Ζωηφόρος

Θρησκευτικά: Μάθημα υποχρεωτικό, του Χρήστου Νικ. Ζήκου,

Θρησκευτικά: Μάθημα θεολογικό-παιδαγωγικό,

υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές

του Χρήστου Νικ. Ζήκου

τ. Σχολικού Συμβούλου Θεολόγων Δυτικής Ελλάδος

Πάτρα, 1/03/11

          Στο κείμενο που ακολουθεί διατυπώνουμε τις σκέψεις μας για ένα μάθημα Θρησκευτικών που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης παιδείας και στη συνέχεια κάνουμε συγκεκριμένη πρόταση.

Oι προβληματισμοί μας έχουν ως αφετηρία επίσημα ή ανεπίσημα δημοσιεύματα που απηχούν προθέσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας σχετικές με το status του μαθήματος στο Λύκειο.  Ξεκινώ με  την παραδοχή πως το υποχρεωτικόν ή μη του μαθήματος των Θρησκευτικών στο Λύκειο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το χαρακτήρα του μαθήματος. Δηλαδή με το τι μάθημα τελικά έχουμε να κάνουμε.

Με κριτήρια επιστημολογικά, επιστημονικά και ψυχοπαιδαγωγικά, η εγκυρότητα των οποίων έχει κριθεί διαχρονικά, το μάθημα των Θρησκευτικών χαρακτηρίζεται ως θεολογικό-παιδαγωγικό μάθημα, κρίσιμου ανθρωπιστικού περιεχομένου, απολύτως αναγκαίου συμπληρώματος της καθόλα ανθρωπιστικής παιδείας. Στη βάση αυτή εδράζεται η υποχρεωτικότητα του μαθήματος τόσο στο Γυμνάσιο όσο και στο Λύκειο χωρίς δικαίωμα απαλλαγής για κανέναν και για κανένα λόγο. Είναι δηλαδή ζήτημα παιδείας.

 Βασικοί πυλώνες του μαθήματος είναι η Βιβλική και η Ανατολική Ορθόδοξη Θεολογία. Και οι δυο εστιάζουν στο πρόσωπο του άλλου, όπου ο άλλος ή η οποιασδήποτε μορφής ετερότητα «βλέπεται» μέσα από την τριαδολογική προοπτική. Ως απαραίτητη δηλαδή για την απαρτίωση τόσο της ταυτότητάς μας,  όσο και της ενότητάς μας. Κατά συνέπειαν, οι άλλοι, οι διαφορετικοί από εμάς, όχι μόνο δεν είναι απειλή για την ταυτότητά μας, αλλά αναγκαία συνθήκη τόσο γι αυτήν όσο και την ενότητά μας. Ενότητα για την οποία εύχεται καθημερινά η Εκκλησία στη Θεία Λειτουργία. Όλα τα παραπάνω θεμελιώθηκαν από τον Ιησού Χριστό με τη στάση του προς τον οποιασδήποτε μορφής άλλον, ξένον ή την οποιασδήποτε μορφής ξενικότητα, ετερότητα, διαφορετικότητα και κατά συνέπειαν είναι πρωτεύοντα στη συγκρότηση της εμπειρίας της Εκκλησίας. Γι αυτό και η ηθελημένη ή μη υποβάθμισή τους συνιστά ολική έκπτωση και αποδόμηση τελικά της ίδιας της Εκκλησίας ως  Σώματος του Χριστού. Τα παραπάνω τα επεξεργάστηκαν θαυμάσια οι Μεγάλοι Καππαδόκες Πατέρες και μας χάρισαν τη Θεολογία του Προσώπου. Κύριο δε χαρακτηριστικό του προσώπου είναι ότι διαλέγεται και σχετίζεται. Δεν κλείνεται εις εαυτόν, ξανοίγεται στην παρουσία του άλλου, αφήνει χώρο γι αυτόν, είναι δοτικό και επιτρεπτικό με τη στάση του, ρισκάρει την «ησυχία» του. Πολλά ακόμα μας προσέφερε με τη σχετική διδασκαλία του και ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής και άλλοι Άγιοι. Όλα τα παραπάνω είναι διδασκαλία της Εκκλησίας, ενσωματωμένα παντοιοτρόπως και στη Θεία Λειτουργία. Αλλά και στις ημέρες μας, μας τα υπενθύμισαν με τον τρόπο τους και μας τα υπενθυμίζουν κορυφαίοι Θεολόγοι όπως ο αείμνηστος Νίκος Νησιώτης και ο μητροπολίτης Περγάμου π. Ιωάννης Ζηζιούλας. O καθηγητής Νίκος Νησιώτης υποστήριζε πέντε δεκαετίες πριν ότι η θρησκευτική παιδεία ως αναπόσπαστο μέρος της γενικής παιδείας για να μορφώνει ουσιαστικά τη νέα γενιά πρέπει να προσφέρει σε αυτήν βαθύτατη πνευματική ικανοποίηση και χαρά και να μην είναι κυριαρχική και εξουσιαστική. Να «επιτρέπει» στα παιδιά να στοχάζονται ελεύθερα με συνεχείς νέες ερωτήσεις στην ουσία της ζωής και του μυστηρίου που την περιβάλλει. Στη βαθύτερη συνεπώς υφή του το μάθημά μας είναι ένα διαλεκτικό-υπαρξιακό αίτημα πλήρες νοημάτων προς διαπραγμάτευση μέσα στη σχολική τάξη. Μάθημα, που όχι μόνο δε φοβάται την κριτική αλλά και  την επιδιώκει, μάθημα που ξέρει να ανανεώνεται και να μιλά με τον κώδικα της εποχής του χωρίς να χάνει την ουσία του. Μάθημα που θέλει και μπορεί να διαλέγεται με τον κόσμο.

