Ζωηφόρος

Μηνύματα της Κυριακής της Ορθοδοξίας, του Ιωάννου Λ. Τριάντη,

Μηνύματα

της Κυριακής της Ορθοδοξίας

του Ιωάννου Λ. Τριάντη

Σχολικού Συμβούλου

Ανάτυπο από το περιοδικό «ΚΟΙΝΩΝΙΑ» Έτος ΛΖ'/1994,

τεύχος 3, σελ. 288-293, ΑΘΗΝΑ   1995

Λόγος πού εκφωνήθηκε στον Ι.Ν. της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής

κατά την εορτή της Ορθοδοξίας(20-3-94).

Ημέρα χαρμόσυνος και ευφροσύνης ανάπλεως, πεφανέρωται σήμερον, αστράπτει και λάμπει, η Εκκλησία του Χριστού κεκοσμημένη αναστηλώσεσιν Εικόνων των αγίων νυν.... Και ομόνοια γίνεται, των πιστών θεοβράβευτος».1

Η σημερινή ήμερα, Α' Κυριακή των Νηστειών, είναι αφιερωμένη στη νίκη και τον θρίαμβο της Ορθοδοξίας, πού κερδήθηκε με την αναστήλωση των αγίων και σεπτών εικόνων, «γενομένην παρά των αειμνήστων Αυτοκρατόρων Κωνσταντινουπόλεως, Μιχαήλ και της μητρός αυτού Θεοδώρας, επί της Πατριαρχείας του αγίου και ομολογητού Μεθοδίου».

Οι περισσότεροι ύμνοι της Κυριακής αυτής έχουν πασχάλιο χαρακτήρα «επί τη εγέρσει της πίστεως».2

Μία μεγάλη, μία οριακή, στιγμή της Εκκλησιαστικής μας ιστορίας βιώνουμε σήμερα. Τούτη η μεγάλη στιγμή, πού ιστορικά συμπίπτει με την καταστολή της Εικονομαχίας, υπήρξε καρπός επίπονων αναζητήσεων και επισφράγισμα μακρών αγώνων. Το λάβαρο της νίκης πού υψώνεται σήμερα στους Ορθοδόξους Ναούς είναι ποτισμένο με ίδρωτα και αίμα. Γι΄ αυτό η Εκκλησία μας σήμερα θυμάται όλους τους φλογερούς αγωνιστάς και ομολογητάς της. Προβάλλει εμπρός στους σημερινούς χριστιανούς μέσα στη λατρευτική αυτή κατάνυξη ολόκληρη φάλαγγα από ηρωικές μορφές προμάχων της Ορθοδοξίας: Πατριάρχας, αρχιερείς, διδασκάλους, μάρτυρας, ομολογητάς, Ορθόδοξο λαό. Όλοι αυτοί πάλαιψαν και αγωνίσθηκαν μέχρι θανάτου για να κρατήσουν ανόθευτη και απαραχάρακτη τη χριστιανική πίστη.

Δεν είναι συμπτωματικό το γεγονός ότι η Εκκλησία συνέδεσε το θρίαμβο της Ορθοδοξίας εναντίον των αιρέσεων με την κατάπαυση της Εικονομαχίας και την αναστήλωση των ιερών Εικόνων. Αναμφίβολα υπάρχουν προεκτάσεις πολιτικές και κοινωνικές στις εικονομαχικές έριδες.3 Για την Εκκλησία όμως το πρόβλημα ήταν κυρίως θεολογικό. «Υπερμαχώντας για τις εικόνες η Ορθόδοξος Εκκλησία δεν αγωνιζόταν μονάχα για τον διδακτικό προορισμό τους, ούτε για τον αισθητικό χαρακτήρα τους, αλλά για το ίδιο το θεμέλιο της χριστιανικής Θρησκείας το δόγμα της ενανθρωπήσεως του Χριστού».4

