Γεννήθηκε στη Μελιτηνή Μικράς Αρμενίας το 310 μ. Χ. Ήταν βλαστός επιφανούς και ευπόρου οικογενείας. Υπήρξε ευσεβής, πράος, ευθύς και μορφωμένος. Θεολογικώς στην αρχή ήταν οπαδός των Ομοίων, είδος μετριοπαθών αρειανών. Το 359 στη σύνοδο Σελευκίας υπέγραψε ομολογία των Ομοίων.

Το 358 μια φιλοαρειανική σύνοδος στην Μελιτινή, την πατρίδα του, τον εκλέγει επίσκοπο Σεβαστείας, αφού εκθρόνισε τον προηγούμενο επίσκοπο Ευστάθιο λόγω των υπεραυστηρών ασκητικών ιδεών του. Ο λαός όμως δεν τον δέχθηκε, μ’ αποτέλεσμα να καταφύγει στην Βέροια της Συρίας (το σημερινό Χαλέπι), που ανήκε εκκλησιαστικώς στο πατριαρχείο Αντιοχείας. Εδώ φαίνεται πόσο ρόλο παίζει η θέληση του λαού στα εκκλησιαστικά θέματα. «Φωνή λαού οργή Θεού» λέει η παροιμία. Συνεπώς δεν πρέπει ν’ αγνοείται από την ιεραρχία.

Το 360 εκλέγεται πατριάρχης Αντιοχείας διαδεχθείς τον αρειανό Ευδόξιο ο οποίος μετατέθηκε εις Κων/πολη. Η Αντιόχεια είναι η πόλη που ονομάσθηκαν όσοι πίστευαν στον Χριστό χριστιανοί (Πραξ. 11,26). Ήταν κέντρο εμπορικό, μορφωτικό, θρησκευτικό κι ονομαζόταν Αντιόχεια η Μεγάλη, αφού ήταν η μεγαλύτερη πόλη της Ασίας. Την εκλογή του τη στήριξαν ο αυτοκράτωρ Κωνστάντιος (υιός του Μ. Κων/νου) και αρειανοί επίσκοποι που τον θεωρούσαν δικό τους. Τον δέχθηκαν και οι ορθόδοξοι, εκτός των οπαδών του Ευσταθίου, διότι πίστευαν ότι κατά βάθος είναι ορθόδοξος. Ακόμη και οι Ιουδαίοι και οι ειδωλολάτρες τον έβλεπαν με συμπάθεια λόγω της αγαθότητας του χαρακτήρα του.

Ο Ευστάθιος, που αναφέραμε, χειροτονήθηκε το 320 επίσκοπος Βεροίας της Συρίας και λίγο πριν την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο έγινε πατριάρχης Αντιοχείας (324). Έλαβε μέρος στην Α΄ Οικουμενική όπου υπεράσπισε με σθένος την ορθοδοξία και καταφέρθηκε εναντίον του Ευσεβίου Καισαρείας της Παλαιστίνης, ο οποίος ήταν αρειανός, μ’ αποτέλεσμα να επισύρει το μίσος των αρειανών επισκόπων, οι οποίοι, στη σύνοδο Αντιοχείας το 330 και με ψευδή κατηγορία περί ανηθικότητας τον καθαίρεσαν και τον εξόρισαν στην Τραϊανούπολη της Θράκης, όπου και αργότερα απέθανε. Μέχρι το 360 που εκλέχτηκε ο Μελέτιος ποίμαναν την Αντιόχεια επτά αρειανοί ή αρειανίζοντες επίσκοποι. Οι οπαδοί του Ευσταθίου με αρχηγό τον πρεσβύτερο Παυλίνο δεν υποτάχτηκαν ποτέ στους αρειανούς διαδόχους του. Έτσι άρχισε το λεγόμενο σχίσμα της Αντιοχείας τον οποίο κράτησε με ποικίλες φάσεις και μετά το θάνατο του Μελετίου (381) και έληξε μερικώς επί του διαδόχου του Φλαβιανού (+404) και πλήρως το 483 που επέστρεψαν από την εξορία τα λείψανα του Ευσταθίου. Διήρκεσε δηλαδή 483-330=153 χρόνια!

Το σχίσμα αυτό διαίρεσε και πατέρες της Εκκλησίας μας και τοπικές Εκκλησίες. Ο Μ. Βασίλειος και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ήταν με τον Μελέτιο ενώ ο Μ. Αθανάσιος, με επισκόπους Αιγύπτου και Δύσεως ήταν κατά. Αργότερα, το 362, οι επίσκοποι Αιγύπτου και Δύσεως έστειλαν τον Λουκίφερο, επίσκοπο Καλάρεως της Σαρδικής, για να φροντίσει να καταπαύσει το σχίσμα, αλλά εκείνος δυστυχώς χειροτόνησε τον πρεσβύτερο Παυλίνο ως επίσκοπο Αντιοχείας. Πολλοί χριστιανοί και διαπρεπείς κληρικοί, όπως ο Φλαβιανός που τον διαδέχθηκε, μείνανε πιστοί σ’ αυτόν. Έτσι το σχίσμα εδραιώθηκε και ταλαιπώρησε την Εκκλησία για πολλά χρόνια όπως προαναφέραμε.

