Logo
Print this page

Ἄραγε ἡ Ἱστορία διδάσκει;

Εἶναι γενικά ἀποδεκτή ἡ ἄποψη ὅτι «ἡ ἱστορία ἐπαναλαμβάνεται», ἤ ὅτι «ἡ ἱστορία ἐμφανίζει μία κυκλικότητα καί μία περιοδικότητα». Στίς μέρες πού ὅλα καταβαραθρώνονται καί ἀποτιμῶνται μόνο μέ οἰκονομικούς ὅρους καί ἰσοδύναμα ἀποτελέσματα, εὐτυχῶς ὑπάρχουν ἀκόμα μερικές ὑγιεῖς φωνές, πού διατείνονται ὅτι ἡ ἱστορία μπορεῖ νά μᾶς εἶναι χρήσιμη καί ὠφέλιμη. Καί αὐτό, γιατί ἀποδεχόμενοι τήν κυκλικότητα τῶν ἱστορικῶν γεγονότων καί καταστάσεων καί διδασκόμενοι ἀπό τά λάθη τοῦ παρελθόντος, μποροῦμε νά βελτιώσουμε τούς ὅρους τοῦ παρόντος καί τοῦ μέλλοντος.

 

Ἄραγε ὅμως ἰσχύει αὐτό; Ὑπάρχουν δηλαδή γεγονότα ἤ καταστάσεις, πού ἐπαναλαμβάνονται, ἤ, ἀκόμα καλύτερα, μποροῦμε ἐμεῖς σήμερα νά διδαχθοῦμε ἀπό τόν τρόπο πού ἀντιμετωπίστηκαν παρόμοιες καταστάσεις στό παρελθόν; Ἐμεῖς θεωροῦμε πώς ὄντως ὑπάρχουν ὁρισμένα ἱστορικά γεγονότα πού μποροῦμε νά ἁλιεύσουμε ἀπό τόν ἀπέραντο ὠκεανό τῆς Ἑλληνικῆς ἱστορίας, τά ὁποῖα ἀξίζει νά τά ἀναφέρουμε. Καί αὐτό, ὄχι τόσο γιά νά θυμοῦνται οἱ λίγοι παλιοί πού τά ἔζησαν, ὅσο γιά νά τά μαθαίνουμε ἐμεῖς οἱ νεοέλληνες καί νά συνειδητοποιοῦμε τήν βαριά κληρονομιά λεβεντιᾶς, θάρρους καί ἀγωνιστικότητας πού κουβαλᾶμε στά γονίδιά μας.

Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ Ἑλληνικός λαός ὑπέφερε τά πάνδεινα κατά τήν περίοδο τῆς Γερμανικῆς κατοχῆς. Ἡ οἰκονομία τῆς χώρας, ἡ ὁποία εἶχε ἤδη κλονιστεῖ σοβαρά ἀπό τήν πολεμική ἀναμέτρηση μέ τήν Ἰταλική καί τήν Γερμανική πολεμική μηχανή, κατέρρευσε πλήρως κατά τήν διάρκειά της. Ἡ ἐπίταξη ἀπό τίς δυνάμεις τοῦ Ἄξονα τῶν πρώτων ὑλῶν, καθώς καί ὅλων τῶν ζωτικῆς σημασίας ἐμπορευμάτων καί βιομηχανικῶν προϊόντων, ἐκτίναξε τήν τιμή τους στό ἐσωτερικό τῆς Χώρας στά ὕψη καί ὁδήγησε σέ ἐκρηκτική ἄνοδο τοῦ πληθωρισμοῦ. Αὐτό συνέβη, γιατί οἱ Γερμανικές καί Ἰταλικές δυνάμεις κατοχῆς ἀντιμετώπισαν τά περισσότερα προϊόντα ὡς λάφυρα πολέμου, κατά παράβαση τῶν κανόνων περί ἐπιτάξεων σέ κατεχόμενη χώρα τοῦ Διεθνοῦς Δικαίου (Κανονισμός τῆς Χάγης τοῦ 1907).

H προστασία τῶν οἰκονομικῶν δομῶν τῶν κατεχόμενων χωρῶν ἤ ἡ διατήρηση τοῦ ἐλάχιστου ἀποθεματικοῦ σέ τρόφιμα καί πρῶτες ὕλες γιά τήν ἐπιβίωση τοῦ πληθυσμοῦ δέν ἦταν στίς προτεραιότητες τῆς Γερμανίας. Προεῖχε ἡ στήριξη τῆς στρατιωτικῆς της μηχανῆς καί ἡ νίκη της στόν πόλεμο μέ κάθε μέσο, γεγονότα ἀσύμβατα μέ τήν ἱκανοποίηση τῶν ἀνθρωπιστικῶν ἀναγκῶν. Χαρακτηριστική ἦταν ἡ δήλωση τοῦ Γερμανοῦ στρατάρχη Γκέρινγκ: «Καρφί δέν μοῦ καίγεται ὅταν μοῦ λέτε ὅτι οἱ ἄνθρωποι τῆς ζώνης εὐθύνης σας πεθαίνουν ἀπό τήν πεῖνα. Ἀφῆστε τους νά πεθάνουν, ἐφόσον ἔτσι δέν λιμοκτονεῖ κανένας Γερμανός».   

