Logo
Print this page

Φιλελευθερισμός, Παράδοση και ηθικές αξίες της Ενωμένης Ευρώπης, του Πατριάρχου Μόσχας κ. Κυρίλλου,

Rate this item
(0 votes)

Ένα σημαντικό κείμενο

Φιλελευθερισμός, Παράδοση

και ηθικές αξίες της Ενωμένης Ευρώπης

Του Μητροπολίτου Σμολένσκ & Καλίνιγκραντ κ. Κυρίλλου

Προέδρου του Τμήματος Εξωτ. Εκκλησιαστικών Σχέσεων

του Πατριαρχείου Μόσχας

νυν Πατριάρχου Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών 

 

Μετάφραση: Ο Μητροπολίτης Νικοπόλεως Μελέτιος

Έκδοση Ορθόδοξου Ελληνο-ρωσσικού Συνδέσμου

ΑΘΗΝΑ 1999

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος................................................................................5

Ο Συγγραφέας - Ομιλητής μας..................................................7

Εισαγωγή................................................................................9

Α' Ο Φιλελευθερισμός.............................................................12

Β' Η Παράδοση......................................................................19

Γ' Οι ηθικές αξίες της Ε. Ε.......................................................24

Δ' Το χρέος μας.....................................................................29

Ε' Συμπεράσματα...................................................................35

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το μικρό αυτό βιβλίο είναι το κείμενο διάλεξης του Σεβ. Μητροπολίτου κ. Κυρίλλου πού εδόθη στις 12 Μαΐου ε.ε. στην Αίθουσα της Παλαιάς Βου­λής στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του «Ορθοδόξου Ελληνο-Ρωσσικού Συνδέσμου».

Την ομιλία του Σεβ. κ. Κυρίλλου ετίμησεν ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος και οι Πατριάρχες Αλεξανδρείας κ. Πέτρος και Ιερο­σολύμων κ. Διόδωρος με εκπροσώπους τους, και ο Μακ. Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελ­λάδος κ. Χριστόδουλος με την αυτοπρόσωπη πα­ρουσία του.

Η επικαιρότητα του θέματος και η σαφήνεια των θέσεων του κάνουν την ομιλία αυτή του Σεβ. κ. Κυρίλλου κείμενο οδηγητικό.

Ευχαριστούμε τον Σεβ. κ. Κύριλλο για την ανταπόκριση του στην πρόσκληση-παράκλησή μας.

Αθήνα, 20 Ιουνίου 1999

Ο Πρόεδρος του Ο.Ε.Ρ.Σ.

Χαραλ. Σαραντίτης

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ - ΟΜΙΛΗΤΗΣ ΜΑΣ

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σμολένσκ και Καλίνινγκραντ κ. Κύριλλος (κατά κόσμον Βλαδίμηρος Μιχαήλοβιτς Γκουντιάγιεφ):

  γεννήθηκε το 1946 από οικογένεια ευσεβή.

  στον Χριστό αφιερώθηκε από την πρώιμη εφηβική του ηλικία.

  ο αδελφός του Νικόλαος είναι πρωτοπρεσβύ­τερος και καθηγητής στην θεολ. Ακαδημία της Πετρούπολης.

  σε ηλικία 20 ετών, το 1966, έγινε μοναχός και έλαβε το όνομα Κύριλλος, προς τιμήν του αγίου Κυρίλλου, φωτιστού των Σλάβων (|11 Μαΐου).

  από την νεανική του ηλικία, σαν κληρικός, υπήρξε μέλος της Συνελεύσεως Ορθοδόξων Νεο­λαιών Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ.

  το 1976 εξελέγη επίσκοπος Βύμποργκ, βοηθός του Μητροπολίτη Λένινγκραντ αειμνήστου Νικόδημου (Ρότωφ).

*  το 1984 εξελέγη αρχιεπίσκοπος Σμολένσκ και Καλίνινγκραντ και πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Έκκλ. Σχέσεων του Πατριαρχείου

Μόσχας.

*  το 1991 προήχθη σε Μητροπολίτη. Σήμερα ο Σεβ. Μητροπολίτης Κύριλλος είναι:

* ένας από τους 15 μητροπολίτες της Ρωσσικής Εκκλησίας (σε σύνολο 135 αρχιερέων).

* μόνιμο μέλος της Ιεράς Συνόδου, πού δι­οικεί την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσσίας.

* πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.

και κατ΄ επέκταση:

* ένας από τους διασημότερους Ιεράρχες της Ορθόδοξης Εκκλησίας σήμερα.

Είναι ένθερμος θιασώτης της πανορθόδοξης ενότητας και συνεργασίας· και ιδιαίτερα της ανάγ­κης Έλληνες και Ρώσσοι να βρεθούν πολύ πιο κοντά, σε μία συνεργασία αδελφική έφ' όλης της ύλης για το καλό της Εκκλησίας μας.

Το κύρος του σε όλον τον κόσμο είναι τεράστιο. Η απλότητα του, η ευρυμάθεια του, το ιερατικό του ήθος, η σύνεση του, η διαλεκτικότητά του, το αυξάνουν.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Ο αιώνας μας, πού μετά από λίγο λήγει, προβάλλει ένα από τα πιο βασικά και πρωταρχικά προβλήματα, ένα πρόβλημα, από την επιτυχή λύση του οποίου θα εξαρτηθή σε μεγάλο βαθμό η πε­ραιτέρω τύχη της παγκόσμιας επικοινωνίας.

Η βασική πρόκληση της εποχής, στην οποία μας έλαχε να ζούμε, έγκειται κατά δική μου προ­σωπική βαθειά πεποίθηση, στο έξης:

Σήμερα η ανθρωπότητα είναι υποχρεωμένη να επεξεργασθή το πολιτιστικό μοντέλο, με βάση το όποιο θα κληθή να υπάρξει κατά τον 21ον αιώνα. Με το μοντέλο αυτό θα πρέπει να βάλει σαν βάση την παγκόσμια εναρμόνιση των σήμερα σε βαθμό δρα­ματικό αντίθετων κατηγοριών του νεοφιλελευθε­ρισμού και της παράδοσης.

