«Ο λόγος γαρ ο του σταυρού τοις μεν απολυμμένοις μωρία εστί,

τοις δε σωζόμενοις ημίν δύναμις Θεού εστί»

(Α' Κορ. 1,18)

Άγιος ο Ιωάννης Δαμασκηνός:

•«Ό,τι  έκανε ο Χριστός στον κόσμο αυτό, ήταν μεγάλο και Θαυμαστό.

Όμως: το πιο θαυμαστό απ όλα ήταν ο Τίμιος Σταυρός».

•«Διότι: Με τον σταυρό, και μόνο με τον σταυρό, καταργήθηκε ο θάνατος, καταλύθηκε η αμαρτία,  σκυλεύθηκε ο άδης, χαρίσθηκε η Ανάσταση, ανοίχθηκαν οι πόρτες του παραδείσου,  και με  την δύναμη  του καταφρονούμε     τον     κόσμο τούτο και τον θάνατο» (Ί. μ. σελ. 11-12). Βλ. Ακριβής έκδοσις ορθοδόξου πίστεως, Δ.

ΑΠΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ:

«Σταυρός το κατά των δαιμόνων τρόπαιον,

η κατά της αμαρτίας μάχαιρα,

το ξίφος, ώ τον όφιν εκέντησεν ο Χριστός.

Σταυρός το του Πατρός θέλημα,

η τον Μονογενούς δόξα,

το τον Πνεύματος άγαλλίαμα,

ο των αγγέλων κόσμος,

της Εκκλησίας η ασφάλεια,

το καύχημα Παύλου,

το των Αγίων τείχος.

το φως της οικουμένης απάσης»

(Ί. μ.σελ. 37).

ΑΦΙΕΡΟΥΤΑΙ

ΤΩ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΩ ΚΑΙ ΠΑΝΙΕΡΩΤΑΤΩ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΘΗΝΩΝ & ΠΡΟΕΔΡΩ ΤΗΣ

ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ Κ.Κ. ΘΕΟΚΛΗΤΩ ΕΙΣ

ΕΝΔΕΙΞΙΝ ΑΚΡΑΣ ΥΠΟΛΗΨΕΩΣ ΚΑΙ

ΑΔΕΛΦΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

+ Ο ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ

ΤΟΙΣ ΕΝΤΕΥΞΟΜΕΝΟΙΣ

Την μελέτην μου περί του τιμίου Σταυρού έγραψα κατά αίτησιν του Σεβασμιωτάτου(1) Μητροπολίτου Αθηνών και Προέδρου της Ιεράς Συνόδου Κ. Κ. Θεοκλήτου προς ανασκευήν των εσφαλμένων γνωμών και δοξασιών ανθρώπων πεπλανημένων εχόντων φρόνημα και άγνοιαν τελείαν της Ιστορικής του Τιμίου Σταυρού εμφανίσεως κ.τ.λ. Δεχθέντες την πρότασιν του Σεβασμιωτάτου συνετάξαμεν την ανά χείρας μελέτην ην εδημοσιεύσαμεν εν τω Ιερώ Συνδέσμω περιοδικώ του Ομωνύμου Ιερού συνδέσμου. Την μελέτην ταύτην δημοσιεύομεν αύθις μετά τίνος συμπληρώσεως όπως διαδόσωμεν εις ευρύτερον κύκλον αυτήν και καταστήσωμεν γνωστάς εις το Ελληνικόν πλήρωμα της Εκκλησίας την Ιστορικήν αλήθειαν την αναφερομένην αστέ την αρχήν της εμφανίσεως του Τιμίου Σταυρού της ευρέσεως αυτού και της τιμητικής προσκυνήσεως αυτού ως τιμίου Ξύλου και ως οργάνου σωτηριώδους εν τη τελεσθείση σωτηριώδει οικονομία.

***

(1).

•Έτσι (Σεβασμιώτατος) προσφωνείτο μέχρι το 1922 ο Μητροπολίτης Αθηνών.

Τα «Μακαριότατος και πάσης Ελλάδος» θεσπίστηκαν δια νόμου από την Γ' εθνοσυνέλευση.

Τότε έγιναν (δια νόμου) και τα εξής αντικανονικά:

•Άπαντες οι επίσκοποι της ελληνικής επικρατείας έλαβον τον τίτλο του Μητροπολίτου. Έγιναν δηλ. Μητροπολίτες χωρίς να έχουν υπό την κυριότητα τους επισκοπές.

•Και ενώ αναβαθμίστηκαν σε Μητροπολίτες, μνημονεύονται ως Αρχιεπίσκοποι.

Κάθε Μητροπολίτης και Αρχιεπίσκοπος.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Αρχές του 20οϋ αιώνος, και επί Αρχιεπισκόπου Θεοκλήτου Α' (+1931) μερικοί νεωτεριστές ορθόδοξοι χριστιανοί έβλεπαν τον Τίμιο Σταυρό με προτεσταντικό "μάτι".

Με τις αιρετικές τους πεποιθήσεις δημιούργησαν αναστάτωση στους κόλπους της Εκκλησίας.

Προς αναίρεση των πεπλανημένων τους δοξασιών, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών ανέθεσε στο λόγιο, σοφό και άγιο Νεκτάριον Μητροπολίτη Πενταπόλεως (+ 1920) την σύνταξη σχετικής μελέτης.

Και ο άγιος Νεκτάριος συνέταξε: «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ (εφεξής: Ί. μ.)» (βλ. εκδόσεις «Ν. Παναγόπουλος» 1987 σσ. 44).

Το έργο αυτό είναι αξιόλογο. Περιέχει ενδιαφέροντα, ωφέλιμα και άγνωστα για πολλούς «στοιχεία». Εκτίθενται, όμως, σε γλώσσα πού η σύγχρονη γενιά δυσκόλως την κατανοεί.

Γι' αυτό παρουσιάζουμε το έργο αυτό απλουστευμένο και διαμορφωμένο. Προσιτό στο σύγχρονο κοινό, προς δόξα και τιμή του εν αγίοις Πατρός ημών Νεκταρίου Αρχιεπισκόπου Πενταπόλεως του θαυματουργού και προς ωφέλεια πάντων ημών.

