Σκαλοχώρι Λέσβου

Ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ Σουμαρούπα κατά τη περιοδεία που έκανε το 1618 στη βορειοδυτική Λέσβο περιγράφει στο βιβλίο του «Περιγραφή της Λέσβου» το Μοναστήρι αυτό που είχε 25-30 Μοναχούς.

Το Μοναστήρι του Κρυοκόπου ή Κρεωκόπου χτίστηκε στη περιοχή κοντά στα Τελώνια, κατά τα τέλη του 15ου αιώνα στη περιοχή των Τελωνίων (της σημερινής Αντισσας). Στο Μοναστήρι αυτό περιόδευσε  κατά τα έτη 1618-1621 ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ Σουμαρούπα. Στο βιβλίο που έγραψε αργότερα με τίτλο: «Περιγραφή της Λέσβου» περιέγραψε το Μοναστήρι με τα παρακάτω λόγια:

Πριν από μερικά χρόνια τα ερείπια της άλλοτε φημισμένης Μονής Κρυοκόπου (Των Αρχαγγέλων) βρισκόταν διεσπαρμένα στο γύρω από τη Μονή χώρο.

«..Ανωθεν του χωρίου Τελωνίων, μέσον ρύακος, Μοναστήριον Μοναχών εικοσιπέντε, ενίοτε και τριάκοντα. Ο ναός (αυτού) των Αρχαγγέλων. Ονομάζεται (η Μονή) Κρυοκόπος. Εισί γαρ τα ύδατα εν τω θέρει ψυχρότατα. (Κρύον δε κοινή φράσει λέγεται το ψυχρόν). Εστί Κοινόβιον μετά των Μοναζουσών της Περιβολής…»

Σύντομα ιστορικά στοιχεία

Τα περισσότερα Μοναστήρια στη Λέσβο προϋπήρχαν από τη Βυζαντινή περίοδο.

Το έτος 1462 ο τότε Γενουάτης κυβερνήτης Νικόλαος Γατελούζος παρέδωσε προδοτικά τη Λέσβο στους Τούρκους. Ακολούθησαν μεγάλες σφαγές των Λεσβίων. Εκκλησίες και Μοναστήρια λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν. Περιουσίες Εκκλησιών, Μοναστηριών και των κατοίκων αρπάχτηκαν από τους βάρβαρους κατακτητές. Πολλοί Ναοί έγιναν Τζαμιά. Πολλές χιλιάδες ανδρες, γυναίκες και παιδιά οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Η Λεσβιακή ύπαιθρος ερημώθηκε. Όσοι γλίτωσαν από τη σφαγή και το πούλημα στα σκλαβοπάζαρα, έγιναν δούλοι στους βάρβαρους και μυσαρούς κατακτητές. Η φοβερή σκλαβιά ήταν αβάστακτη.

Οι Ραγιάδες του νησιού κάθε στιγμή έτρεμαν για τη τιμή τους, το βιός τους, τη ζωή τους. Αργότερα επί σουλτάνου Σουλεϊμάν του μεγαλοπρεπή  άρχισε να γίνεται μια κάποια ανάκαμψη και καλλιτέρεψη. Ήρθαν στο νησί αρκετοί Ευρωπαίοι έμποροι.

Αγόραζαν Λεσβιακό λάδι και άλλα προϊόντα. Οι Τούρκοι άρπαγες επέβαλλαν βαριές φορολογίες στα πενιχρά εισοδήματα των Ραγιάδων. Είχαν μεγάλες αξιώσεις. Για να δώσουν κάποια άδεια, για να κάνουν κάποια «ρουσφέτια», απαιτούσαν να τους δίδονται μεγάλα και ακριβά «πεσκέσια». Οι φυλακίσεις και οι  ξυλοδαρμοί για χρεωστούμενους από τους Ραγιάδες φόρους ήταν κάτι το σύνηθες. Οι οφειλέτες φόρων είτε ήταν απλοί χωρικοί, είτε ήταν διαχειριστές κάποιων κληροδοτημάτων έφευγαν από τα χωριά τους για να γλιτώσουν τη ζωή τους. Η εγκατάλειψη των χωριών γινόταν με τη μέρα και γινόταν και πιο μεγάλη. Και σα να μην έφτανε αυτό ξεσπούσαν μεγάλες θανατηφόρες επιδημίες που θέριζαν Χωριά ολόκληρα. Σας θυμίζω το μεγάλο θανατικό που ξέσπασε στη Τζίθρα το 1601.

Ερήμωσε το μεγάλο αυτό Κεφαλοχώρι. Πολλά άλλα χωριά «έσβησαν» από το χάρτη. Έμειναν μονάχα σαν απλά τοπωνύμια. Για τις ερημώσεις αυτές έγραψε στο βιβλίο του ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ Σουμαρούπα το 1620 τα ακόλουθα:

Το Σίγριον ήν ποτέ άστυ μέγα. Αλλά νυν εν τίσι μέρεσι μένουσι θεμέλιοι μόνον.. Σε  χειρόγραφο της Μονής Λειμώνος το 1601 εγράφησαν τα ακόλουθα:

..Το ετος 1601 ινδθ εις την Κύθρα (Τζίθρα) θανατικόν και εις το Μοναστήρι (Κρεοκόπου) και εμακαρίσθην και ω Μανθέας εις τας κβ(22) Μαρτίου.

Ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ

Ο Γαβριήλ Σουμαρούπα εξελέγη Μητροπολίτης Μηθύμνης επί Πατριάρχου Τιμοθέου (1616-1620). Για τη καταγωγή του και τις σπουδές του δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες. Ξέρουμε ότι πρίν από το 1608 βρισκόταν στη Κωνσταντινούπολη. Το ετος 1608 έγινε πρωτοσύγκελος. Είχε μεγάλη δεξιοτεχνία στη καλλιτεχνική αντιγραφή χειρογράφων. Δυό ενυπόγραφα αντίγραφα της Παναγίας της Χάλκης σώζονται σήμερα στις βιβλιοθήκες  Παρισίων (Coislin 274) και Βερολίνου (Gr43).

To έτος 1612 διαδέχτηκε το Μητροπολίτη Μηθύμνης Γρηγόριο στο Μητροπολιτικό  θρόνο. Το Φεβρουάριο του 1618 υπέγραψε και παρέλαβε το βεβαιωτήριο έγγραφο παραλαβής των Ιερών σκευών και αμφίων του προκατόχου του Γρηγορίου. Το έγγραφο αυτό σώζεται στα αρχεία της Μονής Λειμώνος. Στις 24 Φεβρουαρίου 1621 υπέβαλε τη παραίτηση του από τον μητροπολιτικό θρόνο Μηθύμνης οικειοθελώς και αβιάστως όπως έγραψε. Η παραίτηση του υπεβλήθη στο Πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρη. Τη θέση του Γαβριήλ κατέλαβε ο διάδοχος του Κορνήλιος. Ο Γαβριήλ έφυγε και πήγε στη Ρώμη. Στις αρχές του ΙΖ αιώνα έχοντας στενές σχέσεις με πρόσωπα σημαίνοντα του Βατικανού προσχώρησε στη Παπική εκκλησία.