Μπροστά σε Ανατολή και Δύση ορθώνεται το πιο δύσκολο(Αλλα όχι άλυτο· όχι χωρίς ελπίδα λύσης του!), πρόβλημα μιας από κοινού αναζήτησης ισορροπίας ανάμεσα:

• στην πρόοδο· στην σφαίρα του σεβασμού των δικαιωμάτων του ατόμου και των μειονοτήτων, από την μια μεριά·

• και στην ανάγκη διατήρησης της εθνικοπολιτιστικής και θρησκευτικής ταυτότητας των επί μέρους λαών, από την άλλη.

2. Παρ' ότι λοιπόν, δεν διατυπώνεται όσο πρέπει καλά (δηλαδή με τις κατάλληλες κοινωνιολογικο-πολιτικές και πολιτισμικές κατηγορίες) η ανάγκη να δοθή στην πολιτιστική αυτή πρόκληση των και­ρών μας μια απάντηση, πού να εκφράζει και τις δύο αυτές γενικές κατευθύνσεις και να τις φέρνει σε μια αμοιβαία και αλληλέγγυα ανοχή και κατα­νόηση· η ανάγκη αυτή γίνεται αισθητή· και παντού και με ασυνήθιστη οξύτητα.

Είναι άδηλο και ασαφές για τους πολλούς· αλλά αυτό δεν σημαίνει, ότι είναι γι' αυτό λιγότερο πραγματικό το υπόβαθρο των πολεμικο-πολιτικών, πολιτισμικο-θρησκευτικών, εθνικών και άλλων αν­τιθέσεων.

Μάρτυρες είμαστε εμείς πού ζούμε στην μετα-κομμουνιστική εποχή.

Το πρόβλημα αυτό έγκειται κατά κύριο λόγο στην αντιπαράθεση της αρχής του συντηρητισμού, δηλαδή της παραδοσιαρχικής κοσμοθεωρίας, με την(Σαν αποτέλεσμα πολιτικής επικράτησης, αν όχι και άσκησης βίας!) επιβολή των άξιων του νεοφιλελευθερισμού. Σε αυτό έγκειται το κύριο εσωτερικό θέμα του ιδεολογικού δράματος της εποχής μας.

Α'

Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

1.Ο 20ός αιώνας υπήρξε ένα ιστορικό πεδίο μάχης, επάνω στο όποιο μετά σκληρές αντιπαραθέσεις διαδέχονταν το ένα το άλλο τα ζεύγη των άσπον­δων εχθρών: μοναρχία και δημοκρατία· φασισμός και κομμουνισμός· απολυταρχία και δημοκρατία. Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και ένας «ψυχρός πόλεμος» - είναι ο πολύ πικρός απολογισμός της ιδεολογικής αυτής, χωρίς διακοπές, πάλης της ε­ποχής μας!

Μέσα σ ' αυτό το πλαίσιο γίνεται πολύ εύκολα κατανοητό, πόσο φυσική υπήρξε η «ευφορία» εκείνη, πού κατέλαβε τον κουρασμένο από τον αγώνα εξι­σορρόπησης δυνάμεων μεταξύ των δύο Υπερδυ­νάμεων στο θέμα των πυρηνικών ανακαλύψεων, όταν εξαγγέλθηκε η σοβιετική περεστρόϊκα! Παρά ταύτα όμως, ο καθηγητής Φουκουγιάμα μιλάει (με τόση έμφαση!) για   γεγονότα πού πρόκειται να λάβουν χωράν, εξ αιτίας των πυρηνικών δοκιμών, «κατά το τέλος της ιστορίας». (Το τέλος της ιστορίας στην ορολογία της χριστιανικής εσχατολογίας είμα­στε υποχρεωμένοι να το ιδούμε σαν την έλευση της βασιλείας του Θεού). Και ο καθηγητής Φου­κουγιάμα μιλάει για τα γεγονότα αυτά με τόση έμφαση, πού είναι ολοφάνερο ότι τα γεγονότα αυτά τα εβίωσε! . . .

2. Ναι, σήμερα η άλλοτε απόλυτη κυριαρχία της ιδεολογιοποιημένης συνείδησης, (πού, σαν γέννημα της έπαρσης και της ματαιοδοξίας του ανθρώπινου νου, πολλές φορές έκαμε να φανή η πνευματική του φτώχεια, και προκάλεσε αναρίθμη­τες δυστυχίες στους λαούς), σήμερα κλονίζεται σοβα­ρά. Δυστυχώς όμως τώρα, σήμερα στην θέση του(Είναι ξεπερασμένο πια) ανταγωνισμού των ιδεολογιών ήλθε να μπή ένας νέος πιο δυσθεράπευτος ανταγωνισμός: ο ανταγω­νισμός μεταξύ παγκοσμιοποίησης και γενικοποίησης, σαν έκφραση της αρχής του γενικά απο­δεκτού(Δηλ. του μοντέλου του φιλελευθερισμού) ενάντια στον συντηρητισμό και τραντιτσιοναλισμό, πού εκφράζουν την αρχή του μοναδικού και του ξεχωριστού. Έτσι και σήμερα, (όπως και κατά την βιβλική εποχή!) σαν ακρογωνιαίος λίθος της ανθρώπινης κοινωνίας παραμένει η αρχή εκείνη, πού τόσο τέλεια την διετύπωσε ο ισπανός κοινωνικός φιλόσοφος Χοσέ Ορτέγκα υ Γκάσετ: «Πολι­τισμός σημαίνει πρώτα από όλα βούληση για συνύ­παρξη». Όμως η βούληση για συνύπαρξη σαν πρώτη και κύρια προϋπόθεση της έχει, ότι πρέπει να αναγνωρίζεται και στους άλλους, ότι έχουν και αυτοί δικαιωμα στην ζωή· δικαίωμα τουλάχιστον να ζουν.

