Αυτό ισχύει και για τη δική μας Εκκλησία, την Εκκλησία της Ελλάδος, όπως είναι διοικητικά συγκροτημένη από τις Μητροπόλεις της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος και τις Μητροπόλεις που ανήκουν πνευματικώς στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Λόγω αυτής της ιδιαίτερης σημασίας που έχει το θέμα για τη ζωή ολόκληρης της Εκκλησίας μας —φυσικά, και κάθε κενής Μητροπόλεως που πρόκειται να πληρωθεί—, ανάλογη σημασία προσλαμβάνει και ο τρόπος, η διαδικασία εκλογής των νέων Ιεραρχών.
Το πρώτιστο και πλέον υπεύθυνο καθήκον των επισκόπων είναι η ανάδειξη δια της ψήφου τους των νέων συνεπισκόπων τους.
Εξ αφορμής του γεγονότος ότι έχουμε σήμερα δύο κενές Μητροπόλεις (Φωκίδος και Ιωαννίνων) και το σώμα της σεπτής Ιεραρχίας θα κληθεί είτε εκτάκτως είτε το αργότερο τον Οκτώβριο κατά την τακτική σύγκληση του σώματος να προβεί στην πλήρωση των κενών τούτων Μητροπόλεων, ας μου επιτραπεί να διατυπώσω ορισμένες σκέψεις μου γύρω από το ζήτημα της εκλογής των Μητροπολιτών.
* * *
Η διαδικασία εκλογής Μητροπολιτών καθορίζεται από τον ισχύοντα Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας, τον Νόμο 590/1977 στο Ζ’ κεφάλαιό του και στα άρθρα 24-26 (ανάλογες ρυθμίσεις περιείχαν και παλαιότεροι καταστατικοί νόμοι).
Οι διατάξεις αυτές ακολουθήθηκαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων 37 ετών ισχύος του Καταστατικού Χάρτου, μία σχετικώς μακρά περίοδο, κατά την οποία υπηρέτησαν την Εκκλησία μας τρεις Αρχιεπίσκοποι (οι μακαριστοί Σεραφείμ και Χριστόδουλος και ο Μακαρ. κ. Ιερώνυμος Β’).
Καταγράφοντας συνοπτικά τις εντυπώσεις που άφησαν και τα σχόλια που διατυπώθηκαν για τις περισσότερες εκλογές που διενεργήθηκαν τα τελευταία σαράντα χρόνια, μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής αρνητικά σημεία:
1. Οι άνθρωποι της Εκκλησίας (κληρικοί και λαϊκοί) αλλά και η κοινή γνώμη ευρύτερα αμφιβάλλουν αν και κατά πόσον οι επίσκοποι ψηφίζουμε τους νέους συνεπισκόπους μας ενεργώντας ανεπηρέαστα, κατά συνείδησιν και υπό την επιστασία του Αγίου Πνεύματος. Το φαινόμενο θα πρέπει να μας ανησυχήσει, διότι αυτό που εν τέλει διακυβεύεται είναι το κύρος του επισκοπικού σώματος και η ιεραρχική δομή της Εκκλησίας μας.
2. Ο αποφασιστικός παράγων για την προβολή ενός υποψηφίου (πράγμα το οποίο προδικάζει και το αποτέλεσμα μιας εκλογής) είναι η βούληση του εκάστοτε Αρχιεπισκόπου. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε αρχιερατική εκλογή και πολύ-πολύ νωρίς οι ενδιαφερόμενοι η οι υποστηρικτές τους επιδιώκουν να αποσπάσουν την έγκριση του Αρχιεπισκόπου. Φτάσαμε στο σημείο ακόμη κι εμείς οι Μητροπολίτες να ομιλούμε, ότι ο τάδε «έχει» η «έλαβε το χρίσμα» και ο άλλος «δεν το έχει» η «δεν το έλαβε»! Ανάλογα και εξίσου λυπηρά και τα σχόλια για «Βολιώτες» Ιεράρχες παλαιότερα και για «Βοιωτούς» σήμερα.
3. Στις αρχιερατικές εκλογές μας σπάνια λαμβάνεται υπ᾽ όψιν από την Ιεραρχία η επιθυμία των τοπικών κοινωνιών για το πρόσωπο του νέου ποιμένος τους. Εκλέγουμε και αποστέλλουμε συχνά Ιεράρχες παντελώς αγνώστους στις Μητροπόλεις που θα ποιμάνουν, όταν μάλιστα στις Μητροπόλεις αυτές συμπίπτει να διακονούν λαμπροί αρχιμανδρίτες για την εκλογή των οποίων μας παρακαλούν κληρικοί και λαϊκοί των περιοχών αυτών. Ως εκ τούτου είναι πολύ φυσικό οι κληρικοί αυτοί να απογοητεύονται από τη στάση μας, και νεώτεροι κληρικοί να μη θέλουν να υπηρετήσουν στην επαρχία. Προτιμούν το κέντρο και τις κεντρικές εκκλησιαστικές υπηρεσίες για να μπορέσουν να αναδειχθούν ευκολώτερα και γρηγορώτερα.
