Λουκ. στ' 31-36
Βάσις και υπέρβασις
«Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (Λουκ. 6,31)
Λύσις όλων των προβλημάτων
Ζητείται λύσις! Για ποιο πρόβλημα; Μα όλη η ζωή μας κατάντησε πρόβλημα. Ο άνθρωπος έγινε πρόβλημα. Πρόβλημα για τον εαυτό του. Πρόβλημα για τους άλλους. Όλη η κοινωνία έγινε μία απέραντη προβληματική επιχείρησις. Προβληματικές επιχειρήσεις υπάρχουν, διότι υπάρχουν προβληματικά πρόσωπα. Όσο κι αν η ζωή βιομηχανοποιήθηκε, όσο κι αν οι χειρωνακτικές εργασίες περιορίσθηκαν, η ζωή εξακολουθεί να είναι μία επί — χείρησις! Στο χέρι μας, δηλαδή, είναι η λύσις όλων των προβλημάτων. Στη σωστή κίνησι, πού θα προβούμε, βρίσκεται η επιτυχία ή η αποτυχία στη ζωή. Κάθε τόσο εργαζόμενοι κάνουν απεργία. Ζητούν συνήθως να κατοχυρωθούν τα δικαιώματα τους, να αισθάνονται ασφάλεια στη ζωή. Άλλ' οποίος νόμος και αν ψηφισθή στη Βουλή, δεν θα λύση τα προβλήματα των ανθρώπων, αν δεν δεχθούν οι άνθρωποι το νόμο, πού δεν ψηφίσθηκε από ανθρώπινη βουλή, αλλά ψηφίσθηκε από τη βουλή του Θεού. Πρόκειται για νόμο, όχι περιορισμένης ισχύος, αλλά με αιώνιο κύρος. Δεν είναι νόμος — φωτογραφία, για ωρισμένες μόνο τάξεις ανθρώπων ή για λίγα μόνο πρόσωπα, άλλ' είναι νόμος προορισμένος για όλους ανεξαιρέτως τους κατοίκους της γης. Ο νόμος αυτός λύνει όλα τα προβλήματα, κατά το δικαιότερο και τελειότερο τρόπο.
Υπάρχει τέτοιος νόμος; Και γιατί δεν τον εφαρμόζουμε, λοιπόν, να τελειώνουν όλα τα ζητήματα; Γιατί; Επειδή τον είπε... ο Θεός! Αρκεί κάτι να το ειπή ο Θεός, για να κάνη το αντίθετο ο «εξυπνάκιας» άνθρωπος. Επειδή είμεθα φίλαυτοι και εγωιστές, γι΄ αυτό δεν εφαρμόζεται ο νόμος. Πέρα από το άτομο μας δεν βλέπουμε κανέναν άλλον.
Άλλ' ας δούμε, ποιος ο περίφημος νόμος. Τον βλέπουμε στην Ευαγγελική περικοπή. Είναι διατυπωμένος με απλότητα. Δεν είναι ακαταλαβίστικος. Είναι στηριγμένος στη λογική, αλλά και σφραγισμένος με τη θεϊκή αυθεντία. Ιδού ο νόμος: «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (στ. 31).
Όταν ένα τραίνο φυγή από τη γραμμή του, εκτροχιάζεται. Απομακρύνεται. Όσα και αν λεχθούν για το τραίνο, η λύσις είναι μία για να ξαναλειτουργήση, να επανέλθη στη γραμμή. Όλα τα αλλά είναι άσχετα.
Πολλοί σκέπτονται και συσκέπτονται και συνεδριάζουν για τα προβλήματα του ανθρώπου, πού εκτροχιάσθηκε, διαλύθηκε, ξεχαρβαλώθηκε. Άλλ' η λύσις για τον άνθρωπο είναι μία και μοναδική: Να επανέλθη στη γραμμή. Είναι η γραμμή, πού χάραξε ο Ιησούς, ο αιώνιος Διδάσκαλος, στην επί του Όρους Ομιλία: «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (στ. 31). Και ακριβώς, επειδή τα θεόπνευστα αυτά λόγια αποτελούν την καθοριστική γραμμή πλεύσεως και πορείας, γι΄ αυτό και ωνομάσθηκαν «χρυσούς κανών».