Και αφού η λάμψη, το φως της θείας αλήθειας, εμπεριέχει, και την έννοια των δικαιωμάτων και ελευθεριών του ανθρώπου, και την αρχή της εθνικο-πολιτιστικής ιδιαιτερότητας και ιδιομορφίας, οφείλομε να στραφούμε στην ιστορία, για να παρακολουθήσωμε την γένεση τους, και την αντιπαράθεση τους, πού τώρα αρχίζει να διαφαίνεται. Και πρώτα από όλα, ας ξεκινήσωμε από την έννοια του πολιτι­στικού τύπου, με βάση τον όποιο θα περιγράψωμε και το φιλελεύθερο (λιμπεραλιστικό) και το παραδοσιαρχικό κοσμοθεωριακά και αξιολογικά συμπλέγματα.

3. Στο υψηλό ακροατήριο μας είναι ασφαλώς γνωστό, ότι κατά τον 18ο αιώνα, δηλαδή κατά το τέλος της εποχής του Διαφωτισμού, άρχισαν να γεννιούνται στην Ευρώπη οι φιλελεύθερες αρχές, πού κατά τον επόμενο αιώνα έγιναν πολύ ισχυρές και άρχισαν να κυριαρχούν. Οι ιδέες αυτές απαι­τούσαν και επέβαλλαν την συνολική απελευθέρωση

του ατόμου από κάθε κοινωνικό, πολιτικό, εθνικό, θρησκευτικό, νομικό και κάθε άλλο περιορισμό και εξαναγκασμό. Και με αυτές ετρέφονταν τότε σχεδόν όλες οι επαναστατικές κινήσεις, πού εστρέφοντο εναντίον της κυριαρχούσης τότε κρατικής δομής· και στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης· και στην Ρωσσία.

Οι θιασώτες της κατεύθυνσης αυτής, εκείνοι πού την έβλεπαν σαν το θεμελιώδες πρόβλημα της εποχής τους, προέβαλλαν σαν κύριο θέμα την έλλει­ψη ελευθερίας του ανθρώπινου προσώπου, πού ήταν τότε υποδουλωμένο και υποταγμένο στις δομές και στους θεσμούς του κράτους, στην κοινωνική δομή, στην κυρίαρχη ηθική, στις προκαταλήψεις και στις συμβατικότητες. Κατά συνέπεια στις ιδέες τους διεκήρυτταν, ότι επεβάλλετο να απελευθερωθή το άτομο από κάθε πίεση πού ασκούσαν επάνω του δυνάμεις έξω από τον εαυτό του, γιατί ο άνθρωπος είναι «εξ ορισμού» μία απόλυτη υψίστη αξία· και το κατά δική του κρίση «αγαθό», ύψιστο κριτήριο δικαίου για την κοινωνική δομή.

Την παραμονή της Ρωσσικής Επανάστασης το μυθολόγημα αυτό ( ότι τάχα αγωνίζονταν για μια με αυτό το νόημα ελεύθερη συνείδηση), το εξέφρασε κατά τρόπο συνοπτικό ο κλασσικός της προλεταρια­κής λογοτεχνίας Μάξιμος Γκόρκι, πού με το στόμα ενός ήρωα του διακηρύττει: «ο άνθρωπος είναι υπερηφάνεια». Τα λόγια αυτά, επί Ε.Σ.Σ.Δ., ήσαν χαρα­γμένα στην σημαία του αντιθρησκευτικού πολέμου· γιατί σε ένα αθεϊστικό κράτος δεν είναι δυνατόν να γίνει λόγος για κανένα άλλο όνομα, εκτός από το όνομα «άνθρωπος» (!!!), στο όποιο θα άξιζε να αφιερώ­νει κανείς την σκέψη του και τον κόπο του. Δεν είναι τυχαίο, ότι και ο Χόλμπαχ, και ο Ελβέτιος, και ο Ντιντερό, και άλλοι φιλόσοφοι της εποχής του Διαφωτισμού, επιμένουν σχολαστικά να παν­τρεύουν, δηλ. να ενώνουν σε ένα, τον ουμανισμό -ανθρωπισμό και τον υλισμό - αθεϊσμό.

Έτσι, στο κέντρο της ανθρωποκεντρικής οικου­μένης ετοποθετήθη ως «μέτρον πάντων χρημάτων», ο «καθ' ομοίωσιν Θεού πλασθείς άνθρωπος».

4. Είναι φανερό, ότι όλο το σύνολο των ιδεών αυτών, πού τοποθετήθηκαν στο κέντρο του Πολιτι­σμού της Δυτικής Ευρώπης την εποχή της Ανα­γέννησης, έχει προέλευση ειδωλολατρική· αφού τότε κάτω από τον μανδύα και την αυθεντία της Ανα­γέννησης «εξαγιάσθηκε» η ανθρωποκεντρική περί κόσμου αντίληψη· γιατί τότε σαν κέντρο κάθε ύπαρ­ξης και επικοινωνίας τοποθετήθηκε το άτομο. Έτσι, μαζί με την αναγέννηση του αρχαίου πολιτισμού, την εποχή της Αναγέννησης επήλθε στην Ευρω­παϊκή σκέψη μια πνευματική διάσπαση· γιατί έγινε τότε μία κίνηση απομάκρυνσης από τις αξίες του χριστιανισμού και οπισθοδρόμησης της Ευρώπης στην ειδωλολατρική ηθική και στην ειδωλολατρική κοσμοθεώρηση. Ας θυμηθούμε την έκφραση πού τόσο συχνά χρησιμοποιεί ο Άρνολντ Τόϋνμπη στις σελίδες του βασικού έργου του: «Το νόημα της Ιστο­ρίας». Λέγει: Έχομε όλο το δικαίωμα να μιλάμε για ένα θρίαμβο «της ειδωλολατρείας, και μάλιστα στην πιο χαμηλή μορφή της, στην οποία ο άνθρωπος λατρεύει τον εαυτό του».

