Εκπαιδευτικού

Από την εφημερίδα «Εμπρός» Μυτιλήνης, 17/02/2011

Μέσα στη σεπτή χορεία των ενδόξων νεομαρτύρων της ορθοδόξου πίστεως, που έλαμψαν ως φωταυγείς αστέρες την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ξεχωριστή θέση κατέχει ο Άγιος νεομάρτυς Θεόδωρος ο Βυζάντιος, ο πολιούχος άγιος της Μυτιλήνης, ο οποίος απαγχονίστηκε για την αγάπη του Χριστού στις 17 Φεβρουαρίου 1795 και διέσωσε την πρωτεύουσα του ακριτικού και ευλογημένου αυτού νησιού του Αιγαίου από τη θανατηφόρο επιδημία της πανώλης το 1832.

Ο Άγιος νεομάρτυς Θεόδωρος γεννήθηκε το 1774 στο Νεοχώρι του Βυζαντίου και έζησε επί των ημερών της βασιλείας του σουλτάνου Μαχμούτ Α΄. Οι γονείς του ονομάζονταν Χατζή Αναστάσιος και Σμαραγδή και ανέθρεψαν χριστιανικά τόσο τον Θεόδωρο, όσο και τα δύο αδέλφια του, τον Αντώνιο και τον Γεώργιο. Από μικρός ο Θεόδωρος ήθελε να γίνει ζωγράφος και γι’ αυτό πήγε με ένα ζωγράφο στα ανάκτορα του σουλτάνου, όπου άρχισε να εργάζεται. Όμως μέσα στο μουσουλμανικό περιβάλλον των ανακτόρων παρασύρθηκε από τις ηδονές και τη χλιδή σε τέτοιο βαθμό, ώστε αρνήθηκε τη χριστιανική του πίστη και ασπάσθηκε τον μωαμεθανισμό.

Πέρασαν τρία χρόνια και η θανατηφόρος επιδημία της πανώλης άρχισε να μαστίζει την περιοχή του Βυζαντίου, γεγονός που έκανε τον Θεόδωρο να φοβηθεί και να σκεφθεί τον Θεό. Συναισθανόμενος το αμάρτημά του άρχισε να αναζητά τρόπο για να δραπετεύσει από τα ανάκτορα και να μετανοήσει για την εξώμοσή του. Προσπάθησε να φύγει, αλλά δεν τα κατάφερε και συνελήφθη. Η δεύτερη προσπάθειά του στέφθηκε όμως με επιτυχία. Με τη βοήθεια ενός χριστιανού των ανακτόρων προμηθεύτηκε ναυτικά ρούχα και αφού μουτζούρωσε το πρόσωπό του, έδεσε ένα μαντήλι στο μέτωπό του και σηκώνοντας στους ώμους του μία στάμνα, έφυγε από το παλάτι χωρίς να γίνει αντιληπτός από κανέναν. Μετά τη δραπέτευσή του κατόρθωσε να φτάσει στη Χίο, η οποία στάθηκε ο τόπος της ψυχικής του ανατάσεως, του πνευματικού του ανεφοδιασμού, της βαθιάς του μετανοίας και της προετοιμασίας του για να μαρτυρήσει για τον Χριστό. Η καρποφόρα αυτή πνευματική προετοιμασία οφείλεται στην καθοδήγησή του από τον Άγιο Μακάριο Αρχιεπίσκοπο Κορίνθου τον Νοταρά (1731 - 1805), ο οποίος την εποχή αυτή εφησυχάζει στο μοναστήρι του Αγίου Πέτρου πάνω από την κωμόπολη του Βροντάδου. Σ’ αυτόν τον χώρο ο Άγιος Θεόδωρος βρίσκει την ευκαιρία να διαβάσει πολλά ψυχωφελή βιβλία και κυρίως τα μαρτυρολόγια των νέων μαρτύρων, που τον ενισχύουν στην πίστη του και τον παροτρύνουν να ομολογήσει τον Χριστό και να μαρτυρήσει για την αγάπη Του.

