από την εφημερίδα «Κόσμος του Επενδυτή»,

Σάββατο 9 - Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2010

Ιερά Σύνοδος - Το νέο «στίγμα»

·         Η ατζέντα του αρχιεπισκόπου για τις σχέσεις με το κράτος, τα οικονομικά και τον εκσυγχρονισμό της Εκκλησίας

·         Οι σχέσεις με τον Γ. Παπανδρέου και οι προθέσεις   για δημιουργία επιτελείου μοντέρνων στελεχών στο εκκλησιαστικό σώμα.

***

Οι κατευθύνσεις που έχει στο μυαλό του ο κ. Ιερώνυμος -και αντανακλώνται στο έργο των έξι επιτροπών- και επιδοκίμασε πρόσφατα η Ιεραρχία έχουν συζητηθεί, εκεί που εφάπτονται (με υλοποίηση συγκεκριμένων επίσης προτάσεων) στο πλαίσιο των επαφών που είχε και με κυβερνητικά στελέχη

***

Την προσεχή Τρίτη, στο πλαίσιο των εργασιών της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου, αρχίζει ένα «πρόγραμμα 100 ημερών» με στόχο μια άμεση, ουσιαστική, πολυεπίπεδη αναδιοργάνωση της Εκκλησίας, που φιλοδοξεί να περιορίσει σε πρώτη φάση αγκυλώσεις δεκαετιών.

Αιχμή του, η αξιοποίηση, στην πράξη, των πορισμάτων έξι επιτροπών, που θα οριστούν στις συνεδρίες της ΔΙΣ, τα οποία θα αποτελέσουν ταυτόχρονα και τη βάση των θέσεων της Εκκλησίας στον διάλογο, τη συνεργασία και γενικότερα τις σχέσεις με την πολιτεία. Οι άξονες του αντικειμένου των επιτροπών αυτών αποτελούνται από ένα τρίπτυχο που επικεντρώνεται: πρώτον, στο αναπτυξιακό-φιλανθρωπικό έργο με όρους διαφάνειας-λογοδοσίας και αφού προηγηθεί πλήρης καταγραφή-αποτίμηση των οικονομικών-περιουσιακών στοιχείων δεύτερον, στη διαμόρφωση, έπειτα από επιμόρφωση-κατάρτιση, ενός σώματος εκκλησιαστικών στελεχών, κληρικών και λαϊκών τρίτον, στο άνοιγμα στην κοινωνία μέσα από μια δυναμική, θεολογικής-ποιμαντικής-πολιτισμικής υφής, που εδράζεται στη μακραίωνη εκκλησιαστική παράδοση. Μια πρώτη γεύση του έργου αυτού θα φανεί στη συνεδρία της Ιεραρχίας που αναμένεται να συνέλθει το τρίτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου, οπότε θα γίνει και η εκλογή του νέου μητροπολίτη Λαγκαδά.

Επιτόπια έρευνα

Ειδικότερα, το χρονικό διάστημα που πέρασε από την εκλογή του μέχρι σήμερα ο αρχιεπίσκοπος προχώρησε σε μια πλειάδα «ερευνών» που συνοδεύτηκαν από επιτόπιες επισκέψεις, μέσα από τις οποίες θέλησε να συλλέξει με προσωπική τεκμηρίωση τα στοιχεία. Το μη θορυβώδες του έργου αυτού έδωσε τροφή για μια κριτική (καθυστέρηση, ανυπαρξία κ.λπ.) που εκ πρώτης όψεως φαινόταν ορθή (αν και συχνά αφελής), για όποιον όμως δεν γνώριζε τα πραγματικά εσωτερικά δεδομένα, με πρώτη αιχμή την «καμένη γη» (με αρκετά υποστρώματα), χωρίς ίχνος υπερβολής (τα στοιχεία υπάρχουν, ένα μικρό τμήμα έχει δει το φως της δημοσιότητας), που παρέλαβε. Η προσπάθεια αντιμετώπισης, λόγω του εύρους και των πολυδαίδαλων μηχανισμών-αγκυλώσεων (στην οποία υπήρχε και εμπλοκή πολιτικών), συνάντησε πολλές δυσκολίες, οδήγησε σε ορισμένες λανθασμένες κινήσεις-επιλογές.

