Ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ θεοφόρος Ἐπίσκοπος Ἀντιοχείας (β’ αἰ. μ.Χ.) καθ’ ὁδόν πρός τήν Ρώμην -ὅπου καί ἐμαρτύρησε- γράφων πρός τόν Ἅγιον Πολύκαρπο, Ἐπίσκοπο Σμύρνης, τόν ἐσυμβούλευε: «Τούς καιρούς καταμάνθανε, τόν ὑπέρ τούς καιρούς προσδόκα, Χριστόν τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ, τόν ἄχρονον, τόν ἀόρατον, τόν ἀψηλάφητον…» (Βιβλιοθήκη Ἑλλην. Πατέρων, Ἔκδ. Ἀποστολ. Διακονίας, Τόμ. Β’, σελ. 317). Φρόντιζε -τοῦ λέγει- νά ἀποκρυπτογραφῆς τούς ἔσχατους τούτους καιρούς στούς ὁποίους ζοῦμε. Γνώριζε ὅτι οἱ καιροί εἶναι «συνεσταλμένοι» καί ἐκπέμπουν σημαντικά μηνύματα, κατά τήν ἐπισήμανσι τοῦ Ἀποστόλου (Α’ Κορ. 7, 29). Γιαὐτό πρέπει νά τούς ἐξαγοράζουμε καί νά τούς ἐκμεταλλευώμεθα, χάριν τῆς σωτηρίας μας (Ἐφεσ. 5, 16). Αὐτή δέ ἡ ἐπίγνωσις τῶν καιρῶν, θά ἐνισχύη μέσα σου τήν ἀναμονήν Ἐκείνου ὁ ὁποῖος εἶπε: «ἔρχομαι ταχύ»!
«Τούς καιρούς καταμάνθανε…»
Ὁ «καιρός», ὑπό ἁγιογραφικήν ἔννοια, εἶναι ὁ λυτρωτικός χρόνος τῆς ζωῆς μας, δηλ. ὁ καθωρισμένος καί κατάλληλος χρόνος, στά πλαίσια τοῦ ὁποίου ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά σωθῆ. Ἡ ἔκφρασις τοῦ Παύλου: «ἰδοῦ νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας» (Β’ Κορ. 6, 2) προσδιορίζει ἀκριβῶς αὐτόν τόν προσωπικό χρόνο τοῦ καθ’ ἑνός μας. Καί βέβαια ὅλη ἡ διάρκεια τῆς ζωῆς μας εἶναι «καιρός εὐπρόσδεκτος» γιά τόν Θεό καί «ἡμέρα σωτηρίας» γιά μᾶς.
Ὑπάρχουν ὅμως καί περίοδοι, κατά τίς ὁποίες, ἡ σωτηρία μας εἶναι «ἐγγύτερον ἡμῶν ἤ ὅτε ἐπιστεύσαμεν» (Ρωμ. 13, 11). Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ὁ θεοφόρος Πατήρ δέν λέγει «καταμάνθανε τόν καιρόν» ἀλλά «τούς καιρούς». Ἐννοεῖ ἀσφαλῶς τίς περιστάσεις τοῦ βίου καί καταστάσεις, πού προκαλοῦνται ἤ παραχωροῦνται ἀπό τόν Θεό στόν ἄνθρωπο, προκειμένου νά ἀνανήψη πνευματικά, νά πλησιάση περισσότερο τόν Θεό καί νά τόν γνωρίση καρδιακά. Εἶναι ἕνα εἶδος «πρόχειρων διαγωνισμάτων», στά ὁποῖα ὑποβάλλουν οἱ διδάσκαλοι τούς μαθητάς, ἄλλοτε προειδοποιητικά καί ἄλλοτε αἰφνιδιαστικά, προκειμένου νά ἐλέγξουν τήν μορφωτική τους στάθμη καί νά τούς κρατοῦν σέ ἑτοιμότητα. Τέτοιοι «διαγωνιστικοί» καί λυτρωτικοί «καιροί» εἶναι πολύτιμες εὐκαιρίες, τίς ὁποῖες ὁ ἄνθρωπος δέν πρέπει νά τίς ἀφήνει ἀνεκμετάλλευτες. Πρέπει νά τίς «σπουδάζη», νά τίς κατανοῆ πλήρως καί νά ἀντλῆ ἀπό αὐτές τά σπουδαῖα τους μαθήματα.