Κατά την ημέρα της χειροτονίας του Μελετίου ο αυτοκράτορας ζήτησε από τους παρισταμένους επισκόπους να μιλήσουν ερμηνεύοντας το ρητό των Παροιμιών «Κύριος έκτισε με αρχήν οδών αυτού εις έργα αυτού» (8,22). Ο Γεώργιος Αλεξανδρείας μίλησε αιρετικά, όπως και ο Καισαρείας της Παλαιστίνης Ακάκιος. Ο Μελέτιος όμως μίλησε ορθόδοξα. Οι αρειανοί εξεπλάγησαν. Ένα μήνα μετά την εγκατάστασή του τον εξορίζουν με την υποστήριξη του αυτοκράτορα Κωνσταντίου.

Ο ιερός Χρυσόστομος σε λόγο του αναφέρει συγκινητικό στιγμιότυπο που αποκαλύπτει τον άγιο χαρακτήρα του Μελετίου. Ενώ μεταφερόταν με την άμαξα στην εξορία, σταμάτησαν την άμαξα οι χριστιανοί και άρχισαν να πετροβολούν τον διοικητή της πόλεως. Τότε ο Μελέτιος, επειδή δεν μπόρεσε να πείσει τους χριστιανούς του να σταματήσουν τον λιθοβολισμό, σηκώθηκε και σκέπασε τον διοικητή με το σώμα του!

Μετά από δύο έτη εξορίας έρχεται ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, ο οποίος από πολιτικό υπολογισμό ανακαλεί όλα τα διατάγματα που εξόρισαν ορθοδόξους επισκόπους. Έτσι ο κατ’ εξοχήν διώκτης του χριστιανισμού επαναφέρει από την εξορία τους ηγέτες των χριστιανών. Αλήθεια τι μυστήρια μας επιφυλάσσει η πρόνοια του Θεού! Και οι άνθρωποι του σατανά να υπηρετούν μερικές φορές τα σχέδια της. Ή μάλλον πάντα υπηρετούν τα σχέδια του Θεού, ακόμη κι όταν διώκουν την Εκκλησία του.

Το 365 εξορίζεται από Ουάλη για δύο χρόνια. Το 372 τον ξαναεξορίζει ο ίδιος για μια εξαετία. Συνεπώς εξορίσθηκε τρεις φορές και πέρασε δέκα ολόκληρα χρόνια στην εξορία. Από την τελευταία εξορία επανήλθε μετά τον θάνατο του Ουάλη. Ο Γρηγόριος Νύσσης μιλώντας στον επικήδειό του για τον άγιο Μελέτιο είπε ότι τιμώντας ο Μελέτιος σε όλα την Τριάδα την τίμησε και με τον αριθμό των εξοριών του.

Ο άγιος Μελέτιος κατά την διάρκεια της αρχιερατικής θητείας του προήδρευσε στις εξής συνόδους.

α΄) Στη σύνοδο της Αντιοχείας το 363, με 27 επισκόπους, κατά την οποία αποδέχθηκε τον όρο «ομοούσιος» για τον Χριστό και συνέστησε πιστότητα στο σύμβολο της Νικαίας.

β΄) Στη σύνοδο της Αντιοχείας το 379 προέστη 150 επισκόπων, τόνισε και πάλι την πίστη στο σύμβολο της Νικαίας και καταδίκασε όλες τις αιρέσεις.

γ΄) Στη Β΄ Οικουμενική Σύνοδο Κων/πόλεως προήδρευσε μέχρι την 1η Μαΐου του 381 που πέθανε. Η κηδεία του έγινε εν μέσω τιμών και τον επικήδειο τον εκφώνησε ο Γρηγόριος Νύσσης. Τις εργασίες της η σύνοδος συνέχισε με πρόεδρο τον Γρηγόριο Θεολόγο, ο οποίος πρότεινε για να κλείσει το σχίσμα, αφού κοιμήθηκε ο Μελέτιος, να θεωρηθεί επίσκοπος Αντιοχείας ο Παυλίνος. Αυτό δυσαρέστησε τους φίλους του επισκόπους, οι οποίοι συμμάχησαν με τους εχθρούς του και τον ανάγκασαν να παραιτηθεί. Έτσι το σχίσμα της Αντιοχείας μαζί με τ’ άλλα δεινά που επέφερε στην Εκκλησία, συνετέλεσε να χάσει το θρόνο του ο Γρηγόριος ο Θεολόγος.

Τα λείψανα από την Κωνσταντινούπολη μεταφέρθηκαν στην Αντιόχεια στις 12 Φεβρουαρίου του 382, και την ημέρα αυτή τελείται και μνήμη του.

πηγή:  ttp://www.pmeletios.com/ar_meletios/agioi/agios_meletios_episkopos_antioxeias.html