από το βιβλίο του «Εορτάσωμεν τω Κυρίω», Αθήνα 1996
ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΥΙΟΣ
Γιατί πατέρας ο Μέγας Κωνσταντίνος;
Ο Μέγας Κωνσταντίνος έχει σχέσι με τους Πατέρες της Α' εν Νίκαια Οικουμενικής Συνόδου, πού αγωνίσθηκαν για τον Υιό, για τη Θεότητα του Υιού και Λόγου. Είναι και ο ίδιος πατέρας. Τα παιδιά του;
• Είχε σαρκικά παιδιά. Τρεις υιούς, τον Κωνσταντίνο το Β', τον Κώνσταντα και τον Κώνστα. Μεγάλος πατέρας, μικροί οι υιοί του. Κάποτε τα παιδιά δεν είναι αντάξια μεγάλων πατέρων. Ένας μάλιστα απ' αυτούς, ο Κώνστας, θέλησε να γκρεμίση ό,τι οικοδόμησε ο πατέρας του, ο Μέγας Κωνσταντίνος. Τάχθηκε με τη μερίδα των αιρετικών, των Αρειανών και πολέμησε τους Ορθοδόξους.
• Ο Μέγας Κωνσταντίνος απέκτησε και ένα άλλο παιδί μία πανέμορφη θυγατέρα. Δυστυχώς πολλοί κλάψαμε, όταν βάρβαροι μας έκλεψαν την ωραία αυτή θυγατέρα και άσχημο νησαν πάνω της. Ποια η θυγατέρα; Είναι η Κωνσταντινούπολις. Δικό του παιδί η επτάλοφος Πόλις. Δικό του όνειρο, δικό του έργο, δικό του γέννημα η Βασιλεύουσα του Βυζαντίου, η νύμφη του Βοσπόρου.
Γιατί μετέφερε την πρωτεύουσα του Κράτους του από την αρχαία Ρώμη στη Νέα Ρώμη, την Κώνσταντινούπολι; Όχι τόσο για λόγους πολιτικούς, όσο για λόγους πνευματικούς και θρησκευτικούς. Νέα πίστις πλέον στο Ρωμαϊκό κράτος. Νέα ήθη. Νέα ζωή. Νέα και η Πρωτεύουσα.
Τίποτε δεν πρέπει θυμίζη την αρχαία ειδωλολατρεία. Κτίζει τη νέα Πόλι, πού την αφιερώνει στη Μητέρα του Θεού, τη Θεοτόκο. Εκείνος με την πίστι του την έκτισε και τη στόλισε με Ναούς χριστιανικούς. Εμείς με τις αμαρτίες μας τη χάσαμε. Κι εκεί, πού άλλοτε έσφυζε η Ρωμιοσύνη και η καρδιά της Εκκλησίας κτυπούσε δυνατά, τώρα βάρβαρος λαός κατέχει ακόμη και την Αγία - Σοφιά.
• Και από άλλης πλευράς είναι πατέρας ο Μ. Κωνσταντίνος. Είναι πατέρας των βασιλέων, των αρχόντων γενικώς. Αν πατήρ της Ιατρικής είναι ο Ιπποκράτης, αν πατήρ της Ιστορίας είναι ο Ηρόδοτος, αν πατήρ της Φυσικής είναι ο Αρχιμήδης, αν πατήρ της Πυρηνικής είναι ο Δημόκριτος, πατήρ της κοσμικής εξουσίας είναι ο Μέγας Κωνσταντίνος. Πρότυπο όλων των αρχόντων. Όπως γράφει σύγχρονος του ιστορικός, δεν ήταν μονάρχης. Ήταν υπηρέτης του λαού. Έμεινε κάποτε μονοκράτωρ στο απέραντο Ρωμαϊκό κράτος. Μονοκράτωρ, όχι δικτάτωρ. Μονοκράτωρ, πού όμως πίστευε στη Μία Βασιλεία και Κυριότητα, στην εξουσία του Τριαδικού Θεού.
Καθρέφτης για κάθε ηγέτη ό Μ. Κωνσταντίνος. Καθρέφτης χριστιανικής εξουσίας.
