Η προσεκτική μελέτη των τριών εγκυκλίων του ΥΠΕΠΘ σχετικά με την απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών οδηγεί στα εξής συμπεράσματα:

1. Η μία εγκύκλιος δεν συμπληρώνει την άλλη, ούτε είναι διευκρινιστική, αλλά μάλλον η κάθε μία δίνει διαφορετική διάσταση στο θέμα. Το κυριότερο στοιχείο είναι ότι σύμφωνα με την τρίτη εγκύκλιο όλα τα σχετικά με την απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών αναφέρονται «σε μη Ορθόδοξους, δηλ. αλλόθρησκους ή ετερόδοξους μαθητές», πράγμα που ουδόλως διαφαίνεται στις δύο προηγούμενες εγκυκλίους.

2. Παρά τη σύγχυση των τριών εγκυκλίων στην εφαρμογή τους δίνουν τελικά μια κάποια λύση στα προβλήματα που οι ίδιες δημιούργησαν. Έτσι η τρίτη εγκύκλιος αίρει το κίνητρο της «τεμπελιάς» που θα έκανε τους μαθητές να ζητούν απαλλαγή, αφού τους υποχρεώνει στην παρακολούθηση άλλου μαθήματος.

3. Η τρίτη εγκύκλιος επίσης μεταφέρει το πρόβλημα που οι δύο προηγούμενες δημιούργησαν από τους θεολόγους σε όλο το Σύλλογο καθηγητών. Ο Σύλλογος καλείται να λύσει το θέμα της απασχόλησης των μαθητών που απαλλάσσονται από τα Θρησκευτικά. Κάποιοι καθηγητές θα κληθούν να διδάξουν σε όσους μαθητές δεν θα κάνουν Θρησκευτικά, κάτι που μάλιστα δεν ίσχυε για όσους μέχρι σήμερα αιτιολογημένα (Μουσουλμάνοι, μάρτυρες του Ιεχωβά) απαλλάσσονταν από το μάθημα. Και αυτοί πλέον δεν θα κάθονται στο προαύλιο αλλά θα πρέπει να διδάσκονται άλλο μάθημα. Με τη ρύθμιση αυτή αποφεύγεται και η πιθανότητα παρακίνησης των μαθητών από άθεους καθηγητές (και έχουμε πολλούς) να ζητούν απαλλαγή από τα Θρησκευτικά.

4. Οι τρεις εγκύκλιοι δημιούργησαν προβλήματα που οι ίδιες προσπαθούν να λύσουν. Θα ήταν προτιμότερο να μην είχαν ποτέ εκδοθεί ή να είχαν αποσυρθεί.

5. Πρακτικά, όλοι οι θεολόγοι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά και να μην επιτρέψουμε σε κανένα διευθυντή ή Σύλλογο καθηγητών την απαλλαγή μαθητή από το μάθημά μας, εάν δεν έχει καθοριστεί το μάθημα και ο συνάδελφος που θα το διδάξει στον απαλλασσόμενο μαθητή (ακολουθώντας την τρίτη εγκύκλιο). Είμαι βέβαιος ότι κανείς μαθητής δεν θα προτιμήσει μάθημα Γλώσσας ή κάποιο άλλο αντί Θρησκευτικών.

6. Να δούμε ποιος θα λύσει το πρόβλημα του ωραρίου των καθηγητών που θα διδάσκουν στους απαλλασσόμενους μαθητές άλλο μάθημα και πώς οι Σύλλογοι θα αναθέτουν και σε ποιους συναδέλφους αυτές τις ώρες διδασκαλίας. Πάντως οι θεολόγοι να επιμείνουμε στην εφαρμογή της τρίτης εγκυκλίου και να μην επιτρέψουμε την απασχόληση των απαλλασσόμενων μαθητών από το γυμναστή, γιατί η τρίτη εγκύκλιος μιλάει για μαθήματα ανάλογα με τις μαθησιακές ανάγκες που έχει ο μαθητής.

7. Παρά το γεγονός ότι πρακτικά δεν θα υπάρξουν μαθητές που θα ζητήσουν απαλλαγή από τα Θρησκευτικά λόγω του ότι θα υποχρεώνονται στην παρακολούθηση άλλου μαθήματος, ωστόσο απαιτείται η συνέχιση των προσπαθειών όλων μας (θεολόγων εκπαιδευτικών και άλλων Ορθοδόξων πιστών), ώστε να καταστήσουμε σαφές στο Υπουργείο Παιδείας ότι δε συμφωνούμε με κάθε είδους απόφαση (που ήδη έχει ληφθεί ή σχεδιάζεται να ληφθεί μελλοντικά) που στρέφεται ενάντια στην ορθόδοξη παράδοση και ζωή.