Η Ελλάς υποχρεώθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις να αποσύρει τον Στρατό της από το Βόρειο τμήμα της Ηπείρου. Έτσι περισσότεροι από 250.000 Έλληνες παρέμειναν ακουσίως στην αλβανική επικράτεια. Χωρίς τη βοήθεια των Αθηνών αγωνίσθηκαν επί επτάμηνο για την εδραίωση των δικαιωμάτων τους κάτι που επισφραγίσθηκε με το Πρωτόκολλο της Κερκύρας τον Μάιο του 1914.
Ο επικός αγώνας των λίγων Ηπειρωτών και των εθελοντών -κυρίως φοιτητών- που προσέτρεξαν είχε ως αρχηγούς τους Μητροπολίτες της περιοχής και τον Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο. Σχηματίσθηκε αυτόνομη κυβέρνηση στο Αργυρόκαστρο και ορίσθηκε ως σημαία η πολεμική ελληνική με τον μεγάλο λευκό σταυρό και τα τέσσερα γαλάζια τετράγωνα, με τον δικέφαλο αετό στο κέντρο και τα γράμματα Α.Η 1914 στα πόδια του (Αυτόνομος Ήπειρος). Το Πρωτόκολλο της Κερκύρας, το οποίο υπέγραψε η Αλβανία και όλες οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής κατοχυρώνει εκπαιδευτική, διοικητική, γλωσσική, αστυνομική και στρατιωτική αυτοδιοίκηση για τους Έλληνες των τότε Νομών Κορυτσάς και Αργυροκάστρου. Το Πρωτόκολλο ουδέποτε εφαρμόσθηκε ουσιαστικά και οι Βορειοηπειρώτες από τότε μέχρι σήμερα υπέστησαν μαρτύρια και καταπιέσεις. Παρά ταύτα διατήρησαν την ελληνική τους συνείδηση και την ορθόδοξη πίστη.
Μετά την πτώση του κομμουνισμού στην Αλβανία ξανακούσθηκε δειλά από ελληνικά χείλη το αίτημα της Αυτονομίας, πάντα εντός αλβανικών συνόρων. Το έθεσε περιφραστικά η οργάνωση ΟΜΟΝΟΙΑ της ελληνικής μειονότητας στη Διάσκεψη της ΔΑΣΕ στη Μόσχα (10.9.1991). Το επανέλαβε το Β΄ Πανηπειρωτικό Συνέδριο στην Πρέβεζα με τη σύμφωνη γνώμη της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ (Αύγουστος 1993). Το εξέφρασε στις 14.7.1993 ο τότε Πρωθυπουργός Κων. Μητσοτάκης λέγοντας ότι η Ελλάς ζητεί για την ελληνική μειονότητα ακριβώς ό,τι ζητούν οι Αλβανοί για τους ομοεθνείς τους στο Κοσσυφοπέδιο.
Μήπως είναι ευκαιρία να επαναφέρουμε το αίτημα ώστε να προστατεύσουμε πιο δυναμικά τους Βορειοηπειρώτες;
λλ� I ���2�] προοπτικήν της περαιτέρω αναπτύξεως της ».
Στη συνέχεια αναφέρθηκαν διάφορα θέματα, τα όποια απασχολούν την αγιορείτικη πολιτεία, όπως η συμπερίληψη του Αγίου Όρους στο επί θύραις Πρόγραμμα «Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης» (ΣΕΣ), το θέμα της φυσιογνωμίας του Κε.Δ.Α.Κ., το ακανθώδες πρόβλημα της Ι. Μονής Εσφιγμενου, η πλημμελής επάνδρωση των Σωμάτων Ασφαλείας και ειδικότερα του Τελωνείου Δάφνης, η συνέχιση της λειτουργίας της ιστορικής Αθωνιάδος Εκκλησιαστικής Ακαδημίας, η εκκρεμότητα προς ψήφιση ορισμένων σημαντικών για τον Ιερό Τόπο Κανονιστικών Διατάξεων.
Και κατέληξαν: «Εξοχώτατε κύριε Πρόεδρε,
Θα ήτο παράλειψις ημών, εάν δεν ανεφέραμεν ενταύθα τας κραυγάς απογνώσεως των πολιτών της πατρίδος ημών, αι οποίαι φθάνουν έως του τόπου τούτου της ασκήσεως και προσευχής μέσω των πολυαρίθμων προσκυνητών, οι όποιοι φιλοξενούνται μετά ιδιαιτέρας αγάπης εις όλα τα σκηνώματα του Αγίου Όρους.
Παρακαλούμεν όπως εγκύψητε, Υμείς προσωπικώς καθώς και τα έντιμα μέλη της Κυβερνήσεως Υμών, μετά ιδιαιτέρας φροντίδας και ευαισθησίας εις τα οικονομικά προβλήματα των πολιτών, προκρίνοντες τα πρόσωπα, ως εικόνας Θεού, και ουχί τους αριθμούς και τας έξωθεν επιβολάς.
Ωσαύτως παρακαλούμεν όπως μετά παρόμοιας ευαισθησίας και στοργής φροντίσητε προσωπικώς δια το πρόβλημα των περιοίκων του Αγίου Όρους πολιτών, το όποιον προκαλεί διχασμούς και μεγάλας εντάσεις εις την τοπικήν προ του Αγίου Όρους κοινωνίαν.
Εν τέλει, έχοντες την βεβαιότητα δια τον σεβασμόν Υμών προς την Ορθόδοξον Παράδοσιν του λάου της πατρίδος ημών, παρακαλούμεν όπως φροντίσητε ιδιαιτέρως δια την διαφύλαξιν ταύτης εις τους παρόντας χαλεπούς χρόνους, μη ενδίδοντες εις αλλότριας φωνάς και πιέσεις, οπόθεν και αν προέρχωνται. Ενδεικτικώς αναφέρομεν ώρισμένα θέματα, δια τίνα εκ των οποίων ανεφέρθη ιδιαιτέρως η καθ' ημάς Ι. Κοινότης, ως η επιχειρούμενη κατάργησις της αργίας της Κυριακής, η σχεδιαζόμενη μετατροπή του ιδιαιτέρας αξίας δια την Ελληνορθόδοξον Παράδοσι του μαθήματος των θρησκευτικών εις γνωσιολογικόν - θρησκειολογικόν, η σχεδιαζόμενη κατάργησις της αργίας των Τριών Ιεραρχών και άλλα παρόμοια.
Κατακλείοντες τον παρόντα χαιρετισμόν, ευχόμεθα εγκαρδίως όπως η Υπεραγία Θεοτόκος, η έφορος του Ιερού ημών Τόπου Σας διαφυλάττη και ενδυναμώνη εις την διακυβέρνησιν της Πατρίδος μας και η προσκυνηματική αύτη επίσκεψις με την ευλογίαν Αυτής να παραμείνη αλησμόνητος ανάμνησις και φωτεινός σηματοδότης εις το επίλοιπον τόσον του πολιτικού όσον και του ιδιωτικού Σας βίου, Σας αναμένομεν δε και πάλιν ενταύθα οπότε αι συνθήκαι το επιτρέψουν, δια μακροτέραν ελπίζομεν διαμονήν.
Ως ευ παρέστητε κύριε Πρόεδρε»!