Άγιε του Θεού πρέσβευε υπέρ ημών. ΑΜΗΝ.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.         Γιατί;    13

2.         Ο Σταυρός στην πρωτοχριστιανική Εκκλησία          16

3.         «Εν τούτω νίκα» 21

4.         Εύρεση του Τιμίου Σταυρού         24

5.         Πρώτη Ύψωση. Κυριακή Σταυροπροσκυνήσεως      28

6.         Ναός της Αναστάσεως     30

7.         Εγκαίνια. Προσκύνηση Τ. Ξύλου    33

8.         Δευτέρα Ύψωση. 14 Σεπτεμβρίου 35

9.         Πρόοδος Τιμίου Σταυρού 37

10.        Θαύμα Τιμίου Ξύλου        39

11.        Δόξα του Σταυρού          42

12.        Όπλον κατά του διαβόλου            46

13.        Πώς κάνουμε τον σταυρό μας       49

ΕΠΙΜΕΤΡΟ         53

1. Γιατί;

Προσκυνούμε τον Τίμιο Σταυρό με ευλάβεια, τον ασπαζόμαστε. Άλλα γιατί;

Ο άγιος Νεκτάριος απαντά: (σελ. 9-14): Ρώτησαν τον Ιερώνυμο Επίσκοπο Ιεροσολύμων(+ 420 μ.Χ.).

—Η Γραφή δεν λέει πώς πρέπει να προσκυνούμε τον Τίμιο Σταυρό, Σεις, λοιπόν, γιατί τον προσκυνείτε;

—Οι   Ιουδαίοι   (απάντησε)   προσκυνούσαν  την κιβωτό της Διαθήκης και τις πλάκες του δεκάλογου (πού λάξευσε ο Μωυσής) χωρίς να τους το λέει ο Θεός. Έτσι και 'μεις οι χριστιανοί, προσκυνούμε τον Τίμιο Σταυρό (χωρίς να το λέει ρητώς ο Θεός). Βέβαια, δεν προσκυνούμε τον Σταυρό ως Θεό, αλλά μέσα από την προσκύνηση  μας, δείχνομε την  αγαθή  διάθεση  μας

προς τον Σταυρωθέντα (ΡGτ. 40, σελ. 865).

Αναλυτικά:

Ο ΟΓ' ι. κανόνας της «Πενθέκτης» καθορίζει: Επειδή μέσω του Σταυρού επήλθε η σωτηρία μας, γι' αυτό οφείλομε να αποδίδομε στον Σταυρό τον βαθύτατο μας σεβασμό.

Και ο άγιος Νεκτάριος διασαφηνίζει:

•Δεν προσκυνούμε το ξύλο, αλλά τον σταυρό πού γίνεται από το  ξύλο. Γι' αυτό, όταν «χαλάσει» ο Σταυρός, δεν προσκυνούμε το ξύλο (πού έφτιαχνε το σταυρό).

•Προσκυνούμε τον Τίμιο Σταυρό (λέει ο άγιος Φώτιος Πατριάρχης Κων/πόλεως (+ 886), γιατί επάνω του «εξετανύσθη» το Σώμα του Χριστού, έτρεξε το αίμα του, ποτίσθηκε από το αίμα του, και έγινε ξύλο ζωής, πού βλάστησε τη σωτηρία μας (Επιστολή Α).

•Προσκυνούμε το ξύλο του Σταυρού (λέει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός + 750 μ.Χ.) για τον ίδιο λόγο πού   προσκυνούμε  τη   σπηλιά   (πού  γεννήθηκε   ο Χριστός), τον Γολγοθά, την λόγχη, τα καρφιά, τον τάφο και τα όμοια, κατά το αγιογραφικό: «εισελευσόμεθα εις τα σκηνώματα αυτού, προσκυνήσωμεν εις τον τόπον ου έστησαν οι πόδες αυτού» (Ψαλμ. 131, 7) (Ακριβής Έκδοσις ορθοδόξου πίστεως, Δ).17

2. Ο Σταυρός στην πρωτοχριστιανική Εκκλησία

Οι νεωτεριστές υποστήριζαν:

—Η πρώτη τιμή και χρήση του Σταυρού έγινε επί Μεγάλου Κων/νου (+ 357 μ.Χ.).Όταν του εμφανίσθηκε στον ουρανό.

Ο άγιος Νεκτάριος τους απαντούσε: (σελ. 7-9,13):

—Ευθύς έξ' αρχής ο Σταυρός ήταν εν χρήσει στην Εκκλησία. Προσκυνείτο και τιμάτο. Αυτό το ήξερε, το έβλεπε ι Μ. Κων/νος. Και γι' αυτό τον τίμησε (όταν του εμφανίσθηκε) καθιερώνοντας τον ως σύμβολο στη νέα του αυτοκρατορία.

Αναλυτικά:

Ο απ. Παύλος έγραφε στους χριστιανούς της Κορίνθου: «Ο λόγος γαρ ο του σταυρού τοις μεν απολυμμένοις μωρία εστί, τοις δε σωζόμενοις ημίν δύναμις Θεού εστί» (Α' Κορ. α' 18).

Την περί Σταυρού διδασκαλία του αποστόλου (λέει ο άγιος Νεκτάριος) οι χριστιανοί των πρώτων αιώνων, την εγκολπώθηκαν μ' ευλάβεια. Πίστευαν στην απολυτρωτική του δύναμη.

Γι' αυτό και τιμούσαν το σημείον και τον τύπο του Σταυρού. Το πιστοποιούν (συνεχίζει) και οι μαρτυρίες των αρχαιοτέρων συγγραφέων και πατέρων της Εκκλησίας.

•Ο Τερτυλλιανός (160-245 μ.Χ.) στο έργο του «de corona Militis, III», γράφει:

Το σημείο του Σταυρού ήταν εν χρήσει σ' όλες τις μορφές ζωής, ακόμα και στις πιο ασήμαντες, όταν σηκώνονταν από το κρεββάτι, όταν ντύνονταν, όταν έβγαιναν από το σπίτι τους, όταν άναβαν το λυχνάρι, όταν έτρωγαν.