Τα θέματα που προέκυψαν (με αφορμή το ζήτημα της φορολόγησης) μετά την αλλαγή στο πολιτικό σκηνικό, υπό προϋποθέσεις, μπορεί να λειτουργήσουν ευεργετικά για την Εκκλησία. Η «χημεία» που φαίνεται να υπάρχει μεταξύ του κ. Ιερώνυμου και του πρωθυπουργού -και έχει εξειδικευτεί σε ένα πλαίσιο συνεργασίας, που έχει καταγράψει και εποπτεύει προσωπικά και ο κ. Παπανδρέου- δεν εστιάζεται σε κάποια πασοκική -σε αντίθεση με κάποια νεοδημοκρατική-διάσταση, όπως ορισμένοι κοντόφθαλμοι νομίζουν. Το αντίθετο είχε συμβεί με τον τέως πρωθυπουργό (ανεξάρτητα από την όποια προσωπική βούληση του κ. Καραμανλή), από τον οποίο και τους άμεσους συνεργάτες του Μεγάρου Μαξίμου έμεινε απογοητευμένος ο αρχιεπίσκοπος, οι επιδιώξεις του οποίου παραμένουν ακριβώς οι ίδιες.

Οι συγκεκριμένες κατευθύνσεις που έχει στο μυαλό του ο κ. Ιερώνυμος -και αντανακλώνται στο έργο των έξι επιτροπών- και επιδοκίμασε πρόσφατα η Ιεραρχία έχουν συζητηθεί, εκεί που εφάπτονται (με υλοποίηση συγκεκριμένων επίσης προτάσεων) στο πλαίσιο των επαφών που είχε και με κυβερνητικά στελέχη (αναφέρουμε ενδεικτικά τους κ. Πάγκαλο, Πα-πακωνσταντίνου, Ραγκούση, Χρυσοχοΐδη και φυσικά την κυρία Διαμαντοπούλου). Το ίδιο ισχύει, εισερχόμενοι στο «δια ταύτα», και για τη σαφή οριοθέτηση των «κόκκινων γραμμών» με την πολιτεία, με βασικό άξονα τους διακριτούς ρόλους των δύο πλευρών. Το έργο αυτό, έκτων πραγμάτων το πιο καυτό, θα επωμιστούν οι δύο επιτροπές, για τον προσδιορισμό των ρόλων Εκκλησίας - κράτους η πρώτη (όπου συνοδικός σύνδεσμος έχει οριστεί ο μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος), και για τα οικονομικά και την περιουσία η δεύτερη (συνοδικός σύνδεσμος ο μητροπολίτης Ελασσώνος Βασίλειος). Στις επιτροπές αυτές, κατά τις πληροφορίες, αναμένεται να περιληφθούν οι έμπειροι μητροπολίτες Φιλίππων Προκόπιος και Ιωαννίνων Θεόκλητος, και όχι μόνο, ενώ θα υπάρξει και επιστημονική-τεχνοκρατική κάλυψη από λαϊκά μέλη. Πρώτο μέλημα των επιτροπών, τίποτε άλλο -«τι έχουμε»- από την καταγραφή, την αποτίμηση, ένα σοβαρό και αξιόπιστο (εν αρχή σε εσωτερικό επίπεδο, αλλά και προς την πολιτεία και τους πολίτες εν τέλει) corpus στοιχείων. Για τα ζητήματα αιχμής, ήδη υπάρχουν σε γενικές γραμμές κάποιες θέσεις. Το ζήτημα της φορολόγησης, για παράδειγμα, για το οποίο δεν υπάρχει αντίρρηση, συνδέεται άρρηκτα με αυτό του φιλανθρωπικού έργου, τα περίπου 100 εκατ. που δαπανά ετησίως η Εκκλησία για τη διαχείριση δεκάδων κοινωφελών ιδρυμάτων των μητροπόλεων. Μια επισήμανση εδώ, όταν μιλάει ο αρχιεπίσκοπος για φιλανθρωπικό έργο (όπως αυτό π.χ. των μητροπόλεων Σπάρτης, Ηλείας και βεβαίως του ιδίου στη μητρόπολη Θηβών) δεν εννοεί, όπως εξηγείται, εικονικό φιλανθρωπικό έργο, γιατί υπάρχει και αυτό (και ορισμένες κριτικές που του ασκούνται από αρχιερείς έχουν να κάνουν και με αυτή τη διάσταση, της μη τάραξης των υδάτων), όπως προκύπτει από -και πρόσφατους- ελέγχους των αρμοδίων ελεγκτικών οργάνων της πολιτείας. Ένα δεύτερο παράδειγμα αφορά το μη θιγόμενο αυτοδιοίκητο της Εκκλησίας, που δεν αναιρεί η εύλογη ανάγκη εκσυγχρονισμού κάποιων διατάξεων. Για ζητήματα όπως αυτό με τις προσλήψεις των εκκλησιαστικών υπαλλήλων μέσω ΑΣΕΠ έχει βρεθεί ήδη φόρμουλα εναρμόνισης με το θεσμικό πλαίσιο του Ανωτάτου Συμβουλίου, μέσα από την τροποποίηση κάποιων κανονισμών. Ένα τρίτο, η περιουσία -με πλείστα όσα νομικά όπλα εγχώριου και διεθνούς δικαίου-, συνδέεται άμεσα με το χρόνιο ζήτημα των καταπατήσεων και των υπέρ της Εκκλησίας πολλών δικαστικών αποφάσεων που παραμένουν, με ευθύνη της πολιτείας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ανεκτέλεστες.