Αρκετά χρήσιμα στοιχεία για τη περίοδο εκείνη αντλούμε από το βιβλίο του Σταύρου Καρυδώνη «Τα εν Καλλονή της Λέσβου Ιερά Μοναστήρια του Αγίου Ιγνατίου».

Ιστορικά στοιχεία για τη Μονή Κρεωκόπου

Ονομαζόταν Μονή Ταξιαρχών ή Αρχαγγέλων. Χτίστηκε στα Βυζαντινά χρόνια αρκετά  χρόνια πριν από την άλωση της Λέσβου στους Τούρκους. Το Μοναστήρι βρίσκεται στη κορυφή του βουνού Χάλακα στα νοτιοδυτικά της σημερινής Άντισσας.

Το Μοναστήρι αυτό ήταν πλούσιο, πολυάνθρωπο  με αρκετή κτηματική περιουσία.

Ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ Σουμαρούπα κατά τη περιοδεία που έκανε το 1618 στη βορειοδυτική Λέσβο περιγράφει στο βιβλίο του «Περιγραφή της Λέσβου» το Μοναστήρι αυτό που είχε 25-30 Μοναχούς.

Το Μοναστήρι Κρεωκόπου ή Κρυοκόπου χτίστηκε  στο πλάτωμα της κορυφής του βουνού Χάλακα από τα Βυζαντινά χρόνια. Το Μοναστήρι αυτό ήταν ανδρικό.

Ο χώρος που βρίσκεται το εντελώς ερειπωμένο Μοναστήρι είναι ιδανικός, όμορφος.

Εδώ και εκεί υπάρχουν ελάχιστα απομεινάρια από τα κτίσματα του Μοναστηριού.

Χαλάσματα, και ασήμαντα ερείπια  βρίσκονται στη νότια πλευρά του. Πιθανόν να ήταν εκεί τα κελιά των Μοναχών. Ένα γύρω βρίσκονται διασκορπισμένες πλάκες και μερικές πελεκημένες πέτρες. Στη θέση που βρισκόταν το φημισμένο Μοναστήρι του Κρεωκόπου δεν βρέθηκαν ούτε θεμέλια ναών, ούτε καμιά άλλη επιγραφή.

Το όνομα της Μονής

Αρκετοί Λόγιοι και Μελετητές προσπάθησαν να δώσουν κάποιες ικανοποιητικές εξηγήσεις για την ονομασία «Κρεωκόπου» του (μετά)βυζαντινού; Μοναστηριού. 

Δυστυχώς τα ευρήματα που υπάρχουν από αυτό το πάλαι ποτέ Μοναστήρι είναι ελάχιστα. Για το λόγο αυτό κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητα.

Η ελληνική λέξη « Κρεωκόπος» είναι σύνθετη. Αποτελείται από τις λέξεις

Κρέας+Κόπος. Δηλαδή η σύνθετη αυτή λέξη δηλώνει αυτόν που κόβει, πού τεμαχίζει το κρέας. Πολλοί ιστορικοί διατείνονται ότι: Το όνομα αυτό το έλαβε η Μονή από τον κτήτορα της που πιθανόν ονομαζόταν Κρεωκόπος ή ασκούσε το επάγγελμα αυτό. Ο φίλτατος εξ Αντίσσης καταγόμενος πολυγραφότατος τέως Λυκειάρχης Παναγιώτης Φραγκέλης στο πολυσέλιδο βιβλίο του «Άντισσα» αναφέρει μερικές ενδιαφέρουσες «εικασίες». Δηλαδή για το πώς ονομάστηκε με το όνομα αυτό η Μονή. Αναφέρει την εκδοχή ότι: Ο Αρχάγγελος και λαμπρός Ταξιάρχης Μιχαήλ ταυτίζεται με το Χάρο. Ο Χάρος λοιπόν είναι ο «Κρεωκόπος» που με το φοβερό του σπαθί «κόβει» τους ανθρώπους και παίρνει τις ψυχές των. Σε πολλές εκκλησίες Ταξιαρχών βλέπουμε Ιερές εικόνες του φοβερού Ταξιάρχη και Αρχάγγελου Μιχαήλ να κραδαίνει το φοβερό πύρινο ξίφος του.

Υπάρχει και μια άλλη εκδοχή για την ονομασία της Μονής Κρεωκόπου που κατά τη δική μου γνώμη θα πρέπει να είναι η ορθότερη. Παλαιότερα η ονομασία του βουνού πάνω από το Μοναστήρι ονομαζόταν «Κρέων». Το αναφέρει ο Πλίνιος Σεκούνδος ο Πρεσβύτερος, καθώς και ο Θεοφάνης ο Κεραμεύς και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς.

Κρέων + Κόπος = Κρεωκόπος..

Ας ανατρέξουμε στα Λεξικά της Ελληνικής γλώσσας. Στο λήμμα Κόπος θα διαβάσουμε ότι: Η ελληνική λέξη «Κόπος» είναι δεύτερο συνθετικό πολλών ονομάτων. Παραδείγματα: Λάμνω + Κόπος = Λαμνοκόπος.(Κωπηλάτης) Λίθος + κόπος = Λιθοκόπος(Κόβει, σπάει τις πέτρες). Ξυλο + κόπος= Ξυλοκόπος. (κόβει τα ξύλα). Η λέξη «Κόπος» έχει και άλλη έννοια. Σημαίνει Κόπωση, Κάματο, Κούραση, Καταβολή σωματικών και ψυχικών δυνάμεων. Σημαίνει: Ταλαιπωρία, Μόχθο. Φυσικό λοιπόν ήταν ο οδοιπόρος, ο Μοναχός, που ήθελε να ανεβεί στο βουνό Χάλακας (Κρέων) να καταβάλει Κόπο. Αυτός δίκαια ονομαζόταν «Κρεω(ν)κόπος». Υπάρχει και μια άλλη εκδοχή. Από τις λέξεις Κρέων + Κοπός. Η ελληνική λέξη Κοπός σημαίνει Μονοπάτι στο βουνό, ίχνη στο χώμα.  Άρα με τη λέξη «Κρεωκόπος» θα μπορούσαμε να δηλώσουμε το Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μονοπάτι του βουνού Κρέων!  Το ψηλό βουνό (Κουρούκλος) πάνω από το Μοναστήρι Κρεωκόπου παλαιότερα λεγόταν «Κρέων». Αλλά και το ύψωμα «Χάλακας» που ήταν χτισμένο το Μοναστήρι είχε την ίδια ονομασία(Πλίνιος, Θεοφάνης Κεραμεύς, και άλλοι).

Ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ ονομάζει τη Μονή με το όνομα «Κρυοκόπος» Εκεί υπήρχαν πηγές που και το καλοκαίρι έβγαζαν κρύο νερό.

Χρόνος ίδρυσης της Μονής

Το Μοναστήρι Κρεωκόπου είναι παλιό. Κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς το χρόνο ίδρυσης του. Ο Πατριάρχης Ησαΐας (1323-1333) εξέδωσε Πατριαρχική Συνοδική Απόφαση για να ρυθμίσει τη διαμάχη μεταξύ της Μονής Κρεωκόπου και της Μονής Οδηγών Κωνσταντινούπολης. Οι Μοναχοί της Μονής Παναγίας Οδηγών (Οδηγήτριας) εποφθαλμιούσαν τη περιουσία της Μονής Κρεωκόπου. Επιζητούσαν με κάθε τρόπο τη κατάσχεση και το οριστικό κλείσιμο της Μονής. Το φαινόμενο αυτό την εποχή εκείνη δεν ήταν το μοναδικό. Πολλά άλλα Μοναστήρια που ανήκαν στη δικαιοδοσία του Μητροπολίτη Μηθύμνης κατασχέθηκαν από ευγενείς και οι περιουσίες των αρπάχθηκαν.

Μετά την άλωση της Λέσβου το 1462 από τους Τούρκους τα πράγματα χειροτέρεψαν. Από τη μια μεριά οι κατακτητές. Από την άλλη μεριά η απύθμενη απληστία και κακοδιαχείριση πολλών Μοναχών. Έγιναν αιτία να διαλυθούν πολλές Μοναστηριακές περιουσίες.

Ένα ακόμα χάλασμα στην πρώην ακμάζουσα περιοχή της Μονή Κρεωκόπου. Σύμφωνα με τους Ειδικούς που επισκέφτηκαν τη περιοχή αυτό μπορεί να ήταν τοίχος παρεκκλησίου του νεκροταφείου των Μοναχών ( Mytilena Sacra, Χαριτωνίδης και άλλοι).

Μετά την άλωση της Λέσβου άρχισε να γίνεται σταδιακά η ανασύσταση πολλών Λεσβιακών Μοναστηριών. Επί παραδείγματι: Η Μονή Λειμώνος ανασυστήθηκε από τον Άγιο Ιγνάτιο Αγαλλιανό. Το 1526 με δαπάνες του έχρισε πολλά ερειπωμένα κτίρια και το Καθολικό της Μονής προς τιμήν των Αρχαγγέλων.

Η Μονή Υψηλού ανασυστάθηκε το 1527. Χτίστηκαν τα ερειπωμένα κτίρια της από τον ηγούμενο και τους Μοναχούς της Μονής. Κατά τον ίδιο τρόπο ανασυστάθηκε και η Μονή Κρεωκόπου από το 1527 και μετά. Γνωρίζουμε ότι μετά την άλωση της Λέσβου από τους Τούρκους το 1462 τα Μοναστήρια διαλύθηκαν από τους κατακτητές. Οι περιουσίες των καταγράφηκαν από τις Τούρκικες αρχές του νησιού μας. Ο «Ναζίρης» της Μυτιλήνης χαρακτήριζε τις περιουσίες αυτές ως «Διαθέσιμες» και «Αδέσποτες». Τα κτίρια και τα κτήματα των Μονών τα έβγαιναν στη Δημοπρασία. Πολλοί χριστιανοί προύχοντες αγόραζαν τις Διαθέσιμες περιουσίες των Μοναστηριών. Κατόπιν τις προικοδοτούσαν  στα υπό ανασύσταση Μοναστήρια.

Με τον τρόπο αυτό οι ευσεβείς αυτοί προύχοντες γινόταν «Νέοι κτήτορες των Μονών». Αργότερα μετά την ανασύσταση των Μονών πολλοί χριστιανοί χάριζαν τις περιουσίες των στα Μοναστήρια. Με τις δωρεές αυτές χρόνο με το χρόνο οι περιουσίες πολλών Μοναστηριών μεγάλωσαν. Έγιναν τεράστιες. Κάτι παρόμοιο έγινε και με τη Μονή Κρεωκόπου μετά το 1550.

Το Μοναστήρι αυτό το 1590 κατείχε μεγάλη ακίνητη περιουσία. Οι Μοναχοί για να τη προστατέψουν από τις αρπακτικές διαθέσεις Τούρκων διοικητικών υπαλλήλων ζήτησαν από την Υψηλή Πύλη προστασία με σουλτανικό διάταγμα.

Οι αρπακτικές διαθέσεις των Τούρκων υπαλλήλων της Λέσβου συνεχίστηκαν ως τα 1656. Με νέο σουλτανικό διάταγμα τα Μοναστηριακά κτήματα θεωρήθηκαν αφιερώματα που δεν μπορούσαν να απαλλοτριωθούν. Άλλα μεταγενέστερα σουλτανικά διατάγματα καθόριζαν το φόρο που έπρεπε να πληρώνουν τα Μοναστήρια. Όπως επί παραδείγματι το σουλτανικό διάταγμα που εξεδόθη το έτος 1718. Αργότερα επί σουλτάνου Σελίμ Γ΄ το 1792 εξεδόθη νέο σουλτανικό διάταγμα.

Αναφερόταν στα «Προνόμια» των Μοναχών των Λεσβιακών Μοναστηριών. Το Διάταγμα αυτό καθόριζε: Τη φορολογία πού έπρεπε να πληρώνουν τα Μοναστήρια  καθώς και κάποια άλλα σχετικά με τα Μοναστήρια θέματα. Με το διάταγμα αυτό τα Μοναστήρια υποχρεωνόταν να πληρώνουν στον «αυτοκρατορικό στάβλο» κάθε χρόνο ορισμένο φόρο σε λάδι. Η τιμή του λαδιού υπολογιζόταν σε 14 άσπρα την οκά.

Το Μοναστήρι Κρεωκόπου πλήρωνε μεν το φόρο σε λάδι αλλά όχι για τον αυτοκρατορικό στάβλο. Ο φόρος λαδιού προοριζόταν για τα καντήλια του Ιερού Τεμένους του Εφέντη Μαχμούτ Ισκεντέρη.

