ΤΟ ΧΡΙΣΜΑ

Τι είναι το χρίσμα;

Είναι το ιερό μυστήριο κατά το οποίο, χρισμένων σταυροειδώς με άγιο μύρο των μελών του βαπτισθέντος, κατέρχεται η θεία χάρη ή οποία σφραγίζει την αρξάμενη νέα πνευματική ζωή, διαπτύσσοντας τα χαρίσματα του βαπτίσματος σε βίο προσωπικό, θεοφιλή και ενάρετο. Το χρίσμα, αν και τελείται συνειμμένως με το βάπτισμα, δεν είναι μέρος του βαπτίσματος, αλλά μυστήριο αυτοτελές και ίδιο. Είναι δε μυστήριο μη επαναλαμβανόμενο.

Στη Γραφή δεν υπάρχει σαφής μαρτυρία περί της ιδρύσεως του χρίσματος άπ' ευθείας από τον Κύριο. Υπάρχουν όμως πολλές και σημαντικές ενδείξεις. Είναι τα χωρία: «Ό δε βέβαιων ημάς συν ημίν εις Χριστόν και χρίσας ημάς Θεός, ο και σφραγισάμενος ημάς και δούς τον αρραβώνα του Πνεύματος226 εν ταίς καρδίαις ημών»· «και υμείς το χρίσμα, ο ελάβετε άπ' αυτού, μένει εν υμίν, και ου χρείαν έχετε, ίνα τις διδάσκη υμάς...»227. Στα χωρία αυτά βέβαια η χρίση μπορεί να εκληφθεί με έννοια γενική, ως εσωτερική δια του Αγίου Πνεύματος βεβαίωση.

Σημαντικότερη μαρτυρία περί της θείας αρχής του χρίσματος και βεβαίωση ότι τούτο είναι μυστήριο ξεχωριστό από το βάπτισμα, είναι τα όσα λέγονται στις Πράξεις των Αποστόλων, περί των αποστόλων Πέτρου και Ιωάννου, οι όποιοι στάλθηκαν στη Σαμάρεια για να επιθέσουν τα χέρια τους στις κεφαλές των βαπτισθέντων από το διάκονο Φίλιππο και να τους μεταδώσουν Πνεύμα Άγιο. Ομοίως και ό,τι λέγεται περί του Παύλου, ο οποίος στην Έφεσο δια της επιθέσεως των χειρών του στις κεφαλές των δεχθέντων το βάπτισμα του Ιωάννου, μετέδωσε σ' αυτούς Πνεύμα Άγιο.

Από τις πιο πάνω διηγήσεις των Πράξεων φαίνεται ότι αρχικά το μυστήριο ετελείτο δια της επιθέσεως των χειρών των Αποστόλων. Όσο όμως περνούσε ο καιρός και στο μέτρο πού ο αριθμός των πιστευόντων μεγάλωνε καθημερινά και ήταν φυσικά αδύνατο να επαρκέσουν τα αποστολικά χέρια για την τέλεση του μυστηρίου, η χειροθεσία αντικαταστάθηκε πιθανότατα άπ' αυτούς τους Αποστόλους δια της χρίσεως με άγιο μύρο, ή οποία γινόταν όχι μόνο από τον επίσκοπο, αλλά και από τους ιερείς.

Ή χρισματική χάρη είναι διαφορετική από τη βαπτισματική. Ενώ το ιερό βάπτισμα δημιουργεί τη νέα ύπαρξη και εισάγει τον άνθρωπο στη νέα εν Χριστώ ζωή, το χρίσμα σφραγίζει με τις δωρεές του αγίου Πνεύματος την ύπαρξη αυτή, βοηθώντας τον άνθρωπο να εισέλθει στο δόλιχο (οδό) των πνευματικών αγώνων και ν' αξιοποιήσει υποκειμενικά το αγαθό του ιερού βαπτίσματος.