Ό,τιδήποτε έκαναν, άρχιζε και τελείωνε με το σημείο του Σταυρού(1. Αν λοιπόν, οι πρώτοι χριστιανοί χρησιμοποιούσαν τον Σταυρό σ' όλες τις μορφές ζωής, ακόμα και στις πιο ασήμαντες λεπτομέρειες, (στο ντύσιμο, περπάτημα κλπ) δε θα το χρησιμοποιούσαν στη λατρεία τους; Και μάλιστα κατά την τέλεση των Μυστηρίων;

Ποιος συνετός άνθρωπος αμφιβάλλει γι' αυτό;

Ένα ακόμα ντοκουμέντο πού δείχνει την μεγάλη πλάνη των Προτεσταντών).

•Την παράδοση (συνήθεια) αυτή την αναφέρει και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (+ 407 μ.Χ.). Γράφει:

• «Παντού το σύμβολον ημίν του Σταυρού παρίσταται». Παντού (στην εποχή του) έβλεπες σταυρό, σ' όλους και σ' όλα. Στα κρεββάτια, στα ρούχα, στα σκεύη, στους τοίχους, στις πόρτες των σπιτιών, στις αγορές, στα βουνά, στις θάλασσες, στα νησιά, στις ερημιές.

Και σ' όλους τους ανθρώπους: Στους άρχοντες, στους αρχόμενους, στις γυναίκες, στους άνδρες, στις παρθένες, στους εγγάμους, στους δούλους, στους ελευθέρους.

Εμείς σήμερα φέρομε τον Σταυρό στο στήθος μας, «κρυμμένο». Τότε, στην εποχή του αγίου Ιωάννου (αλλά μέχρι και τον 8ον μ.Χ. αιώνα!) τον χάραζαν ψηλά  στο   μέτωπο  τους!   «Και γαρ (λέει:  ο άγιος Ιωάννης) συνεχώς αυτό άπαντες εγχαράττουσιν επί των μελών ημών επισημότερου μέρους. Πάντες επί μετώπου Σταυρού  περιφέρομεν   ου  γαρ  ιδιώται μόνον, αλλά και αυτοί οι τα διαδήματα περικείμενοι επί του μετώπου υπέρτατα διαδήματα αυτόν βαστάζουσι»(2.Οι Εβραίοι τα «φυλακτήρια» (= κείμενα από το μωσαϊκό νόμο) τα κρεμούσαν στα στήθη τους, ή τα «κολλούσαν» στο μέτωπο τους. Εξ αότοϋ έλκει και την καταγωγή της ή συνήθεια των πρώτων χριστιανών να «κολλούν» τον σταυρό στο μέτωπο τους και αργότερα να τον κρεμούν στο στήθος τους.)

Άπαντες (και οι βασιλείς!) έφεραν την σφραγίδα του Σταυρού στο μέτωπο τους, «ουδέ γαρ ούτω στέφανος βασιλικός καλλωπίζει κεφαλήν, ως Σταυρός, παντός κόσμου τιμιώτερον ων». Δηλαδή: Ούτε το βασιλικό στεφάνι δεν «ομορφαίνει» τόσο πολύ το κεφάλι, όσο ο σταυρός! Διότι: Ο σταυρός είναι το καλύτερο στολίδι! (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ομιλ. εις Ψαλμ. ΡΙ και ΡΘ)(3. Η Αποκάλυψη ομιλεί για «σφραγίδα» πού θα φέρουν στο μέτωπο οι δούλοι του Θεού (κεφ. 9, 4 και 14, 1). Η σφραγίδα αυτή (σχολιάζει ο άγιος Νεκτάριος) σύμφωνα με τους ερμηνευτές είναι ο Σταυρός. Ο Σταυρός δηλ. θα είναι το «σημείον» πού θα ξεχωρίζουν οι πιστοί από τους απίστους (Ί. μ. σελ. 13).)

Ο άγιος Νεκτάριος συμπληρώνει:

Ο Σταυρός λέγεται «σφραγίς». Και στο μυστήριο του χρίσματος λέμε: «Σφραγίς δωρεάς πνεύματος αγίου». Ήτοι με τον «σταυρό» (σφραγίδα) χαρίζεται το άγιο Πνεύμα.

Και η Ιεροσύνη χαρίζεται με την «σφραγίδα» του σταυρού, καθώς και η θ. ευχαριστία γίνεται σφραγίζοντας (σταυρώνοντας) τα τίμια Δώρα.

«Η Εκκλησία (γράφει ο άγιος) παρέλαβεν και διατηρεί απαραβάτως την τύπωσιν του Σταυρού επί των προσφορών των προωρισμένων προς τέλεσιν του μυστηρίου της θείας ευχαριστίας και τυποί τον Σταυρόν επί του αγίου άρτου δια της αγίας λόγχης».

«Το   σημείον  του   Σταυρού  πολλάκις  τυπούται κατά την θείαν ευχαριστίαν δια της χειρός του ιερέως. Το σημείον του Σταυρού ευρίσκομεν εν τη χειροτονία και εν άπασι τοις μυστηρίοις και εν τη ευλογία (σελ 13).

3. «Εν τούτω νίκα»

Η εμφάνιση του Τιμίου Σταυρού στον Μ. Κων/νο (+ 337) ήταν σταθμός, όχι μόνο για τον ίδιο τον βασιλιά, αλλά και για ολόκληρη την αυτοκρατορία μας. Θα λέγαμε: Από τότε η αυτοκρατορία μας έγινε «λαός περιούσιος», «γένος εκλεκτόν», «βασίλειον ιεράτευμα»(Πρβλ. Έξοδ. 19,6).

Μ' άλλα λόγια: Μία από τις μεγαλύτερες ευεργεσίες πού έκανε ο Αγαθός Θεός στο γένος μας, ήταν η εντυπωσιακή εμφάνιση του Τ. Σταυρού στο Μ. Κων/νο.

Το πώς έγινε αυτό το θαυμαστό μας το περιγράφει ο άγιος Νεκτάριος (βλ. σελ. 15-19) με μαρτυρίες συγγραφέων της εποχής εκείνης.

Περιοριζόμαστε στην μαρτυρία του Ευσεβίου Καισαρείας (+ 340), πού άκουσε από τον ίδιο τον Κων/νο το μεγάλο γεγονός.

Γράφει: Ο Μ. Κων/νος το 312 μ.Χ. εξεστράτευσε στη Ρώμη, για να αντιμετωπίσει τον Μαξέντιο, κυβερνήτη της Δύσεως. Κρίσιμη και δύσκολη αναμέτρηση. Ο νικητής γινόταν κυρίαρχος της Δύσεως.

