από το περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπάκτου «Εκκλησιαστική Παρέμβαση»,

τεύχος  50 Μάρτιος 2000

Έχουν γραφή αξιόλογες μελέτες γύρω από την ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος μετά την ελευθέρωση από την Τουρκοκρατία, και μάλιστα όταν οι Βαυαροί προσπαθούσαν να την διαμορφώσουν με τα δικά τους πρότυπα και να την μετατρέψουν σε μια κρατική υπηρεσία. Είναι βέβαια γνωστόν ότι απέκοψαν την Εκκλησία της Ελλάδος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με συνέπειες για την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό. Δεν είναι ο τόπος κατάλληλος για να παρουσιασθή αυτή η τραγική ιστορία. Απλώς θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα περιστατικό που συνδέεται με την κάθοδο του πρώτου Βασιληά της Ελλάδος, του Όθωνα, και έχει σχέση με την Εκκλησία.

* * *

Είναι γνωστόν ότι ο Όθων ήταν καθολικός στο θρήσκευμα και βέβαια ποτέ δεν έγινε Ορθόδοξος. Μάλιστα, ο πατέρας του είχε σκοπό να τον προωθήση στην Εκκλησιαστική διοίκηση, σύμφωνα με τα φεουδαλιστικά πρότυπα που επικρατούσαν στην Δύση. Ο Όθων ήλθε στην Ελλάδα μέσω της Ρώμης. Ο Charles Frazee στο βιβλίο του “Ορθόδοξος Εκκλησία και ελληνική ανεξαρτησία 1821-1852” αναφέρει αξιόλογες πληροφορίες γύρω από το θέμα αυτό. Γράφει: “Ο Όθωνας με το μεγαλύτερο αδελφό του Μαξιμιλιανό συναντήθηκαν με τον Πάπα Γρηγόριο ΙΣΤ' και παρακολούθησαν την λειτουργία των Χριστουγέννων στο ναό του Αγ. Πέτρου. Σε μια ακρόαση που του παραχωρήθηκε, ο πάπας του ζήτησε να φροντίζη για τύχη των ομοδόξων του στην Ελλάδα”.

Γεγονός είναι ότι οι Βαυαροί προσπάθησαν να διαμορφώσουν την διοίκηση της Εκκλησίας με βάση τα δυτικά πρότυπα, σύμφωνα με τα οποία το Κράτος θεωρείται ως ένδειξη της παρουσίας του Θεού καί, βέβαια, γι’ αυτό και η Εκκλησία πρέπει να υποταχθή στην κοσμική διοίκηση. Μέσα σε αυτήν την προοπτική η Εκκλησία έγινε ένα εξάρτημα της Κρατικής μηχανής.

Ο Charles Frazee αναφέρει ότι σύμφωνα με διατάξεις που εξέδωσε το Υπουργείο των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Παιδείας “οι Κληρικοί έπρεπε να δίνουν όρκο νομιμοφροσύνης, δεν μπορούσαν να συγκαλέσουν καμμιά συνέλευση χωρίς κυβερνητική έγκριση και άλλα πολλά. Με όλα αυτά τα διατάγματα η Εκκλησία όλο και περισσότερο υποδουλωνόταν στον κοσμικό έλεγχο και της είχε παραχωρηθεί μόνο το “προνόμιο” να διευθετεί χωρίς επιτήρηση τις δικές της εσωτερικές υποθέσεις”. Αλλά και αυτές οι λεγόμενες εσωτερικές διοικητικές υποθέσεις περιορίζονταν ύστερα από την έκδοση τόσων Κρατικών νόμων.

Ο τρόπος με τον οποίο επιχειρήθηκε η υποδούλωση της Εκκλησίας στην Κρατική μηχανή φαίνεται από μια επιστολή που απέστειλε ο νεαρός Βασιλεύς Όθων στον πατέρα του. Μεταξύ των άλλων έγραφε:

“Η πνευματική αρχή του κλήρου της χώρας θα μπορούσε να γίνει επικίνδυνη για τον κοσμικό άρχοντα, αν ο ανώτερος κλήρος συνιστούσε μια ομάδα, καθόσον ολόκληρος ο κλήρος κατόπιν θα έπαιρνε τον λαό με το μέρος του εναντίον του άρχοντα. Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να υπερβούμε όλες αυτές τις δυσκολίες αν δημιουργούσαμε μια σύνοδο υπό την διεύθυνση κάποιου Μητροπολίτη, που θα ήταν κάτι σαν τους προέδρους των δικών μας επιτροπών και ουσιαστικά δεν θα είχε εξουσία. Σε ορισμένα χρονικά διαστήματα ο άρχοντας θα μπορεί να διαλέξει τα μέλη αυτής της συνόδου”.