Ο ιερός Υμνογράφος με λίγες αλλά περιεκτικές λέξεις αποδίδει το βαθύτερο νόημα της σημερινής εορτής: «Σαρκός το εκτύπωμα αναστηλούντες Σου, Κύριε, σχετικώς ασπαζόμεθα, το μέγα μυστήριον της οικονομίας».5

Η Ορθοδοξία δεν νοείται χωρίς την «εικόνα» την έχει στην υπόσταση της. Αφού «εικόνα του Θεού - Πατρός είναι ο Υιός του Θεού, ο Χριστός».6 «Ο εωρακώς Εμέ εώρακε και τον πατέρα».7 Το ορατό φανερώνεται στην αγιογραφική λειτουργικότητα του ως εικόνα του αοράτου. Η εικόνα βρίσκει την βιβλική της θεμελίωση στη δημιουργία του ανθρώπου «κατ' εικόνα Θεού»,8 πού μαρτυρεί κάποια αναλογία Θεού και ανθρώπου και εξηγεί την ένωση των δύο φύσεων εν Χριστώ.

«Η τιμή και η προσκύνηση των ιερών εικόνων συνιστά ουσιαστικό χαρακτηριστικό της Εκκλησίας του Χριστού και της Ορθοδόξου θεολογίας. Δι΄ αυτών εκφράζεται ορθοδόξως ο κατ' εξοχήν μυστικός χαρακτήρας της υποστάσεως και της ζωής της μιας, αγίας, καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας του Χριστού».9 « Καθ' ο εθεασάμεθα τοις οφθαλμοίς ημών και αι χείρες ημών εψηλάφησαν, τούτο και εν εικόνι προσκυνούμεν και ζωγραφούμεν της ανθρωπότητας το ορώμενον, και βλέπομεν τον χαρακτήρα της προσληφθείσης τω θεώ Λόγω σαρκός, και προσκυνούμεν της θεανδρικής μορφής το εκτύπωμα».10

Στη θεία λειτουργία ο ιερεύς θυμιάζει τους πιστούς με τον ίδιο τρόπο πού θυμιάζει και τις εικόνες. Η εικόνα κατά τον Θεόδωρο Στουδίτη είναι έκφραση του υπαρκτού, ενώ το είδωλο είναι πλάσμα του ανυπάρκτου. Κατά δε τον ιερό Δαμασκηνό «είναι σημείον ορατό της αόρατης παρουσίας. Κανάλι της χάριτος με αγιαστική δύναμη». Είναι σταθερή υπόμνηση του Θεού και ξυπνά τον πόθο για μίμηση: «Το αισθητόν όμμα προς την εικόνα ατενώς βλέπων, το νοητόν της καρδίας όμμα εις το μυστήριον της ενσάρκου οικονομίας ακοντίζω...»11.

Η Ζ' οικουμενική Σύνοδος αποφαίνεται: «...οι ταύτας θεώμενοι διανίστανται προς την των πρωτοτύπων μνήμην τε καιέπιπόθησιν».12 Και η σύνοδος του 860 «άπερ γαρ ο εν συλλαβή λόγος ταύτα και η εν χρώμασι γραφή καταγγέλλει τε και παρίστησιν».13

Με τις ιερές εικόνες διευκολύνεται η προσωπική κοινωνία του χριστιανού προς τον Θεό και τους αγίους και διεξάγεται ο πλέον ένθερμος και λυτρωτικός διάλογος του ουρανού με τη γη. Αν οι ορθόδοξοι ναοί είναι τόσο γεμάτοι από φως, ζεστασιά, οικειότητα, τούτο οφείλεται στο ότι κάθε σημείο στους τοίχους των αποκτά ψυχή και παριστάνει τον ουρανό, φέροντας τον άνθρωπο σε κοινωνία με τους πρεσβυτέρους αδελφούς του: αγγέλους, προφήτας, Αποστόλους, Μάρτυρας και Αγίους. Ο άνθρωπος γίνεται πραγματικά επισκέπτης του Θεού και των ουρανών.