5. Όμως, ο Δυτικός Χριστιανισμός, μέχρι τώρα δεν μπόρεσε να καταλάβει, σε τι πορεία έμπλεξε. Γιατί αφού επήρε το «αίτημα» της ελευθερίας του ανθρώπου σαν υψίστη αξία της ύπαρξης του στην γη, σαν ένα κοινωνικό - πολιτισμικό δεδομένο, εξαγίασε την ένωση της νέο - ειδωλολατρικής διδα­σκαλίας με την χριστιανική ηθική! Και έτσι στην πορεία προς την διαμόρφωση του φιλελεύθερου προ­τύπου (standard), οι αρχές του δυτικού χριστιανισμού (καθολικού και προτεσταντικού) συνταιριά­στηκαν με τις ειδωλολατρικές αρχές. Καθοριστική επίδραση στο σημείο αυτό είχε και η εβραϊκή θεο­λογική σκέψη, πού έχει σήμερα μεγάλη πέραση και επίδραση στα Πανεπιστήμια της Δυτικής Ευ­ρώπης, στα όποια έφθασε μέσω του ισπανικού πολιτισμού και της εβραϊκής διασποράς στην Ολλανδία και στις γειτονικές της χώρες, οπού έδρασαν οι Μαϊμονίδης, Κρέσκας, Ιμπν Έζρα. Δεν μας εκπλήττει καθόλου το γεγονός, ότι ο φιλελευθερισμός στην πορεία, της διαμόρφωσης του, περισσότερο από οπουδήποτε άλλου, αναζητούσε ιδέες στους ελευθερόφρονες αθεϊστές και πανθεϊστές τύπου Βαρούχ Σπινόζα, και λιγώτερο Ουριήλ Ακόστα, πού είχαν προέλθει από τον παραδοσιακό ιουδαϊσμό.

Όλες αυτές οι έννοιες, πού μας δίνουν τον φιλελεύθερο τρόπο ύπαρξης, διαμορφώθηκαν οριστι­κά κατά τον 19ον αιώνα.

Για πρώτη φορά θεσμοποιήθηκαν στην «Διακή­ρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πο­λίτη» της Μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης.

Τελικά και οριστικά επικυρώθηκαν με την «Γενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Άνθρωπου» το 1948.

Β'

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ

1. Είναι πολύ λυπηρό, ότι η Ρωσσία μόλις τώ­ρα έχει την δυνατότητα να μπή στην συζήτηση γύ­ρω από την σχέση μεταξύ φιλελευθερισμού και πα­ραδοσιακών αρχών. Βέβαια σε κάποια περίοδο η Ε.Σ.Σ.Δ. είχε πάρει (και αυτή!) πολύ ενεργό μέρος στην επεξεργασία της σύγχρονης μας εκδοχής περί φιλελεύθερου πρότυπου, διακρατικών σχέσεων και δικαιωμάτων του ανθρώπου. Και είχε καταλήξει εκεί, επειδή την στάση της γενικά την ρύθμιζαν αντι­λήψεις πραγματιστικές. Και με βάση αυτές, σαν πρώ­τη της επιδίωξη είχε να αποδυναμώνει τις καταγγελίες της Δύσης εναντίον της, για προσκόλληση της σε μια απολυταρχική μέθοδο ελέγχου και διοι­κήσεως· και σαν δεύτερη, να στρέφει αυτό το δίκοπο μαχαίρι της εναντίον της προπαγάνδας, εναντίον των ιδεολογικών της αντιπάλων.

2. Μέχρι τότε όλοι στην Ε.Σ.Σ.Δ. εφαντάζονταν, ότι όλες οι παραβάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου θα έμεναν για πάντα άγνωστες στον κόσμο, κρυμμένες πίσω από το «σιδηρούν παραπέτασμα»· και ίσως αυτός ήταν ο λόγος, πού επέτρεπαν στον εαυτό τους κάποιον επωφελή συμβιβασμό με την Δύση, προκειμένου να αυξηθούν οι συμπάθειες της για τον «σοσιαλισμό». Άλλα αυτό βέβαια δεν έγινε. Γιατί ουσιαστικά δεν άλλαξε τίποτε στην εσωτερική της ζωή. Τώρα, πού μετά την διάλυση της Ε.Σ.Σ.Δ., από τις δύο Υπερδυνάμεις στον παγκόσμιο στίβο, έμεινε μόνο ή μία, αυτή κατά παράδοξο τρόπο εκληρονόμησε όχι μόνο την πρώην Σοβιετική Αυτο­κρατορία, αλλά και την πολιτική της να έχει διπρόσωπη στάση (standard) γύρω από τα δικαιώματα του ανθρώπου. Διαφορετικά, πώς θα εξηγήσωμε, το ότι σαν αιτία για την επίθεση κατά της Γιουγκο­σλαβίας παίρνουν το πρόβλημα του Κοσσυφοπεδί­ου, την στιγμή πού το ανάλογο πρόβλημα του Κουρδιστάν δεν θεωρήθηκε ποτέ επαρκές, ούτε καν για να αιτιολογήσει μια κάποια ενέργεια εκφοβι­σμού κατά της Τουρκίας;

3. Και έτσι, ατυχώς, από αίτια ιδεολογικά και πολιτικά, η ορθόδοξη εκκλησιαστικό - πολιτισμική παράδοση δεν ελήφθη ποτέ σοβαρά υπ' όψιν από την σοβιετική διπλωματία για την εκπόνηση του σύγχρονου πρότυπου διακρατικών σχέσεων και δι­καιωμάτων του ανθρώπου. Αλλά, από όσα μπορώ να ξέρω, την ορθόδοξη παράδοση δεν την εσκιαγραφούσαν τότε σωστά, ούτε οι διπλωμάτες «κάτι»( Ποιους εννοεί; Καταλαβαίναμε!) άλ­λων χωρών, παρ' ότι και αυτοί εκπροσωπούσαν την Ανατολή. Με άλλα λόγια, μπορούμε να διακηρύξωμε ολοκάθαρα, ότι το σύγχρονο διεθνές πρότυπο (standard) κατ' ουσίαν είναι ένα πρότυπο απο­κλειστικά δυτικό και φιλελεύθερο. Το θέμα αυτό ασφαλώς δεν θα είχε προκαλέσει το ιδιαίτερο ενδια­φέρον κανενός, αν γινόταν γι' αυτό λόγος για μια σφαίρα αποκλειστικά και μόνο εξωπολιτική, δηλα­δή για μια σφαίρα διακρατικών σχέσεων, όπου το πρότυπο αυτό (standard), θα το προσδιόριζαν σαν όχι αρκετά αποτελεσματικό. Και πράγματι, τι θα συνέβαινε στην περιοχή των διακρατικών σχέσεων, αν τότε απέρριπταν απερίφραστα το κατά την φύση του γενικό και παγκόσμιο φιλελεύθερο πρότυπο;