* * *

Δεν εγράφησαν τα ανωτέρω για να ξύσουμε παληές πληγές, αλλά για να δούμε την σημερινή πραγματικότητα. Κυρίως θα ήθελα να υπογραμμίσω μερικά χαρακτηριστικά σημεία.

Πρώτον. Πράγματι επιχειρήθηκε από τις πρώτες ημέρες της απελευθερώσεως της Ελλάδος να υποταχθή η Εκκλησία στην κοσμική διοίκηση και άλλοι πολιτικοί παράγοντες να διευθύνουν τα εκκλησιαστικά πράγματα. Κυρίως επιχειρήθηκε να διοργανωθή η διοίκηση της Εκκλησίας σύμφωνα με τα δυτικά προτεσταντικά πρότυπα, γι’ αυτό και την απέκοψαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Δεύτερον. Σήμερα σε πολλά σημεία η Διοίκηση της Εκκλησίας έχει ελευθερωθή από τα “δεσμά” τα οποία της επέβαλαν οι Βαυαροί. Μάλιστα το ισχύον Σύνταγμα είναι το καλύτερο από εκκλησιαστικής απόψεως, αφού αναγνωρίζει ότι η Εκκλησία έχει Κεφαλή τον Χριστό και διευθύνεται βάσει των εκκλησιαστικών Κανόνων. Ακόμη και ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας που ισχύει σήμερα δίνει πολλές ελευθερίες στην Εκκλησία. Και στο σημείο αυτό πρέπει να αναγνωρισθή η προσφορά του αειμνήστου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Κυρού Σεραφείμ. Επομένως, σήμερα δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για χωρισμό της Εκκλησίας από την Πολιτεία, και το αντίστροφο, γιατί διαγράφονται σαφώς τα όρια και των δύο αυτών διοικήσεων, πολιτικής και εκκλησιαστικής.

Τρίτον. Οι κατά καιρούς κοσμικοί άρχοντες επεδίωκαν την υποδούλωση της Διοικήσεως της Εκκλησίας, επειδή εφοβούντο την δύναμη της Εκκλησίας. Διότι, πράγματι, όταν οι εκκλησιαστικοί άρχοντες στέκονται στο ύψος τους, τότε είναι “επικίνδυνοι” για κάθε “δικτατορίσκο”. Στην επιστολή του βασιλέως Όθωνα προς τον πατέρα του φαίνεται αυτό εκφραστικά. Κατά καιρούς, όπως διδάσκει η εκκλησιαστική ιστορία, οι κοσμικοί άρχοντες διόριζαν τα μέλη της Συνόδου και προσπαθούσαν δι’ αυτού του τρόπου να επεμβαίνουν στα εσωτερικά της Εκκλησίας και να διευθύνουν τα εκκλησιαστικά πράγματα. Ευτυχώς σήμερα δεν επικρατεί τέτοια νοοτροπία, αφού μάλιστα και οι σύγχρονοι πολιτικοί άρχοντες δεν επιδιώκουν ή ακόμη δεν έχουν την δυνατότητα να κάνουν κάτι τέτοιο.

* * *

Όλα αυτά σημαίνουν ότι η Διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος πρέπει να παραμείνη ελεύθερη από διάφορες επιρροές και να ασχολήται σοβαρά και υπεύθυνα με την διαποίμανση του λαού του Θεού. Αλλοίμονο αν αφήνουμε τους διαφόρους “αλλότριους” παράγοντες να εισέρχωνται στα εσωτερικά της Εκκλησίας. Τότε θα έχουμε τρομερή ευθύνη έναντι του Θεού και του ορθοδόξου λαού.

Πηγή: http://www.parembasis.gr/2000/00_03_01.htm