Μέσα από την Εικόνα η λατρεία, οι λειτουργικοί τύποι, η Βίβλος, αποκτούν καταπληκτική ζωντάνια και ο ουρανός γίνεται πολύ κοντινός, οικείος, σχεδόν απτός.14

Η άρνηση των Εικονομάχων να δεχθούν την απεικόνιση του θεανδρικού προσώπου του Χριστού είναι ταυτόσημη με την άρνηση της θεανθρωπίνης υποστάσεως Του.15 Θίγοντας τις εικόνες έθιγαν το Χριστολογικό δόγμα. Μια τέτοια όμως άρνηση καταστρέφει όλο το σχέδιο της Χριστού ενανθρωπήσεως. Περιορίζει το Θεό στον ουρανό και αφήνει τον άνθρωπο μόνο στην ερημιά του κόσμου.

Ο αγώνας λοιπόν της Εκκλησίας για την Εικόνα του Κυρίου ήταν σε έσχατη ανάλυση, αγώνας για τον άνθρωπο. Αφού ο Χριστός, σύμφωνα με την Άγια Γραφή είναι «εικών του Θεού του αοράτου»,16 είναι δηλαδή το «αρχέτυπο». Για να τελειοποιηθεί και να ολοκληρωθεί ι άνθρωπος πρέπει να «μορφώσει» μέσα του την εικόνα του Θεανθρώπου. Να γίνει, κατά τον Απόστολο Παύλο «σύμμορφος της Εικόνος του Υιού του Θεού».17

Αυτή ακριβώς η «Χριστοποίηση», η αναγέννηση του ανθρώπου «εν Χριστώ», είναι ο τελικός προορισμός Του.

Η αυτονόμηση του ανθρώπου είναι ταυτόσημη με την «πτώση» του, την υποβάθμιση του. Ο ορθολογιστικός διαφωτισμός και ο υλιστικός ανθρωπισμός, γράφει ο μεγάλος Σέρβος θεολόγος π. Ιουστίνος Πόποβιτς, κατέληξαν στον μηδενιστικό Υπαρξισμό των ήμερων μας.18 Έτσι από τη θεοποίηση του ανθρώπου φθάσαμε στην άρνηση του. Η υλιστική θεώρηση του ανθρώπου, αντί να τον ελευθερώσει από την κοινωνική αδικία τον οδήγησε στη μαζοποίηση και έκανε την ανθρώπινη ζωή το φθηνότερο είδος στη διεθνή αγορά. Η εικόνα του Θεού κατάντησε παραγωγική μονάδα, οικονομικό μέγεθος.

Έτσι ζούμε σήμερα μία τραγωδία. Την τραγωδία του ανθρώπου, πού από κορωνίδα της δημιουργίας και Θεός επί γης έγινε ένα εξάρτημα στον μηχανισμό πού συνδέει την κατανάλωση με την παραγωγή.

Μπροστά σ' αυτή τη θλιβερή πραγματικότητα ο σημερινός εορτασμός παίρνει ξεχωριστή σημασία και καταπληκτική επικαιρότητα. Γίνεται προσκλητήριο αγώνος εναντίον μιας καινούργιας εικονομαχίας, πού υποβαθμίζει και εξαθλιώνει τον άνθρωπο. Η παλιά εικονομαχία πολεμούσε την εικόνα του ανθρώπου στο πρόσωπο του Θεού. Η τωρινή πολεμά την εικόνα του Θεού στο πρόσωπο του ανθρώπου.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία μέσα στα καταλυτικά, εικονοκλαστικά, ρεύματα των καιρών διασώζει την οντολογική αλήθεια του Θεανθρώπου. Η Ορθοδοξία όπως βιώνεται μέσα στην Εκκλησία μας δεν είναι ξηρός τύπος, αλλά ένας τρόπος ζωής, ένα βίωμα καθημερινής ασκήσεως. Διαθέτει ένα αδαπάνητο πλούτο του οποίου ο πολύς κόσμος αγνοεί την αξία. Είναι η θαυμαστή εκείνη σύνθεση δόγματος και ήθους, θεωρίας και πράξεως όπως την εβίωσαν και την εδίδαξαν οι πνευματοκίνητοι Πατέρες από τον άγιο Ιγνάτιο τον θεοφόρο και τον άγιο Ειρηναίο, τον Μέγα Βασίλειο και τον ιερό Χρυσόστομο, δια του αγίου Φωτίου και του Γρηγορίου του Παλαμά μέχρι τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη και τον άγιο Νεκτάριο Πενταπόλεως,