4. Είναι φανερό, ότι τότε στην θέση αυτού του γενικού παγκόσμιου πρότυπου θα έμπαινε ένα ε­θνικιστικό πρότυπο, πού λίγο παλαιότερα είχε πολ­λές φορές προκαλέσει και νομιμοποιήσει πολέμους! Και λοιπόν, ας υποθέσωμε,

• ότι δεν είχε επιλεγή το σύστημα αυτό (= το φιλελεύθερο), πού τώρα μερικοί δεν το ανέχονται να τίθεται υπό αμφισβήτηση και έλεγχο, αλλά κά­ποιο άλλο·

• ότι η διάλυση όλου του παγκόσμιου συστήματος θα είχε αρχίσει, να συντελείται με βάση αυτό· και ας υποθέσωμεν,

• ότι αυτό ήταν: είτε το βαχαβιστικό, είτε το κινεζικό, είτε το αφρικανικό, είτε το καθολικό, είτε το ιαπωνικό, είτε το Ινδουιστικό, κ.ο.κ.' και

• ότι αυτό είχε τεθή σαν βάση για την επάνω σ' αυτό εποικοδόμηση ακόμη και των διακρατικών σχέσεων, τι λέτε, δεν θα είχε απορριφθή απερίφραστα από τους φορείς των άλλων (τόσο διαφορετικών!) εθνι­κών, πολιτισμικών και θρησκευτικών απόψεων;

5. Η προσπάθεια να εποικοδομούμε τις διακρατικές μας σχέσεις, χωρίς να λαμβάνωμε καθό­λου υπ' όψη μας κάποιες κοινές σε όλους βασικές αρχές, θα οδηγούσε, και τότε, πολύ κοντά σε μια γενική καταστροφή, αφού δεν θα άφηνε σε κανέναν, ούτε σε σένα, περιθώρια για χαρά στην περίπτωση πού, από όλα αυτά τα πρότυπα, θα ενικούσε και θα έπρεπε να επιβιώσει μόνο ένα· έστω και αν αυτό θα ήταν αυτό πού θα άνηκες συ' δηλαδή το δικό σου.

6. Με άλλα λόγια, η ουσία του προβλήματος ευρίσκεται,

  όχι στο ότι το φιλελεύθερο πρότυπο, πού δια­μορφώθηκε στο επίπεδο των διεθνών οργανισμών, αποτελεί σήμερα βασικό σημείο της διεθνούς πολι­τικής ζωής,

  αλλά στο ότι το πρότυπο αυτό προτείνεται σαν υποχρεωτικό για την οργάνωση του εσωτερι­κού βίου όλων των χωρών και λαών, ακόμη και εκείνων, των οποίων η πολιτιστική, εκκλησιαστική και θρησκευτική παράδοση δεν έχει καμμιά απο­λύτως   σχέση   με   την   διαμόρφωση   αυτού  του προτύπου! . . .

Γ'

ΟΙ ΗΘΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε.

Μετά από αυτά, επιβάλλεται να ειπούμε κάτι και για τις ηθικές αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης( = Ε.Ε.)·

1. Είναι φανερό, ότι και οι ηθικές αξίες της Ε.Ε. διαμορφώθηκαν με βάση τον Δυτικό Φιλελευθερισμό. Και, όσο μεν τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνέπιπταν με τα όρια της Δυτικής Ευρώ­πης, το πρόβλημα αυτό θα μπορούσε κανείς να το θεωρεί σαν μια εσωτερική υπόθεση της Δύσης, σαν μια δική της πολιτιστική επιλογή, και ότι από θρησκευτική και ποιμαντική άποψη την ευθύνη γι' αυτήν την έχουν οι δυτικές Εκκλησίες. Σήμερα όμως τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης διευ­ρύνονται προς ανατολάς· και είναι πολύ πιθανό, ότι σε προθεσμία χρόνου, πού έχει κιόλας προδια­γραφή, στην σύνθεση της θα μπουν χώρες με ορθό­δοξο πληθυσμό πολλών εκατομμυρίων.

Τι όμως θα σημαίνει για τις χώρες αυτές, ει­δικά για το θέμα της διατήρησης της πνευματικής, πολιτισμικής και θρησκευτικής τους ταυτότητας, μια ζωή, πού θα προσδιορίζεται από ξένα (για τις χώρες αυτές!) πρότυπα ήθους και αξιών; Φοβούμαι όμως, ότι αν η Ευρώπη, και ίσως και όλος ο κόσμος ενοποιηθούν με βάση μία και μόνη πολιτισμική και πολιτιστική βάση (=νόρμα), ίσως βέβαια τότε θα καταστή πιο εύκολη η διακυβέρνηση τους, ασφα­λώς όμως τότε δεν θα έχωμε πια καμμία προσθήκη και καθόλου αύξηση, ούτε στην ομορφιά της πολλα­πλότητας (=πλουραλισμού), ούτε πολύ περισσότερο σε ευτυχία για τους ανθρώπους.

2. Άλλα, εκτός από αυτό, γίνεται εντελώς φανερό, ότι σήμερα είναι εντελώς αδύνατο να υπάρ­ξει επέκταση του φιλελευθερισμού αμαχητεί (=χω­ρίς συγκρούσεις), ιδίως στις σφαίρες του κοινωνικού γίνεσθαι, σε Χώρες πού ως επί το πλείστον εμμένουν αυστηρά στις αξίες, πού παρέλαβαν από την εθνική και πνευματική - πολιτισμική τους παράδοση. Το φαινόμενο αυτό, στην Ανατολή είναι αρκετά φα­νερό- στην Δύση - λιγώτερο φανερό· παρ' όλο πού, και στο ένα μέρος και στο άλλο, κάνει αισθητή την παρουσία του.