Όπως είπαμε στην αρχή, το χρίσμα είναι μυστήριο μη επαναλαμβανόμενο. Τελείται μία μόνο φορά, όπως και το βάπτισμα. Ή χρίση των προσερχόμενων στους κόλπους της Ορθοδοξίας δεν είναι επανάληψη του χρίσματος, επειδή στην αίρεση, κι αν έγινε το χρίσμα, αυτό είναι άκυρο και ανύπαρκτο όπως δεν είναι επανάληψη στις περιπτώσεις των αποστατών πού επανέρχονται στους κόλπους της Όρθ. Εκκλησίας. "Εδώ το χρίσμα είναι τελετή της επανόδου των μετανοούντων κάτω από τις ευλογίες της Εκκλησίας. Επίσης δεν θεωρείται μυστήριο η δια μύρου καθιέρωση ναών και ιερών εικόνων, όπως και η περιβολή του βασιλικού αξιώματος δια τυπώσεως μύρου.

Ποιος είναι ο λειτουργός του μυστηρίου του χρίσματος;

Ενώ κατά την πράξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας η χρίση δια μύρου, πού παρασκευάζεται μόνο από τον επίσκοπο, επιτρέπεται σε όλους τους ιερείς, κατά την Εκκλησία της

Ρώμης η τέλεση του επιφυλάσσεται σε μόνο τον επίσκοπο, επιτρεπομένης εκτάκτως και σε ιερείς ως ειδικό προνόμιο παρεχόμενο σ' αυτούς από τον Πάπα. Ή πράξη όμως αυτή των Παπικών δεν έχει ιστορικό έρεισμα. Στην αρχαία Εκκλησία το μυστήριο ετελείτο σταθερά και από τους ιερείς. Κατά τον ιερό Χρυσόστομο οι επίσκοποι πλεονεκτούν των πρεσβυτέρων, μόνο κατά τη χειροτονία, την οποία δεν μπορούν να κάνουν οι ιερείς. Κατά τα άλλα συνεπώς μπορούν να κάνουν ό,τι και ο επίσκοπος. Αλλά και λογικώς η πράξη αυτή δεν μπορεί να υποστηριχθεί, διότι ή η τέλεση του χρίσματος ανήκει στους επισκόπους jure divino (θείω δικαιω), οπότε δεν μπορεί να χορηγηθεί στους ιερείς, είτε χορηγείται σ' αυτούς εκ διατάξεως εκκλησιαστικής, οπότε ή τέλεση του μυστηρίου εγκείμενη στη χειροτονία τους είναι κάτι το κανονικό και υγιές. Βαθύτερος λόγος να είναι άραγε η έξαρση του επισκοπικού αξιώματος;

Ποιος είναι ο κατάλληλος χρόνος τελέσεως του χρίσματος;

Κατά την Ορθόδοξη Εκκλησία το χρίσμα τελείται — όπως ήδη σημειώσαμε— μετά το βάπτισμα. Δια των δωρεών του Αγίου Πνεύματος κατασφραγίζεται η νέα ύπαρξη η αναδυθείσα από την κολυμβήθρα του βαπτίσματος, ενώ ο νέος πνευματικός βίος διαπτύσσεται σε προσωπικό έργο στις ψυχές των βαπτισθέντων. Ή Ορθόδοξη Ομολογία παραινεί: «Παρευθύς μετά το βάπτισμα να χρίη ο ιερεύς το βαπτιζόμενον εις τα διορισμένα μέλη, επιλέγων τα λόγια "σφραγίς δωρεάς πνεύματος αγίου"».