Πολλές φορές κάνουμε αγώνα για την ασφάλεια του μέλλοντος, για τα κεκτημένα δικαιώματα. Τελικά διαπιστώνουμε, ότι ασφαλιζόμεθα ανασφάλιστα! Διότι, ποια ασφάλεια μπορεί να ασφάλιση από το μίσος και την επιθετικότητα του αλλού, από την αιφνιδιαστική ενέργεια του τρομοκράτη, από το στυγερό έγκλημα του αγριεμένου συνανθρώπου μας; Ο νόμος όμως του Χριστού, ο «χρυσούς κανών», μας εξασφαλίζει την κοινωνική γαλήνη. Μας εξασφαλίζει την ειρηνική συνύπαρξι. Μας εξασφαλίζει την αρμονική συμβίωσι. Μας εξασφαλίζει την εσωτερική ηρεμία. Είναι τόσο αποτελεσματικός νόμος, πού μπορεί να μετατρέψη τη ζούγκλα σε πολιτισμένη κοινωνία, την κόλασι σε παράδεισο.
Σκάλα με πολλά σκαλοπάτια
Τεχνολογικά έχουμε πρόοδο. Ηθικά και πνευματικά έχουμε κατάπτωσι. Άλλα τί προτιμάμε; Αετούς με φυσικά φτερά, πού να πετούν υψηλά, η σκουλήκια με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, πού να σέρνωνται στη λάσπη; Μόνο κοντά στο Θεό ο άνθρωπος είναι αετός, πού πετά στον ουρανό της ευτυχίας. Χωρίς το Θεό και μακρυά από το Θεό ο άνθρωπος είναι σκουλήκι της λάσπης, έστω και αν λειτουργή με σύγχρονα μέσα. Χωρίς Θεό και μακρυά από το Θεό όλα επιτρέπονται, από το ψέμα μέχρι το έγκλημα. Με το Θεό επιτρέπονται εκείνα, πού ωφελούν. Χωρίς το Θεό κατρακυλά στου κάκου τη σκάλα, χωρίς φρενάρισμα. Με το Θεό ανεβαίνεις τη σκάλα της ηθικής και της αγιότητας.
Στην Ευαγγελική περικοπή της Β' Κυριακής του Λουκά, πού είναι περικοπή από την επί του Όρους Ομιλία του Χριστού, βλέπουμε μία σκάλα με διάφορα σκαλοπάτια σκάλα, πού συνεχώς ανυψώνει τον άνθρωπο.
• Το πρώτο σκαλοπάτι: Ανθρωπινή δικαιοσύνη. Ό,τι καλό θέλεις οι άλλοι να σου κάνουν, αυτό να κάνης και συ στους άλλους.
• Πριν από το σκαλοπάτι αυτό υπήρχε το σκαλοπάτι της «αρνητικής δικαιοσύνης»: «Ο συ μισείς, ετέρω μη ποίησης», αυτό, πού συ αντιπαθείς και δεν θέλεις να σου κάνουν, μη το κάνης και συ σ' άλλον. «Ο μισείς, μηδενί ποίησης» (Τωβ. 4,15).
• Και πριν από το σκαλοπάτι της αρνητικής δικαιοσύνης υπήρχε κάποιο άλλο, πιο κάτω. Ήταν το σκαλοπάτι της εκδικήσεως: «Σύντριμμα αντί συντρίμματος, οφθαλμόν αντί οφθαλμού, οδόντα αντί οδόντος» (Λεϋιτ. 24,20).
Φρένο η ανταπόδοσις, αλλά φρένο σκληρό. Αν π. χ. κοβόταν το χέρι εκείνου, πού κλέβει, θα βλέπαμε τότε πόσοι θα άπλωναν το χέρι να κλέψουν επίσημα ή ανεπίσημα, με γάντι ή χωρίς γάντι! Αν κρεμούσαν ένα έμπορο ναρκωτικών, τότε θα βλέπαμε πόσοι θ' ασχολούνταν με τη διακίνησι του θανάτου στο χώρο της νεολαίας μας!
Άλλα το μέτρο αυτό, για το φρενάρισμα του κακού, δεν το χρησιμοποιεί το Ευαγγέλιο. Το Ευαγγέλιο είναι νόμος αγάπης και ελευθερίας.