Η Ορθοδοξία είναι μία ευλογημένη σύνθεση στοιχείων μοναδικών, θεσμών ατίμητων και παραδόσεων Ιερών. Είναι η αλήθεια περί Θεού, περί ανθρώπου και περί κόσμου. Επομένως η Εκκλησία είναι η μοναδική ελπίδα για να επιστρέψει ο άνθρωπος στον αληθινό εαυτό του, και να ξαναβρεί την αληθινή του ταυτότητα. Μόνον αυτή μπορεί να αποκαταστήσει στον άνθρωπο την φθαρμένη εικόνα του Θεού.

Γι΄ αυτό και ο ρόλος της Ορθοδοξίας για το μέλλον της ανθρωπότητας είναι καθοριστικός. Η σημερινή εορτή αποτελεί μία ευκαιρία αναβαπτισμού της σκέψεως όλων μας στο πνεύμα της Ορθοδοξίας, όπου συμπυκνωμένα βιώματα γενεών μας μυσταγωγούν στο αληθινό νόημα της πίστεως και της ζωής και μας δίνει μία νέα διάσταση, την διάσταση του βάθους, τόσο απαραίτητη για την αβαθή και ανήσυχον εποχήν μας.

Δεν έχουν πολλοί λαοί το μεγάλο προνόμιο να κατέχουν τον ατίμητο θησαυρό της Ορθοδόξου πίστεως, προς τον όποιον και ξένοι και μάλιστα ετερόδοξοι εκφράζουν ζωηρό θαυμασμό και τον μελετούν απλήστως. Ανήκουμε στην πρεσβυγενή κατά ανατολάς Εκκλησία και είμαστε υπερήφανοι όχι μόνον διότι βαπτιστήκαμε σ' αυτήν και άρα βρεθήκαμε εγγεγραμμένοι στο μητρώον της, άλλ' εκ πεποιθήσεως σ' αυτήν αναπαύεται η ψυχή μας.19

Έναντι της μεγάλης αυτής τιμής έχουμε χρέος: Να κρατήσουμε, να ζήσουμε και να προβάλλουμε την Ορθοδοξία μας.

Ας μη λησμονούμε ποτέ ότι το ορθόδοξο δόγμα και ο ορθός βίος είναι στην Ορθόδοξη εμπειρία αδιάσπαστα. Η πράξη είναι θεωρίας επίβαση. Γι΄ αυτό ο αρχιεπίσκοπος Φιλαδέλφειας Μακάριος Χρυσοκέφαλος εις ομιλίαν εις την εορτήν της Ορθοδοξίας συμβουλεύει τους πιστούς «...γενώμεθα κατ' εικόνα του κτίσαντος, επί τη προσκυνήσει της εικόνος Χριστού του ανακτίσαντος... μη καθυβρίσωμεν δια της εικόνος το αρχέτυπον, ίνα μη παρομοιωθώμεν τοις εχθροίς της εικόνος δια βίου τον Κτίστην, ως εκείνοι δια δογμάτων ατιμάζοντες».20 Και ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος γράφει χαρακτηριστικά, "άπας γαρ ο των αγίων έπαινος και μακαρισμός, δια των δύο τούτων συνίσταται, δια τε της Ορθοδόξου πίστεως και του επαινετού ορθού βίου».21

Θα τελειώσουμε με μία υποθήκη πού πρέπει πολύ να την προσέξουμε όλοι όσοι σήμερα πανηγυρίζουμε τον θρίαμβο της Ορθοδοξίας.

