Ζωηφόρος

Εθνικισμός και ρομαντισμός, του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Ανθίμου,

Εθνικισμός και ρομαντισμός

του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Ανθίμου

από την εφημερίδα ««Καθημερινή της Κυριακής», 13 Φεβρουαρίου 2011

Ἀνέγνωσα καὶ ἐθαύμασα τὸ ἄρθρο «Περὶ Ἐθνικισμοῦ» τοῦ ὁμοτ. πανεπιστημιακοῦ καθηγητοῦ κ. Θάνου Βερέμη στὴν «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ τῆς ΚΥΡΙΑΚΗΣ» τῆς 6-2-2011, καὶ ἀπὸ τὸ κείμενο αὐτὸ πῆρα τὴν ἀφορμὴ γιὰ νὰ διατυπώσω κάποιες σκέψεις ἐπάνω σ’ αὐτὸ τὸ ἐπίμαχο θέμα. Ὁ θαυμασμός μου γιὰ τὸ ἄρθρο τοῦ κ. Θ.Β. εἶναι εἰλικρινὴς καὶ ἀφορᾷ κυρίως στὴ σαφήνεια τῶν ἀπόψεων τοῦ κ. καθηγητοῦ, στὴ δημοτικὴ καθαρότητα τοῦ λόγου του καὶ τὴν ἰσχυρὴ διαπραγμάτευση τοῦ θέματός του σὲ ἕνα κείμενο περιωρισμένης ἐκτάσεως. Ὁμολογῶ ὡς ἐκ τούτου ὅτι μοῦ ἔφερε στὸ νοῦ μου τοὺς μακαριστοὺς καθηγητές μου στὴ Φιλοσοφικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, Ἰωάννη Σταματάκο, Ἰωάννη Θεοδωρακόπουλο, Κων. Βουρβέρη, Νικ. Τωμαδάκη, Νικ. Βλάχο, Σπυρ. Μαρινᾶτο, τὸν ἀκαδημαϊκὸ Διονύσιο Ζακυθηνό, καὶ τόσους ἄλλους, ποὺ μᾶς ἐμόρφωσαν στὰ νειᾶτα μας μὲ τὴν ἑλληνικὴ γνώση καὶ τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, χωρὶς νὰ ἀπαρνηθοῦν τὴν θύραθεν παιδεία.

Ὁ καθηγητὴς κ. Θ.Β. σημειώνει ὅτι «ὁ ἐθνικισμὸς ποὺ γνωρίζομε σήμερα δὲν ἔχει σχέση μὲ ἐκεῖνον ποὺ δημιούργησε ὁ γαλλικὸς ὀρθολογισμός». Οἱ Γάλλοι ἐπεδίωκαν ἐδαφικὲς καὶ πολιτικὲς διεκδικήσεις. Καὶ στὴ συνέχεια «ὁ ἐθνικισμὸς σταδιακὰ μεταλλάχτηκε σὲ προϊὸν τοῦ ῥομαντισμοῦ». Ἐδῶ ἀνοίγεται ἄλλο μεγάλο κεφάλαιο περὶ τοῦ ῥομαντισμοῦ, ποὺ δὲν μποροῦμε ἐδῶ νὰ προσεγγίσωμε, ποὺ ὅμως ἐπηρέασε τοὺς Γάλλους γιὰ νὰ ἀπομακρύνουν ὅ,τι ἦταν γερμανικὸ σ’ αὐτούς, ἐνῶ οἱ Πρῶσοι ἀνεζήτησαν τὴν γερμανικὴ καθαρότητα. Στὴ συνέχεια ὁ κ. Θ.Β. μᾶς ξαφνιάζει μὲ μιὰ ἀναφορὰ στὸν Κωνσταντῖνο Παπαῤῥηγόπουλο, τὸν ἱστορικὸ ποὺ τιμᾶ καὶ σέβεται ἀείποτε ὁλόκληρη ἡ ἑλληνικὴ οἰκουμένη καὶ βεβαίως καὶ ὁ κ. Βερέμης. Γιὰ τοὺς ἀναγνῶστες θυμίζω ὅτι ὁ Κων. Παπαῤῤηγόπουλος ἐγεννήθη στὴν Κωνσταντινούπολητὸ 1815 καὶ ἀπέθανε τὸ 1891 στὴν Ἀθήνα. Ἀξίζει νὰ ἀναφερθῇ ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἐδολοφόνησαν τὸν πατέρα του Δημήτριο, τὸν υἱό του Μιχαήλ, τὸν ἀδελφό του Ἰωάννη καὶ τὸν γαμπρό του Δ. Σκαναβῆ. Ὁ Κ. Παπαῤῥηγόπουλος ὑπῆρξε τακτικὸς καθηγητὴς τῆς Ἱστορίας στὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν, καὶ ἡ πρώτη ἱστορικὴ πραγματεία του «Περὶ τῆς ἐποικήσεως σλαυϊκῶν τινῶν φύλων εἰς τὴν Πελοπόννησον» ἀπέκρουσε τὴν θεωρία τοῦ Φαλμεράϋερ, ὅτι δῆθεν οἱ Ἕλληνεςἀφωμοιώθησαν ὑπὸ τῶν Σλαύων, διότι ἦταν μελέτη ἐκπληκτικὴ ποὺ συνετάραξε τοὺς ἐπιστημονικοὺς κύκλους τῆςἙλλάδος καὶ τῆς Εὐρώπης, καὶ ἀποκατέστησε τοὺς Ἕλληνες στὴ διεθνῆ κοινὴ γνώμη. Ἡ μελέτη τοῦ Παπαῤῥηγοπούλουὑπῆρξε βαρειὰ ταφόπλακα στὴ θεωρία τοῦ Φαλμεράϋερ, ἡ ὁποία ξεχάστηκε παντελῶς.

