από το περιοδικό «Ανάπλασις», αρ. τεύχους 446,

Μάρτιος-Απρίλιος 2010

Με περισυλλογή και κατάνυξη εωρτάσθη στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο (Ευριπίδου 12) η επέτειος της Εθνικής Παλιγγενεσίας με Πρόλογο του Προέδρου της Εταιρείας Φίλων του Λάου καθηγητού κ. Νικολάου Π. Μπρατσιώτου, τιμητική διάκριση στο Γεν. Γραμματέα της Εταιρείας κ. Παναγιώτη Βλάχο, με θρησκευτικούς ύμνους και επίκαιρα πατριωτικά άσματα.

Τον Πανηγυρικό της ημέρας εξεφώνησε με παλμό από στήθους ο καθηγητής της Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή κ. Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης, με θέμα Ελλάδος Σήμα.

Ευχαριστούμε τον κ. καθηγητή για την παραχώρηση εκτενούς περιλήψεως της εμπνευσμένης ομιλίας του.

Εορτάζουμε την επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Πώς; Σε ατμόσφαιρα Αλώσεως. Κυριαρχεί στις ημέρες αυτές η λέξη ύφεση. Και την εννοούμε, συνήθως, ως οικονομική. Διαβλέπουμε όμως, ότι πιο πέρα από την οικονομική ύφεση κλονίζεται η εθνική μας ύπαρξη. Κάτι χειρότερο: ο Πλούταρχος μας δίδει τον όρο: ύφεση φρονήματος. Έχει πέσει το φρόνημα. Έχει σημειωθεί γενική λώφησις (λούφα). Είμεθα σε τροχιά καθιζήσεως, συρρικνώσεως.

Η Ιστορία μας διδάσκει με πειστικά παραδείγματα, όχι μόνον πώς οι λαοί γίνονται ελεύθεροι, αλλά και πώς γίνονται δούλοι. Η ελευθερία είναι φρόνημα και αποκτάται με δυνατή ψυχική μέθη, πού εκδηλώνεται ως ενθουσιασμός και έξαρση φρονήματος. Με την ταπείνωση του φρονήματος μας καθηλώνει η δουλεία. Κοιμώμενοι επί αιώνες λαοί πήραν διάσταση, αισθάνθηκαν την έφεση να μεγαλουργήσουν. Ζούσαν στον λήθαργο, ώσπου παρουσιάσθηκε κάποιος οινοχόος και τους έσπρωξε στη δημιουργία και στην πραγμάτωση υψηλών στόχων.

Το '21 μας καλεί να μεθύσουμε με το αθάνατο κρασί του. Ο Αισχύλος απέκτησε μεγαλωσύνη στο Μαραθώνα. Εκεί γέμισε η ζωή του. «Έποίει μεθύων τας τραγωδίας». Κάτι πιο εντυπωσιακό: «εποίει μεν τα δέοντα άλλ' ουκ ειδώς γε». Εδραματουργούσε με ενθουσιασμό, άλλ' ήταν ασυνείδητα λογοκρατούμενος. Το αποτέλεσμα της πνευματικής κυοφορίας του ήταν υψηλό δραματούργημα.

Σωματικώς ο άνθρωπος, όσο και αν προσπαθήσει, δεν θα αποκτήσει ύψος. Ψυχικώς όμως, μπορεί να αυξηθεί, να μεγαλυνθεί απεριόριστα. Πώς; με τη βίωση μεγάλων ιστορικών στιγμών. Όχι μόνο θριάμβων, αλλά και Αλώσεων. Η εθνική μας ιστορία, Ιστορία 4.ΟΟΟ ετών, σε δύο ημίχρονα (2ΟΟΟ π.Χ. και 2ΟΟΟ μ.Χ.), είναι μεγάλη δραματική περιπέτεια. Και το δράμα είναι αήθης κράση. Μαζί μεγαλείο και φρίκη. Κάποιες προσπάθειες γίνονται (μάλλον μεθοδικώς κατευθυνόμενες), να κουρελιασθεί το εθνικό μας ένδυμα. Χωρίς την εθνική μας ιστορία θα μείνουμε γυμνοί. Θα χάσουμε την ψυχή μας, διότι η χρονικότητα σχεδόν ταυτίζεται με την ψυχικότητα. Είναι καλύτερα να πεινάσουμε, παρά να μείνουμε ρακένδυτοι ή και τελείως γυμνοί. Τί θα μείνει από τον ψυχισμό μας, αν περιορίσουμε την εθνική μας ιστορία στα τελευταία 2ΟΟ χρόνια; Θα μείναμε με το Υ της όλης μας υποστάσεως.