Ήδη ο Μ. Κων/νος στρατοπέδευσε κοντά στον ποταμό Τίβερη.

Παραμονή της μάχης προσευχήθηκε. Καθώς, λοιπόν, έκανε την προσευχή του, συνέβη κάτι το θεϊκό και ανεπάντεχο, πού αν ο ίδιος δεν μας το διαβεβαίωνε ενόρκως (λέει ο Ευσέβιος) θα δυσκολευόμουν να το πιστέψω.

Κατά το μεσημέρι (εν ώρα προσευχής) φανερώθηκε στον ουρανό ολόφωτος ο Τίμιος Σταυρός. Άστραφτε πιο πολύ και από τον ήλιο. Και έγραφε: «εν τούτω Νίκα».

Το είδε και ολόκληρο το στράτευμα. Οι πάντες συγκλονίσθηκαν.

Ο αυτοκράτορας έπεσε σε σκέψεις και βαθύ προβληματισμό. «Τί να σημαίνει άραγε αυτό πού είδα;»

Νύκτωσε. Έπεσε να κοιμηθεί.

Στον ύπνο του φανερώνεται ο Χριστός, με τον Σταυρό στο χέρι Του, και του λέει: «Φτιάξε σταυρό, σαν εκείνο πού είδες στον ουρανό, και μ' αυτό θα νικήσεις τους εχθρούς».

Πρωί-πρωί θέτει ευθύς σε εφαρμογή ό,τι του είπε ο Κύριος. Καλεί τεχνίτες, και τους σχεδιάζει ο ίδιος τον τύπο του Σταυρού, λέγοντας τους ταυτόχρονα να φτιάξουν τον Σταυρό από χρυσάφι και από λίθους πολύτιμους.

Και με το Σταυρό αυτό, ρίχνεται στη μάχη. (Τον Σταυρό αυτό τον είδε και ο ίδιος ο Ευσέβιος).

Ο Μ. Κων/νος έβλεπε με τα ίδια του τα μάτια, πώς οπού ο Σταυρός ήταν παρών, οι στρατιώτες του ενεδυναμώνοντο, και οι αντίπαλοι του συνετρίβοντο.

Ο ίδιος είχε πει στον φίλο του Ευσέβιο, πώς ο σημαιοφόρος (πού κρατούσε τον σταυρό) κάποια στιγμή φοβήθηκε, κι' έδωσε τον σταυρό σ' άλλο, ενώ ο ίδιος έφυγε για να σωθεί. Φεύγοντας τον χτύπησε βέλος στη κοιλιά, και πέθανε.

Τα βέλη του εχθρού, έπεφταν βροχή στο δοκάρι του σταυρού, και ο νέος σημαιοφόρος παρέμεινε σώος και αβλαβής.

«Εν τούτω νίκα» του είπε ο Κύριος. Δηλαδή με τον Σταυρό θα 'ρθει η νίκη.

Κι' ήρθε. Στις 28 Οκτωβρίου 312 μ.Χ. ο Κων/νος εισέρχεται στη Ρώμη θριαμβευτής, αναγράφοντας στον Κύριο τα νικητήρια.

Άπαντες νέοι, γέροντες, παιδιά τον υποδέχονται σαν λυτρωτή και ευεργέτη τους, χορεύοντας και τραγουδώντας.

Σε δημόσιο χώρο του έστησαν ανδριάντα με τον Σταυρό στο δεξί του χέρι.

Ο ίδιος ο Μ. Κων/νος τη Νέα Ρώμη (Κων/πολη) και μέσα στα ανάκτορα του έστησε ένα τεράστιο Σταυρό, από πολύτιμους λίθους, ως «φυλακτήριον» του Βασιλείου (Ευσεβίου, Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλία Α, Β)(4. Ισως από τότε το «Σώσον Κύριε τον λαόν σου...» (απολυτίκιο του Σταυρού) είχε θεσπισθεί ως εθνικός ύμνος της Νέας Αυτοκρατορίας μας.)

4. Εύρεση του Τιμίου Σταυρού

Οι νεωτεριστές (της εποχής του αγίου Νεκταρίου) αμφέβαλαν ακόμα για το εάν η αγία Ελένη βρήκε πράγματι τον Τίμιο Σταυρό. Επειδή (ισχυρίζονταν) ο ιστορικός Ευσέβιος πού έγραψε τον βίο του αγίου Κω ν/νου σιωπά, δεν γράφει τίποτε επ' αυτού.

Ο άγιος Νεκτάριος τους απαντά (σελ. 20-22):

•Το ότι ο Ευσέβιος δεν ασχολείται μ' αυτό, δεν σημαίνει πώς η αγία Ελένη δεν βρήκε τον Σταυρό. Ο Ευσέβιος σιωπά και για άλλα (σημαντικά) γεγονότα. Μήπως αυτό σημαίνει πώς δεν έγιναν;

•Δεν είναι λογικό και δίκαιο να στηρίζεσθε στην σιωπή του, και να αρνείσθε ένα τέτοιο γεγονός. Την στιγμή μάλιστα πού  υπάρχουν «ντοκουμέντα» της εποχής εκείνης, και πάνω απ' όλα έχει γίνει (η εύρεση του Τ. Σταυρού) κοινή πίστη της Εκκλησίας.

Ο άγιος στη συνέχεια παραθέτει μαρτυρίες των ιστορικών Σωκράτους (+ 450) και Σωζομένου (+ 6ος αιών), πού μας λένε:

Ο τάφος του Χριστού είχε γίνει τόπος προσκύνησεως για τους χριστιανούς. Πλήθος πιστών συνέτρεχε προς προσκύνηση του.

Οι δε ιουδαίοι για να εκδικηθούν τους χριστιανούς «έθαψαν» τον τάφο του Χριστού με βουνό από μπάζα και από χώματα. Έθαψαν μαζί και τους τρεις σταυρούς, (του Χριστού και των, ληστών), τα καρφιά, και την επιγραφή «Ι.Ν.Β.Ι.», πού έγραψε ο Πιλάτος.