Ο αείμνηστος Ηλίας Μηνιάτης γράφει:

«Χριστιανέ, καθώς είναι η πίστη σου αληθινή και αγία, αν δεν είναι και η ζωή σου καλή και αγία μην ελπίζεις να σωθείς. Πρέπει να ζεις καθώς πιστεύεις και τότε ευχαριστεί τον Θεόν για τρία πράγματα: Πρώτον πώς είσαι χριστιανός και όχι άπιστος, δεύτερον πώς είσαι χριστιανός ορθόδοξος και όχι αιρετικός, και τρίτον πώς είσαι Χριστιανός ορθόδοξος, τόσον κατά την πίστιν, όσον και κατά την ζωήν, και όχι κατά την πίστιν μόνον.

Τότε έλπιζε να σωθείς και να απολαύσεις της Βασιλείας των ουρανών».

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.Στιχηρόν των Αίνων της Α' Κυριακής των Νηστειών.

2.Κανών του Τριωδίου της Α' Κυριακής των Νηστειών , ωδή γ, Τροπάριον 2.

3.Παντελεήμονος Μπεζενίτη Μητροπολίτου Ζακύνθου. Η Αναστήλωση της Εικόνας του Θεού μέσα στον άνθρωπο, Αθήνα 1987, σελ. 7.

4.Λεωνίδα Ουσπένσκη, Η εικόνα, Αθήναι 1952, «Αστήρ», σελ. 40.

5.Στιχηρόν των Αίνων της Α' Κυριακής των Νηστειών.

6.Β' Κορ. δ' 4.

7.Ιωάννου, ιδ' 9.

8. Γεν. α' 27.

9. Μάρκου Σιώτου, Ιστορία και θεολογία των ιερών Εικόνων. Αθήναι 1990, σελ. 158.

10.Μακαρίου Χρυσοκεφάλου, Αρχιεπισκόπου Φιλαδέλφειας, Μigne Ε.Π. 100,232.

11.Ίω. Δαμάσκηνου, Ρ.Ο. 96,1360.

12.Μ3Π5ί,τ. 13, στήλη 482.

13. Μαιυί, τ. 16 , στήλη 400.

14.Παύλου Ευδοκίμωφ, Η Ορθοδοξία. Θεσσαλονίκη 1982, έκδ. Βασ. Ρηγόπουλου σελ. 323.

15.Παντελεήμονος Μπεζενίτη, Μητροπολίτου Ζακύνθου, ό.π. σελ. 9.

16.Κολοσ. α' 15.

17.Ρωμ. η' 29.

18.Άρχιμ. Ιουστίνου Πόποβιτς, Άνθρωπος και θεάνθρωπος, Αθήναι 1970, «Αστήρ», σελ.129.

19.Αρχιμ. Χρυσοστόμου Γιαλούρη « Υπερήφανοι δια την ορθοδοξίαν μας», «Εκκλησία», έτος

1964, σελ. 205.

20.Μακαρίου Χρυσοκεφάλου, Λόγοι Πανηγυρικοί ΙΔ', εκδόσεις Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 1989, σελ. 204.

21.Κατήχησις 10, Έκδ. Β' Κtivocheine, Sources chretiennes, Νο 104,sel. 142.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αδαμαντίου Αδάμ, Εικών. ΜΕΕ («ΠυρσοΟ»)Τομ. 9,741-742.

Ανδρέου Κρήτης, Περί της των Αγίων εικόνων προσκυνήσεως. Μigne Ε.Π. 97,1301-1304.

Αναγνωστοπούλου, Β.Ν. Η πατερική περί εικόνων διδασκαλία και παράδοσις. Γενεύη 1989, Α' 181-212.

Ανδρούτσου, Χρήστου, Δογματική της ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας, εν Αθήναις 1907.

Του αυτού, Συμβολική. Έκδοσις δευτέρα εν Αθήναις 1930,342. 400-401.