Στο σημείο όμως αυτό ή Ρωμαϊκή "Εκκλησία ακολουθεί άλλη οδό: «Μπορεί μεν —αποφαίνεται ή Ρωμαϊκή Κατήχηση— να τελεσθεί το χρίσμα μετά το βάπτισμα" όμως αυτό σε λίγο ωφελεί, διότι τα παιδιά δεν μπορούν ακόμη να κάνουν χρήση του λογικού τους, δια τούτο καλόν είναι να αναβάλλεται στο 12ο και εν ανάγκη στο 7ο έτος΄ διότι η βεβαίωση δεν ορίστηκε ως αναγκαία εις σωτηρίαν, αλλάγια να παρασκευασθούμε άριστα ν' αγωνισθούμε για την πίστη μας στο Χριστό σ' αυτό όμως το είδος της πάλης κανένας δεν μπορεί να θεωρήσει κατάλληλους αυτούς πού στερούνται της χρήσεως του λόγου». Όπως βλέπουμε, η αναβολή της χρίσεως στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στηρίζεται στην έλλειψη κρίσεως και λόγου στα μικρά παιδιά. 'Από άποψη λογική βέβαια το πράγμα δεν είναι αστήρικτο και αδικαιολόγητο. Πώς μπορεί αλήθεια να αναχθεί κανείς σε αγώνες πνευματικούς, όταν το μυαλό του είναι ακόμη ανώριμο και ή συνείδηση του αδιαμόρφωτη;

Όμως το λογικώς πιθανό και εύλογο δεν πρέπει να λαμβάνεται ως μέτρο εκτιμήσεως των πραγμάτων στο μυστηριακό και υπερλογικό χώρο της πίστεως. Αν επιχειρήσουμε αυτό, δεν θα μείνει τίποτε όρθιο, θα αποδιοργανώσουμε όλα τα δόγματα της πίστεως, και μάλιστα με πολλά και ισχυρά λογικά επιχειρήματα. Όμως και στη λογική βάση υπάρχουν πολλά ανερμήνευτα και ανεξήγητα. Αν η έλλειψη λόγου είναι το βασικό επιχείρημα μη τελέσεως του χρίσματος σε νηπιακή ηλικία, τότε γιατί τελούμε το βάπτισμα στην ηλικία αυτή; Μήπως τα βαπτιζόμενα νήπια έχουν αναπτυγμένη συνείδηση και λόγο; Άλλωστε ή καταβολή της ανθρώπινης προσωπικότητας αρχίζει ήδη από του λίκνου, αν μη και ενωρίτερα. Για ποιο λόγο να στερηθεί το νήπιο της ευεργετικής ενέργειας των δώρων του Αγίου Πνεύματος για τη βαθμιαία ανάπτυξη του χαρακτήρα και της προσωπικότητας του;

Πέρα όμως από αυτά ή τέλεση του χρίσματος ευθύς μετά το βάπτισμα αποτελεί πράξη αρχαιότατη της Εκκλησίας. Αντί πάσης άλλης μαρτυρίας παραθέτουμε τη μαρτυρία της εν Λαοδικεία Συνόδου: «Οί φωτιζόμενοι μετά το βάπτισμα χρίονται χρίσματι επουρανίω».

Τι φρονούν περί του χρίσματος οι Διαμαρτυρόμενοι;

Δεν δέχονται το χρίσμα ως εκκλησιαστικό μυστήριο, αλλά σαν μια απλή τελετή μη αναγκαία για τη σωτηρία του άνθρωπου, την οποία μπορεί να στερηθεί ή Εκκλησία χωρίς καμιά βλάβη ουσιαστική. 'Από τα μέσα όμως του ΙΖ' αιώνα και μετά από εισήγηση της Αγγλικανικής Εκκλησίας, το χρίσμα τελείται παντού (στην Αγγλικανική Εκκλησία από τους επισκόπους) σαν ένας επίσημος θεσμός εισόδου των βαπτιζόμενων παιδιών στην Εκκλησία, κατά την οποία ομολογούν τη διδασκαλία της πίστεως και προπαρασκευάζονται να μένουν πιστοί στην αληθινή γνώση του Θεού και εδραίοι στη γεμάτη από κινδύνους ζωή αυτή.