Καθηγουμένου Ι. Μ. Αγίου Ιγνατίου - Λειμώνος Λέσβου
από το βιβλίο του «Εορτοδρόμιον»
Επτά ιερομάρτυρες
Σήμερα, αγαπητοί μου αδελφοί, πανηγυρίζαμε τη μνήμη των αγίων ενδόξων επτά ιερομαρτύρων των εν Χερσώνι Επισκοπησάντων Εφραίμ, Βασιλέως, Ευγενίου, Αγαθοδώρου, Ελπιδίου, Καπίτωνος και Αιθέριου.
Γύρω στα 295 μετά Χριστόν ο αγιώτατος Πατριάρχης Ιεροσολύμων ανέλαβε τον εκχριστιανισμό των ειδωλολατρών της Χερσώνος. Απέστειλε λοιπόν προς τον υψηλόν αυτό σκοπό και το μέγα και υπεύθυνον έργο της Ιεραποστολής επτά φλογερούς και μορφωμένους και σκληραγωγημένους Επισκόπους τους αγίους Ιερομάρτυρες των οποίων τη μνήμη σήμερα εορτάζομε.
Ο άγιος Εφραίμ απεστάλη στη Σκυθία, ο δε άγιος Βασιλεύς στη Χερσώνα. Εκήρυτταν λοιπόν στους ειδωλολάτρες να «αποστούν από της πλάνης αυτών της πατροπαράδοτου» και να μεταστούν στην οδό και αλήθεια και ζωή πού είναι ο Χριστός.
Το κήρυγμα τους όμως δεν το δέχτηκαν οι ειδωλολάτρες. Αντίθετα μάλιστα τους πέρασαν για «εισηγητές καινών δαιμονίων» για αναρχικά στοιχεία και κοινωνικούς επαναστάτες και έπεισαν τον Άρχοντα τους και τους εξεδίωξε κακήν κακώς αφού πρώτα αλύπητα έδειραν τον άγιον Επίσκοπο Βασιλέα. Έτσι λοιπόν ο Βασιλεύς, ο ιεραπόστολος επίσκοπος, έφυγε, και κοντά στη Χερσώνα σε ένα ερημικό σπήλαιο πού ωνομαζόταν Παρθενώνας εκατοίκησε περιμένοντας τη θαυμαστήν επέμβασι του Θεού. Και το θαύμα για το φωτισμό των ειδωλολατρών της Χερσώνος δεν άργησε να γίνη. Ο άγιος χαίροντας για το ότι αξιώθηκε «υπέρ του ονόματος του Χριστού ατιμασθήναι και λυπούμενος για την πώρωσι και «αμετανόητον καρδίαν» των ειδωλολατρών προσευχόταν στον Κύριο μας να άνοιξη θύρα μετανοίας και να οδήγηση κοντά του τους σκληρούς και ασυγκίνητους αυτούς ανθρώπους.
Κατά θεία λοιπόν οικονομία απέθανεν ο υιός του Άρχοντα της Χερσώνος. Με θρήνους και κοπετούς τον ενταφίασαν και σε βαρύ πένθος έπεσαν. Και μέσα στην άφατη του λύπη ο Άρχοντας είδε στον ύπνο του το γυιό του να του υποδεικνύη τον τρόπο της αναστάσεως του, να του λέγη δηλαδή ότι: εάν θέλης να αναστηθώ και ξαναζήσω κοντά σου, πρέπει χωρίς άλλο να καλέσης τον άγιο του Θεού άνθρωπο τον επίσκοπο και ιεραπόστολο Βασιλέα πού βρίσκεται στον Παρθενώνα διωγμένος και εξόριστος και αφού πιστέψετε όλοι στη διδαχή του τη σωτήρια, να τον παρακαλέσετε να προσευχηθή για μένα, και γώ τότε κοντά σας θα αποκατασταθώ. Ευτυχώς υπάκουσεν ο Άρχοντας. Εκάλεσε λοιπόν τον άγιο Βασιλέα, άκουσαν την «καινή του διδαχή» επίστεψαν στον Χριστό και Λυτρωτή, και υστέρα τον -παρακάλεσαν να δεηθή στο Χριστό για να ξαναζήση ο νεκρός και θαμμένος πρίγκιπας. Ο άγιος Βασιλεύς ευχαρίστησε το Θεό -πού με ένα τέτοιο σεισμό ανακαίνισε τις ψυχές του Άρχοντα και υπηκόων του πολλών, και αφού προσευχήθηκε και έκανε αγιασμό, ερράντισε το νεκρό σώμα που φυλαγόταν μέσα σε οικογενειακό χτιστό τάφο, και ώ του θαύματος! ο νεκρός ανέζησε και ανέστη και αποδόθηκε στον πασίχαρο και κατασυγκινημένο πατέρα. Επόμενον ήταν ότι όλοι οι θεατές του θαύματος επίστεψαν στο Χριστό και εκείνη την ήμερα εβαπτίστηκαν στο όνομα της άγιας Τριάδος.
