«Αρχόντισσα του Βοσπόρου, δόξα του Βυζαντίου, έδρα του Οικουμενικού της Ορθοδοξίας θρόνου, πόλη της Αγίας Σοφίας, των Πατέρων και των Συνόδων, η Κωνσταντινούπολη διαχέει και σήμερα το φως του χιλιόχρονου βυζαντινού πολιτισμού σ' Ανατολή και Δύση».
Με αυτές τις φράσεις ο αγαπητός συνάδελφος και φίλος κ. Βασίλειος Στεργιούλης, πνευματικός άνθρωπος με προσφορά στην Ορθοδοξία και το Γένος, αρχίζει τον πρόλογο του στο υπέροχο βιβλίο του «Στην Πόλη και στην Αγιά Σοφιά».
Πρόκειται για ένα κομψότατο και άριστα διαρθρωμένο βιβλίο, πού παρουσιάζει σε σύντομες γραμμές την ιστορία και τη σημερινή κατάσταση της Κωνσταντινουπόλεως με αφορμή μια εκδρομή-προσκυνηματική επίσκεψη, πού πραγματοποίησε ο Χριστιανική Ένωση Επιστημόνων Λάρισας από 20-25 Αυγούστου 2012 στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό τα μέλη της να γνωρίσουν από κοντά «Ναούς, Μοναστήρια, Αγιάσματα και άλλα Ιερά και λοιπά αξιοθέατα της Πόλης, απομεινάρια του ελληνορθόδοξου Βυζαντίου».
Πράγματι ένα ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη δεν έχει την έννοια μιας συνηθισμένης ευκαιρίας ψυχολογικής εκτόνωσης ή μιας απλής τουριστικής περιήγησης, γιατί ο Πόλη των θρύλων και των ονείρων μας δεν είναι μια οποιαδήποτε πολιτεία. Είναι ο μήτρα από την οποία εκπορεύεται το Γένος, ο πρωτεύουσα του ελληνικού μεγαλοϊδεατισμού, ο καθέδρα της πνευματικότητας, ο ιερή κολυμβήθρα, μέσα στην οποία αναβαπτίζεται ο ελληνορθόδοξη συνείδηση.
Ο συγγραφέας περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τη διαδρομή του ταξιδιού από τη Λάρισα στην Κωνσταντινούπολη, δίδοντας, πέραν της γλαφυρής περιγραφής, πολύτιμα ιστορικά στοιχεία.
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει ο κ. Στεργιούλης στην Αγιά Σοφιά, για την οποία αφιερώνει γύρω στις σαράντα σελίδες και την οποία περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια. Στα γραφόμενά του διαπιστώνει κανείς τον πόνο και τον καημό πού αισθάνεται ο ορθόδοξος ρωμιός, όταν ατενίζει το λαμπρό αυτό μνημείο, πού είναι το σύμβολο και η ορατή έκφραση του βυζαντινού πολιτισμού.
«Είναι ο ναός-σύμβολο του ελληνισμού και της ορθοδοξίας. Ο ναός των ονείρων, των θρύλων και των δακρύων του ορθοδόξου μας Γένους». «Εδώ», γράφει ο συγγραφεύς, «τελέστηκαν κατανυκτικές παννυχίδες και ιερουργίες... πραγματοποιήθηκαν συνεδριάσεις Οικουμενικών Συνόδων, εψάλησαν εξόδιες ακολουθίες αυτοκρατόρων και πατριαρχών, έτρεξαν δάκρυα χαράς και λύπης ... Αισθήματα χαράς, θαυμασμού και περηφάνιας μας διακατέχουν για τον περίλαμπρο ελληνορθόδοξο βυζαντινό πολιτισμό, αλλά και πικρίας συγχρόνως για τη σημερινή κατάσταση του ναού. Και για το ότι δεν έχει αποδοθεί στην Ορθόδοξη λατρεία, αλλά παραμένει μουσείο...».
Στη συνέχεια ο συγγραφέας κάνει ωραιότατες περιγραφές του βυζαντινού Ιπποδρόμου της περιπλανήσεως στο Βόσπορο, του Φρουρίου της Ρωμυλίας, της Χρυσουπόλεως, της Προύσας, της Χαλκηδόνος, της Ελενουπόλεως, για να φθάσουμε στην εξωτερίκευση της βιωματικής εμπειρίας από τη Θεία Λειτουργία στον Πάνσεπτο πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου την ημέρα της αποδόσεως της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Με θλίψη ο συγγραφέας παρατηρεί: «Δεν χτυπούν όμως οι γλυκόλαλες καμπάνες. Ούτε βλέπουμε ανθρώπους να πηγαίνουν στους ναούς, όπως στην Ελλάδα. Η Μεγάλη Εκκλησία, όπως αποκαλείται το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν βρίσκεται στη βυζαντινή της δόξα και μεγαλοπρέπεια. Τελεί, όπως λέγεται, «εν αιχμαλωσία». Και συνεχίζει: «Ήρεμη, απλή, κατανυκτική η ατμόσφαιρα του ναού κατά τη θεία λειτουργία, αλλά με ελάχιστο, μηδαμινό σχεδόν εκκλησίασμα στην Πόλη ...Η απλότητα και η κατάνυξη της ιερουργίας ανακαλεί στη μνήμη το διήγημα του μεγάλου μας λογοτέχνη Αλέξανδρου Μωραϊτίδη «Η ανάστασις μιας ηττημένης πόλεως».
