α) Όπως αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων, στην Αντιόχεια για πρώτη φορά απαντά το προσωνύµιο «χριστιανοί», για όσους αποδέχθηκαν και ακολούθησαν το Ευαγγέλιο του Χριστού.
Η ονοµασία αυτή φαίνεται ότι δε δόθηκε από τους ίδιους τους χριστιανούς, αλλά από τους εθνικούςκαι ειδωλολάτρες. ∆ιότι µέχρι τότε, στα κείµενα της Καινής ∆ιαθήκης απαντούν οι όροι «πιστοί», «άγιοι», «µαθητές», «εκλεκτοί» κ.ά., ενώ σε Ιουδαϊκές πηγές χαρακτηρίζονται «Γαλιλαίοι» και«Ναζαρηνοί». Στη διάρκεια των πρώτων χριστιανικών χρόνων η ονοµασία εµφανίζεται µε δύο γραφές: «Χριστιανοί» και «χρηστιανοί». Η δεύτερη εκδοχή παραπέµπει στις λέξεις χρηστότητα - χρηστός, δηλαδή έντιµος, δίκαιος, αγαθός, ηθικός.
β) ΄Εκτοτε, στην ιστορική πορεία το όνοµα χριστιανός, το οποίο φέρει µεγάλο πνευµατικό βάρος, γνώρισε πολλές µεταπτώσεις. ΄Αλλοτε διαβλήθηκε και απαξιώθηκε από τους πάσης φύσεως συκοφάντες και διώκτες, ενώ άλλοτε υποτιµήθηκε και από τους ίδιους τους χριστιανούς. Κατά τους πρώτους αιώνες οι χριστιανοί κατηγορήθηκαν και διώχθηκαν αρχικά από τους Ιουδαίους. Η περίπτωση του πρωτοµάρτυρα και αρχιδιακόνου Στεφάνου, που αναφέρεται στο σηµερινό αποστολικό ανάγνωσµα (Πραξ.11, 19-30) είναι λίαν χαρακτηριστική.
γ) Στη συνέχεια, εξαιτίας της ασκητικής και λιτής ζωής οι εθνικοί ονόµαζαν τους χριστιανούς «µισητάς του ανθρωπίνου γένους», όπως αναφέρει ο Λατίνος ιστορικός Τάκιτος (55-120 µ.Χ) αποδίδοντας σε αυτούς κάθε δηµόσια συµφορά. Ακόµη, θεωρήθηκαν εχθροί της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας, αφού αρνούνταν τη θεϊκή ιδιότητα στον Αυτοκράτορα και δε θυσίαζαν στους θεούς των ειδώλων. Η άρνηση αυτή σε συνδυασµό µε άλλες επί µέρους κατηγορίες έγιναν αφορµή, για να κηρυχθούν µεγάλοι διωγµοί εναντίον τους. Είναι χαρακτηριστικό, ότι πολλοί µάρτυρες στις επίµονες ερωτήσεις των διωκτών τους, για το όνοµα, το επάγγελµα και τη πατρίδα τους, απαντούσαν µε τη φράση: «Χριστιανός ειµί».
δ) Για τους εκτός Εκκλησίας η ζωή των χριστιανών µέσα στον κόσµο φαίνονταν σε κάθε εποχή παράδοξη. Ακόµη και τα χριστιανικά µυστήρια, επειδή είχαν µυστικό και αδηµοσίευτο χαρακτήρα, αποτελούσαν σκάνδαλο. ∆ιότι πράγµατι, αυτά αφορούσαν την εσωτερική ζωή της εκκλησιαστικής κοινότητας και παρέδιδαν από γενεά σε γενεά µε µυσταγωγικό και αδηµοσίευτο τρόπο τις αλήθειες της πίστεως. Σε αντίθεση µε το χριστιανικό κήρυγµα που απευθυνόταν προς όλους τους ανθρώπους, τα µυστήρια δίδονταν µόνο στους µυηµένους. Οι αµύητοι και οι εκτός Εκκλησίας, επειδή δεν αντιλαµβάνονταν το νόηµα των µυστηρίων, συχνά παρεξηγούσαν και κατηγορούσαν τους χριστιανούς.