• Από όλα όμως τα παιδιά του Μ. Κωνσταντίνου το ωραιότερο είναι η Ελευθερία. Ρωτούν μερικοί: «Και τι προσέφερε ο Μ. Κωνσταντίνος»; Άλλα και μόνο το Διάταγμα των Μεδιολάνων, πού εξέδωκε το 313 μ. Χ., θα αρκούσε για να τον ανακήρυξη πρωτοπόρο της παγκοσμίου ελευθερίας. Με το διάταγμα αυτό είπε SΤΟΡ στους διωγμούς. Μ' αυτό κατάργησε τις διακρίσεις. Διακήρυξε τα ανθρώπινα δικαιώματα, χίλια εξακόσια χρόνια προτού να συνταχθή ο χάρτης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το ιερώτερο από όλα τα δικαιώματα είναι το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας. Το κατέπνιγαν οι διώκτες. Ποτάμι το χριστιανικό αίμα. Στις κατακόμβες ήταν κρυμμένη η Εκκλησία του Χριστού. Και ο Μ. Κωνσταντίνος έδωσε την ελευθερία, καθιέρωσε την ανεξιθρησκεία.
Σε εποχή, πού όλοι μιλάνε για ανθρώπινα δικαιώματα, άλλ' ο ένας καταπατεί το δικαίωμα του άλλου, σε εποχή, πού το θρησκευτικό δικαίωμα ακόμη και στον τόπο μας καταπιέζεται, ο Μ. Κωνσταντίνος αποτελεί φωτεινό παράδειγμα προς μίμησι. Η προσφορά του είναι από τις μεγάλες κοινωνικές κατακτήσεις.
• Ήταν ακόμη και πατέρας του λάου. Ο Μ. Κωνσταντίνος έκανε τους πρώτους νόμους για τα δικαιώματα του λαού, για κοινωνική δικαιοσύνη. Δόθηκε δε κάποτε σπουδαία αφορμή, για να φανή η αγάπη του και η στοργή του υπέρ του λαού. Φαντασθήτε μία εστία μολύνσεως, πού να θερίζη το λαό και να χάνωνται πολλοί άνθρωποι από επιδημία θανατηφόρα. Τί πρέπει να κάνη ο άρχοντας του τόπου, αν είναι αληθινός πατέρας του λαού; Να λαβή άμεσα μέτρα, για να έκλειψη ή εστία μολύνσεως.
Αυτό έκανε ο Μ. Κωνσταντίνος. Εστία μολύνσεως η αίρεσις του Αρείου. Ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια και την Αίγυπτο και ξαπλωνόταν παντού. Δηλητηρίαζε το αίμα των χριστιανών. Το αίμα των χριστιανών είναι η πίστις στη Θεότητα του Χριστού. Όπως πεθαίνει εκείνος, πού το αίμα του γίνεται νερό, έτσι δεν σώζεται κι εκείνος, πού τον Ιησού Χριστό τον μετατρέπει σε απλό άνθρωπο. Αμέσως ο Μ. Κωνσταντίνος ενδιαφέρθηκε. Έλαβε τα μέτρα του, για να περιορισθή η εστία μολύνσεως, πού ωνομαζόταν Αρειανική αίρεσις.
Υιός ο Μ. Κωνσταντίνος
Κι εδώ φαίνεται το μεγαλείο του Μ. Κωνσταντίνου. Αν είναι σπουδαίο πράγμα να είναι κάποιος πατέρας, σπουδαιότερο είναι να είναι υιός, υποτακτικός. Χρημάτισε υιός ο Μ. Κωνσταντίνος.
• Υιός μιας αγίας μητέρας. Αν ο πατέρας του ήταν σκληρός ειδωλολάτρης, η μητέρα του, η αγία Ελένη, ήταν μία ευγενής χριστιανή. Στην αγκαλιά της, σαν τον κρατούσε μικρό παιδί, η αγία Ελένη κρατούσε τις τύχες του κόσμου, την ελπίδα ενός νέου κόσμου.
Μητέρες, στην αγκαλιά σας κρατάτε το μέλλον του κόσμου. Στα χέρια σας κρατάτε το κλειδί. "Η το κλειδί του παραδείσου ή το κλειδί της κολάσεως. Ή αγία Ελένη βρήκε τον τίμιο Σταυρό. Άλλα πριν να βρή το ξύλο του Σταυρού, είχε φυτέψει το δένδρο της πίστεως στο Σταυρό μέσα στην καρδιά του μικρού Κωνσταντίνου. Η μητέρα κατά πρώτο λόγο έκανε το μικρό Κωνσταντίνο Μέγα!