Ἡ ἔλλειψη ὅμως τῶν τροφίμων καί τῶν διαφόρων εἰδῶν πρώτης ἀνάγκης, ἡ ὁποία ὁδήγησε σέ ἄνθηση τῆς μαύρης ἀγορᾶς, εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τό ξέσπασμα ἑνός καταστροφικοῦ λιμοῦ τόν χειμώνα τοῦ 1941 – 1942, ὁπότε καί ὑπολογίζεται πώς χιλιάδες Ἑλλήνων ἔχασαν τή ζωή τους σέ μία ἀπό τίς μεγαλύτερες ἀνθρωπιστικές τραγωδίες τοῦ Β΄   Παγκοσμίου Πολέμου. Σύμφωνα μέ τά ἀρχεῖα τῶν κατοχικῶν ἀρχῶν, πού παρουσιάζουν πιό συντηρητικά το μέγεθος τοῦ λιμοῦ, ὁ μέσος ὅρος θανάτων τόν Νοέμβριο τοῦ 1941 τετραπλασιάστηκε ἀπό τόν ἀντίστοιχο τῆς περιόδου 1931 – 1940, ἐνῶ τό διάστημα Ἰανουαρίου 1942 – Μαρτίου 1942 ἑξαπλασιάστηκε. Ἡ ἔκταση ὅμως τῆς ἀνθρωπιστικῆς καταστροφῆς εἶναι ἀκόμη πιό δραματική καθώς ἕνας μεγάλος ἀριθμός θανάτων δέν ἀναφέρονταν στίς τότε ἀρχές, σκόπιμα, προκειμένου τά κουπόνια διατροφῆς πού χρησιμοποιοῦσαν γιά τά συσσίτια, νά χρησιμοποιηθοῦν ἀπό τ’ ἄλλα μέλη τῶν οἰκογενειῶν τους.

Στήν χαραυγή τοῦ 1943, ὁ τόσο σκληρά καί ἀπάνθρωπα ἐξαθλιωμένος Ἑλληνικός λαός δέν ἀντιμετώπιζε μόνο τήν ἀπειλή τῆς πείνας καί τῆς καταπίεσης, ἀλλά ἐρχόταν ἀντιμέτωπος καί μέ τόν κίνδυνο τῆς πολιτικῆς ἐπιστράτευσης. Μέ τό μέτρο αὐτό, οἱ δυνάμεις κατοχῆς ἐπεδίωκαν νά στείλουν Ἕλληνες πολῖτες στή Γερμανία καί σέ ἄλλες κατεχόμενες χῶρες, γιά νά δουλέψουν σέ καταναγκαστικά ἔργα. Το μέτρο αὐτό δέν ἀφοροῦσε τούς Ἕλληνες Ἰουδαίους τό θρήσκευμα, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἀρχίσει σταδιακά νά στέλνονται στά διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Στίς 23 Φεβρουαρίου τοῦ 1943 δημοσιεύεται τελικά στήν ἐφημερίδα «Γερμανικά Νέα» ἡ διαταγή τοῦ στρατηγοῦ Σπάϊντελ γιά τήν πολιτική ἐπιστράτευση τῶν Ἑλλήνων. Τό ἴδιο βράδυ ὁ κατοχικός πρωθυπουργός Κωνσταντῖνος Λογοθετόπουλος καί ὁ ὑπουργός Ἐργασίας Νικόλαος Καλύβας ἔσπευσαν νά δημοσιεύσουν στήν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως σχετικό διάταγμα μέ τίτλο «Περί ὑποχρεωτικῆς ἐργασίας τοῦ ἀστικοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἑλλάδος». Γιά ἄλλη μία φορά ἡ κυβέρνηση τῶν δοσίλογων ἀδυνατοῦσε νά ὑπερασπιστεῖ τά δικαιώματα τοῦ ἐξαθλιωμένου Ἑλληνικοῦ λαοῦ καί νά ἀμβλύνει τίς συνέπειες τῆς κατοχικῆς πραγματικότητας, τοῦ ὑπερπληθωρισμοῦ καί τῶν ἀνεξέλεγκτων ἐπιτάξεων.