Ἐμφαντικά τονίζεται αὐτό καί στήν Ἁγία Γραφή (Ἐκκλησ. 3, 1-8): «Τοῖς πᾶσι χρόνος καί καιρός τῷ παντί πράγματι ὑπό τόν οὐρανόν. Καιρός τοῦ καθελεῖν (τόν παλαιόν ἄνθρωπο) καί καιρός τοῦ οἰκοδομεῖν (τόν νέον ἐν Χριστῷ). Καιρός τοῦ κλαῦσαι (γιά τίς ἁμαρτίες μας) καί καιρός τοῦ γελάσαι (γιά τήν συγχώρησί τους). Καιρός τοῦ σιγᾶν (διά τῆς σιωπῆς ἐν γνώσει) καί καιρός τοῦ λαλεῖν (δοξολογώντας τόν Θεό). Καιρός πολέμου (πνευματικοῦ) καί καιρός εἰρήνης….» (ἐσωτερικῆς).
Τέτοιους «καιρούς» ἡ Ἁγία Ἐκκλησία μᾶς προσφέρη πολλούς κατά τήν διαδρομή τοῦ ἔτους. Εἶναι οἱ μεγάλες Της ἑορτές, οἱ σαρακοστές καί οἱ νηστεῖες καί πρό παντός ἡ Μεγάλη καί Ἁγία Τεσσαρακοστή, στήν ὁποία ἤδη καί ἐφέτος εἰσήλθαμε. Στήν ἁγία αὐτή περίοδο εἶναι συμπεπυκνωμένα τά πιό θεολογικά, σωτηριολογικά καί πνευματικά μηνύματα τῆς ὀρθοδόξου πνευματικότητος. Ἡ εὐργετικώτατη αὐτή περίοδος προσφέρεται σέ ὅλους ὡς καιρός ἐπανασυνδέσεως μέ τόν Θεό, μετανοίας καί ἐξομολογήσεως, χαροποιοῦ πένθους καί δακρύων, ἀγώνων ἐντατικῶν κατά τῶν παθῶν, νηστείας καί καθάρσεως τοῦ νοῦ καί τῆς καρδιᾶς. Μέ μία λέξι ὡς: «ὁ καιρός τοῦ ποιῆσαι τῷ Κυρίῳ»! Ὡραῖα τό λέγει καί τῆς Τυρινῆς ὁ ὕμνος: «Ἔφθασε καιρός, ἡ τῶν πνευματικῶν ἀγώνων ἀρχή, ἡ κατά τῶν δαιμόνων νίκη, ἡ πάνοπλος ἐγκράτεια, ἡ τῶν ἀγγέλων εὐπρέπεια, ἡ πρός Θεόν παρρησία κλπ». Ἡ γλυκυτάτη καί κατανυκτική ὅμως Τεσσαρακοστή εἶναι καί στάδιον καλλιεργείας τῶν μεγάλων ἀρετῶν, ἤτοι τῆς σωφροσύνης, τῆς ταπεινοφροσύνης, τῆς ὑπομονῆς καί τῆς ἀγάπης, οἱ ὁποῖες τρέφονται ἀπό τήν αὐτογνωσία, τήν αὐτομεμψία καί τήν ἀκατακρισία, γιά τίς ὁποῖες καί παρακαλοῦμε: «δώρησαί μοι Κύριε τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου». Κατ’ αὐτόν τόν «καιρόν» ἡ Ἐκκλησία στοργικά μᾶς προσκαλεῖ: «Τό στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέωκται, οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε. Οἱ γάρ νομίμως ἀθλοῦντες δικαίως στεφανοῦνται. Καί ἀναλαβόντες τήν πανοπλίαν τοῦ Σταυροῦ τῷ ἐχθρῷ ἀντιμαχησώμεθα» (τροπάριο Τυρινῆς).