• Έγινε και υιός του Πατέρα. Ο υιός, το μικρό παιδί, χειραγωγείται. Κάποιος το κρατάει από το χέρι και το οδηγεί. Έτσι κάποτε το χέρι του Θεού Πατέρα χειραγώγησε τον άρχοντα Κωνσταντίνο. Μπορεί να ωδηγούσε άλλους, μυριάδες στρατιώτες σε νίκες. Αλλ' ο ίδιος είχε ανάγκη χειραγωγού, για να φθάση στη μεγάλη νίκη, στη χριστιανική κατάκτησι. Έχει τον τρόπο του ο Θεός Πατέρας να χειραγωγή με ξεχωριστό τον καθένα τρόπο προς το Φως.
Τους μάγους τους χειραγώγησε μ' ένα φωτεινό αστέρι. Τους βοσκούς της Βηθλεέμ μ' έναν άγγελο. Το παραστρατημένο του παιδί, τον Παύλο, μ' ένα όραμα, μ' εκείνο το δράμα της Δαμασκού. Και το δούλο του, το βασιλιά Κωνσταντίνο, τον χειραγώγησε με το φωτεινό Σταυρό, πού είδε στο καταμεσήμερο. Με το Σταυρό, πού έγραφε: «Εν τούτω νίκα»!
Θαύμα μετανοίας
Ήταν, λένε, αμαρτωλός ο Μ. Κωνσταντίνος. Και ποιος το κρύβει; Ήταν εγκληματίας, αφού είχε κάνει φόνο, προκειμένου ν' ανεβή στο θρόνο. Και ποιος το κρύβει;
• Αν το κρύψουμε, είναι σαν να κρύβουμε τη δύναμι του Θεού, πού από το βάθος του κακού οδηγεί στο ύψος της αγιότητος. Θαυμάζετε τον Παύλο; Γιατί; Φονιάς δεν ήταν και ο Παύλος;
• Αν ο Μ. Κωνσταντίνος σκότωσε ένα, πολλούς ωδήγησε στα βασανιστήρια ο διώκτης Παύλος. Και όμως! Ποιος λάμπει ως πρώτο αστέρι στο στερέωμα της Εκκλησίας; Ο Παύλος. Ποιος λάμπει ως πρώτος πολίτης του παραδείσου; Ένας φονιάς, ο ληστής. Ποιος λάμπει ως πρώτος απόστολος από τις τάξεις των αρχόντων; Ο Μέγας Κωνσταντίνος. Έτσι είναι. Μετά την καταιγίδα ο ήλιος λάμπει περισσότερο. Μετά τη θύελλα και την καταιγίδα της αμαρτίας η χάρις λάμπει περισσότερο. Η μετάνοια κάνει τον άνθρωπο, και τον πιο αμαρτωλό, να λάμπη.
* Υιός του Θεού Πατέρα ο Μ. Κωνσταντίνος. Υποτάχθηκε. Δεν μπορούσε να κάνη διαφορετικά. Τον κυνήγησε η αγάπη του Θεού και τον συνέλαβε. Δύο είναι τα σπουδαιότερα θηράματα της αγάπης του Θεού, ο Παύλος και ο Μ. Κωνσταντίνος. «Ο Βασιλεύς της κτίσεως το ευπειθές προορών της καρδίας σου, Πάνσοφε, λογικώς θηρεύει σε, αλογία κρατούμενον» (από τους αίνους της εορτής).
• Θαυμαστό το ότι έγινε και υιός πνευματικών πατέρων. Άρχοντας ο Μ. Κωνσταντίνος, θα μπορούσε μ' ένα διάταγμα του να λύση το θέμα, πού ανέκυψε με τον Άρειο. Δεν το έκανε. Η Αλήθεια δεν επιβάλλεται με τη βία. Μόνο με το λόγο και το διάλογο. Γι' αυτό συγκαλεί Σύνοδο Πατέρων. Και βρίσκεται ο ίδιος παρών. Δεν επεμβαίνει. Ακούει. Σέβεται τους αγίους Πατέρες. Και αναδεικνύεται υιός της Αληθείας.