Το δεύτερο φρένο, εκείνο της αρνητικής δικαιοσύνης, είναι της Παλαιάς Διαθήκης. Δεν θέλεις να σου κάνουν κάτι; Και συ να μη το κάνης.
Το Ευαγγέλιο προχωρεί. Όχι μόνο φρένο, αλλά και κίνητρο. Δεν αρκεί να λες: Όχι στην αμαρτία, οφείλεις να λες και Ναι στην αγάπη. Είναι ο νέος τρόπος ζωής: «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (στ. 31). Με αυτό ο άνθρωπος δεν συγκρατείται απλώς από το κατρακύλισμα του κάκου. Ωθείται και στο προχώρημα του κάλου, στο ανέβασμα στην αρετή.
Αν εφαρμοζόταν!
Αν όλοι οι άνθρωποι εφαρμόζαμε το νόμο του Κυρίου, τον «χρυσούν κανόνα», εντελώς διαφορετική θα ήταν η οψις του κόσμου.
• Δεν θα είχαμε εγκλήματα. Θέλεις να σου αφαίρεση ο άλλος τη ζωή; Ασφαλώς όχι. Σύ, λοιπόν, γιατί υψώνεις το χέρι και σκοτώνεις τον εαυτό σου με το τσιγάρο; Γιατί σηκώνεις το ποτήρι και σκοτώνεις την υγεία σου με το αλκοόλ; Γιατί σηκώνεις το περίστροφο ή την καραμπίνα και σκοτώνεις το συγγενή σου για ασήμαντη κτηματική διαφορά; Γιατί παίρνεις το αγγελούδι, πού σκιρτά στην κοιλιά σου, και το πηγαίνεις στο δολοφόνο γιατρό και του προτείνεις: «Σκότωσέ το, γιατρέ! Θέλω να κάνω έκτρωση»; Γιατί; Έχεις δικαίωμα συ να ζήσης. Το ίδιο έχει δικαίωμα και ο άλλος να ζήση. Γιατί βλέπεις μόνο τα δικά σου δικαιώματα και των άλλων τα σκοτώνεις;
• Δεν θα είχαμε διαζύγια. Που οφείλονται κυρίως τα διαζύγια; Ή στη συζυγική απιστία ή στη έλλειψη κατανοήσεως. Θέλεις, λοιπόν, εσένα να σε άπατα ο άνδρας σου και να πηγαίνη με άλλες γυναίκες; Σύ γιατί τον εξαπατάς και, όταν λείπη μακρυά, στραβοκοιτάς και αποκτάς παράνομο δεσμό; Θέλεις να μη σου δείχνουν οι άλλοι κατανόησι για τα ελαττώματα σου; Σύ γιατί δεν δείχνεις την παραμικρή κατανόησι στον άλλον; Γιατί, δηλαδή, τον θέλεις τέλειο; Είσαι συ τέλειος;
• Δεν θα είχαμε ανισότητα και αδικία. Θέλεις ο άλλος να παίρνη 200.000 δραχμές μηνιαία σύνταξι και συ να παίρνης μόνο 40.000; Γιατί, λοιπόν, μιλάς για τα δικά σου κεκτημένα δικαιώματα, μήπως και τα χάσης και ταλαιπωρείς τον κόσμο με τις απεργίες σου και δεν σκέπτεσαι πώς τόσοι άλλοι δεν είναι σαν και σένα προνομιούχοι και έχουν ανάγκη δικαιότερης αμοιβής;
• Δεν θα στόλιζαν τον αέρα με βρισιές και βωμολοχίες. Θέλεις οι άλλοι να σε βρίζουν; Σύ γιατί βρίζεις; Γιατί ξευτελίζεις τους άλλους; Γιατί; Τί είναι ο άλλος; Είναι άνθρωπος. Είναι αδελφός σου. Είναι εικόνα του Θεού. Είναι μέλος του σώματος του Χριστού. Αν είσαι ταπεινός, θα τον βλέπης όχι κατώτερο, αλλά πολύ ανώτερο σου. «Τη τιμή αλλήλους προηγούμενοι»(Ρωμ. 12,10).