Μεγάλοι σεισμοί προξένησαν πολλά θύματα και τεράστιες καταστροφές

Κάνοντας ένα μικρό περίπατο γύρω από το Μοναστήρι παρατηρούμε τη φύση και τα γύρω ηφαιστειογενή πετρώματα. Τα πυροκλαστικά πετρώματα (στερεοποιημένες λάβες) είναι το κύριο γνώρισμα σε όλη σχεδόν τη δυτική Λέσβο. Εδώ τα συναντάμε σε κάθε μας βήμα. Πάνω από το χωματόδρομο που οδηγεί προς τη Μονή υψώνεται απειλητικός ένας τεράστιος βράχος από στερεοποιημένη λάβα. Παλαιό κατάλοιπο, της φοβερής δράσης των ηφαιστειακών εκρήξεων. Αψευδής μάρτυς της άγριας εκείνης Γεωλογικής περιόδου.

Καταστρεπτικοί σεισμοί έπληξαν τη Λέσβο από το 16ο έως το 19ο αιώνα. Αναφέρουμε τους μεγαλύτερους και καταστρεπτικότερους από αυτούς.

Το 1547 δυνατός σεισμός έντασης 6,6 Ρίχτερ ταρακούνησε  τη Λέσβο.

Το 1554 δυνατός σεισμός έντασης 6,6 Ρίχτερ ταρακούνησε το νησί.

Το 1574 δυνατός σεισμός έντασης 6,6 Ρίχτερ ταρακούνησε τη Λέσβο.

Το 1672 καταστρεπτικός σεισμός έντασης 7 Ρίχτερ ερήμωσε τη δυτική Λέσβο

Το 1755 καταστρεπτικός σεισμός έντασης 7 Ρίχτερ έπληξε τη Λέσβο.

Το 1865 καταστρεπτικός σεισμός 6,7 Ρίχτερ έπληξε τη Λέσβο.

Το 1867 καταστρεπτικός σεισμός 6,8 Ρίχτερ κατέστρεψε πολλά χωριά της Λέσβου. Σκοτώθηκαν πολλοί κάτοικοι. Κατέρρευσαν χιλιάδες σπίτια.

Το 1889 ο καταστρεπτικός σεισμός 6,7 Ρίχτερ με επίκεντρο τη δυτική Λέσβο κατέστρεψε τα χωριά: Τελώνια (Άντισσα),Βατούσα, Πτερούντα, Ρέμα, Χίδερα, Αγρα, Μεσότοπος, Ερεσός, Σίγρι και άλλα.

Από το φοβερό αυτό σεισμό έπαθαν μεγάλες καταστροφές τα Μοναστήρια Υψηλού (Ορδυμνος), Κρεωκόπου, Περιβολής και Πυθαρίου.

Εκτός από τους φοβερούς σεισμούς τη δυτική Λέσβο την έπληξε και το «Μαύρο Θανατικό» η φοβερή πανώλης που ερήμωσε τη Τζίθρα και άλλα χωριά.

Το χτίσιμο του Καθολικού των Αρχαγγέλων της Μονής

Ο ιερός ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ λέγεται ότι χτίστηκε  και εγκαινιάστηκε στις 20 Αυγούστου 1605. Το αναφέρει στο βιβλίο του «Άντισσα» ο φίλος τ. Λυκειάρχης Παναγιώτης Φραγκέλης που έγραψε:

..Τέσσερα χρόνια μετά χτίστηκε το Καθολικό (έτος 1605) που φυσικά θα αντικατέστησε άλλο μικρότερο. Από την επιγραφή που σήμερα δυστυχώς δεν σώζεται, αλλά παλαιότεροι επισκέπτες την είδαν και την κατέγραψαν. «Ούτος ο θείος και πάνσεπτος ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ οικοδομήθη και εγκαινιάσθη τω έτει ζργ (1605) εν μηνί Αυγούστω Κ».

Μετά τη καταστροφή της Μονής οι εικόνες του Καθολικού της Μονής μεταφέρθηκαν στην Άντισσα.  Σήμερα κοσμούν το τέμπλο του ιερού Ναού του πολιούχου Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.

Μεγάλη διαμάχη μεταξύ των Μονών Οδηγών Κωνσταντινούπολης και Κρεωκόπου

Το έτος 1313 πολλοί διεφθαρμένοι Μοναχοί της Μονής Οδηγών Κωνσταντινούπολης απαιτούσαν από το Βυζαντινό αυτοκράτορα το κλείσιμο της Μονής Κρεωκόπου. Στόχος τους ήταν να «αρπάξουν» τη περιουσία της Μονής.

Το περίφημο Μοναστήρι της Παναγίας των Οδηγών (Οδηγήτριας) στη Βασιλεύουσα ήταν Μοναστικό κέντρο κοντά στα ανάκτορα Μαγγάνων. Ονομάστηκε με το όνομα αυτό διότι οι Μοναχοί της Μονής αυτής οδηγούσαν τους τυφλούς στο «Αγίασμα» που υπήρχε εκεί κοντά. Το Μοναστηριακό αυτό συγκρότημα χτίστηκε τον 5ον αιώνα και ο ναός του ήταν αφιερωμένος στην Παναγία. Η ονομαστή αυτοκράτειρα Πουλχερία χάρισε στη Μονή τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Θεοτόκου. Την ιερή αυτή εικόνα την είχε «ιστορήσει» ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Η εικόνα αυτή βρισκόταν στην Αντιόχεια. Από εκεί μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη.

Ως γνωστόν το έτος 1204 έγινε η Τέταρτη Σταυροφορία. Το έτος αυτό οι Φράγκοι κατέλαβαν και λεηλάτησαν τη Κωνσταντινούπολη. Η άλωση της βασιλεύουσας οδήγησε στην αποσύνθεση της άλλοτε κραταιός Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Επί των εδαφών της σχηματίστηκαν πολλά Φραγκικά κρατίδια όπως:

1) Λατινική Κωνσταντινοπολιτική Αυτοκρατορία.

2) Βασίλειο της Θεσσαλονίκης.

3) Στο Μοριά το Πριγκιπάτο της Αχαΐας.