Όλα τα παραπάνω ωστόσο τα κατοχυρώνει η πράξη και μόνο αυτή. Κι αυτή η πράξη δεν είναι άλλη από τη Συνάντηση Αγάπης με όλα τα παιδιά της τάξης μας από όπου κι αν αυτά προέρχονται: από διαφορετικά δόγματα, από διαφορετικές θρησκείες ή θρησκευτικοφιλοσοφικά συστήματα ή από «άθρησκα» και «αδιάφορα θρησκευτικά» περιβάλλοντα κ.λ.π., στο πλαίσιο της παιδαγωγικής σχέσης. Παιδεία σημαίνει μέθεξη και σχέση. Η παιδαγωγική σχέση διασώζει την παιδαγωγική λειτουργία του σχολείου μας και ανεβάζει στα μάτια παιδιών και γονέων, το κύρος του. Όσο περισσότερο δουλεύουμε με την παιδαγωγική σχέση στο μάθημά μας, τόσο καλύτερα μαθαίνουν και μορφώνονται τα παιδιά μας, τόσο περισσότερο αναπτύσσονται ως πρόσωπα κι άλλο τόσο καταξιώνουμε τη Θεολογία μας.

Στη βάση των παραπάνω έχουν γίνει ήδη πολλά θετικά βήματα ιδίως στο Γυμνάσιο με τα νέα ΔΕΠΣ-ΑΠΣ. Στο Γυμνάσιο ωστόσο χρειάζονται ακόμη ορισμένες κινήσεις: Να ενισχυθεί πιο πολύ ο διαθεματικός χαρακτήρας και προσανατολισμός του περιεχομένου και να γίνει σχετική αναδιάταξή του με ανασύνταξη των διδακτικών ενοτήτων όπου αυτό απαιτείται ώστε τα βιβλία να γίνουν  ακόμα πιο φιλικά και επομένως πιο προσβάσιμα σε μαθητές και καθηγητές. Τα βιβλία του εκπαιδευτικού είναι πολύ καλά, αλλά θα πρέπει και αυτά να πάρουν καλύτερη μορφή.

Με την αναδιάταξη του περιεχομένου και των τριών τάξεων το 50% των διδακτικών ενοτήτων κάθε τάξης να αναφέρεται στη  Βιβλική Θεολογία,  Ανατολική Ορθόδοξη Θεολογία, Πίστη, Ζωή, Λατρεία, Τέχνη, Γραμματεία, και  Ιστορία της Εκκλησίας, ένα 20% στη Δυτική Χριστιανοσύνη, ένα άλλο 20% στα μεγάλα ζωντανά θρησκεύματα και ένα 10% στις θέσεις των θρησκειών για τα σύγχρονα μεγάλα προβλήματα του ανθρώπου, της ζωής,  των κοινωνιών και του πλανήτη. Με αυτή τη διάταξη της ύλης ο απόφοιτος του Γυμνασίου, στο μάθημα των θρησκευτικών θα έχει διδαχθεί 100 περίπου διδακτικές ενότητες. Από αυτές, 50 θα αναφέρονται στη Βιβλική Θεολογία, στην Ανατολική Ορθόδοξη Θεολογία, Πίστη, Ζωή, Λατρεία, Τέχνη, Γραμματεία, και  Ιστορία της Εκκλησίας,  20 θα αναφέρονται στη Δυτική Χριστιανοσύνη, 20 στα μεγάλα ζωντανά θρησκεύματα και 10 στις θέσεις των θρησκειών πάνω στα σύγχρονα μεγάλα προβλήματα του ανθρώπου, της ζωής, των κοινωνιών και του πλανήτη. Το πόσο θα είναι ωστόσο το πλήθος των δ.ε. κατά περίπτωση δεν είναι ζήτημα λογιστικό ή ποσόστωσης, αλλά καθαρά ποιοτικό. Υπακούει δηλαδή σε θρησκειοπαιδαγωγικά κριτήρια. Αυτό σημαίνει ότι το βάρος πέφτει κυρίως στην επιλογή του περιεχομένου τους (με επίλεκτα και αντιπροσωπευτικά κείμενα, πρωτότυπα και ερμηνευτικά), στον τρόπο παρουσίασης και ανάπτυξής τους στο διδακτικό εγχειρίδιο και  τέλος στους τρόπους διαπραγμάτευσής τους μέσα στην αίθουσα και στους τρόπους αξιολόγησης του μαθητή.

