Ποιος είναι, όμως, αυτός ο "άλλος"; Για να υπάρξει ορθή απάντηση στο ερώτημα αυτό, πρέπει πρωτίστως να διερευνηθεί το "εγώ", επειδή η ύπαρξη του άλλου διαπιστώνεται όταν είμαστε βέβαιοι για την κατανόηση του "εγώ"μας.
Αυτό το "εγώ" –όπως το ορίσαμε προηγουμένως– είναι πρόσωπο. Και είναι πρόσωπο επειδή ο Δημιουργός του Tριαδικός Θεός είναι Πρόσωπο και παραχώρησε και στον άνθρωπο – πλάσμα Του αυτή την δυνατότητα προσωπικής υπάρξεως. Μέσω αυτής της δυνατότητας ο άνθρωπος μπορεί και κινείται προς τις τρεις διαστάσεις που συνθέτουν την έκφραση και αποκάλυψη του προσώπου, δηλαδή προς τον Δημιουργό του Θεό, τον άλλον – τον πλησίον και τον εαυτόν του. Κατ' αυτόν τον τρόπο έχει την δυνατότητα να κοινωνεί αγαπητικά με τον πλησίον – τον άλλον και να δικαιώνει αφ' ενός την δική του υπόσταση και αφ' ετέρου την ύπαρξη του άλλου.
Είναι πλέον βεβαιωμένο ότι ο σημερινός μηδενιστικός πολιτισμός μας οδηγεί τον άνθρωπο στο περιθώριο, στο κλείσιμο στον εαυτό του, στην βία ή στην κατάθλιψη. Αυτό βρίσκει την αιτία του στην απομάκρυνση του ανθρώπου από τον προσωπικό Θεό και ως εκ τούτου στην αδυναμία του να κατανοήση το "εγώ" του και την ύπαρξη του "άλλου". Το "εγώ" το αντιλαμβάνεται ως άτομο – ατομικότητα. Κυρίως στον χώρο της κοινωνιολογίας και της πολιτικής το "εγώ" ταυτίζεται με την έννοια της αριθμητικής ατομικότητος. Έτσι, η ανθρώπινη ύπαρξη εντάσσεται στην απρόσωπη κοινωνική μονάδα, χωρίς να αντιλαμβάνεται την σχέση της με τον "άλλον".
Ο άνθρωπος, όμως, ο οποίος κοινωνεί με τον Προσωπικό Τριαδικό Θεό δικαιώνεται ως οντότητα, όταν έχει άμεση σχέση με τον "άλλον", αφού είναι πρόσωπο. Αυτή η αποκάλυψη και γνώση του "άλλου" είναι πλήρης, όταν εγώ ως πρόσωπο κινούμαι αγαπητικά και ολοκληρώνω την κοινωνία με αυτόν στον χώρο της αγάπης. Η αγάπη είναι η σταθερή οδός που με φέρνει στην οντολογική γνώση του "άλλου". Η πραγματική αγάπη είναι αυτή, η οποία δεν προβάλλει ατομικές προτιμήσεις, επειδή προέρχεται από πρόσωπο καί όχι άτομο και έτσι αποδέχεται τον "άλλον" ως προσωπική μοναδικότητα. Ο καθηγητής Κορναράκης γράφει: "Ποιος είναι ο άλλος; Είναι ένα ερώτημα που η απάντησή του εξαρτάται περισσότερο από τον εαυτό μας και λιγότερο από τον άλλον" (Ψυχολογία και πνευματική ζωή (1976) 197).
Άξια προσοχής, πράγματι, είναι η απάντηση του Ιδίου του Θεανθρώπου Κυρίου προς τον νομικό, ο οποίος του έθεσε το ερώτημα: "Τις εστίν μου πλησίον;". Και ο Κύριος του απήντησε με την παραβολή του καλού Σαμαρείτη (Λουκ. 10, 29-37).
Η απάντηση του Θεανθρώπου Κυρίου μέσω αυτής της παραβολής είναι ακριβώς το ζητούμενο στο ερώτημα "ποιος είναι ο άλλος". Ο "άλλος" είναι ο ίδιος ο εαυτός μας. Ο "άλλος" είμαι εγώ. Η ετερότητα στον "άλλον" εικονίζει τον Θεό στον άνθρωπο. "Ειδες τον αδελφόν σου, είδες Κύριον τον Θεόν σου" (Αποφθέγματα, PG 65, 136). Επομένως, εγώ, ως πρόσωπο, διαθέτω την μοναδική οδό κοινωνίας με τον Θεό και της αγαπητικής σχέσεως με τον "άλλον". Κι αυτή η οδός είναι η καθολική αποδοχή, μέσω της αγάπης, του "άλλου".
Εάν ο άνθρωπος στερηθή την αγαπητική κοινωνία με τον πλησίον του και τον Θεό, αμαυρώνει το "κατ' εικόνα" και καταντά κατώτερος κι από τα ζώα. Και τούτο αποδεικνύεται, όταν βλέπεις αυτόν τον άνθρωπο να μην αποδέχεται και να μην αγαπά ούτε αυτούς που τον αγαπούν.
Η σημερινή κρίση έχει εντός της, ως στοιχείο που της δίδει την ύπαρξη, την ακοινωνησία. Έχασε ο σημερινός άνθρωπος τον "άλλον" και απέμεινε να ατενίζει μόνον το "εγώ".
Η θεραπεία της κρίσεως αυτής έχει ένα και μοναδικό φάρμακο: Την επιστροφή του ανθρώπου στον Προσωπικό Θεό και το άλλο πρόσωπο, τον συνάνθρωπο.
Άλλη λύση δεν υπάρχει.
Αρχιμ. Κυρίλλου Κωστοπούλου
Ιεροκήρυκα Ι. Μ. Πατρών
Δρος Θεολογίας
*Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα «Πελοπόννησος» των Πατρών στις 2/6/2013