Μέσα, λοιπόν, σὲ τέτοιο κλῖμα ποὺ ζοῦμε οἱ Ἕλληνες σήμερα,  τί τὴν θέλομε τὴν μνεία τῆς ἀνθελληνικῆς θεωρίας τοῦ Φαλμεράϋερ; Καὶ ἂν μερικοὶ εἶχαν ἐγγράψει τὸν Παπαῤῥηγόπουλο στὴ ῥομαντικὴ σχολὴ τῆς ἱστοριογραφίας, ὅταν ἡ καρδιά του θλιβόταν γιὰ τέσσαρες νεκροὺς πρώτους συγγενεῖς του, καὶ τὸ μυαλό του ἦταν, πρὸ πάντων, στὴν ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, ποιὸς μποροῦσε νὰ τὸν ξεπεράσῃ σὲ πηγές, σὲ πορίσματα καὶ σὲ διακήρυξη τῆς ἀλήθειας γιὰ τὴν Ἑλλάδα; Ἕλληνες ἱστορικοὶ ὑπῆρξαν πολλοὶ καὶ ἄξιοι. Ὁ μοναδικὸς γιὰ τὴν Ἑλλάδα εἶναι ὁ Παπαῤῥηγόπουλος.

«Ἡ ἔννοια τοῦ ἀπὸ τριῶν χιλιάδων ἐτῶν καθαρόαιμου Ἑλληνισμοῦ» γράφει ὁ κ. Βερέμης, «ἔγινε ἡ βάση τῆς ἀναθεωρημένης ἀντίληψης τοῦ ἑλληνικοῦ ἐθνικισμοῦ ἐπὶ δικτατορίας Μεταξᾶ καὶ χάρη στὸν ἑλληνικὸ ἐμφύλιο, μακροημέρευσε». Νὰ μοῦ ἐπιτραπῇ νὰ διαφωνήσω ἐπὶ τῆς θέσεως αὐτῆς. Εἶναι ἱστορικὸ λάθος νὰ θεωροῦμε ὅτι ἡ φιλοπατρία τῶν Ἑλλήνων πολιτῶν ἐτροφοδοτήθηκε ἀπὸ μιὰ δικτατορία καὶ ἀπὸ ἕνα ἐμφύλιο. Κατὰ τρόπο αὐτόματα γενεσιουργὸ ἡ ἀπὸ Βοῤῥᾶ χαλκευθεῖσα ἀπόπειρα γιὰ νὰ δημιουργηθῇ ἀπὸ τὴν Μακεδονία καὶ τὴν Θράκη ἕνα ἄλλο κράτος μὲ πρωτεύουσα τὴν Θεσσαλονίκη, ἄναψε φωτιὲς στὶς συνειδήσεις τῶν Ἑλλήνων καὶ ἔσωσε τὴν αὐτοτέλεια τοῦἙλληνικοῦ Κράτους.

Παραλείπω τὰ τῶν διενέξεων περὶ τὰ πολιτικὰ ζητήματα, καὶ θέτω τὸ τελικὸ ἐρώτημα. Σήμερα, στὰ ἑλληνικὰ δεδομένα, ὅταν ἕνας Ἕλληνας πολίτης, ἀγαπάει τὴν πατρίδα του, τὴν Ἑλλάδα, μὲ αἴσθημα αὐτοθυσίας γι’ αὐτήν, ὅταν στηρίζῃ τὸ πολίτευμα τῆς δημοκρατίας, ὅταν θέλῃ τὴν χώρα του ἀκεραία μέσα στὰ σύνορά της, ὅταν σέβεται τὰ σύμβολά της καὶ συμβάλλει στὸν πολιτισμό της, εἶναι δυνατὸ νὰ χαρακτηρίζεται ὡς ἐθνικιστής;

Ἐὰν μοῦ ἀπαντήσῃ θετικὰ ὁ κ. Βερέμης, τότε καλύτερα νὰ στραφοῦμε στὴ «θρησκευτικὴ παραμυθία», ὅπως ὠνόμασε μειωτικὰ τὴν χριστιανικὴ πίστη, γιὰ νὰ προγευθοῦμε καὶ τὴν αἰωνιότητα.