Παρόλο πού οι περιγραφές αυτού του τύπου απεικονίζουν μια σκληρή πραγματικότητα, πού ματώνει την καρδιά κάθε ευαίσθητου ρωμιού, το Οικουμενικό Πατριαρχείο συνεχίζει αγέρωχο την μακραίωνη ιστορική του παρουσία. Εκεί η κανδήλα του πάνσεπτου Πατριαρχικού Ναού παραμένει άσβεστη και τα δικηροτρίκηρα του Οικουμενικού Πατριάρχου είναι πάντα υψωμένα «δίκην σημαίας μη υποστελλομένης» για τον φωτισμό και την ευλογία «των εγγύς και των μακράν». Εκεί χτυπάει ακόμα η καρδιά του Γένους. Άλλωστε για τα μεγάλα θέματα δεν έχει λόγο η ανθρώπινη λογική, γιατί την Εκκλησία και την Ιστορία διευθύνει και κατευθύνει ο Κύριος της Ιστορίας και του κόσμου, ο ενανθρωπήσας Λόγος του Θεού, ο οποίος για όλα τα πράγματα έχει τον τελικό λόγο.
Πριν λίγα χρόνια ο σημερινός Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ο Α' σε περισπούδαστη ομιλία του την Κυριακή της Ορθοδοξίας είχε διακηρύξει προς κάθε κατεύθυνση: «... Ο πανίερος οικουμενικός θρόνος είναι αμετακίνητος εις τον αιώνα, ως θεοφύλαχτος και θεοσκέπαστος και θεοφρούρητος. Ο δρόμος του είναι ανυποχώρητος. Το ιστορικόν και ηθικόν χρέος του τόσον βαρύ, ώστε να τον καθηλώνει εδώ, εις την Πόλιν αυτήν, την οποίαν οριοθέτησαν οι άγγελοι, ύμνησαν οι λαοί και αι φυλαί, θα εορτάζει πάντοτε την Κυριακήν της Ορθοδοξίας το οικουμενικόν μας Πατριαρχείον, το όποιον είναι και θα παραμείνει η κεφαλή και η καρδιά της Ορθοδοξίας ... Ο Οικουμενικός Πατριάρχης της Ορθοδοξίας θα μείνει εδώ «και μόνος και μετά πολλών», δια να προεξάρχει της ιεράς συλλειτουργίας της Κυριακής της Ορθοδοξίας και να λιτανεύει τας ιεράς εικόνας εις τον αυλόγυρον του Πατριαρχείου του, δια να αισθητοποιήται η νίκη του πνεύματος της Ορθοδοξίας, αυτού του πνεύματος του ζωοποιού, το όποιον ενσυνειδήτως εβίασε και αριστοτεχνικώς ηρμήνευσεν ο θρόνος Του άπ' αρχής και μέχρι σήμερον».
Γενικά το βιβλίο του αγαπητού κ. Βασιλείου Στεργιούλη «Στην Πόλη και στην Αγιά Σοφιά» είναι ένα καλογραμμένο, καλαίσθητο και άριστα επιμελημένο βιβλίο. Οι πολύ καλές και άριστα τυπωμένες έγχρωμες φωτογραφίες αισθητοποιούν κατά τον καλύτερο τρόπο το περιεχόμενο του βιβλίου. Εκείνο όμως πού το διακρίνει από τα παρόμοια ταξιδιωτικού τύπου βιβλία είναι το στοιχείο της βιωμένης αμεσότητας, γιατί αποτελεί μια κατάθεση ψυχής του συγγραφέα, πού διακρίνεται για την αγάπη και την αφοσίωση του στη Μεγάλη Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως και τη ματωμένη ρωμιοσύνη. Από την αρχή μέχρι το τέλος ο αναγνώστης διακρίνει έναν έντονο μεταβυζαντινό νόστο, πού συγκλονίζει την ψυχή κάθε ευαίσθητου βυζαντινολάτρη. Ο Βασίλειος Στεργιούλης δεν καταγράφει ψυχρά την Ιστορία και τα αξιοθέατα της Πόλης, αλλά τα σχολιάζει και τα προσεγγίζει βιωματικά. Δίνει τον καλύτερο εαυτό του για να παρουσιάσει «τον οφθαλμό της οικουμένης, το παγκόσμιον άκουσμα, το υπερκόσμιον θέαμα, τον ποδηγόν της οικουμένης, του λόγου το μέλημα και του καλού παντός ενδιαίτημα».
Τελειώνοντας δεν έχω παρά να συγχαρώ από καρδιάς τον λίαν μας αγαπητό συγγραφέα του βιβλίου για το λαμπρό πνευματικό έδεσμα πού μας παρέθεσε, να του ευχηθώ υγεία και δύναμη για να συνεχίσει το μεγάλο πνευματικό έργο πού επιτελεί στην θεσσαλική πρωτεύουσα και όχι μόνον και να προτρέψω τους αναγνώστες μας να διαβάσουν οπωσδήποτε το υπέροχο αυτό βιβλίο, πού θα τους φέρει σε επαφή με την ανεπανάληπτη Κωνσταντινούπολη, πού είναι και θα παραμείνει η πλέον φωτεινή εστία ελληνικότητας, από την οποία θα εκπορεύονται στους αιώνες των αιώνων η μοναδικότητα της ορθοδοξίας και το έκπαγλο φως του ελληνισμού.
Μιχ. Τρίτου Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.
Από το περιοδικό «Κοινωνία» της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων, τεύχος 2, Απρίλιος – Ιούνιος 2013