ε) Σπουδαίο απολογητές των πρώτων αιώνων αναγκάζονται να απαντούν σε διάφορες κατηγορίες και να υπεραµύνονται της χρηστής πολιτείας των χριστιανών. Στην προς ∆ιόγνητον Επιστολή,(τέλη β΄ αιώνα) γράφονται τα εξής: «Οι χριστιανοί κατοικούν στην ιδιαίτερη πατρίδατους, αλλά ως πάροικοι. Μετέχουν σε όλα ως πολίτες και υποµένουν τα πάντα ως ξένοι. Κάθε ξένο µέρος είναι για αυτούς πατρίδα και κάθε πατρίδα είναι για αυτούς ξένο µέρος. Νυµφεύονται όπως όλοι, γεννούν παιδιά και δε φονεύουν τα γεννώµενα. ΄Εχουν σάρκα, αλλά δε ζουν σαρκικά.
Υπακούουν στους νόµους του κράτους, αλλά µε τη ζωή τους υπερβαίνουν τους νόµους. ΄Ολους τους αγαπούν και από όλους καταδιώκονται, αγνοούνται και κατακρίνονται. Πεθαίνουν κατά κόσµον και ζωογονούνται από το Θεό. Είναι πτωχοί και πολλούς πλουτίζουν».
στ) Ο άγιος Νικόδηµος Αγιορείτης συνδέει το όνοµα χριστιανός µε τη χρίση του Αγίου Μύρου. Γράφει: «΄Οθεν και χριστιανοί ονοµαζόµεθα όχι µόνον διατί πιστεύοµεν εις τον Χριστόν, αλλά και διά τί χριόµεθα µε το επουράνιον χρίσµα, Χριστοί Κυρίου, και µέτοχοι Χριστού γενόµενοι». Το χρίσµα αποτελεί επιβεβαίωση ενοίκησης της χάριτος του Θεού στην καρδιά του πιστού. Εποµένως, χριστιανός είναι εκείνος που µετέχει των αγίων µυστηρίων, τηρεί τις εντολές του Θεού, βρίσκεται σε εσωτερική κοινωνία µε το πρόσωπο του Χριστού και σε σχέση αγάπης µε τους συνανθρώπους του. ΄Ετσι γίνεται αλάτι της γης και φως του κόσµου (βλ. Ματθ. 5,13-14).
ζ) Στους νεώτερους χρόνους έγινε πολύς λόγος για τους «χριστιανούς της ταυτότητας». Εκείνους δηλαδή, που απλώς και µόνο εθιµικά έφεραν το όνοµα του χριστιανού, χωρίς καµιά χριστιανική συνέπεια στη ζωή τους. Αυτοί µάλλον δυσφήµιζαν µε το ήθος τους το όνοµα, έστω κιαν αριθµούνταν στους χριστιανούς. Από το άλλο µέρος διεξήχθη µεγάλος αγώνας, για να αναγράφεται το όνοµα στις ταυτότητες. Αλλά η αναγραφή αυτή δεν έχει κάποιο νόηµα, εάν δε συνοδεύεται από χριστιανοπρεπή ζωή. Επίσης, η διαίρεση των χριστιανών, οι πόλεµοι και οι σταυροφορίες στο όνοµα του ΄Αρχοντα της Ειρήνης, η δηµιουργία «χριστιανικών» κοµµάτων, κ. ά. αποτελούν σκάνδαλο για τη µαρτυρία του Ευαγγελίου στις σύγχρονες κοινωνίας. Όµως, τα εκφυλιστικά αυτά φαινόµενα δε δικαιολογούν τις αιτιάσεις, ότι η σύγχρονη κοινωνία είναι «µεταχριστιανική». ∆ιότι ο λόγος του Χριστού είναι ξεκάθαρος: «Ου πας ο λέγων µοι Κύριε Κύριε, εισελεύσεται εις την βασιλείαν των ουρανών, αλλ’ ο ποιών το θέληµα του Πατρός µου του εν ουρανοίς» (Ματθ. 7,21).