Εθνική συνείδηση είχαν οι Έλληνες και στην Αρχαιότητα και στους μετέπειτα αιώνες. Σε μια πολύ μεγάλη φάση του Ελληνικού πολιτισμού, την Αρχαϊκή και την Κλασσική, η Ελλάς ήταν ένα μεγάλο πολυκρατικό έθνος. Είχαν συνείδηση της ταυτότητος και την εδυνάμωναν με πανελληνίους θεσμούς, όπως ήταν η Ολυμπία. Η Ρώμη ήταν αντιθέτως πολυεθνικό κράτος. Το Βυζάντιο; Το Βυζάντιο είναι «Το Άγιο Ρωμαϊκό κράτος του Ελληνικού Έθνους». Το Έθνος αυτό, το Ελληνικό (ποικίλως με δραματικότητα μεταπλασσόμενο), έζησε και εν δουλεία επί 4ΟΟ χρόνια και με το '21 επεδίωξε και επέτυχε να ταυτίσει σε κάποιο βαθμό έθνος και κράτος.

Αναπόφευκτες οι ενστάσεις. Ίσως και απαραίτητες. Δίδουν βάθος και διαύγεια.

Η εξύφανση της εθνικής ταυτότητος, η μελέτη 2ΟΟ τόσων ταυτοτήτων του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, μας δίδει ένα πανανθρώπινο πανόραμα συμβόλων. Κάθε έθνος-κράτος εκπέμπει το σήμα του.

Ένας δεινός δυνάστης, ο νους, πού αποτελεί το κορυφαίο στοιχείο του ψυχισμού μας, απαιτεί όλη την ττολυκύμαντη ιστορία κάθε λάου να τη δει συμπυκνωμένη. Πόσο; Στο απειροελάχιστο. Σε κάτι πού να μην έχει διαστάσεις. Ποιο είναι αυτό; Είναι το στίγμα. Αυτό το στίγμα είναι σημείο και ως σημείο είναι σήμα πού σημαίνει ως το σήμαντρον. Ο νους μας, ο νέμων δυνάστης, κάνει κάποια παραχώρηση και επιτρέπει να εκφράσουμε το σύμβολο μας γεωμετρικά, π.χ. με ένα παραλληλόγραμμο στη σημαία πού σημαίνει, δηλώνει πολλά. Είναι το οπτικό σύμβολο του έθνους. Υπάρχουν και αλλά σύμβολα. Ακουστικό σύμβολο κάθε έθνους είναι η μουσική του εθνικού του ύμνου.

Η Ελλάς εμεγαλούργησε στην ιστορία πενομένη. Προσπαθεί να αποφύγει την πενία και έτσι δημιουργεί πολιτισμό. Η πενία είναι ο πλούτος της.

Η σημερινή πενία της χώρας μπορεί να γίνει κίνητρο ισχυρό δημιουργίας. Να βάλουμε ένα ρυθμό στη ζωή μας. Να γίνουμε υπουργοί αντί απεργοί. Να σταματήσει η σύληση του Πανεπιστημίου, πού γίνεται εν ονόματι του ασύλου.

Ο Σόλων κάποτε, σε κρίσιμη στιγμή της Αθηναϊκής Ιστορίας, εζήτησε από τους συμπολίτες του να αποτινάξουν από πάνω τους το αίσχος. Εζήτησε άμεση, ενθουσιώδη δράση.

Ας θυμηθούμε σήμερα, επικείμενης της Μ. Εβδομάδος, μια από τις πολλές προτροπές της: «Ραθυμίαν άπωθεν ημών βαλώμεθα».