Καθηγουμένου Ι. Μ. Αγίου Ιγνατίου - Λειμώνος Λέσβου
από το βιβλίο του «Εορτοδρόμιον»
«Ιερέων ποδήρει κατακοσμούμενος και αιμάτων τοις ρείθροις επισταζόμενος τω Δεσπότη σου Χριστώ μάκαρ ανέδραμες, Ελευθέριε σοφέ καθαιρέτα του σατάν». Έτσι προσφωνεί ο ιερός Υμνογράφος, ευσεβείς μου αδελφοί, τον άγιον ιερομάρτυρα Ελευθέριο πού σήμερα τιμά και γεραίρει η αγία μας Εκκλησία.
Κατακοσμήθηκε με τον ποδήρη χιτώνα του Επισκόπου αλλά και επορφυρώθη με το τίμιον αίμα του μαρτυρίου και με τη σοφία του καθήρεσε τις δυνάμεις του σκότους.
Γεννήθηκε στην πρωτεύουσα του Ρωμαϊκού κράτους, τη Ρώμη, από γονείς ευσεβείς. «Πολύ νέος την ηλικίαν» έμεινεν ορφανός από πατέρα. Την ανατροφή του και τη διαπαιδαγώγησί του την ανέλαβεν όλη, και μόνη, η ευλαβέστατη του μητέρα η Ανθία, όπως αργότερα και του αγίου Χρυσοστόμου η μητέρα Ανθούσα.
Η Ανθία ήταν μαθήτρια του αγίου και ενδόξου Αποστόλου Παύλου, και κατώρθωσε και μετέδωκε την αποστολική φλόγα στην ψυχή του υιού της Ελευθερίου και «την χάριν των σοφών μαθητών λαβών παρά Χριστού... και τον δρόμον τον αυτών διανύσας προθύμως» κατά τον Ιερόν Υμνογράφο, ανεδείχθη νεαρώτατος ακόμη φωστήρας πρώτου μεγέθους.
Τον εβοήθησε βέβαια προς τούτο και ο άγιος Επίσκοπος της Ρώμης ο Ανίκητος, από τον όποιο «τω των κληρικών καταλέγεται τάγματι».
Ακουστέ να θαυμάσετε, αδελφοί, πόσο νέος τιμήθηκε με της ίε-ρωσύνης το αξίωμα ό άγιος Ελευθέριος και πόσο πολλές και μεγάλες αρετές συνεκέντρωνε για να λαβή και τους τρεις βαθμούς της ίερωσύ-νης σύντομα και σε νεαρώτατη ηλικία. Διάκονος χειροτονήθηκεν από τον άγιον Ανίκητο σε ηλικία 15 χρόνων. Πρεσβύτερος 18 χρόνων και Επίσκοπος μόλις 20 χρόνων στην ηλικία.
«Ας μην θαυμάζη τινάς — σημειώνει ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης — διατί ο άγιος ούτος εχειροτονήθη παρ΄ ηλικίαν έξω από τους θείους και ιερούς κανόνας, τόσον της Οικουμενικής Έκτης, όσον και της εν Νεοκαισαρεία τοπικής Συνόδου, οίτινες διορίζουν: ότι οι μεν Διάκονοι να χειροτονούνται χρόνων εικοσιπέντε, ο δε πρεσβύτερος χρόνων τριάκοντα, και ο Επίσκοπος υπέρ τους τριάκοντα. Τινάς, λέγω, περί τούτου ας μη θαυμάζη. Δια τι ο Άγιος Ελευθέριος ήταν προ του ακόμη να διορισθούν οι ανωτέρω κανόνες. Αυτοί γαρ εδιωρίσθησαν ύστερον».
Χειροτονήθηκε λοιπόν ό άγιος Ελευθέριος σε ηλικία 20 χρόνων
Επίσκοπος του Ιλλυρικού αφ' ενός μεν διότι δεν εμποδιζόταν από τους ύστερον θεσπισθέντες ιερούς κανόνες και αφ' έτερου διότι «πολλά πρότερον δια το της αρετής υπερβάλλον κατειργάσατο θαύματα» κατά τον ιερό Βιογράφο. Με τα θαύματα του και με τη φλογερή διδασκαλία του αναγέννησε πραγματικά την Επαρχία του Ιλλυρικού. Οι άπιστοι σχεδόν εξέλιπον, ώστε να καταπλαγή ο αυτοκράτορας Αδριανός για το καίριο αυτό πλήγμα της ειδωλολατρίας και να καλέση στη Ρώμη τον Ελευθέριο.