4) Το Δουκάτο της Αθήνας και πολλά άλλα. Την εποχή εκείνη η κυριαρχία της Βενετίας απλωνόταν στα: 1) Στα Βυζαντινά νησιά του Αιγαίου πελάγους. 2) Στα νησιά του Ιονίου πελάγους. 3) Στη Κρήτη. Παράλληλα είχαν δημιουργηθεί κρατίδια όπως: 1) Αυτοκρατορία της Νικαίας. 2) Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας 3) Δεσποτάτο της Ηπείρου. Όλα αυτά τα κρατίδια τα κυβερνούσαν Φράγκοι και Λατίνοι.Η ασυδοσία των ξένων κατακτητών ήταν εξοργιστική. Οι κατακτητές προσπάθησαν να αρπάξουν ότι πολύτιμα εύρισκαν σε ορθόδοξες χριστιανικές εκκλησίες και Μοναστήρια των νησιών του βορείου Αιγαίου. Όλος ο ορθόδοξος χριστιανικός κόσμος των νησιών  ήταν οργισμένος και ανάστατος. Αυτή την οργή των χριστιανών την εκμεταλλεύτηκε ο αυτοκράτορας Ιωάννης Βατάτζης.

Σε ανύποπτο χρόνο έστειλε το στόλο του στα Αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Αιφνιδίασε και συνέτριψε τους Λατίνους κατακτητές. Αρχικά απελευθέρωσε από το ληστρικό ζυγό των Λατίνων τη Χίο, τη Λέσβο και τη Σάμο. Πολλοί ναοί και λεηλατημένα μοναστήρια των νησιών και της Λέσβου βρισκόταν στα πρόθυρα της  οικονομικής κατάρρευσης. Μερικοί τυχοδιώκτες και «Άρπαγες» από τη Κωνσταντινούπολη και από άλλα μέρη που καιροφυλακτούσαν θέλησαν να επωφεληθούν οικονομικά.

Ήθελαν ν’ αρπάξουν τις ακίνητες περιουσίες των ιδρυμάτων (Ναών, Μοναστηριών) που κινδύνευαν να διαλυθούν. Τέτοια πρόθεση έδειξαν και μερικοί αχρείοι Μοναχοί της ιστορικής Μονής της Παναγίας Οδηγήτριας.

Ο αιφνιδιασμός πέτυχε. Τα νησιά απελευθερώθηκαν. Την εποχή εκείνη είχε ξεσπάσει μια πολλή μεγάλη διαμάχη μεταξύ των Μονών Οδηγών Κωνσταντινούπολης και Κρεωκόπου. Οι Μοναχοί της Μονής Οδηγών ζητούσαν επιτακτικά τη διάλυση της Μονής Κρεωκόπου. Κάτι αντίστοιχο γινόταν και με άλλες Μονές στη Λέσβο.

Η μεγάλη διαμάχη συνεχίστηκε ως το 1323. Για να δοθεί λύση στη σφοδρή αντιπαράθεση επενέβη ο Πατριάρχης Ησαΐας . Εξέδωσε Πατριαρχική Συνοδική Απόφαση  με την οποία δικαιωνόταν η Μονή Κρεωκόπου. Έτσι τερματίστηκε η αντιδικία μεταξύ των δύο Μοναστηριών. Όταν το 453 έπεσε η Πόλη στα χέρια των Τούρκων η Μονή της Οδηγήτριας καταστράφηκε ολοσχερώς. Όταν αυτό μαθεύτηκε πολλοί έσπευσαν να πουν ότι: Η Θεία Δίκη αργεί μα δεν λησμονεί!

Η αριστοκρατική Βυζαντινή οικογένεια Βατάτζηδων

Η αριστοκρατική οικογένεια Βατάτζη της Κωνσταντινούπολης ανέδειξε πολλούς Βυζαντινούς αξιωματούχους τον 11ον και 12ον αιώνα. Ξακουστοί ήταν οι:

1) Βατάτζης Ιωάννης στρατηγός του Βασιλείου Β΄Βουλγαροκτόνου.

2) Βατάτζης Ανδρόνικος στρατηγός του αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄τον 12ον αιώνα.

3) Βατάτζης Ιωάννης στρατηγός του αυτοκράτορα Μανουήλ Α το 12ον αιώνα.

4) Βατάτζης Θεόδωρος στρατηγός και σύζυγος της αδελφής του αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ του Κομνηνού.

5) Βατάτζης Λέων στρατηγός του αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄

6) Βατάτζης Βασίλειος στρατηγός κατά τη περίοδο της βασιλείας του Ισαακίου Αγγέλου τον 12ον αιώνα και,

7) Βατάτζης Ιωάννης (13ος αιώνας) ο αυτοκράτορας. Αναφερόμαστε στον Ιωάννη Βατάτζη που έζησε τον 13ον αιώνα. Μετά το έτος 1224 ο Ιωάννης Βατάτζης άρχισε τις εχθροπραξίες εναντίων των Λατίνων πού είχαν καταλάβει περιοχές της Μικράς Ασίας και τα νησιά του βορείου Αιγαίου.

Τα Κτήματα της Μονής Κρεωκόπου

Η Μονή Κρεωκόπου μετά την ανασύσταση της άρχισε να μεγαλώνει. Η κτηματική περιουσία της Μονής χρόνο με το χρόνο αυξανόταν. Κατά το έτος 1590 η Μονή  κατείχε σημαντική ιδιόκτητη κτηματική περιουσία(«Προίκα + δωρεές).                 

Μετά την ανασύσταση της Μονής στα δύσκολα χρόνια της Τουρκικής σκλαβιάς ήρθαν χρόνια δύσκολα. Αλλά : 1) Η μεγάλη εργατικότητα των Μοναχών της Μονής 2) Η σωστή διαχείριση των οικονομικών του πόρων (το πρώτο καιρό), έφεραν στο Μοναστήρι μεγάλη ευμάρεια. Ακολούθησαν και άλλες δωρεές κτημάτων και λοιπών περιουσιακών στοιχείων από πολλούς ευσεβείς χριστιανούς. Τα ανθηρά οικονομικά της Μονής επέτρεπαν στον εκάστοτε Ιερομόναχο Ηγούμενο της να εκτελεί αρκετές δαπανηρές εργασίες στη Μονή αλλά και σε άλλες Μονές όπως της Περιβολής.

Στις αρχές του 17ου αιώνα  Ηγούμενος στη Μονή Κρεωκόπου ήταν ο Ιερομόναχος Ραφαήλ. Επί των ημερών του οικοδομήθηκε το Καθολικό της Μονής Αρχαγγέλων.

Παράλληλα η Μονή Κρεωκόπου ανέλαβε το κόστος της ανακαίνισης και οικοδόμησης του Καθολικού της Παναγίας στη γυναικεία Μονή Περιβολής.

Υπάρχει επιγραφική μαρτυρία γραμμένη στο υπέρθυρο της μεσαίας πύλης του Νάρθηκα της Μονής Περιβολής που γράφει:

ANEKAINICΘΗ Η ΠΑΡΟΥCA MONH THC YΠΕΡΑΓΙΑC ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΥΠΟ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΩΝ ΕΥΡΗCKOMENΩΝ THC MONHC KΡΕΟΚΟΠΟΥ ΕΠΙΚΑΘΥΓΟΥΜΕΝΟΥ ΡΑΦΑΗΛ ΙΕΡΩ ΜΟΝΑΧΟΥ ..