Ἡ ἀντίδραση τῶν δοκιμαζόμενων Ἑλλήνων ὑπῆρξε ἀκαριαία. Τήν ἑπόμενη μέρα, 24 Φεβρουαρίου τοῦ 1943, χιλιάδες ἄνθρωποι ξεχύνονται στούς δρόμους τῆς Ἀθήνας γιά νά βροντοφωνάξουν «κάτω ἡ ἐπιστράτευση» καί νά ψάλλουν τόν Ἐθνικό Ὕμνο. Μία ὁμάδα ἀπό αὐτές διασπᾶ τόν ἀστυνομικό κλοιό καί καταστρέ¬φει τό γραφεῖο τοῦ κατοχικοῦ πρωθυπουργοῦ Λογοθετόπουλου στή Βουλή, ἐνῶ μία ἄλλη ὑπερφαλαγγίζει τούς Ἰταλούς καραμπινιέρους καί πυρπολεῖ τό Ὑπουργεῖο Ἐργασίας, στό ὁποῖο εἶχε γίνει ὁ προπαρασκευαστικός σχεδιασμός τῆς ἐπιστράτευσης. Τρεῖς διαδηλωτές νεκροί καί τριάντα σοβαρά τραυματίες ἦταν ὁ ἀπολογισμός αὐτῶν τῶν συγκρούσεων.

Κατά τήν διάρκεια τῶν ἑπόμενων ἡμερῶν, τό αὐθόρμητο δίνει τή θέση του στό ὀργανωμένο. Ὁ Ἑλληνικός λαός συρρέει κατά χιλιάδες στούς δρόμους γιά νά διαδηλώσει. Ἡ ἀντίδραση κατά τῆς ἐπιστράτευσης φουντώνει. Ἡ κηδεία τοῦ ἐθνικοῦ ποιητῆ Κωστῆ Παλαμᾶ στίς 28 Φεβρουαρίου τοῦ 1943 μετατρέπεται καί αὐτή σέ μεγαλειώδη ἀντικατοχική διαδήλωση.

Στίς 5 Μαρτίου τοῦ 1943 συγκροτεῖται μεγάλη διαδήλωση κατά τῆς πολιτικῆς ἐπιστράτευσης. Ἀπό τήν παράνομη ἐφημερίδα «Τό Ἑλληνικόν Αἷμα» (φύλλο 15/3/1943) διαβάζουμε: «…Τήν πρωΐαν τῆς ἡμέρας ἐκείνης (5/3/1943) ἐσημειώθησαν μεγάλαι συγκεντρώσεις εἰς τά κεντρικώτερα σημεῖα τῆς πόλεως. Αἱ συγκεντρώσεις μετετρέποντο εἰς διαδηλώσεις, αἵτινες διά τῆς συνεχοῦς ἑνώσεως τῶν διαφόρων ὁμάδων ἀπετέλουν ἕναν ἀφαντάστως ὁρμητικόν χείμαρρον, ἕτοιμον ἐν κυριολεξίᾳ νά παρασύρη κάθε ἴχνος τῶν βαρβάρων…».

Πρό τῆς ὀγκούμενης λαϊκῆς ἀντίδρασης, οἱ κατακτητές ἀναγκάζονται νά ἀκυρώσουν τήν πολιτική ἐπιστράτευση στίς 10 Μαρτίου τοῦ 1943. Πρόκειται γιά μεγαλειώδη στιγμή τῆς ἀντίστασης τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἕνα ἀνεπανάληπτο σέ πανευρωπαϊκή κλίμακα γεγονός. Ἡ ματαίωση τῆς πολιτικῆς ἐπιστράτευσης ἦταν καί ἡ τελευταία πολιτική πράξη τῆς δεύτερης κατοχικῆς κυβέρνησης. Ὁ Κωνσταντῖνος Λογοθετόπουλος ἀντικαταστάθηκε ὡς ἀνεπαρκής ἀπό τούς Γερμανούς μέ τόν Ἰωάννη Ράλλη τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1943.