Και δεν έμειναν σ' αυτό. Πάνω στον Πανάγιο Τάφο του Χριστού έκτισαν ναό της Αφροδίτης. (Δηλαδή ειδωλολατρικό, δαιμονικό ναό). Ενώ δίπλα στο διαβολικό ναό έστησαν και το άγαλμα της.

Πέρασαν τριακόσια χρόνια. Και πάνω στον Πανάγιο τάφο του Χριστού «βασίλευε» ακόμα ο ναός των δαιμόνων!

Το 326 μ.Χ. η αγία Ελένη πήγε με λαχτάρα στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τους αγίους τόπους. Έψαχνε εναγωνίως να βρει τον Τάφο του Χριστού, έψαχνε και για τον Σταυρό του. Ματαίως.

Ρωτώντας έμαθε το «μυστικό».

Βάζει εργάτες και γκρεμίζουνε το άγαλμα της Αφροδίτης, ισοπεδώνοντας και το ναό της. Πετούν τα μπάζα και τα χώματα. Σκάβουν. Σκάβουν βαθειά, πολύ βαθειά.

Και βρίσκουν τον Τάφο του Χριστού, τους τρεις σταυρούς, τα καρφιά, και την πινακίδα (σανίδα) πού ο Πιλάτος έγραψε «Ι.Ν.Β.Ι.».

Ήταν 6η Μαρτίου 326 μ.Χ.

Όμως: Δεν ήξεραν ποιος από τους τρεις σταυρούς, ήταν του Χριστού. Και για να το διαπιστώσουν έχαναν το εξής:

Στη πόλη (Ιεροσόλυμα) η γυναίκα, ενός επισήμου άνδρα ήταν άρρωστη για πολύ καιρό, και τώρα βρίσκονταν στα τελευταία της.

Ο επίσκοπος Μακάριος (+ 333) η αγία Ελένη (+ 335) πήραν τους τρεις σταυρούς και πήγαν στο σπίτι της ετοιμοθάνατης γυναίκας. Όποιος σταυρός θα έκανε εδώ το θαύμα, θα ήταν του Χριστού.

Προσευχήθηκαν θερμά. Πέρασαν τον ένα σταυρό πάνω από το κρεββάτι της ετοιμοθάνατης, πέρασαν και τον άλλο, αλλά «ουδέν σημείον». Πέρασαν και τον τρίτο, και το θαύμα έγινε. Η ετοιμοθάνατη άνοιξε τα μάτια της, ανέκτησε τις δυνάμεις της, σηκώθηκε από το κρεββάτι, και περπάτησε!

Και πήραν το μεγάλο μήνυμα, πώς ο Σταυρός πού έκανε το θαύμα, ήταν του Χριστού.

Ο Κων/νος το μεν ξύλο του Σταυρού το έθεσε στο ναΐσκο του παλατιού σε πολυτελέστατη θήκη, τα δε καρφιά, ένα έβαλε στην περικεφαλαία του για να αποκρούονται τα βέλη των έχθρων, και άλλο στο χαλινάρι του βασιλικού του αλόγου, καθώς προείπεν η Γραφή: «Και έσται το επί τω χαλινώ του ίππου άγιον τω Κυρίω Παντοκράτορι» (Ζαχ. 14, 20)(5. Εξ' αυτού, ο χαλινός του βασιλικού αλόγου είχε αποκτήσει τέτοια Ιερότητα, ώστε ορκίζονταν σ' αυτόν. «Μα την δύναμιν του αγίου χαλινού» έλεγαν. (Μητροπολίτου Νικοπόλεως Μελετίου, Η Ε' Οικουμενική Σύνοδος, σελ. 554, βλ. οποσ.).

Η αγία Ελένη το κάθετο (και μεγαλύτερο) ξύλο του Σταυρού το δώρησε στον επίσκοπο Μακάριο για την πόλη Ιερουσαλήμ.

Το οριζόντιο ξύλο, καθώς και τα καρφιά (τους ήλους) πού κάρφωσαν το Σώμα του Κυρίου, τα πήρε μαζί της στην Πόλη, και τα δώρησε στον υιό της και βασιλέα Κων/νο.

5. Πρώτη Ύψωση.

Κυριακή Σταυροπροσκυνήσεως.

Ο άγιος Νεκτάριος μας «αποκάλυψε» πώς στις 6 Μαρτίου 326 μ .Χ., ευρέθη ο Τίμιος Σταυρός. «Τη αύτη ήμερα μνήμη της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού υπό της μακαριάς Ελένης» (Συναξάριον ΣΤ' Μαρτίου).

Ο άγιος Νεκτάριος θα μας πει τώρα το έξης αξιοπρόσεκτο (βλ. σελ. 32):

Η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως (Γ' Νηστειών) είναι η γιορτή της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού. Γράφει:

Η εύρεση του Τιμίου Σταυρού χαροποίησε τους χριστιανούς. Κι' ήταν φυσικό να θέλουν να Τον δουν και να Τον προσκυνήσουν.

Ο επίσκοπος, λοιπόν, Ιεροσολύμων Μακάριος Α' ανέβηκε στο «λοφίσκο» με τον Τίμιο Σταυρό στα χέρια του, τον σήκωσε ψηλά (τον ύψωσε) δείχνοντας Τον στο συγκεντρωμένο πλήθος.

Το πλήθος έπεσε και Τον προσκύνησε.

Ήταν η  πρώτη  ύψωση  και προσκύνηση του  Τ. Σταυρού.

Όμως: Η 6η Μαρτίου (= εύρεση και πρώτη ύψωση και προσκύνηση του Σταυρού) συνέπιπτε πάντοτε την Μ. Τεσσαρακοστή, όπου θ. λειτουργία γίνεται μόνο Σάββατο και Κυριακή. Και προκειμένου να γιορτάζεται λαμπρώς το μεγάλο αυτό γεγονός, οι άγιοι Πατέρες το «μετέφεραν» στην, τρίτη Κυριακή της Μ. Τεσσαρακοστής(6. 6. Και γιατί τότε; Η Κυριακή αυτή είναι στο «μέσον» της Μ. Τεσσαρακοστής, στη μέση δηλαδή της ανηφορικής και κοπιαστικής πορείας προς το Πάσχα. Έτσι: Για να ξεκουραστούν οι «οδοιπόροι», και ταυτόχρονα να ενδυναμωθούν για να συνεχίσουν την "ανηφοριά", οι άγιοι Πατέρες στη μέση αυτού του δρόμου, τοποθέτησαν την προσκύνηση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού.)