Στην επιγραφή αυτή δεν φαίνεται καθόλου η χρονολογία ανακαίνισης. Με τη πάροδο του χρόνου ξεθώριασε και έσβησε.

Πληροφορίες από Σουλτανικά αρχεία για τη Μονή τον 17ον αιώνα

Πολλοί Ιστορικοί ερευνητές αναζήτησαν πηγές και στοιχεία της εποχής εκείνης κυρίως από Οθωμανικά έγγραφα. Πράγματι στο επίσημο Σουλτανικό αρχείο υπάρχουν αρκετές καταγραφές. Μια από αυτές  αφορά τη κτηματική περιουσία της Μονής Κρεωκόπου.

Επειδή ο χώρος που φιλοξενεί το άρθρο αυτό είναι περιορισμένος γράφουμε συνοπτικά μερικές ιστορικές πληροφορίες που αφορούν τη Μονή Κρεωκόπου και όχι μόνο από τον 17ον αιώνα και μετά. Συγκεκριμένα:

Ο αιμοσταγής σουλτάνος Μουράτ Δ΄ (1623-1640).

Ο σουλτάνο Μουράτ Δ΄γνωστός ως  Γαζή (Νικητής) ή  Αμουρατζής με φερμάνι αφιέρωσε στο Τζαμί του μεγάλου Σούφη  και Μυστικιστή του Ισλάμ του Σεϊχ Μαχμούτ Εφέντη Ισκιουνδαρή τα κτήματα της Μονής Κρεωκόπου ως «Βακούφια». Το Τζαμί αυτό βρισκόταν στο Σκούταρι της Κωνσταντινούπολης.

Όταν μαθεύτηκε η είδηση αυτή αμέσως ο Πατριάρχης και η Σύνοδος έκαναν  παρέμβαση στην Υψηλή Πύλη. Ζήτησαν και πέτυχαν την αναθεώρηση της καταγραφής με το σκεπτικό ότι μεταβλήθηκαν τα παλιά σύνορα των κτημάτων.

Για το λόγο αυτό έγινε νέα καταγραφή και καταχώριση στο βασιλικό Κώδικα όπου καταχωρήθηκαν 41 κτήματα 275 κοιλών, αμπέλια, κήποι ,εργάτες 25,ελαιόδεντρα 849,και άλλα δέντρα διάφορα.

Σημείωση: Μια Οθωμανική ογκομετρική μονάδα κοιλό ζύγιζε 24 οκάδες δηλαδή περίπου 30 κιλά και 720 γραμμάρια.

Επί σουλτάνου Μωάμεθ Δ΄το 1672-3 με φερμάνι αναφέρεται η κτηματική περιουσία της Μονής Κρεωκόπου που είχε καταγραφεί στα προηγούμενα έτη 1620/21 ήτοι έτος Εγείρας 1030.

Πειρατικές επιθέσεις

Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα η Λέσβος  δέχτηκε πολλές πειρατικές επιθέσεις.

Η Φρίκη, ο τρόμος και το αίμα σημάδεψαν τη ζωή των κατοίκων. Πολλοί κάτοικοι ξεριζώθηκαν, αρπάχτηκαν από τα χωριά τους και οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής και της Μπαρμπαριάς. Σημειώνουμε μερικές ιστορικές ημερομηνίες που σημάδεψαν την ιστορία της Λέσβου και της Μονής Κρεωκόπου.

Έτος 1609 Μια αρμάδα από Μαλτέζικα πειρατικά καράβια ρήμαξε τη Λέσβο. Οι πειρατές λεηλάτησαν ολόκληρο το νησί. Έκαψαν ναούς και Μονές.

Την αγριότητα τους τη δοκίμασε και η Μονή Κρεωκόπου.

Έτος 1626 Η Μονή Κρεωκόπου μετά τη καταστροφή που υπέστη από τους Μαλτέζους πειρατές το έτος 1609 δεν μπορούσε να «σταθεί» οικονομικά εξ αιτίας της καταστροφής της Μονής, και πολλών άλλων λόγων. Έτσι αναγκάστηκε να πωλήσει τα κτήματα προς τη πλευρά του Σιγρίου. Όλα αυτά τα γόρασε η Μονή Υψηλού. «..Τεσκερές του Εμήνη δια τα χωράφια Κριοκόπου. Διαλαμβάνει ο Τεσκερές μου ότι επούλισαν ι καλόγεροι του Κριοκόπου τα χωράφια του Σιγρίου ύγουν την Κοκρίθρα και του κάτω κάμπου όλα και του απάνω κάμπου όλα με το μέγα Λιμένα και ηγόρασεν τα ι καλόγερη του Αγίου Ιωάννου του Σισσίρου (Μονή Υψηλού) και επήρα εγώ ο Εμήνης των Τελωνίων το ρέσμη μου και έδωκα τον τεσκερέ μου. Έτος Τούρκηκα 1026 Γεώργιος Ξένος! Επίσης υπάρχει και μια άλλη γραπτή μαρτυρία που αναφέρει τα ακόλουθα: «..Η παρούσα ομολογία διλοποιή πως εμείς οι καλόγεροι του Κριοκόπου,ο ηγούμενος και οι προηγούμενοι και γέροντας δια τα χωράφια όπου επουλίσαμε τον καλογέρον του αγίου ιωάννου προ κερού και εκάμαμε παζάρη ο ηγούμενος Ισαϊας εις την πόλιν με τον νικολάκοι του κουφούδι άσπρα τριάντα χιλιάδας ηκοσιπέντε και τα επόλιπα εος ταις τριάντα χιλιάδας επείραμε τα τώρα και εσιαστήκαμε και δεν εχομεν πλέον τίποτε και μόνο η πούληση μας υπάρχει και δια το βέβαιον εδόσαμεν την παρούσαν ομολογίαν έμπροσθεν των αξιοπίστων μαρτύρων. Καθηγούμενος Άνθιμος μαρτυρό τα άνωθεν! (Απόσπασμα από σελίδα 301 βιβλίου «Άντισσα» του Παναγιώτη Φραγκέλη χωρίς διόρθωση της ορθογραφίας).

Έτος 1637 Παρασκευή 3 Ιουνίου βράδυ ξέσπασε φοβερή νεροποντή με αστραπόβροντα, κεραυνούς και χοντρό χαλάζι. Νεροποντή και χαλάζι κατέστρεψαν τη συγκομιδή. Τα αμπέλια μάδησαν και ρήμαξαν. Από το χοντρό χαλάζι σκοτώθηκαν πολλά οικόσιτα ζώα.