2. Όμως, το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα επάνω στο θέμα αυτό είναι η ιστορία της ψήφισης του νέου νόμου της Ρωσσίας «περί ελευθερίας συνειδήσεως και θρησκευτικών Νομικών Προσώπων». Μέχρι τό­τε η Ρωσσία υπέφερε από μια άνευ προηγουμένου πολιτική καταπίεση. Χωρίς να γίνει ποτέ καμμία κανενός είδους σοβαρή διαμαρτυρία! Τώρα όμως:

  ο Πρόεδρος   Κλίντον και ο Καγκελάριος Κόλ απευθύνθηκαν στο Πρόεδρο Γιέλτσιν με επιστο­λές διαμαρτυρίας·

  ο πάπας Ρώμης απαίτησε από το Κρεμλίνο, να αναστείλει τον νέο νόμο περί ελευθερίας συνει­δήσεως·

  μέλη της Αμερικανικής Γερουσίας απεί­λησαν, ότι σε περίπτωση πού ο νόμος αυτός θα επιψηφισθή, θα επιβληθούν στην Ρωσσία «οικονο­μικά μέτρα».

3. Τί άραγε είχε συμβή; Γιατί κανένα άλλο ενδορωσσικό ζήτημα δεν προκάλεσε ποτέ τόσο αρ­νητική, σκληρή και ενορχηστρωμένη αντίδραση της Δύσης; Η αιτία είναι απλή. Ο νόμος μας περί ελευθερίας συνειδήσεως εκτιμήθηκε σαν μη συμ­βατός με το φιλελεύθερο πρότυπο, πού κυριαρχεί στην Δύση στην σφαίρα των δικαιωμάτων του άνθρωπου σχετικά με την θρησκεία. Με διακριτικό τρόπο απέσχαν από κάθε συμμετοχή στην γενική αύτη επίθεση εναντίον της χώρας μας, εναντίον χώρας ανεξάρτητης, για θέμα εσωτερικής νομικής ρύθμισης, μόνο μερικές από τις χώρες της Δύσης:

  μόνο εκείνες, στις όποιες, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει στην Ρωσσία, η Εκκλησία είναι ένας τομέας της κρατικής κυβερνητικής μηχανής·

  μόνο εκείνες, στις οποίες   η επίσημη αναγνώριση αιρέσεων ( = sectes) εξωτικών, εντελώς ξένων στην τοπική πολιτισμική τους παράδοση, πραγματοποιείται ανάλογα με το κατά που πάει ο πιο μεγάλος αριθμός προϋποθέσεων για ανα­γνώριση, και όχι όπως γίνεται στην Ρωσσία.

Στην ουσία λοιπόν, τότε ζητούσαν από την Ρωσσία κατά τρόπο τελεσιγραφικό, να κινηθή η διαδικασία δημιουργίας μιας εθνικής νομοθεσίας περί ελευθερίας συνειδήσεως, πού να είναι ανάλογη με τα «διεθνή», δηλαδή με τα δυτικά φιλελεύθερα πρότυπα!...

4. Ανάλογες συγκρούσεις μαρτυρούν σαφώς, ότι το φιλελεύθερο πρότυπο δεν είναι καθόλου τέλειο. Και μας το δείχνουν ξεκάθαρα, ότι το πιο πάνω θέμα μπορεί να εξηγηθή μόνο αν κανείς το δεχθή, ότι αποτελεί και έμμεση επιδίωξη πολιτικών στόχων, από τους οποίους τώρα μεν μπορούν να επισημαν­θούν πολλοί· αλλά ασφαλώς στο μέλλον θα προκύ­ψουν ακόμη περισσότεροι, αν δεν αρχίσει από σήμερα μία σοβαρή διαβούλευση γύρω από το, τί ρόλο μπορούν να παίξουν

  αφ' ενός ο φιλελευθερισμός,

  και αφ' έτερου η παράδοση,

στην διαμόρφωση βιώσιμων προτύπων δη­λαδή προτύπων, πού να αντέχουν στις προκλήσεις ενός όχι μόνο ευρωπαϊκού, αλλά και παγκόσμιου ολοκληρωτισμού.

Δ'

ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΜΑΣ

1.  Από αυτά, πού μέχρι τώρα είπαμε, συνάγεται ότι:

Στην συζήτηση γύρω από τον ρόλο ενός γενικού και παγκόσμια αποδεκτού πρότυπου πρέπει να μπορεί να ζητήσει, και από εδώ και πέρα να πάρει μέρος, όχι μόνο το κάθε πρότυπο πού προ­βάλλει αξίωση ότι είναι πιο φιλελεύθερο σε ό,τι έχει σχέση με τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του ανθρώπου, αλλά και κάθε άλλο, έφ' όσον πα­ράλληλα με την απαρίθμηση των δογματικών του αρχών θα έθετε κατά τρόπο οργανικό και αναμφίλεκτο σαν βάση το συμβατό του με τις εθνικοπολιτισμικές και θρησκευτικές αξίες και κατευθύνσεις των χωρών, πού θα το δεχθούν!

2.  Το ηθικό χρέος τόσο της μετακομμουνιστικής Ρωσσίας, όσο και άλλων χωρών πού ανήκουν στην εκκλησιαστικο-πολιτιστική παράδοση της Ορθοδοξίας, πρέπει τώρα να συνίσταται στο να παρουσιάσουν στην παγκόσμια κοινωνία την δική τους άποψη γύρω από το θέμα αυτό· και να την καλέσουν να επαναλάβει την σχετική συζήτηση μέσα στα πλαίσια των ιστορικών συνθηκών, όπως έχουν τώρα διαμορφωθή. Έχομε μπροστά μας πολλή και δύσκολη δουλειά, προκειμένου, πρώτα να διαμορφώσωμε και μετά να υποστηρίξωμε την θέση μας μπροστά στην παγκόσμια κοινή γνώμη, στον Ο.Η.Ε. και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς.

