Αρχή και κέντρο όλων των μυστηρίων της Εκκλησίας μας είναι το Άγιο Βάπτισμα, διότι μ' αυτό ο άνθρωπος γίνεται χριστιανός, μέλος της Εκκλησίας του Χριστού. Συστατική γενέθλια πράξη του Βαπτίσματος είναι η βάπτιση του Κυρίου μας από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό. Εξάλλου λίγο πριν από την Ανάληψη Του, ο Χριστός παρήγγειλε στους μαθητές Του λέγοντας τους: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος" (Ματθ. 28,19). Το Βάπτισμα λοιπόν, είναι θεμελιωμένο στη ζωή και τη διδασκαλία του Χριστού και γι' αυτό αποτέλεσε από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια το μυστήριο με το οποίο ο άνθρωπος λαμβάνει τη χάρη του Θεού, αναγεννιέται και γίνεται κοινωνός της νέας ζωής που εγκαινίασε ο Χριστός με τη Σάρκωση, τη Βάπτιση, τη Σταύρωση και την Ανάσταση Του. Ο ίδιος ο Χριστός είχε πει ότι: "εάν μη τις γεννηθή εξ ύδατος και Πνεύματος, ου δύναται εισελθείν εις την Βασιλείαν του Θεού". Στην κολυμβήθρα λοιπόν, γεννιέται ο νέος άνθρωπος, γι' αυτό και η ημέρα της βαπτίσεως είναι η γενέθλια ημέρα του. Με το βάπτισμα ο βαπτιζόμενος απαλλάσσεται από το προπατορικό αμάρτημα και δέχεται ως θεία δωρεά τη ζωή και το φως του Χριστού, πράγμα που τον καθιστά υπεύθυνο φύλακα και εργάτη των εντολών Του. Έτσι το Βάπτισμα δεν είναι μια πράξη μαγική αλλά μια δυνατότητα που, για να καρποφορήσει, απαιτεί τον προσωπικό αγώνα. Επειδή όμως, το νήπιο δεν έχει επίγνωση της σημασίας του Μυστηρίου, εναπόκειται στους γονείς και στον ανάδοχο να το καθοδηγήσουν στο δρόμο του Χριστού με τις συμβουλές και τις παραινέσεις τους, προπάντων όμως με το παράδειγμα τους.
Μαζί με το Βάπτισμα τελείται από τον ιερέα και το μυστήριο του Χρίσματος του βαπτιζομένου με Άγιο Μύρο. Απαρχή αυτού του Μυστηρίου αποτελεί η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος "εν είδει περιστεράς" κατά την ώρα της Βάπτισης του Χριστού. Ο Χριστός χρίστηκε όχι με μύρο αισθητό ή με λάδι αλλά με το νοητό μύρο του Πνεύματος. Γι' αυτό υπάρχει στην Εκκλησία μας η ιερή συνήθεια να τελείται το μυστήριο του Χρίσματος, με το οποίο ο νεοφώτιστος λαμβάνει τη "σφραγίδα της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος" και γίνεται "κεχρισμένος", δηλαδή αληθινά χριστιανός, αφού φέρει τη σφραγίδα του αγίου Μύρου, το ορατό σημείο του Πνεύματος.
Τελετουργία και συμβολισμοί
Η ακολουθία του βαπτίσματος αποτελείται:
α)Από την προετοιμασία για το Βάπτισμα, όπου δεσπόζουν οι εξορκισμοί και οι τελετές της απόταξης του διαβόλου και της σύνταξης του νεοφώτιστου με το Χριστό. Ο ανάδοχος αποκηρύσσει το σατανά στραμμένος προς τη δύση που συμβολίζει το βασίλειο του σκότους, ενώ απαγγέλει το σύμβολο της Πίστεως στραμμένος προς την ανατολή που συμβολίζει το Χριστό ο οποίος είναι το αληθινό φως.