Έτος 1650 Εξερράγη το ηφαίστειο της Σαντορίνης. Η έκρηξη ήταν τρομερή.Οι στάχτες του ηφαιστείου έφθασαν ως τη Λέσβο και κάλυψαν πολλές περιοχές του νησιού.

Έτος 1650 Τούρκεψε το χριστιανικό χωριό Σουμούρια (Εσωμερέα) Καλλονής δια της βίας. Πολλοί χριστιανοί κάτοικοι έφυγαν από το χωριό για να μην αλλαξοπιστήσουν. Μερικοί νέοι ήρθαν στο Κρεωκόπου και έγιναν καλόγεροι.

Έτος 1667 Ο πειρατής Τζιόρτζιο Μαρία Βιτάλε επέδραμε και λεηλάτησε το Σίγρι και τη δυτική Λέσβο. Ακολούθησε ναυμαχία με τον Καπλάν Πασά. Ο πειρατής συνελήφθη και θανατώθηκε.

Έτος 1670 Με σουλτανικό φερμάνι έγινε νέα καταγραφή ιδιοκτησιών στα νησιά του Αιγαίου. Την εποχή εκείνη σουλτάνος ήταν ο Μεχμέτ ο Δ΄.

Η Μονή Κρεωκόπου κατά τον 18ον αιώνα

Ο αιώνας αυτός υπήρξε ταραγμένος με πολλές θετικές και αρνητικές εξελίξεις. Πολλοί ληστές έκαναν την εμφάνιση τους και λυμαινόταν τη Λεσβιακή ύπαιθρο. Αναφερόμαστε πρώτα στους δύο διαβόητους και αδίστακτους τούρκους ληστές από το Μόλυβο. Μαχμούτ Αλή και Nτορμούζ Αλή. Ακολούθησε ο Ζορμπάς της Καλλονής Εμπού Μπεκίρ. Ήταν ο Βοεβόδας της περιοχής. Καταπίεζε και λήστευε χριστιανούς και τούρκους. Τελικά ο σουλτάνος τον εξόρισε στη Κύπρο. Τον αιώνα αυτό κτίστηκαν πολλές εκκλησίες στο νησί. Ένα άλλο σπουδαίο γεγονός για τη Λέσβο του 18ου αιώνα ήταν η δεντροφύτευση του νησιού μας με 2 εκατομμύρια λιόδεντρα από εποίκους που ήρθαν στο νησί μας από τις Κυδωνίες (Αϊβαλί).

Αναφέρουμε εν συντομία τα γεγονότα:

·Ετος1709. Ο Μολυβιάτης λήσταρχος Ντορμούζ Αλή λυμαίνεται όλη τη βορειοδυτική Λέσβο. Με το συνεργό του ληστή Μαχμούτ λήστεψαν τη Μονή Μυρσινιώτισσας. Μαζί με τα λάφυρα πήραν μαζί τους και τη Κάρα του Αγίου Ιγνατίου. Ο κόσμος του νησιού ξεσηκώθηκε. Ο Μαχμούτ ξέφυγε.

Ο Ντορμούζ απαγχονίστηκε κατά διαταγή του Καδή Μουσταφά Εφέντη στη Σκάλα Μολύβου.

·Το 1712 Εγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Κύριλλος Α΄ από τη Λέσβο.

·Το 1716 Μεγάλη επιδημία πανούκλας θέρισε τα νησιά Λέσβο, Χίο, Σάμο με πολλές εκατοντάδες θύματα.

·Το 1720 Αποπερατώθηκε στη Μυτιλήνη ο ιερός ναός της Μητρόπολης.

·Το 1728 Νέα Φοβερή επιδημία πανούκλας θέρισε ξανά τη Λέσβο

·Το 1733 Οι Μοναχοί της Μονής Κρεωκόπου είχαν σοβαρές κτηματικές διαφορές με το Μοναστήρι του Υψηλού. Αυτό το γνωρίζουμε από το έγγραφο που έστειλαν οι Μοναχοί του Κρεωκόπου στους Μοναχούς του Υψηλού. Αναφέρουμε το παρακάτω απόσπασμα:

Πώς έσοντας και νάχουμε ανεμεταξύ μας σκάνδαλον με άγιον και ιερόν Μοναστήριον του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου του καλουμένου Ζησίρου, δια μερικά πράγματα του Μοναστηρίου και σκανδαλιστήκαμε δύο και τρεις και έτρεξαν ζημίες και εσιαστήκαμε με τους πατέρες κι δεν έχουμε να ζητούμεν ούτε πολύ ούτε ολίγον. Ούτε Οσπήτια ούτε χωράφια ούτε άλλον τίποτα ούτε από τους μεταγενεστέρους και αν ήθελαν σηκωθή οι μεταγενέστεροι να ενοχλήσουν το Μοναστήρι και να πειράξοσι τους πατέρας, να εχουσι αντιδίκους τους θείους και ιερούς αρχαγγέλους.»(απόσπασμα από το βιβλίο Παν. Φραγκέλη: Άντισσα σελις 303).

Το ως άνω απόσπασμα ανήκει στο απολογητικό έγγραφο της Μονής Κρεωκόπου. Το υπέγραψαν τρεις Προηγούμενοι. Έξη Ιερομόναχοι. Ένας διάκονος και πολλοί Μοναχοί. Επίσης το υπέγραψαν και Μοναχές της Μονής της Περιβολής.

Το 1752 ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ανθιμος Βερτουμής δώρισε στο Ξενοδοχείο (Νοσοκομείο) το οικόπεδο «Περιβόλι Μυτιλήνης». Αυτό περιελάμβανε: Το σημερινό Δημοτικό κήπο. Το οικόπεδο του κτιρίου της Νομαρχίας. Το οικόπεδο των σχολικών κτιρίων ( πρώην Α+Β Γυμνάσια Αρρένων). Το οικόπεδο του ιερού ναού του Αγίου Θεράποντα

Το έτος 1755 στις 24 Φεβρουαρίου καταστρεπτικός σεισμός  έντασης 7 Ρίχτερ ταρακούνησε τη Λέσβο και τα άλλα νησιά του Αρχιπελάγους. Έπαθαν μεγάλες ζημιές η Μυτιλήνη και τα περισσότερα χωριά. Από το σεισμό αυτό γκρεμίστηκαν πολλές εκκλησίες ,ξωκλήσια .Έπαθαν ζημίες και τα κτίρια της Μονής Κρεωκόπου. Το περιοδικό «ΣΑΠΦΩ» που εκδιδόταν στη Μυτιλήνη έγραψε τα ακόλουθα: «..κατά τον τρομερον σεισμόν του 1755 η πόλις της Μυτιλήνης σχεδόν εξηφανίσθη».