Και ο άγιος Νεκτάριος για να γίνει πιο «πειστικός» συμπληρώνει:

Το ότι η γιορτή της Σταυροπροσκυνήσεως, είναι γιορτή της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού, αποδεικνύεται και από τα εξής:

•Η γιορτή της ευρέσεως (6η Μαρτίου) στερείται τροπαρίων και κανόνων.

•Οι ύμνοι της Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως σχετίζονται   με  την   εύρεση   του   Τιμίου   Σταυρού:

«Σήμερον γίνεται χαρά εν ουρανώ και επί γης, ότι του Σταυρού το σημείον, κόσμω εμφανίζεται» (Τριώδιον, Κυριακή Γ' Νηστειών, ωδή δ').

6. Ναός της Αναστάσεως

Υπενθυμίζαμε:

Πάνω στον Πανάγιο Τάφο είχε χτισθεί ο ειδωλολατρικός (δαιμονικός) ναός της Αφροδίτης.

Τώρα η αγία Ελένη παίρνει την «εκδίκηση» της. Εκεί πού πριν υψώνονταν ο ναός της Αφροδίτης, ανεγείρει η ίδια τον περίλαμπρο ί. ναό της Αναστάσεως του Κυρίου μας.

Συνεργάτη σ' αυτό έχει τον υιό της Μέγα Κων/νο. Και γράφει (ο Κων/νος) δύο επιστολές, μία στον επίσκοπο Ιεροσολύμων Μακάριο, και μία στον έπαρχο (περιφερειάρχη) Δρακιλλιανό παρακαλώντας τους, θερμώς να φροντίσουν για την ανέγερση μεγαλοπρεπούς Ί. Ναού στο τόπο πού βρέθηκε ο Σταυρός.

Ο άγιος Νεκτάριος στο βιβλίο του (σελ. 22-23) παραθέτει την επιστολή του Μ. Κων/νου προς τον επίσκοπο Μακάριο.

Απόσπασμα:

«Νικητής Κωνσταντίνος μέγιστος, σεβαστός Μακαρίω.

•Μεγάλη η χάρη του Σωτήρα μας! Δεν βρίσκομε λόγια, να εκφράσουμε το μεγάλο θαύμα, πού έκανε σε μας: «Την επί των ημερών μας εύρεση του Τιμίου Σταυρού...»

•Άν έστω μαζευτούν όλοι οι σοφοί του κόσμου αυτού, δεν θα μπορέσουν να μιλήσουν ούτε και για λίγο γι' αυτό πού έγινε. «Πάσαν έκπληξιν ως αληθώς υπερβαίνει».

•Παράλληλα με αυτά τα θαυμαστά πού γίνονται στη πίστη μας, θα πρέπει να γινόμαστε και προθυμώτεροι στα πνευματικά. Άπαντες. Για μένα αυτός είναι ο πρώτος και μοναδικός σκοπός.

•Και γι' αυτό, εκείνο πού με νοιάζει πιο πολύ απ' όλα είναι: Να στολίσαμε τον τόπο οπού βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός, με τα πιο λαμπρά οικοδομήματα.

Ανήκει, λοιπόν, στη δική Σας ευθυκρισία για να μεριμνήσετε σ' αυτό.

•Μάθετε, πώς αναθέτω την φροντίδα ανεγέρσεως του λαμπρότατου αυτού ί. ναού στο Δρακιλλιανό, έπαρχο Σας και φίλο μου.

Η μητέρα του Ελένη (παρόλα τα ογδόντα της χρόνια) πάει ξανά στα Ιεροσόλυμα, για να παραδώσει η ίδια τις επιστολές του γιου της, στον επίσκοπο Μακάριο και στον έπαρχο Δρακιλλιανό.

Δεν περιορίζεται σ' αυτό. Έχει τέτοια λαχτάρα για τη δόξα του Θεού, ώστε ψάχνει η ίδια για τεχνίτες, κτίστες, ξυλουργούς, παρακολουθώντας ταυτόχρονα αγρύπνως τις οικοδομικές εργασίες.

Με την δική της επιμέλεια ανεγείρεται ο ί. ναός της Αναστάσεως του Σωτήρος. Ήταν αδύνατο, γράφει ο ιστορικός Θεοδώρητος (| 460), να περιγράψει κανείς την μεγαλοπρέπεια του οικοδομήματος! Ήταν (λέει) πράγματι ένα θαύμα(7. Η γερόντισσα Ελένη, τώρα στα Ιεροσόλυμα, κάνει και κάτι άλλο: Οι αφιερωμένες παρθένες ήταν σκορπισμένες δώθε-κείθε, άρρωστες, κατάκοιτες, γριές.

Η αγία Ελένη τις μάζεψε, και τις έβαλε σε «παρθεναγωγείο». Και παρόλη την γεροντική της ηλικία, τις υπηρετούσε- τους πρόσφερε φαγητό, νερό για να πλυθούν κ.ά.

Κι' όταν διαισθάνθηκε πώς έρχεται το τέλος της, γυρίζει στη Πόλη, ευλογεί τον υιό της Κων/νο και «μετ' ευθυμίας δε εις τον έτερον μετέβη βίον». (Θεοδωρήτου, Εκκλησιαστική Ιστορία, ΙΖ, Ί. μ. σελ. 27)).

 (Ας μη ξεχνάμε, πώς δικό της έργο είναι και ο περίφημος ί. ναός «Εκατονταπυλιανής» της Πάρου πού κι' αυτός σώζεται μέχρι τις ημέρες μας).

7. Εγκαίνια.

Προσκύνηση Τιμίου Ξύλου

• Στις 13 Σεπτεμβρίου 335 έγιναν τα εγκαίνια του μεγαλοπρεπούς ι. ναού της Αναστάσεως του Κυρίου: «τη ΙΓ' του αυτού μηνός, μνήμη των εγκαινίων της αγίας του Χριστού και Θεού ημών Αναστάσεως» (Συναξάριον 13 Σεπτεμβρίου).