Ο νεαρός Επίσκοπος παρουσιάστηκε στον Αδριανό και μπροστά του με θάρρος και αυτοπεποίθησι ανεκήρυξε τον Κύριον Ιησού Χριστό Θεόν αληθινό και σωτήρα του κόσμου.
Και ο αυτοκράτορας βέβαια εθυμώθη και διέταξε τα δεινά του αγίου βασανιστήρια. Τον εξάπλωσαν λοιπόν τον άγιον επάνω σε χάλκινο κρεβάτι και κάτω άναψαν πολύ δυνατή φωτιά. Ο άγιος όμως αβλαβής έμεινε. Γι΄ αυτό τον έθεσαν επάνω σε πυρακτωμένη σκάρα, αλλά και εδώ «ασινής» διεφυλάχθη.
Τον έβαλαν τότε μέσα σε τηγάνι εκπυρωμένο γεμάτο από λάδι, πίσσα και λίπη, άλλα με τη χάρι του Χρίστου και την ακαταμάχητη του δύναμι πάλι παρέμεινεν ακέραιος ο άγιος.
Άλλο όμως δεινότερο μαρτύριο επινόησεν ο έπαρχος Κορέμονας. Κατασκεύασεν ένα κλίβανο του οποίου το εσωτερικό ήταν γεμάτο από μυτερά και οξέα καρφιά. Άλλα κατά θείον οικονομία μεταστράφηκεν ο Κορέμονας, επίστεψε στο Χριστό και πρώτος αυτός επήδησε μέσα στον κλίβανο. Και επειδή η χάρις του Χριστου τον διαφύλαξεν υγιή, τον έβγαλαν και τον αποκεφάλισαν.
Το ίδιο και ο άγιος Ελευθέριος υγιής διαφυλάχθηκε, και από το άρμα όπου τον έδεσαν και άγρια άλογα το έσερναν, άγγελος Κυρίου τον αφήρπασε και «θαυμαστώ τω τρόπω» σε βουνό ψηλό τον ενέβασεν, όπου εξημέρωνε τα άγρια θηρία με του λόγου του τη διδασκαλία, αλλά και τους υπεριτεντακόσιους στρατιώτες, τους εξαπολυθέντες σε αναζήτησί του τους ενουθέτησε, τους εδίδαξε και τους εκατήχησε με αποτέλεσμα όλοι να πιστέψουν στο Χριστό και να βαπτισθούν από τον άγιον Ελευθέριο χριστιανοί.
Όταν ωδηγήθηκε στον Αυτοκράτορα ρίχτηκε στα θηρία για να τον κατασπαράξουν, άλλ' εκείνα σαν σε φίλο και γνώριμο του συμπεριφέρθηκαν, και τέλος τη θανάτωσί του από δύο στρατιώτες διέταξε. Συγκινητικό και ανεπανάληπτο ήταν το θέαμα. Επάνω από το αιματόβρεκτο του Αγίου σώμα έπεσεν η αγία μητέρα του Ανθία και το εναγκαλιζόταν και το κατασπαζόταν.
Και βέβαια και εκείνη «ξίφει ξυναναιρείται».
Έτσι, αδελφοί μου, ο νεαρώτατος Επίσκοπος έμεινεν ελεύθερος και αδούλωτος και μάλιστα υπέταξε την αλογία των εθνών στην πίστι του Χριστου, και το ψευδός του διαβόλου στην αλήθεια του Σταυρού.
Και εμείς, αδελφοί, πρέπει να μείνωμεν αδούλωτοι στο φρόνημα, ελεύθεροι κατό: Χριστόν, ελεύθεροι από τα πάθη και τις επιθυμίες τις κακές, «ημείς γαρ ελευθερίαν μεμαθήκαμεν, ή μόνος ημάς ο Υιός ελεύθεροι, απαλλάττων ημάς των επιθυμιών και των άλλων παθών», κατά το σοφό Κλήμη, και εκούσια υποδουλωμένοι μόνο στον ελευθερωτή των ψυχών μας Κύριον Ιησού Χριστό.