• Δεν θα είχαμε διαπομπεύσεις και συκοφαντίες. Θέλεις ν' άνοιξη κάποιος ραδιοφωνικός σταθμός και να μεταδίδη τα αμαρτήματα σου, να τα μάθη ο κόσμος; Σύ γιατί έχεις ανοικτό το ραδιόφωνο σου, το στόμα σου, και διαπομπεύεις τον άλλον, πού συμβαίνει να είναι πολιτικά ή κοινωνικά αντίπαλο σου; Γιατί τον διαβάλλεις;
• Δεν θα είχαμε κλοπές και διαρρήξεις. Θέλεις να σου κλέψουν τον τίμιο ιδρώτα σου; Σύ γιατί κλέβεις τον κόπο του άλλου;
• Δεν θα είχαμε δικαστήρια και μηνύσεις. Θέλεις ο άλλος για «ψύλλου πήδημα» να σε οδηγή στο δικαστήριο; Σύ γιατί κάνεις συνέχεια μηνύσεις;
Με ένα λόγο, όλα τα προβλήματα θα λύνονταν με την εφαρμογή αυτού του νόμου: «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (στ. 31). Λέγει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Είδες πώς έδειξε και εντεύθεν, δη μετά ευχής και πολιτείας ημίν εκριβούς δει; Και ουκ είπεν, όσα θέλεις γενέσθαι σοι παρά του Θεού, ταύτα ποίει και εις τον πλησίον ίνα μη λέγης, και πώς δυνατόν; Εκείνος Θεός, εγώ δε άνθρωπος, αλλ', όσα αν θέλης γενέσθαι σοι παρά του ομοδούλου, ταύτα και αυτός περί τον πλησίον επιδείκνυσο. Τί τούτου κουφότερον; Τί δικαιότερον; Όθεν δήλον, ότι κατά φύσιν ημίν η αρετή, και οίκοθεν τα δέοντα άπαντες ίσμεν, και ούχ οίον τε και άγνοιαν ουδέποτε καταφυγείν» (Ε.Π.Ε. 10,88-90).
Παρά φύσιν, κατά φύσιν, υπέρ φύσιν
Όλα αυτά, πού είπαμε, δεν είναι δύσκολα. Εύκολα είναι. Το να κάνης το καλό στον άλλον, όπως θέλεις και συ να σου κάνουν, αυτό είναι φυσικό. Το να μεταδώσης το φως και στον άλλον, είναι απλό καθήκον. Αν κάποιος έκτιζε σπίτι και σου ζητούσε λίγο ρεύμα μέχρι ν' απόκτηση δική του σύνδεσι, δεν θα του έδινες; Τώρα, πού ως πιστός χριστιανός έχεις το φως το αληθινό, το φως του Χριστού, και ο άλλος μόλις τώρα οικοδομεί την πνευματική του ζωή, μην αδιαφορήσης. Δώσε του τα φώτα τα χριστιανικά. Μίλησε του για τον Ιησού Χριστό. Μέχρι ν' απόκτηση δική του σύνδεσι, να μάθη, δηλαδή, τον τρόπο να παίρνη «φως εκ του ανεσπέρου φωτός». Η αγάπη είναι η συμπλήρωσις της δικαιοσύνης.
Γι΄ αυτό και ο Χριστός στη συνέχεια του Ευαγγελίου μας παίρνει από το σκαλοπάτι της δικαιοσύνης και της ανταποδόσεως, και μας οδηγεί σε ανώτερο σκαλοπάτι, στο σκαλοπάτι της αγάπης και της θυσίας.
Ο Χριστός δεν ήλθε να βάλη μόνο τη βάσι της κοινωνικής ζωής, αλλά και να οδήγηση στην υπέρβασι της αγιότητος.
• Η βάσις: «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (στ. 31).
• Η υπέρβασις: «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών» (στ. 33).