Στο σημείο αυτό ανεκτίμητο ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν οι προσπάθειες των Ορθοδόξων Εκκλησιών προ παντός μέσα στα πλαίσια του δια­λόγου με τις άλλες Εκκλησίες, χριστιανικές Ομολογίες και θρησκείες.

3. Επιτρέψατε μου, μετά από αυτά να ειπώ δύο λόγια για τον Οικουμενισμό. Είμαι βαθειά πεπεισμένος, ότι η αιτία της κρίσης του Οικουμε­νισμού σήμερα οφείλεται εν πολλοίς  στο ότι  δεν τα κατάφερε να καταλάβει ο ίδιος, τί βασική σημα­σία έχει η αποστολική παράδοση σαν βασική αρχή, κανόνας(=νόρμα) πίστεως. Η «αρχή» αυτή (η πα­ράδοση) πού σαν χρυσή κλωστή περνάει μέσα από την παγκόσμια ιστορία και ενώνει την εποχή των αποστόλων με την δική μας, μας προσδιορίζει κατά τρόπο πλήρη και εξαντλητικό την οδό ζωής και σωτηρίας του χριστιανού. Η περιθρίγκωση και η στερέωση του κανόνα της πίστεως είναι το κύριο χρέος της Ορθοδοξίας στον κόσμο, αφού η έκπτω­ση από την παράδοση αποτελεί αυτομάτως μια «έργω» (de facto) αναγνώριση της άποψης, ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει· (και ότι όλα είναι επιτρεπτά στον άνθρωπο).

4.  Η απόφαση μερικών χριστιανικών ομολογιών, να δεχθούν ιεροσύνη γυναικών και να ευλο­γούν γάμους ομοφύλων, κατ' ουσίαν δεν είναι παρά μια «εφαρμογή στην πράξη» του φιλελεύθερου προ­τύπου περί δικαιωμάτων του ατόμου και απεριό­ριστης θρησκευτικής του ελευθερίας. Είναι μία από τις πολλές περιπτώσεις, πού βλέπομε, να παραμε­ρίζεται ηθελημένα και σκόπιμα από την ζωή της σύγχρονης κοινωνίας o αποστολικός κανόνας πί­στεως και να μπαίνει στη θέση του το φιλελεύθερο πρότυπο.

5.  Η τραγωδία του σύγχρονου προτεσταντισμού έγκειται στο ότι: και την αποδέχθηκε την αντικατάσταση αύτη· και συνέργησε σ' αυτήν. Όμως αυτό τον οδήγησε, να χάσει την ομολογιακή του αυτοσυνειδησία· μέχρι σημείου μιας πλήρους διαλύσεως του μέσα στο σύστημα των αξιών του σύγχρονου κόσμου. Ακριβώς λοιπόν μέσα στην Οικουμενική Κίνηση και ιδίως στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών η τάση αύτη έγινε αισθητή στους ορθοδόξους. Κάνοντας λοιπόν διαμαρτυρίες εναντίον κάθε αποδοχής ιεροσύνης γυναικών και γάμου ομοφύλων, οι ορθόδοξοι διαμαρτύρονται εναντίον της τοποθέτησης, ότι το φιλελεύθερο πρό­τυπο, (πού όπως είναι γνωστό, έχει ρίζες μόνο χριστιανικές!), έχει(=μπορεί να έχει) προτεραιότητα, έναντι του κανόνα της παράδοσης της Εκκλησίας.

6. Στην κρίση του οικουμενισμού εφάνηκε ολο­κάθαρα η τάση της προτεσταντικής πλειοψηφίας, να έκμεταλλευθή την φιλελεύθερη ιδέα και να την χρησιμοποιήσει σαν την βασική και θεμελιώδη ιδέα, πού προσδιορίζει την οικουμενιστική ηθική   και πράξη· παράλληλα όμως έγινε αισθητή και η αδυ­ναμία του να καταλάβει, τι σημαίνει Παράδοση. Αυτό τον οδήγησε στο σημείο, ώστε, παρά τις οποί­ες επιτυχίες του στο επίπεδο επίτευξης κοινής συμ­φωνίας σε θέματα πίστεως, σήμερα Ορθόδοξοι και Προτεστάντες να ευρίσκωνται ενώπιον νέων διαιρέσεων, πού αιτία τους έχουν την σε κάποιο βαθμό «απολυτοποίηση» του φιλελεύθερου   προτύπου από την προτεσταντική θεολογία.

7. Πάντως δεν είναι σωστό, τις σοβαρές αυτές διαφορές και αντιθέσεις να τις θεωρεί κανείς αρκετή δικαιολογία για διακοπή κάθε διαλόγου και πολύ περισσότερο για θρησκευτική αποστασιοποίηση από την Δύση. Αντίθετα μάλιστα. Η Ορθόδοξη Εκ­κλησία της Ρωσσίας

  και έθεσε το ζήτημα, ότι ο σύγχρονος οικουμενισμός περνάει κρίση, με διαφάνεια και με πνεύμα αδελφικής ειλικρίνειας·

  αλλά και το βλέπει, ότι η συνέχιση του διαχριστιανικού διαλόγου μας δίνει την δυνατότητα να δώσωμε στον διαιρεμένο σύγχρονο χριστιανικό κόσμο μαρτυρία, για το πόσο θεμελιακή είναι ή σημασία του κανόνα της πίστεως, όπως μας τον παρουσιάζει η Αποστολική Παράδοση.

Πολύ καρποφόρος και αποδοτικός μπορεί να αποβή προς την κατεύθυνση αυτή ο διάλογος Ιδίως με την Ρωμαιο-Καθολική Εκκλησία, αφού αυτή δέχεται την Παράδοση σαν έναν από τους παρά­γοντες πού ρυθμίζουν την πίστη, σαν μια από τις πηγές της πίστης.