Στο μεγάλο αυτό γεγονός των εγκαινίων (και μάλιστα ενός τέτοιου μεγαλοπρεπούς ναού) προσέτρεξε πλήθος πιστών, όχι μόνο από την Ιερουσαλήμ, αλλά και από τα περίχωρα και από μακρυά.

Ήταν φυσικό όλο αυτό το πλήθος να θέλει να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό (πού βρέθηκε εκεί πού τώρα εγκαινιάζεται ο ναός της Αναστάσεως).

Για τον λόγο αυτό (μας πληροφορεί ο άγιος Νεκτάριος, σελ. 33) οι Επίσκοποι, πού συμμετείχον στα εγκαίνια, έκριναν:

Την επομένη των εγκαινίων (14η Σεπτεμβρίου) το Τίμιο Ξύλο να υψώνεται, να το βλέπει ο λαός, να το προσκυνεί και να αγιάζεται.

Από τότε (14 Σεπτεμβρίου 335 μ.Χ.) και κάθε χρόνο, την ημέρα αυτή, υψώνονταν στον ί. ναό της Αναστάσεως το Τίμιο Ξύλο.

Μάλιστα δε, η ημέρα αύτη ήταν εξ' ολοκλήρου αφιερωμένη στη προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού, χωρίς δηλαδή να επισκιάζεται από άλλα εκκλησιαστικά γεγονότα.

Γι' αυτό, όταν ανήμερα της 14ης Σεπτεμβρίου 407 μ.Χ., πέθανε ο μεγάλος άγιος και οικουμενικός Διδάσκαλος της Εκκλησίας μας ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, η μνήμη του μετετέθη.

Λέει το συναξάριο: «Τη αυτή ημέρα (14η Σε-πτεμβρίου), η κοίμησις του εν Αγίοις Πατρός ημών Ιωάννου Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως του Χρυσοστόμου, εν ταύτη γαρ ανεπαύσατο, αλλά δια την εορτήν του τιμίου Σταυρού μετετέθη η τούτου εορτή εις τον Νοέμβριον μήνα».

8. Δευτέρα Ύψωση. 14 Σεπτεμβρίου.

Μετά την πρώτη ύψωση (και προσκύνηση) του Τ. Σταυρού (6ης Μαρτίου 326 μ.Χ.) και μετά από τριακόσια χρόνια, ακολούθησε η δευτέρα και επισημότερα Ύψωση (και προσκύνηση) του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου 629 μ.Χ.).

Θα το δούμε.

Οι Πέρσες είχαν μπει στα Ιεροσόλυμα (615 μ.Χ.). Αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Ζαχαρία (609-632 μ.Χ.) και πλήθος χριστιανών, αρπάζοντας ταυτόχρονα και το Τίμιο Ξύλο, πού φυλάσσονταν στην πόλη (ναό της Αναστάσεως).

Έτσι καταλύθηκε και η γιορτή της προσκυνήσεως του Τιμίου Ξύλου (14 Σεπτεμβρίου).

Ο βασιλιάς Ηράκλειος (610-636 μ.Χ.) εκστρατεύει κατά των Περσών και τους κατατροπώνει (626 μ.Χ.).

Οι αιχμάλωτοι γυρίζουν στην πατρίδα τους Ιερουσαλήμ, ενώ ο ίδιος (ο βασιλιάς) με το Τίμιο Ξύλο, επιστρέφει νικητής στην Πόλη. Κατά την θριαμβευτική του είσοδο σ' αυτή (628 μ.Χ.), και κατά την επιθυμία του, πριν από το «άρμα του θριάμβου» προπορεύονταν (σε ειδική αμαξά) το ξύλο του Σταυρού.

Τον επόμενο χρόνο (629 μ.Χ.), ο Ηράκλειος πηγαίνει στα Ιεροσόλυμα για να παραδώσει στον Πατριάρχη Ζαχαρία το τίμιο Ξύλο.

Και στις 14 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους (629) ο Ηράκλειος, με το Ξύλο του Σταυρού στα χέρια του, ο Πατριάρχης, κλήρος και λαός, ανέβηκαν στο Γολγοθά.

Ο βασιλιάς σήκωσε ψηλά (ύψωσε) το Τίμιο Ξύλο, ενώ κλήρος και λαός έπεσε χάμω προσκυνώντας Το.

Ταυτόχρονα χειροκροτούσε τον βασιλιά, ψέλνοντας τον τότε εθνικό μας ύμνο: «Σώσον Κύριε τον λαόν σου...»

Έτσι: Στις 14 Σεπτεμβρίου 629 μ.Χ. το Πανάγιο ξύλο τοποθετήθηκε ξανά στην αγία πόλη της Ιερουσαλήμ, και έγινε ξανά η ημέρα αυτή, ημέρα του «Σταυρού».

Ήταν η δευτέρα και πανηγυρικωτέρα Ύψωση του Τ. Σταυρού στο τόπο του Γολγοθά.

Κι' από τότε μέχρι σήμερα, η ημέρα αυτή (14 Σεπτεμβρίου) γιορτάζεται λαμπρώς στην Εκκλησία μας (8. Η ήμερα αύτη (του «Σταυρού») φέρει «τα ίσα της αγίας και Μεγάλης Παρασκευής». Δηλαδή: Όση ιερότητα έχει. η Μ. Παρασκευή, έχει και η ανωτέρω ήμερα του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου).

9. Πρόοδος Τ. Σταυρού

(1η Αυγούστου)

Ό άγιος Νεκτάριος γράφει για την γιορτή αυτή (σελ. 34):

Λέγεται «πρόοδος» του Τ. Σταυρού, διότι μετά την προσκύνηση του Τιμίου Ξύλου, γινόταν στην Πόλη λιτανεία, προπορευόμενου του Τιμίου Ξύλου.

Ο Κων/νος Πορφυρογέννητος (913-959) στο «έκθεσις Βασιλείου τάξεως» (κεφ. 8), περιγράφει λεπτομερώς για το πώς γινόταν η προσκύνηση και η λιτανεία του Τ. Ξύλου. Γράφει:

•Επτά ημέρες πριν (23 Ιουλίου) το Τίμιο Ξύλο «έβγαινε» από το παλάτι και κατατίθετο προς προσκύνηση .

