηθικολογία» πού ταιριάζει σε συντηρητικούς. Είναι η πιο ουσιαστική ελευθερία από κάθε μορφή συμβατικότητας. Άλλωστε, η τήρηση των εντολών συνδέεται άρρηκτα με την αγάπη και το «εν Χριστώ είναι». «Ο έχων τας εντολάς μου και τηρών αυτάς, εκείνος εστίν ο αγαπών με», βεβαίωσε ο Κύριος· «ο δε αγαπών με αγαπηθήσεται υπό του πατρός μου, και εγώ αγαπήσω αυτόν και εμφανίσω αυτώ εμαυτόν» (Ίω. 14:21).
Επιβάλλεται να προσέξουμε και πάλι τον συντονισμό θεολογικού στοχασμού και καθημερινής ζωής σύμφωνα με τις εντολές του Χριστού. Και να μην παρασυρόμαστε σε μια θεολογία in abstracto, άσχετη με τη ζωή της Εκκλησίας η μια ηθικολογία αποκομμένη από τη θεολογική αλήθεια.
Στον αιώνα των εκπλήξεων στον όποιο μπήκαμε, θα απαιτηθεί για όλα αυτά μια νέα πορεία, σε νέους τόπους, αλλά και έξοδος από καθιερωμένα συστήματα οργανώσεως, σκέψεως, νοοτροπίας. Η προτροπή «πορευθέντες» καθορίζει αναχώρηση από τον τόπο στον οποίο βρισκόμαστε, στον οποίο αισθανόμαστε βολεμένοι. Κάθε μετάβαση σε άγνωστες περιοχές κρύβει κινδύνους. Και μάλιστα μια πορεία προς «πάντα τα έθνη» είναι φυσικό να συνδέεται με αναπάντεχες ταλαιπωρίες και περιπέτειες.
Στις μέρες μας έχει συντελεσθεί μια νέα κατανομή της τεχνολογικής γνώσεως, της πολιτικής δυνάμεως, του πλούτου, αλλά υπάρχουν και νέες μορφές φτώχειας, στερήσεως, αδικίας, βίας, η οποία δεν περιορίζεται βέβαια στην τρομοκρατία -πού τελευταία συμπλέκεται με θρησκευτικές ιδέες-, αλλά περιλαμβάνει κάθε μορφή βίας. Σ' αυτές τις συνθήκες, οι χριστιανοί είμαστε υποχρεωμένοι να ξαναδούμε το χρέος μας και τις δυνατότητες της χριστιανικής προσεγγίσεως και δημιουργικής κινητοποιήσεως μας μέσα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. [...]
Ορισμένοι επιδιώκουν να περιορίσουν τον λόγο της Θεολογίας και τη δράση της Εκκλησίας αποκλειστικά στη θρησκευτική λεγόμενη σφαίρα. Ο ορίζοντας όμως της Εκκλησίας αγκαλιάζει όλα τα ανθρώπινα και όλη τη δημιουργία. Ο καθοριστικός ορός στα λόγια του Κυρίου πού μας απασχολούν είναι: «πας», «πάσα», «πάντα». «Εδόθη μοι πάσα εξουσία... πάντα τα έθνη... πάντα όσα ενετειλάμην... πάσας τάς ημέρας».
Γ΄
ΠΑΣΑΣ ΤΑΣ ΗΜΕΡΑΣ
«Και ιδού εγώ μεθ' υμών ειμί». Εγώ, ο Λόγος, η σοφία του Πατρός, η αρχή και το τέλος, το Α και το Ω. Είμαι μαζί σας «πάσας τας ημέρας»· και στις ήμερες τις ανέφελες, όπου όλα εξελίσσονται ομαλά, και στις ήμερες τις θολές, όπου η ομίχλη της αβεβαιότητος τις σκεπάζει, και στις μέρες της αμφιβολίας και αδυναμίας, όταν η θύελλα μαίνεται. Και στην ώρα της δειλίας σας μέσα στην τρικυμία, για να σας πω όπως στον Πέτρο: «Ολιγόπιστε, εις τι εδίστασας;». Στην ώρα της αθέλητης προδοσίας, για να σας οδηγήσω στη μετάνοια. Στην ώρα της μαρτυρίας ή του μαρτυρίου πού υφίστασθε για την αγάπη μου κατά τη σύγκρουση σας με τις δαιμονικές δυνάμεις του μίσους, της αδικίας, της απάτης.