8. Οι μονοθεϊστικές θρησκείες

  μένοντας πιστές στην ιδέα ότι η πίστη τους είναι η σωστή και συνεπώς ότι πρέπει να διατηρήσουν την θρησκευτική τους ταυτότητα,

  και υπερασπίζοντας κατά τρόπο σκληρό τα δίκαια των πιστών τους (κάτι για το όποιο ομιλούν πολύ εύγλωττα τα σχετικά άρθρα της νομοθεσίας του Ισραήλ και των ισλαμικών χωρών!), είναι δυνατό να συμπράξουν με τους Ορθοδόξους στον διάλογο με εκείνους πού αμφισβητούν την αξία της Παράδοσης. Και για να μιλήσωμε με τα λόγια του Κάρλ Πόππερ, όλα αυτά τα πολυ­ποίκιλα έθνικο-θρησκευτικά πρότυπα, από την φύση τους δεν είναι καθόλου «εχθροί της ανοιχτής κοι­νωνίας», όπως προσπαθούν από καιρό σε καιρό να τα παρουσιάσουν, αλλά αντίθετα είναι αξία και κατάλληλα να γίνουν ουσιαστικοί παράγοντες στα­θερότητας και βιωσιμότητας της (=τής ανοιχτής κοινωνίας, του πλουραλισμού).

Ε'

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1. Αρκετά πια, το ότι κάθε τόσο μας ξεφουρνίζουν κατάμουτρα το δίλημμα: Η Ορθοδοξία, ή θα αλλάξει, ή θα απορριφθή από την παγκόσμια κοινότητα!

Όμως. Ψευδώνυμα κάνουν χρήση του ονόματος της! Συνήθως στο όνομά της μιλάει αποκλει­στικά και μόνο μία από τις επιζώσες μορφές κου­λτούρας, η δυτική· και συγκεκριμένα, η φιλελεύ­θερη! Αυτή μας αυτοσυνιστάται επίμονα σαν η πιο προοδευτική, σαν η πιο ανθρωπιστική, σαν η πιο σύγχρονη!

Παράλληλα όμως, ούτε η Ορθοδοξία, ούτε οι άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες το δέχονται, ότι το φιλελεύθερο, το λεγόμενο ανθρωπιστικό σύστημα αξιών, είναι ο μοναδικός κανόνας (η μοναδική νόρμα), πού εξασφαλίζει ομαλή συμβίωση στα άτο­μα και στις ανθρώπινες κοινωνίες.

Συνεπώς. Οι Εκκλησίες και οι θρησκευτικές κοινότητες έχουν χρέος να αντιδράσουν κατάλληλα, και στις θετικές, αλλά και στις φανερές αρνητικές πλευρές, δηλαδή σε όλες τις εκδηλώσεις, της υπό εξέλιξη διαδικασίας παγκοσμιοποίησης· δηλ. και στις ολοφάνερα αρνητικές της πλευρές, αλλά και σε εκείνες πού τώρα φαίνονται θετικές.

Έχομε διάθεση να καταλάβωμε τους άλλους. Άλλα έχομε και την αξίωση, και οι άλλοι να θέλουν, και να μας ακούνε, και να μας καταλαβαίνουν.

2. Παρ' ότι προερχόμαστε από μια θεοκεντρική πνευματική παράδοση, πού θεωρεί τον ανθρωπο­κεντρικό ουμανισμό σαν   μία ξένη κοσμοθεωρία, είμαστε πρόθυμοι να τον σεβαστούμε· όμως δεν θα μπορέσωμε ποτέ να τον δεχθούμε σαν μία απόλυτη και αναμφισβήτητη θετική αξία. Ξεκινάμε και εμείς από την θέση ότι τα πρότυπα, πού, είτε ηθελημένα - είτε μη ηθελημένα, συντείνουν στην κατάλυση του εθνικού πολιτισμού και της θρησκευτικής ταυ­τότητας των λαών, θα οδηγήσουν το πλήρωμα του κόσμου του Θεού σε μια ομοιομορφοποίησή του - ενοποίηση του· δηλ. και σε μια πτώχευση του· και τελικά, σε μια πλήρη καταστροφή του!

3. Η Ευρώπη με την παράδοση πού έχει σε πολιτισμική πολυμορφία, ανεκτικότητα και δημοσιότητα, θα μπορούσε να συμβάλει με την δική της ουσιαστική και αποφασιστική συμμετοχή στην διαδικασία της παγκόσμιας εναρμόνισης των θρη­σκευτικών, πολιτισμικών και κοινωνικο-πολιτικών παραδόσεων. Και οι χριστιανοί στο σημείο αυτό οφείλουν να διαδραματίσουν σπουδαίο ρόλο.

4. Πιστεύω, ότι όλοι εμείς με από κοινού προσπάθειες μας θα επιτύχωμε να βάλωμε τα θεμέλια μιας γνήσια πολυ-πολικής κοινωνίας, οικοδομημένης επάνω σε πρότυπα, πού, εξασφαλίζοντας τα δικαιώ­ματα και τις ελευθερίες των επί μέρους ατόμων, θα αγωνίζωνται,

  να διατηρήσουν και να διαφυλάξουν τις αξίες, πού ξεπρόβαλαν μέσα από τις θρησκευτικές τους παραδόσεις, επάνω στις οποίες είναι ριζωμένες·

  και όχι να τις διαλύσουν!

Γιατί μόνο μια τέτοια ρύθμιση θα μπορούσε να αποτελέσει λύση εναλλακτική (αλτερνατίβα) έναντι της δυσπιστίας, της έχθρας και του δίκαιου του ισχυρού πού επικρατεί σήμερα στις σχέσεις με­ταξύ των λαών.

«Ίνα ζώμεν και μη αποθάνωμεν, ημείς και συ και τα τέκνα ημών» (Γεν. 43,8).

Last modified on Wednesday, 08 August 2012 22:05
Zoiforos.GR

Latest from Zoiforos.GR

©2005-2016 Zoiforos.gr || Σχεδίαση - Ανάπτυξη Lweb.GR