απόσπασμα εορταστικού λόγου του, από το βιβλίο του «Εορτάσωμεν τω Κυρίω»,
..Μας τίμησε ο Θεός. Μας υπερτίμησε με το Χριστό. Κι εμείς; Υποτιμούμε τον εαυτό μας. Εκείνος κατέβηκε τη σκάλα της ενανθρωπήσεως, για ν' ανέβουμε εμείς τη σκάλα της θεώσεως. «Εγένετο εκείνος άνθρωπος, ίνα ημείς θεοποιηθώμεν». Κατέβηκε, για να μας Ανεβάση. Κι εμείς κατεβαίνουμε ακόμα πιο κάτω!
Φαντασθήτε άνθρωπο, να βρίσκεται πεσμένος σε βαθειά χαράδρα. Μόνος του αποκλείεται ν' ανεβή. Και ξαφνικά έρχεται κάποιος, του απλώνει το χέρι, του στέλνει και ειδικό μηχάνημα, για να τον ανεβάση. Μία φροντίδα έχει μόνο ο πεσμένος: Να κάνη απλή κίνησι. Να σήκωση τα χέρια του. Κι εκείνος, αντί ν' απλώση με λαχτάρα και συγκίνησι τα χέρια του προς το ανυψωτικό μηχάνημα και προς τον μοναδικό ευεργέτη του, αυτός βλέπει το γκρεμό, πού ανοίγεται πιο κάτω και μονολογεί: «Δεν κατεβαίνω και μέχρι το γκρεμό; Ελεύθερος δεν είμαι;». Και προβαίνει στο μοιραίο γλίστρημα. Κατεβαίνει στο γκερμό, αντί ν' ανεβή στην κορυφή, όπως του προσφέρεται ή ευκαιρία!
Και ο γκρεμός είναι ελεύθερη επιλογή, άλλ' επιλογή γκρεμοτσακίσματος. Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος ή να κοιτάξη προς τα πάνω ή να κοιτάξη προς τα κάτω. Προς τα πάνω; Ο Θεός και Κύριος της αγάπης απλώνει το χέρι, ν' ανασύρη το πλάσμα του. Και μόνο; Στήνει και το ειδικό ανυψωτικό μηχάνημα. Είναι ο Σταυρός του. Όπως ο χειριστής ανυψωτικού μηχανήματος ανεβαίνει ο ίδιος πάνω, κι από κει χειρίζεται τον τρόπο ανυψώσεως βαρέων πραγμάτων, έτσι και ο Χριστός. Ανέβηκε πάνω στο Σταύρο κι από κει «χειρίστηκε» την ανέλκυσί μας, την ανύψωσί μας, την επάνοδο μας «όθεν πεπτώκαμεν».
Άλλ' εμείς το βλέμμα τόχουμε στο γκρεμό. Μας τραβάει ο γκρεμός. Όχι η θέωσις, άλλ' η αποκτήνωσις. Υπάρχει βεβαίως και το πιο κάτω, και το χειρότερο. Είναι το κατρακύλισμα, το βύθισμα, ο καταποντισμός. Είναι η ψυχική νέκρωσις, η σωματική έξαχρείωσις, ο ξεπεσμός της ανθρώπινης αξίας, το ξεπούλημα κάθε υψηλού δικαιώματος, το ξεχαρβάλωμα, με μία λέξι η αποκτήνωσις. Πολλές φορές ξεπερνάμε και αυτά τά ζώα σε κακότητα και σε αριθμό παθών. Ας δούμε τη χαρακτηριστική περικοπή του ιερού Πατρός:
«Πώς να σε ειπώ άνθρωπον;
Όταν λακτίζης μεν ώσπερ όνος,
σκιρτάς δε ώσπερ ταύρος,
χρεμετίζης δε επί γυναιξίν ώσπερ ίππος,
και γαστριμαργης μεν ώσπερ άρκτος,
πιαίνης (παχαίνης) δε την σάρκα ώσπερ ημίονος,
μνησίκακης δε ώσπερ κάμηλος,
και αρπάζης μεν ως λύκος,
οργίζη δε ως όφις,
πλήττης δε ως σκορπιός,
ύπουλος δε ης ώσπερ αλώπηξ.
ιόν δε πονηρίας διατηρής, ώσπερ ασπίς και έχις
(σαν κόμπρα και οχιά),
πολεμής δε κατά των αδελφών,
ώσπερ ο πονηρός δαίμων εκείνος;
Πώς δυνήσομαι μετά των ανθρώπων αριθμείν
ούχ ορών εν σοί της τοιαύτης φύσεως τους χαρακτήρας;» (Ε.Π.Ε. 9,140)
Γίναμε σαν τα ζώα. Κτηνάνθρωποι καταντήσαμε. Ενώ δεν πιστεύουμε στη θεωρία της σωματικής εξελίξεως, ότι δηλαδή καταγόμεθα από κατώτερους οργανισμούς, πνευματικά εξελισσόμεθα αντίστροφα, όχι προς τα πάνω, αλλά προς τα κάτω. Από κτηνάνθρωποι γινόμεθα κάτι χειρότερο:
- Απάνθρωποι.
- Μισάνθρωποι.
- Ανθρωποκτόνοι.
