Ένας Γάλλος Ιησουίτης μοναχός, ο Ρισάρ, επισκέφθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας την Ελλάδα.
«Πολλές φορές απορώ», γράφει στις εντυπώσεις του, «πώς κατόρθωσε να επιβίωση η χριστιανική πίστη στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Και να σκεφθή κανείς, ότι ουδέποτε από την εποχή του Νέρωνος και του Διοκλητιανού ο Χριστιανισμός υπέστη διωγμούς σκληρότερους από αυτούς, πού αντιμετωπίζει σήμερα η Ανατολική Εκκλησία».
Και συνεχίζει διατυπώνοντας την ερμηνεία του:
«Νομίζω, πώς αυτό οφείλεται στην ευλάβεια πού τρέφει ο λαός προς την Παναγία. Σε όλα τα σπίτια βλέπεις εικόνες της Παναγίας. Είναι ο φρουρός, η καλύτερα η νοικοκυρά του σπιτιού. Σ' αυτή την εικόνα στρέφουν το βλέμμα τους, όταν τους συμβή κάτι κακό, Ικετεύοντας για την βοήθεια Της. Σ' αυτήν απευθύνονται, για να ευχαριστήσουν τον θεό, όταν -με την δική Της μεσολάβηση - έλθη κάτι καλό στο σπίτι. Ο ίδιος το διεπίστωσα, με πόση φυσικότητα και με πόση συγκίνηση μιλούν στις οικογενειακές τους κουβέντες γι' αυτήν την βασίλισσα των Ουρανών».
Κάποιος άλλος Ευρωπαίος, ο Άγγλος Wordsworth, βρέθηκε το 1832 στο Μαρκόπουλο των Μεσογείων. Περιγράφει, λοιπόν, μια ενδιαφέρουσα σκηνή από το σπίτι, όπου τον φιλοξένησαν:
«Όταν τελείωσε το δείπνο, ο νεώτερος γιος της οικογενείας, ένα αγόρι γύρω στα δώδεκα, σηκώθηκε και στράφηκε προς τον τοίχο της καλύβας, οπού ήταν κρεμασμένη μια εικόνα της Παναγίας. Έβγαλε τον κόκκινο σκούφο του, και όρθιος μπροστά από την εικόνα άρχισε να επαναλαμβάνει κάτι προσευχές στα ελληνικά. Συνέχισε με την απαγγελία του «Πιστεύω» και τελείωσε επαναλαμβάνοντας πολλές φορές το «Κύριε Ελέησον»
Είναι η βραδυνή προσευχή ένα γοητευτικό θέαμα, πού δείχνει ότι, τέσσερεις αιώνες σκληρής σκλαβιάς κάτω από μια αλλόθρησκη τυραννία, δεν έχει σβήσει η Ιερή φλόγα της ευσέβειας σ' αυτόν τον πληγωμένο τόπο» [C. Wordsworth, Athens and Attica, London 1837, σελ. 188].
** *
Οι μαρτυρίες των δύο ξένων (υπάρχουν και πολλές άλλες) δεν χρειάζονται σχολιασμό. 'Εξηγούν εύγλωττα το πώς η Ρωμιοσύνη έμεινε όρθια για τέσσερεις αιώνες κάτω από την πιο δαιμονική τυραννία.
Από το Μηνιαίο Περιοδικό «ΛΥΧΝΙΑ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ», της Ι. Μητροπόλεως Νικοπόλεως & Πρεβέζης