Πολλοί όμως πού δεν έτυχαν εκεί δεν ήθελαν να πιστέψουν και μαζί με τους Ιουδαίους έδεσαν τον άγιο Βασιλέα και τον έσερναν στις πλατείες και τις αγορές και ο άγιος από τα κτυπήματα και την ταλαιπωρία ένδοξα και μαρτυρικά παρέδωκε το πνεύμα. Τα ίδια έπαθε και ο άγιος Εφραίμ, του απέκοψαν την κεφαλή και στεφανηφόρος ανέβηκε στους ουρανούς για να συνάντηση τον άναρχο Πατέρα!.
Μετά το μαρτύριο του αγίου Βασιλέα ήλθαν για να ποιμάνουν τους χριστιανούς άγιοι επίσκοποι, ο Ευγένιος ο Αγαθόδωρος και ο Ελπίδιος. Άλλα και τους τρεις κατά τον ίδιο τρόπο εθανάτωσαν οι αδιάλλακτοι ειδωλολάτρες και Ιουδαίοι.
Και άλλη αποστολή όμως επιχειρήθηκεν από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Ήλθε τώρα στη Χερσωνα ο άγιος Αιθέριος ο οποίος βλέποντας τη σκληρότητα και πόρωσι των ειδωλολατρών ήλθε στην Κωνσταντινούπολι για να ζήτηση την προστασία του χριστιανού πλέον αυτοκράτορα Μεγάλου Κωνσταντίνου. Και εκείνος ο μακάριος με διάταγμα, απαγόρεψε στους ειδωλολάτρες να παρενοχλούν τον ορθόδοξον επίσκοπο και ποιμένα των χριστιανών της Χερσώνας Αιθέριο. Πολλοί ειδωλολάτρες εξωρίσθηκαν με το αυτοκρατορικό διάταγμα και οι χριστιανοί πλέον έμειναν ανενόχλητοι μαζί με τον άγιο τους Επίσκοπο. Όταν όμως ο Αιθέριος ξαναηλθε στην Κωνσταντινούπολι για να ευχαρίστηση το δίκαιο και χριστιανόν Αυτοκράτορα Μέγα Κωνσταντίνο και ενώ εγύριζε τον παραμόνευαν οι ειδωλολάτρες και τον έπνιξαν στον Δούναβι ποταμό, και έτσι και ο άγιος Αιθέριος έλαβε στέφανο μαρτυρικό.
Κατ' αίτησι των χριστιανών της Χερσώνας ο άγιος Κωνσταντίνος απέστειλεν άλλον επίσκοπο τον Καπίτωνα. Οι άπιστοι και πάλι του εκήρυξαν τον πόλεμο και του εζήτησαν θαύμα για να πιστέψουν. Ήθελαν να τον φέρουν σε δύσκολη θέσι να δοκιμάσουν τάχα την πίστι του με σκοπό να τον κατακάψουν στο αναμμένο καμίνι λέγοντας ότι θα μπη αυτός και ένας ειδωλολάτρης σε καμίνι και όποιος δεν καή αυτού η πίστι θα είναι αληθινή. Ο άγιος Καπίτων με όλη του την αρχιερατική στολή και με πίστι ακράδαντη μπήκε στο καμίνι, έρριξαν δε και τον ιερέα των ειδώλων ο όποιος έγινε στάχτη ο δε άγιος Καπίτων άβλαβος έψαλλε στο Θεό και τον εδοξολόγει, και όταν βγήκε κρατούσε μέσα στο φελόνι του πολλά αναμμένα κάρβουνα. Και ως ήταν επόμενο επίστεψαν οι άπιστοι και ο άγιος Καπίτων τους εβάπτισε. Η δε είσοδος του αγίου Καπίτωνα στο αναμμένο καμίνι λογίστηκε για μαρτύριο και έτσι όταν και εκείνος ειρηνικά παρέδωκε το πνεύμα κατατάχτηκε στους χορούς των Ιερομαρτύρων.