  Στο ΓΕ.Λ και στο ΕΠΑ.Λ το μάθημα να είναι επίσης υποχρεωτικό χωρίς δικαίωμα απαλλαγής για κανέναν μαθητή και για κανένα λόγο. Να συνταχθούν νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών στη λογική ενός πιο διευρυμένου μαθήματος και κατ΄ ακολουθίαν με πιο φιλικά-θελκτικά βιβλία ιδιαίτερα της Α΄ τάξης στο ΓΕ.Λ. και ΕΠΑ.Λ. και Β΄ τάξης στο ΓΕ.Λ. Να γίνει δηλαδή αναμόρφωση, αναδιάταξη και εμπλουτισμός τους περιεχομένου τους σύμφωνα με το πνεύμα της εισαγωγικής παρατήρησης.

Στην  Α΄ Τάξη θα μπορούσε να μπει ως μάθημα θρησκευτικών η: Γένεση και ανάπτυξη των μεγάλων θρησκειών και των θρησκευτικοφιλοσοφικών συστημάτων. Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τις θρησκείες μέσα από επίλεκτα και αντιπροσωπευτικά κείμενα των πηγών τους. Το περιεχόμενο της δ.ε. θα καλύπτεται κατά τα 4/5 της με τα κείμενα και την επεξεργασία τους. Στη Β΄ Τάξη ένα θρησκευτικό μάθημα θα μπορούσε να είχε ως αντικείμενο τις θρησκευτικές εξελίξεις, ζυμώσεις και κινήματα στη σύγχρονη εποχή (20ος  και απαρχές 21ου αιώνα). Μέσα πάντοτε από επίλεκτα και αντιπροσωπευτικά κείμενα οι μαθητές και στη Β΄ τάξη έρχονται σε επαφή με τη σύγχρονη θρησκευτική πραγματικότητα και την συμβολή ή την δυνητική συμβολή των θρησκειών στην προστασία και προαγωγή της ζωής στον πλανήτη, στην υπεράσπιση της ειρήνης και του ολικού αφοπλισμού, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην καταπολέμηση της φτώχειας, της λιμοκτονίας, των επιδημιών  κ. ά. Κι εδώ το περιεχόμενο της δ.ε. θα καλύπτεται κατά τα 4/5 της με τα κείμενα και την επεξεργασία τους. Στη Γ΄ Τάξη θα μπορούσε να εισαχθεί ένα μάθημα  Βιοηθικής, στο οποίο να αναπτύσσονται η βιοηθική επιστημονική, κοινωνική θεωρία και πράξη σε ποσοστό 50%, της διδακτέας ύλης, οι βασικές βιοηθικές θέσεις του ιδιαίτερου θρησκευτικού μας πολιτισμού (της Ορθοδοξίας) σε ποσοστό 25% και στο υπόλοιπο 25% της διδακτέας ύλης θα αναπτύσσονται οι βασικές βιοηθικές θέσεις της Δυτικής Χριστιανοσύνης και των μεγάλων θρησκειών. Ως προς το περιεχόμενο των Α΄ και Β΄ τάξεων η Ορθοδοξία να καλύπτει τουλάχιστον το 1/3 των διδακτικών ενοτήτων.

Με τη σκέψη ότι με την παραπάνω πρόταση δεν διεκδικούμε καμία πρωτοτυπία κι ότι αυτή η πρόταση δεν είναι παρά μια ακόμη ευκαιρία για διάλογο, κλείνουμε, με την ελπίδα να συμβάλλουμε με τις δυνάμεις μας στη λήψη των βέλτιστων δυνατών αποφάσεων και κατ’ ακολουθίαν στην προαγωγή της θρησκευτικής παιδείας στη χώρα μας.

Με εκτίμηση

Χρήστος Νικ. Ζήκος

Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων

Πηγή: http://dide.ach.sch.gr/thriskeftika/

Και από: http://exagorefsis.blogspot.com/2011/03/blog-post_6892.html

Αγιολογιο

Αγιον Ορος

©2005-2016 Zoiforos.gr || Σχεδίαση - Ανάπτυξη Lweb.GR

Login or Register

Register

User Registration
or Cancel