Ἡ Ἑλλάδα πάντως ἀνήκει στοὺς Ἕλληνες.

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

+ Ο ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΘΙΜΟΣ

Πηγή: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_13/02/2011_432476

***

Περί εθνικισμού

του Θάνου Βερέμη

Ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών

από την εφημερίδα «Καθημερινή της Κυριακής», 6-2-2011

Ζούμε σε περίοδο δοκιμασίας των θεσμών. Το αντιπροσωπευτικό μας σύστημα, η Δικαιοσύνη και η εκπαίδευση έχουν τεθεί σε αμφισβήτηση. Ο φονταμενταλισμός και ο εθνικισμός επιστρέφουν με δριμύτητα και μάλιστα σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, οι οποίες στη γένεσή τους αποτέλεσαν καύχημα του Διαφωτισμού.

Ο εθνικισμός που γνωρίζουμε σήμερα δεν έχει σχέση με εκείνον που δημιούργησε ο γαλλικός ορθολογισμός. Ο εθνικισμός της Γαλλικής Επανάστασης ήταν εδαφικός και πολιτικός. Συσπείρωσε τους πολίτες εναντίον των προνομίων του παλαιού καθεστώτος, ώστε το έθνος να αποτελέσει τη νέα νομιμοποιητική βάση της κρατικής εξουσίας, αντί της ελέω Θεού μοναρχίας.

Όμως, ο εθνικισμός σταδιακά μεταλλάχθηκε σε προϊόν του ρομαντισμού. Έτσι, οι Γάλλοι, που απέδιδαν στο έθνος πολιτικό περιεχόμενο, προσέδωσαν στην έννοια αυτή οργανικές ιδιότητες, ιδίως μετά την ταπεινωτική τους ήττα από τους Πρώσους το 1870-71. Οι Γάλλοι, οι οποίοι ήταν αποτέλεσμα προσμείξεων Γαλατών και Φράγκων (Γερμανών), θέλησαν να αποβάλουν από τη μνήμη τους το Γερμανικό στοιχείο και να αναδείξουν το Κέλτικο. Αντίστοιχα, οι Πρώσοι αναζήτησαν σε κάποιο ιδεατό παρελθόν τη γερμανική καθαρότητα έναντι του σύνοικου σλαβικού πληθυσμού στα ανατολικά εδάφη τους.

Ο ημέτερος Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, αν και εγγράφεται στη ρομαντική σχολή της ιστοριογραφίας, υπήρξε ορθολογιστής στις παρατηρήσεις του για τις καταβολές του ελληνικού έθνους. Αντιμετωπίζοντας τις απόψεις του Αυστριακού ιστορικού Ιάκωβου Φίλιππου Φαλμεράγιερ ότι η εγκατάσταση σλαβικών και αλβανικών φύλων στην Ελλάδα εξαφάνισαν κάθε ίχνος ελληνικού αίματος από τις φλέβες των Ελλήνων, ο Παπαρρηγόπουλος απέρριψε την βιολογική αυτή ερμηνεία της ιστορίας και προέταξε τον πολιτισμό ως μοναδικό έγκυρο γνώρισμα κάθε έθνους. Ο ελληνικός εθνικισμός του 19ου αιώνα συνεπώς υπήρξε ανοιχτός στην εθελουσία προέλευση κάθε εθνότητας που επιθυμούσε να γίνει μέτοχος ενός πολιτισμού με την αρχαιότερη και πλουσιότερη γλωσσική παράδοση. Η ελληνική γλώσσα, άλλωστε, δεν ήταν μόνο φορέας της γραμματείας των αρχαίων, αλλά και η ιερή γλώσσα των γραφών, καθώς οι τρεις από τους τέσσερις Ευαγγελιστές έγραψαν τα ευαγγέλιά τους στα ελληνικά.