β) Από την κυρίως τελετή της βαπτίσεως, της οποίας τα βασικότερα σημεία είναι: ο καθαγιασμός του ύδατος, η επάλειψη του βαπτιζομένου με λάδι, η τριπλή κατάδυση στο νερό, το χρίσμα, η τριχοκουρία, η ένδυση και ο κύκλος γύρω από την κολυμβήθρα. Η τελετή στο σύνολο της καθώς και τα υλικά που χρησιμοποιούνται υποκρύπτουν βαθύτατους συμβολισμούς: Το νερό: Αποτελεί το βασικό στοιχείο του Βαπτίσματος. Η τριπλή βύθιση στο νερό στο όνομα της Αγίας Τριάδος σημαίνει τη συμμετοχή του στο θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού. Το νερό γίνεται μέσον ψυχικού καθαρμού, "λουτρόν παλιγγενεσίας", μέσα στο οποίο θάπτεται ο παλαιός άνθρωπος και από το οποίο εξέρχεται αναγεννημένος ο νέος άνθρωπος, ο χριστιανός.
Το λάδι: Σημαίνει το έλεος και τη χάρη του Θεού καθώς και τη δύναμη που λαμβάνει ο νεοφώτιστος ενόψει των πνευματικών αγώνων για την τελείωση του. Η επάλειψη ολόκληρου του σώματος συμβολίζει την ανάπλαση και την αναδημιουργία του ανθρώπου δια του Βαπτίσματος.
Ο σταυρός που δίδεται στο νεοφώτιστο είναι η σφραγίδα του Χριστού και συμβολίζει το πνεύμα της θυσίας και της αυταπάρνησης που συνεπάγεται η αποδοχή της χριστιανικής ζωής.
Η λαμπάδα είναι σύμβολο του φωτός του Χριστού το οποίο στο εξής θα πρέπει να σκορπίζει στον κόσμο ο νεοφώτιστος με την παρουσία και τη ζωή του.
Τα ενδύματα (που ονομάζονται και "εμφώτεια" ή "φωτίκια") συμβολίζουν τη λαμπρότητα της ψυχής, τον εσωτερικό φωτισμό, το φως και το κάλλος του Χριστού που ενδύθηκε ο νεοφώτιστος. Γι' αυτό και τα ενδύματα πρέπει να είναι λευκά, για να δηλώνεται μέσω της λευκότητας του χρώματος η καθαρότητα της ψυχής του βαπτισθέντος.
Η τριχοκουρία (κόψιμο των μαλλιών) σημαίνει ότι πλέον ο νεοφώτιστος ανήκει στο Θεό, είναι αφιερωμένος σ' Αυτόν.
Σημαντικός στη Βάπτιση είναι ο ρόλος του αναδόχου, ο οποίος κρεμά, όπως λένε στην Κρήτη, το παιδί στο λαιμό του, αναλαμβάνει δηλαδή, μαζί με τους γονείς του παιδιού, το καθήκον της χριστιανικής ανατροφής του. Για το λόγο αυτό ο ανάδοχος πρέπει να είναι ένας και να εμφορείται από την Ορθόδοξη πίστη.
Επίσης σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας μας, στο παιδί πρέπει να δίνεται ένα όνομα ενώ καλό θα ήταν τα παιδιά, αντί να εορτάζουν τα γενέθλια τους (συνήθεια εξάλλου δυτικοφερμένη), να εορτάζουν την ημέρα της πνευματικής τους γέννησης, δηλαδή τη μέρα της Βάπτισης τους.
Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Βάπτισμα ακολουθείται από τη Θεία Μετάληψη του νεοφώτιστου κατά την πρώτη, μετά την τέλεση της Βάπτισης Θεία Λειτουργία. Τούτο πρέπει να επαναλαμβάνεται συχνά, ώστε το παιδί να εισαχθεί στην εκκλησιαστική ζωή και να γίνει πλήρες μέλος του σώματος του Χριστού της Εκκλησίας.
Από το περιοδικό «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ» Ενορίας Τιμίου Προδρόμου Λισβορίου Λέσβου τεύχος 59