Σαθρό καθεστώς

Όλα αυτά θα είχαν τεθεί σε άλλες βάσεις εάν δεν σκόνταφταν σε εγγενείς, δομικού χαρακτήρα, αδυναμίες -εν πολλοίς «ανορθόδοξες», αφού το συνοδικό πολίτευμα αποτελεί μια ιεραρχική μεν, αλλά διαρκή οργανική, αρμονική ώσμωση από τα πάνω προς τα κάτω και ανάποδα-, τις οποίες εκμεταλλεύθηκαν -και εξακολουθούν, εννοείται- διάφοροι επιτήδειοι λόγω έλλειψης ενός ειδικευμένου, καταρτισμένου εκκλησιαστικού ανθρώπινου δυναμικού, κληρικών και λαϊκών. Και στο σημείο αυτό όσοι αντιδρούν στην ουσία επιζητούν τη διαιώνιση πτυχών ενός σαθρού καθεστώτος σε επίπεδο κεντρικής και περιφερειακής διοίκησης. Ένα καθεστώς που καλύφθηκε μέσα από την ιδιόμορφη ασυλία -που ενίσχυε ο παραδοσιακός σεβασμός- του «τιμημένου ράσου», ένα ιδιότυπο άβατο υπό τον θεσμικό μανδύα του αυτοδιοίκητου.

Οι υπόλοιπες τέσσερις επιτροπές (κοινωνικό έργο, παιδεία-νεότητα, εκκλησιαστική εκπαίδευση-κλήρος, πολιτισμός-νέες τεχνολογίες) αλληλοσυνδέονται (όπως όλες οι επιτροπές που θα είναι σε επαφή μεταξύ τους, ώστε να βγει ένα συνολικό αποτέλεσμα) ακριβώς με τη διαμόρφωση ενός σώματος στελεχών, με υψηλού επιπέδου κατάρτιση-επιμόρφωση. Ο σκοπός αυτός εντάσσεται σε μια αντίληψη «δια βίου μάθησης», εξ ου και το ομώνυμο -και Θρησκευμάτων- υπουργείο Παιδείας θα συνδράμει μέσα από το ΕΣΠΑ (προφανώς, δεν μιλάμε για προγράμματα... αρπακτικού χαρακτήρα, αλλά για την ενίσχυση της θεμελίωσης μιας ποιοτικής, στέρεης βάσης με δυναμική).