Ἡ ἀπεργία τοῦ Μαρτίου τοῦ 1943 δέν ἦταν ἡ μόνη ἀπεργία κατά τή διάρκεια τῆς Γερμανικῆς κατοχῆς. Ἄλλη μαζική ἀπεργία, τῆς ὁποίας ἰθύνων νοῦς ἦταν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος Δαμασκηνός, εἶχε πραγματοποιηθεῖ τήν 7η Σεπτεμβρίου 1942. Ἀποτέλεσμα αὐτῆς ἦταν νά μήν ἀποσταλεῖ κανένας Ἕλληνας ἐπίστρατος στό Ρωσικό μέτωπο κατά τή στρατιωτική ἐπιχείρηση μέ τήν κωδική ὀνομασία «Μπαρμπαρόσα». Ἀξίζει νά ἀναφέρουμε ὅτι ἡ δράση τοῦ συγκεκριμένου Ἱεράρχου εἶχε πολύ ἐξοργίσει τούς κατακτητές, διότι, μεταξύ τῶν ἄλλων ἐνεργειῶν του, εἶχε παρέμβει ζητῶντας τήν παύση τῆς ἐπιθετικότητας τῶν Βουλγάρων συμμάχων τοῦ Ἄξονα κατά τῶν Ἑλληνικῶν πληθυσμῶν τῆς Μακεδονίας καί τῆς Θράκης, ὅπως ἐπίσης καί διότι εἶχε προστατεύσει ἀπό τήν μήνη τῶν κατακτητῶν πολλούς Ἕλληνες, πού ἦσαν Ἰουδαῖοι στό θρήσκευμα.

Ἐνθυμούμενος τά παραπάνω γεγονότα, τά ὁποῖα ἔζησε ὁ ὑπερενεντηκον¬τούτης ἀναγνώστης τοῦ περιοδικοῦ μας, κ. Παντελῆς Παπαναστασίου, μᾶς ἐπιβεβαίωσε ὅτι ὅταν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός ἀπειλήθηκε γιά τήν δράση ἀπό τόν Γερμανό στρατηγό Στρόοπ μέ τυφεκισμό τοῦ ἀπάντησε: «Οἱ Ἱεράρχες τῆς Ἑλλάδος, στρατηγέ Στρόοπ, δέν τουφεκίζονται, ἀπαγχονίζονται. Σᾶς παρακαλῶ νά σεβασθῆτε αὐτήν τήν παράδοσιν».

Ἡ ἱστορική πραγματικότητα, ὅπως αὐτή διαμορφώνεται ἀπό τά γεγονότα καί τίς καταστάσεις πού ἔλαβαν χώρα στό παρελθόν, ὅσο καί ἡ ἀντιπαραβολή τους μέ τήν κατάσταση πού βιώνουμε στήν πατρίδα μας σήμερα δέν ἀφήνουν πολλά περιθώρια γιά παρερμηνεῖες. Ἄν πραγματικά μελετούσαμε τά παρελθόντα ἱστορικά γεγονότα καί ἀποφεύγαμε τά λάθη πού ἔκαναν οἱ προηγούμενες γενιές θά μπορούσαμε δυνητικά νά «προβλέψουμε» τό παρόν πού βιώνουμε. Ἡ ἱστορία πραγματικά ἐπαναλαμβάνεται.

Ἐμεῖς ὅμως σήμερα ἀποδειχθήκαμε κατώτεροι τῶν περιστάσεων. Τό μόνο πού κάναμε ἦταν νά σβήσουμε ἕνα κομμάτι, ἀπό τά πολλά κομμάτια τοῦ παρελθόντος, πού ἀπαρτίζουν τήν ἱστορία μας. Τό τί θά συνέβαινε, μᾶς τό εἶχε ἤδη πεῖ ἀπό παλιά ὁ Νομπελίστας ποιητής μᾶς Γ. Σεφέρης: «σβήσαμε ἕνα ἀντίστοιχο κομμάτι ἀπό τό μέλλον». Σᾶς ἀφήνω νά βγάλετε τά δικά σας συμπεράσματα γιά τίς εὐθῦνες πού ἔχουμε τόσο ἐμεῖς ὡς λαός, ὅσο καί οἱ Ἱεράρχες μας, γιά τόν τρόπο πού ἀντιμετωπίζουμε τίς ἀποφάσεις τῶν πολιτικῶν, πού ὁρίζουν τή ζωή μας. Ἄραγε, θά μπορούσαμε νά βροῦμε καμιά δικαιολογία στήν ἀπάντηση πού θά δίναμε στό διαχρονικό ἐρώτημα πού θέτει ὁ Μπέρναρ Σῶ στήν ἀνθρωπότητα: «Ἄν ἡ ἱστορία ἐπαναλαμβάνεται καί τό ἀπροσδόκητο πάντα συμβαίνει, πόσο ἀνεπίδεκτος μαθήσεως ἀπό τήν ἐμπειρία εἶναι ὁ ἄνθρωπος»;

Ἰωάννης Χαραλάμπης

Οἰκονομολόγος

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Αρ. Τεύχους 138, Φεβρουάριος 2014

 

 

Related items

©2005-2016 Zoiforos.gr || Σχεδίαση - Ανάπτυξη Lweb.GR