* * *
Τι πρέπει να γίνει;
Είναι ανάγκη —αίτημα του πληρώματος της Εκκλησίας αλλά και κάθε καλής θελήσεως ανθρώπου— να αποκαταστήσουμε την ιερότητα και το κύρος των επισκοπικών εκλογών μας.
Να αναζητήσουμε τρόπους που να πείθουν όλους —ακόμη κι εμάς τους ίδιους—, ότι ψηφίζοντας ενεργούμε πράγματι εν Αγίω Πνεύματι.
Να περιορίσουμε ο,τι είναι (η ο,τι φαίνεται ότι είναι) ανθρώπινο και να αφήσουμε χώρο για να ενεργεί και το Πνεύμα το Άγιο. Σεβάσμιοι και εγκρατείς αδελφοί Ιεράρχες κατά καιρούς κατέθεσαν τον προβληματισμό τους και διετύπωσαν σχετικές προτάσεις.
Αυτό έκανε και ο νυν Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος. Ως μητροπολίτης Θηβών επέκρινε αρνητικά φαινόμενα παλαιοτέρων εκλογών και υπερθεμάτιζε για την ανάγκη αλλαγής του συστήματος.
Παρήλθε ήδη πενταετία από την εκλογή του ως Αρχιεπισκόπου και ακόμη περιμένουμε.
(Ας γνωρίζει πάντως —και το λέμε με πολύ σεβασμό και αγάπη προς το πρόσωπό του— ότι η αλλαγή επί τα βελτίω του τρόπου των αρχιερατικών εκλογών και μόνο αρκεί για να του εξασφαλίσει θέση μεταξύ των μεγάλων Αρχιεπισκόπων).
* * *
Τι μπορεί να γίνει γρήγορα και εύκολα; Με τροποποίηση του άρθρου 25 του Καταστατικού μας Χάρτου (που πιστεύω ότι θα την ψηφίσουν όλες οι πτέρυγες της Βουλής) να προβλέπεται ότι από τους τρεις υποψηφίους που πλειονοψήφισαν στο «τριπρόσωπο», στη συνέχεια ο νέος Μητροπολίτης εκλέγεται δια κληρώσεως.
Ο τρόπος αυτός, αποστολικός στην προέλευση (βλ. Πραξ. 1, 21-26), συνδυάζει άριστα και την ενεργό και υπεύθυνη συμμετοχή ημών των επισκόπων στον καταρτισμό δια της ψήφου μας του «τριπροσώπου» (πράγμα που δεν γίνεται σήμερα, αφού οι πάντες γνωρίζουν από καιρό ποιός έχει ήδη προκριθεί —είναι γνωστή η έκφραση «για παραγέμισμα» για τους άλλους δύο υποψηφίους του τριπροσώπου) και αφήνει χώρο να δράσει θαυμαστώς και το Άγιο Πνεύμα.
Έτσι, περιορίζεται η δυνατότητα του εκάστοτε Αρχιεπισκόπου να ελέγχει το αποτέλεσμα της εκλογής (αλλά και οι φορτικές πιέσεις που του ασκούνται από διαφόρους υπέρ του υποψηφίου της προτιμήσεώς τους) και υποχρεώνει εμάς τους Ιεράρχες στο να καταρτίζουμε δια της ψήφου μας το «τριπρόσωπο» με αίσθημα ευθύνης και αξιοκρατικά κριτήρια, αφού τελικά ένας από τους τρεις που θα συμπεριληφθούν σ᾽ αυτό πρόκειται να επιλεγεί με την κλήρωση νέος Μητροπολίτης της κενής Μητροπόλεως.
Οι καιροί ου μενετοί. Το πλήρωμα της Εκκλησίας μας περιμένει η μάλλον απαιτεί πολλά από εμάς τους επισκόπους της. Ιερή υποχρέωσή μας να μην το απογοητεύουμε.
Η συναίσθηση της επισκοπικής μου ευθύνης με ώθησε να γράψω τα όσα εξέθεσα παραπάνω.
Μακάρι άλλοι αδελφοί, σοφότεροι και ικανότεροι, να προτείνουν ακόμη καλύτερες λύσεις.
Αυτό πάντως που επιβάλλεται είναι να μην καθυστερήσουμε και άλλο στην αντιμετώπιση του φλέγοντος αυτού ζητήματος.
Του Σεβ. Μητροπολίτη Νέας Σμύρνης κ. Συμεών