Έλληνες εκ περάτων της γης, με την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου βρέθηκαν στα πεδία των μαχών ανάμεσα στους λοιπούς συμπατριώτες τους, ενώ προσέφεραν επίσης χρήματα, πολεμικό και ιατρικό υλικό για τις ανάγκες του στρατού.
Συνεντεύξεις
Αλέξανδρος Κιτροέφ
Ευθύμιος Σουλογιάννης
Πέτρος Παπαπολυβίου
Άρθρο
Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης
Κείμενα - Μαρτυρίες
Μελέτιος Μεταξάκης μητροπολίτης Κιτίου
Κωνσταντίνος Τσιάνος
Ιωάννης Πηγασίου
Επιμέλεια αφιερώματος – εισαγωγή
Στέλιος Κούκος
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Η εισαγωγή του αφιερώματος
Πέρα από τους μεγάλους πρωταγωνιστές των Βαλκανικών πολέμων, πολιτικών και στρατιωτικών, ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσφορά και η συμμετοχή των εκτός της ελληνικής επικράτειας ομογενών. Στον υπέρτιτλο του αφιερώματος προτιμήσαμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο "εθελοντές" και όχι τον γενικότερο "εθελοντισμός", με την έννοια ότι οι εσμοί (τα πλήθη) των προσώπων είναι αυτά που δημιουργούν τα γεγονότα και την ιστορία και όχι οι διάφοροι ιδεολογικοί -ισμοί, ή τα ποικίλα "μαζικά" κινήματα. (Αν θέλετε μπορούμε να ισχυριστούμε επίσης πως και τους ίδιους τους -ισμούς τους δημιουργούν οι εσμοί των προσώπων). Το πρωτεύθυνον δηλαδή υπάρχει στο πρόσωπο, στον δρώντα άνθρωπο και όχι σε κάποια αφηρημένη έννοια ή γενικότητα. Άλλωστε, όπως θα έλεγε και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, όπου "η γενικότης εκεί και η επιπολαιότης"... Ή όπως γράφει ο αγράμματος διανοούμενος στρατηγός Μακρυγιάννης, "ότι οι άνθρωποι κάνουν τα φώτα και όχι τα φώτα τον άνθρωπο".
Έτσι, πίσω από την επίτευξη της απελευθέρωσης εκτεταμένων ελληνοπρεπέστατων περιοχών σε στεριά και θάλασσα βρίσκονται δρώντα πρόσωπα, γνωστά και διάσημα και κατά το πλείστον άγνωστα και αφανή. Βέβαια η προσπάθεια αυτή δεν ξεκίνησε αυτόματα την ημέρα της κήρυξης του Βαλκανικού πολέμου στις αρχές Οκτωβρίου του 1912, αλλά αρκετά χρόνια πριν, αφού το 1897 και κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο η Ελλάδα της Μελούνας υπέστη μια ταπεινωτική ήττα. Εκεί ενταφιάστηκε παταγωδώς η πολυσυζητημένη Μεγάλη Ιδέα και προς στιγμήν φάνηκε πως η Ελλάδα θα καθηλωνόταν στα σύνορα και στα όρια αυτά.
Από τη Μελούνα λοιπόν έμελλε να αρχίσουν, 15 χρόνια μετά, το 1912, οι πολεμικές επιχειρήσεις με την Τουρκία, αλλά αυτή τη φορά κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Ιδιαίτερα για τον Μεγάλο Ασθενή, την Οθωμανική αυτοκρατορία, η οποία πλέον δεν είχε απέναντί της μόνο την παράτολμη Ελλάδα, αλλά τις περισσότερες χριστιανικές βαλκανικές χώρες, οι οποίες είχαν συνάψει εκατέρωθεν ποικίλες συμφωνίες - χωρίς βεβαίως και μεταξύ τους να έχουν συμφωνήσει ως προς τις τελικές τους εδαφικές επιδιώξεις. Τρανό παράδειγμα η διεκδίκηση της Θεσσαλονίκης από τους Βουλγάρους...
Από την άλλη πλευρά, και η ίδια η Ελλάδα μετά το 1897 δεν κάθισε με χέρια σταυρωμένα και δεν περίμενε απλά τον θάνατο της εν ασθενεία διατελούσας αυτοκρατορίας, αλλά ανέπτυξε μια κοπιώδη και εργώδη προσπάθεια για την αναγέννηση της χώρας.
Έτσι, η κήρυξη του πολέμου και η άμεση έναρξη των συγκρούσεων στις αρχές Οκτωβρίου του 1912 δημιούργησε έναν συγκλονισμό στις ψυχές των Ελλήνων και αποτέλεσε το καλύτερο προσκλητήριο και για τους εκ περάτων της γης και της οικουμένης ομογενείς για να παρευρεθούν και να δώσουν το παρών τους στο μέτωπο του πολέμου και όχι βεβαίως σε κάποιο πανηγύρι. (Πάντως από περιγραφές της εποχής μπορούμε να πούμε πως η όλη ατμόσφαιρα θύμιζε και πανηγύρι, με διαδηλώσεις και παρελάσεις σε δρόμους των πόλεων ακόμη και των Ηνωμένων Πολιτείων Αμερικής).
Για άλλη μια φορά οι πανέλληνες δεν έχασαν την ευκαιρία να λάβουν μέρος στη διαμόρφωση της εποχής και της ιστορίας τους, αναλαμβάνοντας οι ίδιοι την προσωπική ευθύνη που τους αναλογούσε. Έλληνες της Κύπρου, της Αιγύπτου και της Κρήτης δήλωσαν παρόντες, ενώ δεν καθυστέρησαν να φτάσουν από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και την Αμερική οι εν πολλοίς αποδιωγμένοι από τον τόπο τους έλληνες οικονομικοί μετανάστες. Ανάλογες ήταν και οι χρηματικές παροχές προς την πατρίδα και οι λοιπές προσφορές σε είδος και εξοπλισμό. Αλλά εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η διάθεσή τους για προσφορά και δόσιμο, "ίνα ώσι εν" όλοι οι Έλληνες. Ακόμη και σ' αυτό το απρόβλεπτο φονικό πανηγύρι του πολέμου και ιδιαίτερα της ελευθερίας.