Είναι ευνόητο ότι η προσπάθεια αυτή μπορεί να αποτύχει, ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη. Ωστόσο, ο κούκος οφείλει να κάνει το καθήκον του, υπακούοντας σε έναν ανώτερο ρυθμό. Που σημαίνει απτώς ότι η αρχιεπισκοπή οφείλει να δώσει το παράδειγμα, κάτι που είναι ήδη γεγονός εάν εξετάσει κανείς το εν εξελίξει (με επτά, αρκετά πρωτοποριακά και σε πολιτικό επίπεδο για τη χώρα, έργα πνοής έτοιμα -κοινωνικού, προνοιακού, επιμορφωτικού, ποιμαντικού, πολιτιστικού χαρακτήρα-, ανάμεσα στα οποία και οι κατασκηνώσεις, για παιδιά και γονείς, που θα λειτουργήσουν για πρώτη φορά τον Ιούνιο στην Πάρνηθα), αλλά ήδη ορατό (για όσους πέρασαν από την οδό Αγίας Φιλοθέης) «εργοτάξιο», που δεν είναι βιτρίνα, αλλά υπαγορεύεται από μια συγκεκριμένη στρατηγική (που αντανακλάται στο παλαιότερο παράδειγμα της Μητρόπολης Θηβών) και αποτελεί μια μικρογραφία των προαναφερθέντων.

Πίσω από αυτά δεν κρύβεται προφανώς η δια των χαπιών καταστολή (κυκλοφορούν και κάτι τέτοια, σε επίπεδο σωματειακού ποδοσφαιρικού πρωταθλήματος), αλλά το ιδιότυπο κράμα αρβανίτικης εμμονής και χαμηλού προφίλ. Κάτι το οποίο παρεξηγείται (ή αξιοποιείται), μη λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν πρόκειται για κάποιον άπειρο αρχιερέα, ο οποίος δεν γνωρίζει από διοίκηση (σαράντα χρόνια στο κουρμπέτι) ή με ποιον έχει σφυρηλατήσει σχέσεις συνεργασίας και εμπιστοσύνης εδώ και δεκαετίες.

Αρκετά εκ των προαναφερθέντων θα συζητηθούν στο τέλος Φεβρουαρίου οπότε αναμένεται να συνέλθει η Ιεραρχία, στην οποία θα συνεχισθεί η συζήτηση επί των θεμάτων (οικονομικά, καύση νεκρών κ.ά.) που δεν αναπτύχθηκαν τον Οκτώβριο (ανάμεσα στα οποία και η καλοκαιρινή υπόθεση της πώλησης του οικοπέδου στη Βουλιαγμένη, που άφησε σκιές, αλλά και διδαχές για τον αρχιεπίσκοπο). Τότε θα πραγματοποιηθεί και η εκλογή στη χηρεύουσα Μητρόπολη Λαγκαδά, για την οποία έχουν εκδηλωθεί μέχρι στιγμής πέντε υποψηφιότητες (πολύ νωρίς για ονόματα ακόμη). Στο μεσοδιάστημα, και όχι μόνο, ο κ. Ιερώνυμος φέρεται αποφασισμένος να συνεχίσει τις βραδινές ακολουθίες στο μικρό εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου -«επί πτίλων αύρας νυκτερινής»-, στο οποίο λειτουργούσε με τους ανέστιους ο Άγιος παπα-Νικόλας ο Πλανάς και έψελναν οι δύο Αλέξανδροι (99 χρόνια πριν από λίγες ημέρες, του χρόνου τα εκατοντάχρονα του Παπαδιαμάντη), ο ένας εκ των οποίων φρόντισε με απαράμιλλο τρόπο να διακωμωδήσει τις διάτρητες αρχιερατικές, κληρικές και λαϊκές ηγεμονίες.