Ο Χριστός δεν μας θέλει μόνο πεζοπόρους. Μας θέλει και ουρανοπόρους. Καλά είναι να ταξιδεύης με το τραίνο, πού κυλάει πάνω στη γραμμή. Αλλά το τραίνο δεν ανεβαίνει σε υψηλές κορυφές. Ενώ με το αεροπλάνο όχι απλώς σε κορυφές, αλλά θα σε ανεβάση πάνω και από τις υψηλότερες κορυφές των βουνών. Αυτό το «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών» (στ. 33) ξεπερνά κάθε κορυφή ηθικού νόμου, και τις κορυφές των ανθρωπίνων νόμων, πού είναι οπωσδήποτε χαμηλές. Και τις κορυφές του έμφυτου ηθικού νόμου, πού είναι υψηλότερες. Και τις κορυφές του Μωσαϊκού νόμου, πού είναι ακόμη υψηλότερες. Καμμία θρησκεία, καμμία ιδεολογία, κανένα σύστημα, δεν μπορεί να φθάση το ύψος του Ευαγγελικού νόμου, το όποιο αποκάλυψε ο Χριστός: «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών» (στ. 33). Το Ευαγγέλιο είναι το αεροπλάνο της χάριτος. Μας φθάνει στην υπέρβασι του φυσικού. Ο άνθρωπος είναι συνηθισμένος να κατεβαίνη από τη βάσι στην παράβασι. Ο χριστιανός καλείται από τη βάσι ν' ανεβαίνη στην υπέρβασι.
• Παρά φύσιν είναι να μισής αυτούς, πού σ' αγαπούν.
• Κατά φύσιν είναι ν' αγαπάς αυτούς, πού σ' αγαπούν.
• Υπέρ φύσιν είναι ν' αγαπάς αυτούς, πού σε μισούν.
Το παρά φύσιν είναι η παράβασις, το κατά φύσιν η βάσις, το υπέρ φύσιν η υπέρβασις.
Μιμητές του Θεού της αγάπης
Ν' αγαπάμε τους εχθρούς μας; Ναι! Αυτό είναι η μόνη πυροσβεστική δύναμις, πού μπορεί αποτελεσματικά να σβήνη τις φωτιές του μίσους, της εχθρότητος, του πολέμου. Η αγάπη είναι όπλο, πού αφοπλίζει τον εχθρό.
Κτύπα εγώ σ' αγαπώ! Βρίζε, εγώ προσεύχομαι για σένα! Αδίκησε, Εγώ θα σε ευεργετώ! Ένα χριστιανό με τέτοιες θέσεις, ίσως να τον θεωρής κοροίδο. Αν είναι έτσι, τότε το πρώτο και μεγαλύτερο κορόϊδο είναι Εκείνος, πού πρώτος εφάρμοσε αυτή την αγάπη. Είναι ο ίδιος ο Θεός.
• Από αγάπη στον άνθρωπο, πού Τον βρίζει, πού Τον αμφισβητεί, πού Τον αρνείται, από αγάπη σ' αυτό τον άνθρωπο έγινε Άνθρωπος.
• Από αγάπη γι΄ αυτούς, πού Τον σταύρωσαν και εξακολουθούν να Τον σταυρώνουν με τα αμαρτωλά τους πάθη, από αγάπη σ' αυτούς καθηλώθηκε πάνω στο ξύλο του Σταυρού. Ο Σταυρός είναι η φωτογραφία της αγάπης στους εχθρούς.
Ο Χριστός είπε: «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως» (στ. 31).
Εμείς λέμε: «Καθώς θέλομεν ίνα ποιή ημίν ο Θεός, και ημείς ποιώμεν τοις ανθρώποις ομοίως».
Τί θέλουμε από το Θεό; Αυτό ας κάνουμε κι εμείς στους συνανθρώπους μας. Λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Ευεργετών, νόμιζε μιμείσθαι τον Θεόν. Ζητεί Θεού σοι χρηστότητα, χρηστός ων»
• Τί κάνει Εκείνος; Συγχωρεί. Ας συγχωρούμε κι εμείς.
• Τί έκανε Εκείνος; Τραυματίσθηκε από αγάπη. Κι εμείς ας πονέσουμε για την αγάπη.
• Τί κάνει Εκείνος; Ευεργετεί όλους. Κι εμείς όλους ανεξαίρετα ας τους ευεργετούμε. Η μεγαλύτερη δε αγάπη και ευεργεσία είναι να προσφέρουμε στους άλλους το θησαυρό μας, τον Ιησού Χριστό, την πίστι σ' Αυτόν.
Ο νόμος του κόσμου είναι, πολλές φορές, κατάλυσις των πάντων. Ο νόμος του Χριστού, ο νόμος της αγάπης, είναι ε π ί λ υ σ ι ς των πάντων. Επίλυσις όλων των προβλημάτων.
Από το βιβλίο «Ο Χριστός χθες και σήμερα - Κυριακοδρόμιο Ευαγγελίων», Αθήνα 1993