Βασιλείου του Μεγάλου, Περί Αγίου Πνεύματος... Κεφ. ΙΗ', 45. Μigne, Ε.Π. 32,148-156.

Χρυσοστόμου Ιωάννου, Απόδειξις ότι την εικόνα την καθ΄ ομοίωσιν Θεού γενομένην... Μigne Ε.Π..56, 522-524.

Δαμάσκηνου Ιωάννου, Λόγοι τρεις προς τους διαβάλλοντας τας αγίας Εικόνας Μigne 94, 1232-1420.

Ευδοκίμωφ Παύλου, Η Ορθοδοξία. Μετάφρασις Αγαμέμνονος Μουρτζοπούλου, Θεσσαλονίκη 1972, έκδ. Βασ. Ρηγόπουλου.

Ευσεβίου Έκκλ. Ιστορία, Μigne Ε.Π. 20, 48-904.

Γεδεών, Μ.Ι. Είκών (Ιστορία), ΜΕΕ ("Πυρσού»), 9,722-744.

Γιαννόπουλου Βασ. Αι χριστολογικαί αντιλήψεις των εικονομάχων, Άθήναι, Ι975.

Γρηγορίου Νύσσης, Περί κατασκευής του ανθρώπου Μigne, ΕΠ. 44,125-256.

Του αυτού, Περί του τί εστί το κατ' εικόνα Θεού και ομοίωσιν, Μigne, Ε.Π. 44,1328-1344.

Ματσούκα Νίκου, Ιστορικές θεολογικές προϋποθέσεις εικονοφίλων και εικονομάχων. Αναφορά εις μνήμην Μητρ. Σάρδεων Μαξίμου, τόμ. Γ' 347-360.

Νεκταρίου Πενταπόλεως, Άγιου, Μελέτη περί των Αγίων Εικόνων, Θεσσαλονίκη 1972, Εκδ. Ρηγόπουλου.

Οικονόμου Ηλία, Τί είναι η εικών, λειτουργικό σκεύος ή ερμηνευτικό μέσο: «Εκκλησία» 67, 1990,367-372.

Παλιούρα Άθ., Η θεολογία της εικόνας, Τόμος «Διακονία» Θεσσαλονίκη 1988,625-631.

Ρουσάνου Παχωμίου, Περί εικόνων και του κατ' εικόνα, παρά Καρμίρη, Ο Π. Ρουσάνος 222-229.

Σάθα, Κ. Ν., Νεοελληνική φιλολογία, εν Αθήναις 1868,150-152.

Σωτηρίου Γεωργίου, Ο Χριστός εν τη τέχνη, εν Αθήναις 1914.

Στουδίτου Θεοδώρου, Αντιρρητικός3,3, Μigne Ε.Π. 99, 405Α.

Θεοδώρου Ανδρέου, Εικών και ομοίωσις, εν Ά. Μαρτίνου, τόμ. 5,417- 419.

Θεοδώρου Ευαγγέλου, Υπέροχα μηνύματα της Ζ' Οίκουμ. Συνόδου, περιοδικό «Εκκλησία», Αθήναι 1988.

Τσελεγγίδη, Δημ. Ί., Η θεολογία της εικόνας και η ανθρωπολογική σημασία της, Θεσσαλονίκη 1984,122-123.

Ζακυνθηνοϋ Δίον., Σκέψεις τινές περί εικονομαχίας, τόμος ευχαριστήριος εις Αμίλκαν Αλιβιζάτον, εν Αθήναις 1958,92 εξ.

Ζία Νίκου, Η εικονομαχία, η Ζ' οίκουμεν Σύνοδος, και η σημασία τους για τη βυζαντινή τέχνη. Τόμ. « Νίκαια» 80-89.

 

Αγιολογιο

Αγιον Ορος

Αγιοι της Λεσβου

©2005-2016 Zoiforos.gr || Σχεδίαση - Ανάπτυξη Lweb.GR

Login or Register

Register

User Registration
or Cancel