Η συνείδηση της παρουσίας του Αγαπημένου, ο όποιος είναι το πλήρωμα της αγάπης, αποτελεί το ουσιαστικότερο στοιχείο της χριστιανικής εμπειρίας. Αυτή η συναίσθηση μας δυναμώνει και στις πιο οδυνηρές στιγμές. Μας παρηγορεί και ειρηνεύει την ύπαρξη μας, όταν χείμαρροι ανομίας μας ταράζουν και «ωδίνες άδου» μας περικυκλώνουν (Ψαλμ. 17:5-6). Μας ενισχύει και μας εμπνέει, ιδιαίτερα την ώρα της δημιουργικής προσπάθειας. Αυτή η παρουσία μας γεμίζει με σταθερή αγαλλίαση και ήρεμο φως.
Δεν πρόκειται για κάτι εγκεφαλικό, πού συντελείται στη νοητική σφαίρα. Αλλά για ακτινοβολία της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, πού διαπερνά και πού φωτίζει όλη την ύπαρξη μας. Πρόκειται για ζωή «εν Χριστώ». Η συναίσθηση της παρουσίας Του βιώνεται την ώρα της προσευχής, του στοχασμού του λόγου του Θεού, αλλά κυρίως την ώρα της λατρείας. Μέσα στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας ζούμε κατεξοχήν τη μυστική ένωση με τον αναστάντα Κύριο. Η πρόοδος της πνευματικής ζωής συνίσταται στη συνεχή αύξηση της βιώσεως αυτής της προσωπικής σχέσεως· στην προέκταση του λειτουργικού μας βιώματος με τη συνέχιση της Λειτουργίας μετά τη Θεία Λειτουργία, σε κάθε στιγμή του καθημερινού μας χρέους. Όσο εντονότερη είναι η συναίσθηση της παρουσίας του αναστάντος Χριστού στη ζωή μας, τόσο πιο ειρηνική, δυνατή και δημιουργική είναι η κάθε μας ημέρα.
Εκείνο πού χαρακτήριζε τους πρωτοπόρους της θεολογικής κινήσεως «Πίστις και Τάξις», ήταν ο ενθουσιασμός να αγωνισθούν για να ξεπερασθούν οι εχθρότητες και παρανοήσεις πού συσσώρευσε το παρελθόν και πού χωρίζουν ακόμη τις χριστιανικές Εκκλησίες και κοινότητες. Αναμφισβήτητα, έγιναν σημαντικά βήματα στα εβδομήντα πέντε χρόνια πού πέρασαν και είμαστε ευγνώμονες στους διακεκριμένους θεολόγους, οι όποιοι συνέβαλαν στη διερεύνηση σοβαρών θεμάτων πού ενώνουν τους χριστιανούς, αλλά και άλλων πού εξακολουθούν να τους κρατούν χωρισμένους. Έτσι βοήθησαν σε μια ρεαλιστική συμβίωση με αποδοχή του «άλλου», του διαφορετικού. Τα γεγονότα εντούτοις απέδειξαν ότι οι αντιστάσεις στο όραμα της ενότητος είναι πολύ ανθεκτικές και δυσεπίλυτες. Σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε εκτός των άλλων και ποικίλους στιγματισμούς από τους λεγόμενους «δικούς» μας. Εκείνο πού έχει σημασία είναι ότι, παρά ταύτα, εξακολουθούμε να διαλεγόμαστε, να σκεπτόμαστε μαζί· να βρισκόμαστε μαζί, εν πίστει, αγάπη και ελπίδι. Κανείς βέβαια δεν είναι διατεθειμένος να προχωρήσει σε
ένοχους συμβιβασμούς. Έπ' ούδενί όμως δικαιούμεθα να επιστρέψουμε στα κλειστά φρούρια των περασμένων εποχών και να αγνοήσουμε την παγκόσμια ευθύνη μας και τη θερμή δέηση του Χριστού προς τον Πατέρα Του, «ίνα και αυτοί εν ημίν εν ώσιν, ίνα ο κόσμος πιστεύση ότι συ με απέστειλας» (Ίω. 17:21).
Διατηρώντας ό,τι πιο πολύτιμο μας δόθηκε, χωρίς αφελείς απλουστεύσεις και ωραιοποιήσεις, συνεχίζουμε τις προσπάθειες για την προσέγγιση και την κοινή μαρτυρία, «αφορώντες εις τον της πίστεως αρχηγόν και τελειωτήν Ιησούν» (Έβρ. 12:2)· «έως της συντέλειας του αιώνος», σε οποιαδήποτε φάση κι αν έλθει η ανθρωπότητα με την εξέλιξη της επιστήμης, της τεχνολογίας , των ανθρωπίνων αναζητήσεων και επιτευγμάτων.