Ἡ Μ.Τεσσαρακοστή εἶναι ἡ χρονική σμικρογραφία τοῦ ὅλου χριστιανικοῦ βίου. Εἶναι ἕνα πνευματικό μοντέλο γιά ὅλη τήν ζωή τοῦ χριστιανοῦ. Μιά προσπάθεια ἐπιστροφῆς στόν «οἶκον» μας, τοὐτέστι στήν καρδιά μας, ἀπό τήν ὁποία ἴσως ἀποξενωθήκαμε, κατά τό διάστημα τοῦ ὑπολοίπου χρόνου. Εἶναι μιά νησῖδα παραδείσιας ζωῆς!
«Τούς καιρούς λοιπόν καταμάνθανε… ἀλλά καί Τόν ὑπέρ τούς καιρούς προσδόκα…»
«Νά ἀγωνίζεσαι γιά ὅλα αὐτά πού εἴπαμε πάρα. πάνω, ἀλλά καί νά προσδοκᾶς Αὐτόν πού εἶναι ὑπεράνω τῶν χρόνων καί τῶν καιρῶν. Διότι τότε οἱ ἀγῶνες σου θά ἔχουν νόημα, θά ἔχουν προοπτική. Ἀφθαρσία καί αἰώνια ζωή θά ἔχουν γιά βραβεῖο» (ἔνθ. ἀνωτ. Ἰγνάτ. πρός Πολύκ.).
Ἡ εὐλογημένη Μ. Τεσσαρακοστή (κάθε φορά) μᾶς προετοιμάζει νά προσδοκοῦμε τόν Ἀναμενόμενον Νυμφίον, πού «ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός», στήν Ἐκκλησία Του «σφαγιασθῆναι καί δοθῆναι εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς». Τότε ἡ μετάνοιά μας, ὁ καθαρτικός μας ἀγῶνας μαζί μέ τήν χάρι τῶν Μυστηρίων, ἀνάβουν μέσα μας δυνατώτερο τόν πόθο τῆς ἀναμονῆς Του. «Ναί ἔρχου Κύριε Ἰησοῦ…» (Ἀποκ. 22, 20). Καί Ἐκεῖνος ἀνταποκρινόμενος ἔρχεται στό τέλος αὐτῆς τῆς περιόδου, πρός τό πάθος, τόν Σταυρό καί τήν Ἀνάστασι, χάριν ἡμῶν.
Πράγματι! Σέ καμμιά ἄλλη εὐκαιρία τοῦ χρόνου δέν τονίζεται ἡ μεγάλη αὐτή ἀλήθεια ὅτι: τόν Σταυρό ἀκολουθεῖ ἡ Ἀνάστασις. Καί σέ κανένα ἄλλο «καιρό εὐπρόσδεκτο» δέν ἔχει ὁ πιστός τήν εὐκαιρία νά ζήση τόσο ἔντονα «ἐν αἰσθήσει ψυχῆς», ὅπως λένε οἱ Πατέρες, τό ἐπίσης πατερικό: «δός αἷμα καί λάβε πνεῦμα» καί τό ψαλμικό: «διήλθομεν διά πυρός καί ὕδατος καί ἐξήγαγες ἡμᾶς εἰς ἀναψυχήν». Ὅπως καί τό καταπληκτικό ἆσμα τῶν σαράντα Μαρτύρων: «δριμύς ὁ χειμών, ἀλλά γλυκύς ὁ Παράδεισος»! Ἡ χριστιανική ψυχή, μετά τήν λῆξι τῶν ἀγώνων, αἰσθάνεται τόσο ὠραῖα, τόσο εὐφρόσυνα, ὥστε ἐπιθυμεῖ αὐτοί οἱ ἀγῶνες νά συνεχισθοῦν γιά πάντα. Δέν αἰσθάνεται κάματο, ἤ κόρο. Καί προσπαθεῖ νά μεταβάλη καί τόν ὑπόλοιπο χρόνο τῆς ζωῆς σέ στῖβο ἀθλημάτων καί στεφάνων. Γιατί προσδοκᾶ Ἐκεῖνον πού εἶπε: «γίνου πιστός ἄχρι θανάτου καί δώσω σοι τόν στέφανον τῆς ζωῆς» (Ἀποκ. 2, 10).