Οπλισμένος πλέον με ακλόνητη πίστη και σθεναρό φρόνημα, ο νεαρός Θεόδωρος ανεχώρησε για τη Μυτιλήνη για να ομολογήσει εκεί τον Χριστό και να μαρτυρήσει γι’ Αυτόν. Αφού κοινώνησε των Αχράντων Μυστηρίων, φόρεσε τουρκικά ενδύματα και παρουσιάστηκε με θάρρος στις τουρκικές αρχές ομολογώντας με παρρησία τη χριστιανική του πίστη, την οποία, όπως είπε, πριν δέκα χρόνια πρόδωσε, ασπαζόμενος τον μωαμεθανισμό. Μάλιστα μπροστά στα έκπληκτα μάτια του κριτή πέταξε τον μωαμεθανικό σκούφο, έσχισε τα ενδύματά του και τα ποδοπάτησε περιφρονητικά. Στην αρχή νόμισαν ότι είναι τρελός, αλλά ο μάρτυς απάντησε ότι είναι χριστιανός ορθόδοξος και θα πεθάνει χριστιανός. Η ομολογία του εξόργισε τόσο πολύ τον κριτή και τους παρευρισκομένους, ώστε αφού τον μαστίγωσαν, τον έστειλαν στο παλάτι του Ναζήρη. Εκεί τον έβαλαν στη φυλακή και τον υπέβαλαν σε πλήθος βασανιστηρίων.

Την επόμενη ημέρα οδηγήθηκε ενώπιον του Ναζήρη, ο οποίος προσπάθησε με δώρα και υποσχέσεις να τον μεταπείσει να ασπασθεί και πάλι τον μωαμεθανισμό. Ο Θεόδωρος όμως ομολόγησε και πάλι με παρρησία τη χριστιανική του ταυτότητα, αλλά και τη σταθερή του πρόθεση να μαρτυρήσει για τον ένα και αληθινό Θεό. Τότε ο Ναζήρης διέταξε να τον κλείσουν στη φυλακή και αφού τον έδεσαν, τον μαστίγωσαν ανελέητα με 300 μαστιγώσεις. Ο Θεόδωρος προσευχόταν διαρκώς στον Θεό και δεχόταν με καρτερία τα βασανιστήρια, ενώ συνέχισε να δηλώνει ότι είναι χριστιανός. Έφτασαν μάλιστα στο σημείο να του βγάλουν τα μάτια και να του γυρίσουν το κεφάλι προς τα πίσω, ενώ για να τον κάνουν να σωπάσει, του έβαλαν στο στόμα μία ράβδο και του έσπασαν τα δόντια.

Την εποχή αυτή κάποιος νέος από τη Θεσσαλονίκη με το όνομα Γεώργιος είχε διαβάσει για τα μαρτύρια των παλαιών μαρτύρων, αλλά είχε εξεφράσει τις αμφιβολίες του γι’ αυτά. Γι’ αυτό και προκάλεσε τον εγκλεισμό του στη φυλακή και έζησε από κοντά πολλά από τα βασανιστήρια που υπέστη ο Θεόδωρος.

Ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Αθανασίου, όπου φυλάσσεται το ολόσωμο λείψανο του Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου (πάνω). Η αρχαιότερη σωζόμενη εικόνα του αγίου. Φιλοτεχνήθηκε το 1798 και φυλάσσεται στον Ιερό Ναό Αγίας Βαρβάρας Παμφίλων

Ο τοπάρχης όμως της περιοχής, πληροφορούμενος τα γεγονότα, δήλωσε ότι όποιος βλασφημεί τη θρησκεία του, καταδικάζεται σε θάνατο. Γι’ αυτό και επισκέφθηκε τον Θεόδωρο στη φυλακή, ζητώντας του να του δώσει το «σαλαβάτι» του, δηλαδή τη μαρτυρία της μουσουλμανικής θρησκείας. Τότε ο Θεόδωρος με παρρησία και σθένος μίλησε τόσο περιφρονητικά για τον Μωάμεθ, ώστε αποφασίστηκε η θανατική του καταδίκη.