Η δεκαετία μετά το σεισμό του 1755 ήταν πολύ κρίσιμη για τη Μονή Κρεωκόπου.

Το 1765 αρχικά εξορίστηκε ο Μέγας Βεζίρης Μουσταφά Πασάς στη Μυτιλήνη και όταν έφθασε στο νησί εκτελέστηκε.

Το έτος 1768 άρχισε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος,.

Το 1769 κατέφθασε στη Μυτιλήνη ο εξόριστος Πατριάρχης Μελέτιος Β΄

Το 1770 Ψαριανά καράβια λεηλάτησαν το Πλωμάρι και τη Πλαγιά.

Το ίδιο έτος στις 14 Ιουλίου αναχώρησε ο Ρωσικός στόλος από το νησί. Οι τούρκοι αμέσως μετά άρχισαν απρόκλητη σφαγή χριστιανών της Μυτιλήνης

Το 1772  Ψαριανοί καπετάνιοι ο Καραπατάκης και ο Καλημέρης λεηλάτησαν το Ποταμό (Πλωμάρι). Όσους βρήκαν κρυμμένους σε μια σπηλιά στον Άγιο Ισίδωρο τους έκαψαν ζωντανούς.

Το ίδιο χρόνο το μήνα Νοέμβριο επέστρεψε ο Ρωσικός στόλος στη Μυτιλήνη. Βγήκαν οι ναύτες του έξω στη πόλη και λεηλάτησαν σπίτια και καταστήματα χριστιανικά και τούρκικα. Ναύαρχος ήταν ο Ορλόφ.

Το 1795 απαγχονίστηκε στο Μπας Φανάρι ο Θεόδωρος Νεομάρτυς από το Βυζάντιο.

Το έτος 1798 ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ έστειλε στη Μονή Λειμώνος «Προτρεπτική επιστολή». Ζητούσε από τη Μονή Λειμώνος να αναλάβει την επιστασία της Μονής Κρεωκόπου.

Το άλλοτε πλούσιο και εύρωστο Μοναστήρι αναγκάστηκε να πωλήσει Κινητή και Ακίνητη περιουσία για να επιβιώσει. Οι Μοναχοί λόγω της μεγάλης ανέχειας τους έφθασαν στο σημείο να πωλήσουν και Άγια Λείψανα. Πούλησαν στο Μοναστήρι του Υψηλού το Ιερό Λείψανο (χέρι) της Όσιας Μακρύνας. Πολλοί Μοναχοί άρχισαν να εγκαταλείπουν τη Μονή. Από εδώ και πέρα είχε αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την πάλαι ποτέ κραταιά Μονή Κρεωκόπου. Το Μοναστήρι αυτό «έζησε» σχεδόν ως το τέλος του 18ου αιώνα. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ που έμαθε τη δυσχερή θέση της Μονής. Έστειλε προτρεπτική επιστολή προς τη Μονή Λειμώνος  στις 24 Ιουνίου 1798 να αναλάβει «την επιστασίαν της καταπεπτωκίας Μονής Κρεωκόπου δια του διορισμού Ηγουμένου, γιγνομένη νέος κτίτωρ εκείνης». Η Μονή Κρεωκόπου πάρα την επιστασία της Μονής Λειμώνος δεν μπόρεσε να ανακάμψει. Αρχές του 19ου αιώνα εγκαταλείφτηκε. Έκλεισε. Έσβησε. Ξεχάστηκε. Διαλύθηκε. Ρήμαξε.

Από το κλείσιμο της Μονής πέρασαν σχεδόν 150 χρόνια. Στο χρονικό αυτό διάστημα «δεν έμεινε πέτρα για πέτρα» στη Μονή. Τα πάντα γκρεμίστηκαν. Οι πέτρες σκορπίστηκαν. Από το 1990 και μετά ευτυχώς μερικοί ευσεβείς χριστιανοί «αποφάσισαν» να ανακαινίσουν το κατεστραμμένο Μοναστήρι. Στην αρχή έχτισαν πρώτα ένα μικρό εκκλησάκι των Ταξιαρχών στο χώρο που άλλοτε ήταν τα κτίσματα της Μονής. Αργότερα με τις άοκνες προσπάθειες πολλών ανθρώπων ευσεβών άρχισε να διαμορφώνεται ξανά η νέα ανακαινισμένη Μονή.

Ας είναι ευλογημένοι όλοι αυτοί οι φίλοι της Μονής Κρεωκόπου που συνδράμουν παντοιοτρόπως την ανακαίνιση της Μονής. Τα έργα στη Μονή συνεχίζονται με αργό ρυθμό διότι δεν υπάρχουν αρκετοί οικονομικοί πόροι. Μέχρι σήμερα το σημαντικό έργο ανακαίνισης που έγινε, οφείλεται στις άοκνες και συνεχείς προσπάθειες κάποιων προοδευτικών ανθρώπων της Άντισσας. Αξίζει το κόπο όλοι μας να δώσουμε έστω από το υστέρημα μας κάτι για να συνεχίσει αυτό το θεάρεστο έργο.

Ο φίλος μου Προκόπης Πινέλλης συνεπικουρούμενος από Τοπικούς Συλλόγους καθώς και το φίλο Δήμαρχο Αντίσσης - Ερεσού συνεχίζουν την ωραία αυτή προσπάθεια. Αξίζει να πάτε φίλοι μου στον «Ιερό» αυτό χώρο. Να δείτε το νέο Μοναστήρι στο πανέμορφο ειδυλλιακό αυτό τοπίο του νησιού μας! Κάθε χρόνο γίνεται πανηγύρι το πρώτο Σάββατο του Ιουνίου. Ραντεβού λοιπόν εκεί στο Μοναστήρι.

Χρήσιμη Βιβλιογραφία

·Νικορέντζος Μίμης: Πήγασος χωρίς φτερά

·Φραγκέλης Παν: Άντισσα

·Καρυδώνης Στ: Τα εν Καλλονή Μοναστήρια

·Κοκκίνης Σπ: Τα Μοναστήρια της Ελλάδος

·Αρχεία Οθωμανών σουλτάνων

·Κίελ και Καρύδης: Αστυγραφία Λέσβου

·Χουτζαίος Γ: Σεισμικότητα Λέσβου

·Εγκυκλοπαίδεια «Ήλιος»

·Διαδίκτυο

·Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα

·Αρχεία Μονής Υψηλού

·Αφηγήσεις ηλικιωμένων Αντισσαίων φίλων