Ο ελληνικός εθνικισμός μεταλλάσσεται μέσα στον εικοστό αιώνα. Πρώτη αιτία της αλλαγής υπήρξε η εξαγγελία της Τρίτης Διεθνούς το 1924 ότι οι τρεις Μακεδονίες, του Βαρδάρη, του Αιγαίου και του Πιρίν, θα γίνονταν μελλοντικά ένα ενιαίο αυτόνομο κράτος υπό την κομμουνιστική Βουλγαρία. Η εξαγγελία αυτή προκάλεσε μεγάλες διχογνωμίες στο ΚΚΕ με αποτέλεσμα την παραίτηση των ιστορικών Γιάννη Κορδάτου και Σεραφείμ Μάξιμου από τους κόλπους του κόμματος. Οταν την ηγεσία ανέλαβε ο Νίκος Ζαχαριάδης, η άποψη της Τρίτης Διεθνούς επικράτησε. Οι διώξεις κατά του ΚΚΕ υπό το βενιζελικό «ιδιώνυμο αδίκημα» και οι φυλακίσεις μελών του κόμματος από το καθεστώς Μεταξά, ξεκίνησαν από το λάθος της υιοθέτησης ενός συνθήματος βλαπτικού για τα ελληνικά συμφέροντα.

Η έννοια του «από τριών χιλιάδων ετών» καθαρόαιμου Ελληνισμού, έγινε η βάση της αναθεωρημένης αντίληψης του ελληνικού εθνικισμού επί δικτατορίας Μεταξά και χάρη στον ελληνικό εμφύλιο, μακροημέρευσε.

Κατά τον εμφύλιο (1946-49), ο «Δημοκρατικός Στρατός» στρατολογούσε, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια από τις σλαβόφωνες περιοχές της δυτικής Μακεδονίας με αποτέλεσμα να εξαγγελθεί από το κόμμα η δημιουργία ανεξάρτητης Μακεδονίας και Θράκης με πρωτεύουσα την Θεσσαλονίκη. Η 5η Ολομέλεια του ΚΚΕ στις 30 - 31 Ιανουαρίου 1949 επανέλαβε το μοιραίο σφάλμα του Μεσοπολέμου, αναγνωρίζοντας το «δικαίωμα του μακεδονικού λαού για εθνική αυτοδιάθεση». Η απόφασή του κόστισε τόσο πολύ στο μετεμφυλιακό ΚΚΕ ώστε το ζήτημα να αποτελεί σήμερα άβατο στις κομματικές αποτιμήσεις του εμφυλίου.

Ο παλιός διεθνισμός της Αριστεράς έδωσε πλέον τη θέση του σε έναν ιδιότυπο εθνικισμό, ο οποίος απέκτησε τη σημασία αντίστασης κατά της παγκοσμιοποίησης και των πολυεθνικών εταιρειών. Η εμφυλιακή προθυμία του ΚΚΕ να συμπλεύσει με τις αντίπαλες μεγαλοϊδεατικές φιλοδοξίες μιας γειτονικής εθνογένεσης εκθέτει ακόμα το κόμμα σε εύκολη κριτική.

Ο παραδοσιακός εθνικισμός της Δεξιάς επιστρέφει σε οργανικές ερμηνείες της μεταξικής περιόδου και αποδύεται σήμερα σε κυνήγι μειοδοτικών μαγισσών που εντοπίζονται κυρίως στον φιλελεύθερο χώρο. Έτσι, το ανέστιο κέντρο του πολιτικού φάσματος βρίσκεται εγκλωβισμένο ανάμεσα σε δύο κατήγορους, τον δεξιό και τον αριστερό.

Η σύγχρονη κοινωνία αναζητάει όλο και πιο πολύ τη θαλπωρή της χαμένης παραδοσιακής κοινότητας στον εθνικισμό των συμβόλων, ενίοτε και στην θρησκευτική παραμυθία. Κατά πόσον κάποιοι απολεσθέντες παράδεισοι του παρελθόντος υπήρξαν πραγματικοί ή αποτελούν εμφυτεύματα εικονικής μνήμης, είναι θέμα μεγάλης συζήτησης μεταξύ διανοουμένων και ιστορικών.

Δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε το γεγονός ότι οι εθνικές μνήμες αποτελούν κοινό σημείο αναφοράς, ώστε να δημιουργείται ανάμεσα στους κατοίκους της χώρας αυτής η αλληλεγγύη, που είναι απαραίτητη σε περιόδους κρίσης σαν τη σημερινή. Όμως, καλό είναι να προσέχουμε το θυμικό. Υπήρξε πηγή μεγάλων περιπετειών στο παρελθόν. Η υπερβολική του δόση βλάπτει.

Πηγή: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_06/02/2011_431595

Αγιολογιο

Αγιον Ορος

Αγιοι της Λεσβου

©2005-2016 Zoiforos.gr || Σχεδίαση - Ανάπτυξη Lweb.GR

Login or Register

Register

User Registration
or Cancel