Ο λύκος είναι λύκος, αλλά δεν εξοντώνει το ομογενές, το λύκο. Το λιοντάρι δεν εξοντώνει το λιοντάρι. Εμείς αλληλο-εξοντωνόμεθα. Ο ένας άνθρωπος τρώει τον άλλο. «Μη γαρ λύκος γέγονας ή λέων, ως εισιών εις πόλιν απαντάς εις φυγήν τρέπειν; Μάλλον δε λύκος μεν λύκον ουκ αν ποτέ έλαση, ουδέ λέων λέοντα, αλλά συναγελάζονται, την κοινωνίαν της φύσεως αιδούμενοι' συ δε, ο μετά της φύσεως και ετέρα πολλά δικαιώματα έχων ημερότητος, ταπεινοφροσύνης, ισονομίας, τί γίνη των Θηρίων θηριωδέστερος και δια το άλογον των λογικών καταφρονείς:» (Ε.ΓΙ.Ε. 8α.310). Μετάφρασις: Έγινες, λοιπόν, λύκος ή λιοντάρι, ώστε μπαίνοντας σ' ένα χώρο να προκαλής τον τρόμο; "Η μάλλον ο λύκος είναι καλύτερος. Διότι λύκος ποτέ δεν εξοντώνει λύκο, ούτε το λιοντάρι εξοντώνει άλλο λιοντάρι. Συναγελάζονται τα ομοειδή ζώα, σαν να σέβωνται την κοινωνία της φύσεως. Εσύ όμως, πού πλάστηκες με σπουδαιότερα δικαιώματα και χαρίσματα, ώστε να είσαι ήμερος, ταπεινός, ισόνομος, γιατί καταντάς πιο θηριώδης από τα θηρία και με τις άλογες πράξεις σου καταφρονείς τα λογικά; Ό Θεός δεν θα μας καταδικάση για την αμαρτία μας; άλλα για τη θηριωδία μας. για την απανθρωπιά μας, για το ανοικτίρμον και ανελεήμον, για τη σκληροκαρδία μας. Θέτει ο ιερός Πατήρ στο στόμα του Χρίστου, του αδέκαστου Κριτού, τα έξης λόγια: «Ου κρίνω, φησί, την αμαρτίαν, αλλά την απανθρωπίαν. Ου κρίνω τους αμαρτήσαντας, αλλά τους μη μετανοήσαντας. Υπέρ απανθρωπιάς υμάς καταδίκαζω, ότι έχοντες τοσούτον και τηλικούτον φάρμακον σωτηρίας, την ελεημοσύνην. εν η εξηλείφετο πάντα τα αμαρτήματα, παρήκατε τοσαντην ενεργεσίαν. Ονειδίζω τοίνυν την απανθρωπίαν ως ρίζαν κακίας και πάσης ασεβείας. Επαινώ την φιλανθρωπίαν ως ρίζαν πάντων των αγαθών. Και απειλώ τοις μεν πυρ αιώνιον. Τοις δε βασιλείαν ουρανών επαγγέλλομαι» (Ε.Π .Ε. 30,278-280). Μετάφρασις: Δεν κρίνω, λέγει ο Κύριος, την αμαρτία, αλλά την απανθρωπιά. Δεν κρίνω εκείνους, πού αμάρτησαν, άλλ' εκείνους, πού δεν μετανόησαν. Σάς καταδικάζω για την απανθρωπιά σας, διότι, αν και είχατε τόσο μεγάλο και τέτοιου είδους φάρμακο σωτηρίας, την ελεημοσύνη, με την οποία σβήνουν τα αμαρτήματα, σεις περιφρονήσατε μία τόσο μεγάλη ευεργεσία. Κατηγορώ, λοιπόν, την απανθρωπία, σαν ρίζα της κακίας και κάθε ασεβείας. Επαινώ τη φιλανθρωπία, σαν ρίζα όλων των αγαθών. Και απειλώ τους πρώτους με το αιώνιο πυρ της κολάσεως. Υπόσχομαι δε στους δεύτερους τη βασιλεία των ουρανών.
Απάνθρωποι, ανθρωποκτόνοι. Και το όπλο, με το όποιο σκοτώνουμε τους άλλους, δεν είναι μόνο το περίστροφο του μίσους. Είναι και το δηλητήριο της συκοφαντίας. Και το ύπουλο μέσο της αδιαφορίας. «Πάς ο μισών τον αδελφόν αυτού ανθρωποκτόνος εστίν» (Α' Ίωάν. 3,3).
Ο ιδανικός άνθρωπος
Άνθρωπος - κτηνάνθροοπος - απάνθρωπος - ανθρωποκτόνος! Το σχήμα της κατιούσης του ανθρώπου. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας δείχνει και την ανιούσα του ανθρώπου:
- Είσαι αμαρτωλός άνθρωπος; Με τη μετάνοια γίνεσαι άγιος άνθρωπος.
- Είσαι απάνθρωπος; Με την ελεημοσύνη γίνεσαι άνθρωπος. Γίνεσαι φιλάνθρωπος.
- Είσαι υπάνθρωπος, υποχείριο των παθών. Με τον πνευματικό αγώνα και με τη χάρι του Θεού γίνεσαι υπεράνθρωπος.
- Είσαι άνθρωπος της γης; Με τον Ιησού Χριστό γίνεσαι θεανθρώπινος.
Ο ιδανικός άνθρωπος. Τον βλέπουμε στο πρόσωπο του ιερού Χρυσοστόμου. Αγάπησε τον άνθρωπο, διότι αγάπησε το Θεάνθρωπο. Μισήθηκε από τους ανθρώπους, αλλά το μίσος δεν φώλιασε στη δική, του, τη χριστομίμητη καρδιά. Άνθρωπος άγιος! Άνθρωπος ιδανικός! Άνθρωπος μοναδικός! Άνθρωπος ανεπανάληπτος ο Χρυσόστομος. Δοξολογικά έζησε. Δοξολογικά έφυγε από τον κόσμο τούτο. Με το «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν».