Επιτρέψατε μου να τελειώσω με μια προσωπική εμπειρία. Ήταν Αύγουστος, πριν από δώδεκα χρόνια, στην Ουγκάντα. Επιστρέφοντας από μια ιεραποστολική κατασκήνωση σ' ένα χωριό της ενδοχώρας, φθάσαμε βράδυ στην πρωτεύουσα, την Καμπάλα. Μέσα στο πυκνό σκοτάδι, το παλιό αυτοκίνητο μας κάπου προσέκρουσε. Ό μπροστινός υαλοπίνακας θρυμματισμένος έπεσε επάνω μου. Πολλά μικρά κομματάκια γυαλιού είχαν εισδύσει και στα δύο μάτια, πού ήταν αδύνατο να ανοίξουν. Στο εγκαταλελειμμένο αφρικανικό νοσοκομείο, όπου πήγαμε η απόγνωση μεγάλωσε. Δεν υπήρχε ούτε γιατρός, ούτε νοσοκόμος, ούτε αποσταγμένο νερό, ούτε καν νερό. Η τύφλωση έμοιαζε ότι ήταν οριστική. Δεν έβλεπα καθόλου. Στην τραγικότητα εκείνης της ώρας ξαναήρθε στη σκέψη μου ένα ζωτικό ερώτημα, με το όποιο είχε αρχίσει η ιεραποστολική μου διακονία: Σου φθάνει ο Θεός; Μια απροσδιόριστη ειρήνη απλώθηκε στην ψυχή. Η συναίσθηση της παρουσίας Εκείνου, ο όποιος βεβαίωσε τους μαθητές Του: «Και ιδού εγώ μεθ' υμών ειμί». Μέσα στα μεσάνυκτα, έφθασε τελικά ένας νεαρός Ουγκάντας οφθαλμίατρος, ο Χριστόφορος Μαγκίμπι, πού τον είχαμε βοηθήσει να σπουδάσει στην Αθήνα. Χρησιμοποιώντας τη σχισμοειδή λυχνία αγωνίσθηκε να απομακρύνει τα γυάλινα ψήγματα πού είχαν εισδύσει στα δύο μάτια. Έβγαλε είκοσι τέσσερα από αυτά. Την επόμενη μέρα επιστρέψαμε στη Ναϊρόμπι και στη συνέχεια στην Ευρώπη για να συνεχισθούν οι εξετάσεις και η επούλωση. Η θεραπεία συνοδευόταν από την ακτινοβολία της βεβαιότητας «και ιδού εγώ μεθ' υμών ειμί πάσας τας ημέρας». Ενώ φάνηκε ότι το γεγονός εκείνο τερμάτιζε μια ολόκληρη προσπάθεια, έγινε αντίθετα αφορμή για νέα διακονία, με ανανεωμένη πίστη, σε πιο απαιτητικό μέτωπο: στην Αλβανία.
Είμαι βέβαιος ότι πολλοί από τους παρόντες έχουν ανάλογες εμπειρίες σε κρίσιμες φάσεις της ζωής τους. Η δική μου συνοπτική αναφορά ίσως βοηθεί για να τις ανακαλέσουν στη μνήμη τους. Οι υποσχέσεις του αναστάντος Χρίστου επαναβιώνονται σε κάθε γενιά, σε μυριάδες περιπτώσεις. Όχι μόνο στις ημέρες της ομίχλης και των καταιγίδων η παρουσία του αναστάντος Χρίστου ζωογονεί με τη μυστική θέρμη της την ψυχή μας, αλλά γενικότερα, οι πιο εκπληκτικές ήμερες του βίου μας, οι πιο δημιουργικές , υπήρξαν εκείνες οπού η παρουσία του Αγαπημένου ήταν πιο αισθητή. Αυτός παραμένει παρών στην πορεία μας, όπως ο ήλιος πού στηρίζει τη ζωή πάνω στη γη, μέρα και νύχτα, θέρος και χειμώνα. Εξακολουθούμε λοιπόν να ελπίζουμε και να καταθέτουμε τη χριστιανική μαρτυρία μας σε διάφορα περιβάλλοντα, όχι στηριζόμενοι στη δική μας ικανότητα, γνώση και ευφυΐα, αλλά στη βεβαιότητα ότι δεν είμαστε μόνοι σ' αυτή την προσπάθεια· ότι υπακούουμε στο θέλημα του Χριστού. Με απόλυτη εμπιστοσύνη σ' Εκείνον, στον όποιο εδόθη «πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί γης», με τη χαρούμενη βεβαιότητα πού δωρίζει η υπόσχεση Του, «Και ιδού εγώ μεθ' υμών ειμί πάσας τας ημέρας μέχρι της συντέλειας του αιώνος».