Στις 17 Φεβρουαρίου 1795, την ημέρα δηλαδή της μνήμης του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, και σε ηλικία 21 ετών, ο νεαρός Θεόδωρος έλαβε τον αμάραντο στέφανο του μαρτυρίου με τον δι’ αγχόνης μαρτυρικό θάνατο. Το σώμα του μάρτυρος έμεινε τρεις ημέρες κρεμασμένο στην αγχόνη και πολλοί χριστιανοί προσέρχονταν με ευλάβεια και έκοβαν τεμάχιο από τον χιτώνα του, το οποίο βουτούσαν στο αίμα και το κρατούσαν ως φυλακτό. Μετά από τρεις ημέρες οι χριστιανοί ενταφίασαν το μαρτυρικό λείψανο με την πρέπουσα εκκλησιαστική τάξη στον Ιερό Ναό της Παναγίας Χρυσομαλλούσας στην πόλη της Μυτιλήνης, όπου μέχρι σήμερα σώζεται ο τάφος του, ενώ μετά από τρία χρόνια πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή του ιερού λειψάνου, το οποίο βρέθηκε ακέραιο. Το γεγονός αυτό πιστοποίησε την αγιότητα του νεομάρτυρος, ο οποίος κατέλαβε ξεχωριστή θέση στη θρησκευτική συνείδηση των κατοίκων του νησιού. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τις 35 και πλέον εικόνες του αγίου, που φυλάσσονται σε ιερούς ναούς του νησιού, αλλά και από την ιστόρηση εικόνος του αγίου το 1798, τρία χρόνια δηλαδή μετά το μαρτύριό του, τεθησαυρισμένη σήμερα στον Ιερό Ναό Αγίας Βαρβάρας Παμφίλων Λέσβου.

Μετά την ανακομιδή, το άφθαρτο λείψανο του Αγίου τοποθετήθηκε στην κρύπτη του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Αθανασίου μέχρι το 1832. Κατά το έτος αυτό έγινε το θαύμα της διασώσεως της πόλεως της Μυτιλήνης από τη θανατηφόρο πανώλη. Μόλις ξέσπασε η φοβερή επιδημία και ο θάνατος άρχισε να κτυπά ολοένα και περισσότερες οικογένειες, οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να διαφύγουν στους γύρω λόφους. Τότε ο άγιος παρουσιάστηκε κατ’ όναρ στον τότε Πρωτοσύγκελο Καλλίνικο και του παρήγγειλε να πει στον Μητροπολίτη να μαζέψει τους χριστιανούς, που είχαν φύγει από την πόλη και να κάνουν αγρυπνία στον Μητροπολιτικό Ναό, βγάζοντας το λείψανο από την κρύπτη του ναού. Ο Πρωτοσύγκελος δεν έδωσε σημασία στο όνειρο, αλλά ο άγιος εμφανίστηκε και πάλι στον ύπνο του μετά από μία εβδομάδα. Τότε ενημέρωσε τον Μητροπολίτη, ο οποίος με τη σειρά του ζήτησε από τον Τούρκο διοικητή να ειδοποιηθούν οι χριστιανοί για να τελεσθεί η αγρυπνία. Κατά τις πρωινές ώρες και ενώ ο ναός ήταν κατάμεστος από χριστιανούς, που παρακολουθούσαν την αγρυπνία, ο Μητροπολίτης και ο Πρωτοσύγκελος έβγαλαν από την κρύπτη το ιερό λείψανο του Αγίου και έκαναν λιτανεία γύρω από τον ναό. Από εκείνη τη στιγμή σταμάτησε η επιδημία της πανώλης, γεγονός που οδήγησε στην καθιέρωση και ανακήρυξη του Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου ως πολιούχου και προστάτου της πόλεως και του νησιού της Μυτιλήνης. Από το 1832 το ιερό λείψανο του πολιούχου του νησιού φυλάσσεται ως «τιμαλφής θησαυρός» στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Αθανασίου, εις ανάμνηση δε της θαυματουργικής διασώσεως της πόλεως της Μυτιλήνης από τη θανατηφόρο πανώλη καθιερώθηκε από το 1936 με πρωτοβουλία του Μητροπολίτου Μυτιλήνης Ιακώβου τού από Δυρραχίου, παλλεσβιακή πανήγυρις με πάνδημη λιτάνευση του ιερού λειψάνου του αγίου στην πόλη της Μυτιλήνης την Κυριακή του Παραλύτου.

Ευχή όλων μας είναι ο πολιούχος της Μυτιλήνης Άγιος νεομάρτυς Θεόδωρος ο Βυζάντιος να πρεσβεύει αδιάλειπτα στον Πανάγαθο Θεό για την ενίσχυση της χριστιανικής πίστεως στην Ελλάδα του 21ου αιώνα και για τη σωτηρία της ψυχής μας στην υλιστική και τεχνοκρατική εποχή μας.

Βιβλιογραφία

Σωτηρίου Γεωργίου Π., «Ο Άγιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος πολιούχος Μυτιλήνης», Μυτιλήνη 1996.