•Κατόπιν, και επί δύο περίπου εβδομάδες (μέχρι 13  Αυγούστου)  γινόταν  ή   «πρόοδος»  του  Τιμίου Ξύλου. Λιτανεία, πού περνούσε απ' όλους τους δρόμους, απ' όλα τα σπίτια, από τα τείχη της πόλεως, από τα περίχωρα της, αγιάζοντας τα πάντα.

•Στις 14 Αυγούστου το Τίμιο Ξύλο ξανάμπαινε εν «πομπή» στο παλάτι, αγιάζοντας τους κοιτώνες, κι' όλο το παλάτι. «Τη αύτη ημέρα, (14η Αυγούστου),  μνήμη της εις το παλάτιον ανακομιδής του Τιμίου Σταυρού» αναφέρει το συναξάριο της ημέρας.

•Τέλος: Εναποτίθενταν στη μόνιμη του «κατοικία», στο ναΐσκο «αγ. Θεοδώρων» του παλατιού.

Η «πρόδος» του Τ. Σταυρού γιορτάζεται μέχρι σήμερα στην Εκκλησίας μας. (1η Αυγούστου).

Το εν χρήσει μηναίον του Αυγούστου για την ημέρα αυτή περιέχει πλήρη ακολουθία του «Σταυρού»:

•Απολυτίκιον: «Σώσον Κύριε τον λαόν σου».

•Καταβασίες: «Σταυρόν χαράξας Μωϋσής...».

•Στη δοξολογία: «Γίνεται είσοδος μετά του Τιμίου Σταυρού, και εφεξής τούτου προσκύνησις, κατά τον τύπον της τρίτης Κυριακής των Νηστειών».

•Στη Θ. Λειτουργία: «Αντί του τρισάγιου, ψάλλομεν «τον Σταυρόν Σου προσκυνούμεν...».

10. Θαύμα του Τιμίου Ξύλου

Ο άγιος Νεκτάριος παραθέτει (βλ. σελ. 28-29) ένα μεγάλο θαύμα, πού έγινε στη Απάμεια της Αντιοχείας αρχές 7ου μ.Χ. αιώνος.

Το διασώζει ο ιστορικός Προκόπιος (+ 563) (Περί του Περσικού πολέμου, Π, 11, σελ. 200-1, βλ. και Ευαγρίου Εκκλησιαστική Ιστορία, τ. Δ', κεφ. ΚΣΤ').

Σύρος άνδρας μετέφερε «λάθρα» τεμάχιο Τ. Ξύλου (μήκος 60 cm) από τα Ιεροσόλυμα στην πόλη Απαμείας, δωρίζοντας το στην τοπική Εκκλησία.

Κάθε χρόνο, κλήρος και λαός, έκαναν λιτανεία με το Τ. Ξύλο. Και το προσκυνούσαν.

Ό Χοσρόης βασιλιάς των Περσών βρίσκεται με τον στρατό του προ των πυλών της Απαμείας.

Το μαχαίρι του εχθρού κρέμεται πάνω από τα κεφάλια των κατοίκων της πόλεως Απαμείας. Έτοιμο να γεμίσει την πόλη με ανθρώπινα αίματα και πτώματα.

Οι κάτοικοι παρακαλούν τον επίσκοπο τους Θωμά να λιτανεύσουν για τελευταία φορά το Τ. Ξύλο και να το προσκυνήσουν.

Ο επίσκοπος εισάκουσε τη δέηση τους.

Και τότε έγινε το θαύμα: Καθώς ο επίσκοπος έφερνε στα χέρια του το Τ. Ξύλο (λιτανεύοντάς Το στην πόλη) πάνω, και γύρω-γύρω από το Ξύλο, και καθ' όλη την διάρκεια της λιτανείας, «πετιόντουσαν» φωτιές, χωρίς να καίνε! Οι φλόγες σκέπασαν την πόλη! Έγιναν (οι φλόγες) πύρινη οροφή! Ασπίδα! Σκέπη και προστασία για την πόλη! Η φωτιά!!!

Οι Πέρσες (οι εχθροί) εξαφανίσθηκαν.

Ο λαός βλέποντας αυτό το θαυμαστό και πρωτοφανές πανηγύριζει Και έκλαιε από χαρά!

Και σώθηκε η πόλη(9. Ο άγιος Νεκτάριος μας δίδει και την ακόλουθη ενδιαφέρουσα είδηση:

Η Σιρή, γυναίκα του Χοσρόη (μαθαίνοντας προφανώς τα θαύματα του Τ. Ξύλου) έφερνε μαζί της τεμάχιο Τιμίου Ξύλου με την επιγραφή:

«Ώμοις σε Χριστός ήρε πριν θείον ξύλον, ήνεγκας αυτόν και συ προσπεπηγότα φέρω σε κάγώ τω προς άμφω μου ποθώ, φρουρεί με και συ τη παρ' άμφοιν ισχύ...» (Ευαγρίου Εκ-κλησιαστική Ιστορία, βιβλ. VI κεφ. 21 ,Ί. μ. σελ. 30).

Το ανωτέρω δεν είναι το πρώτο και μοναδικό θαύμα του Τ. Ξύλου. Από τότε και μέχρι σήμερα (2003) πολυάριθμα είναι τα θαύματα πού έκανε και κάνει η δύναμη και η χάρη Του.

Περιοριζόμαστε στο εξής:

Όσοι στρατιώτες μας στον πόλεμο του 1940 είχαν επάνω τους Τ. Ξύλο, οι σφαίρες των εχθρών δεν «τολμούσαν» να τους... αγγίξουν!

Και περνούσαν (οι σφαίρες!) σφυρίζοντας σύρριζα στ' αυτιά τους «σα σφήκες», όπως μου έλεγε χαρακτηριστικά ο στρατιώτης μας κ. Γεώργιος Άντων.

Ενώ οι οβίδες και οι βόμβες, έστριβαν (!) αλλάζοντας πορεία.

Χάρις στο Τίμιο Ξύλο, πού έφερναν οι στρατιώτες μας!

11. Δόξα του Σταυρού

«Πάτερ, ελήθυθεν η ώρα, δόξασόν σου τον υιόν» (Ίωάν. 17,1), είπε ο Χριστός λίγο πριν να σταυρωθεί.

Δόξα για το Χριστό είναι το πάθος του, ο Σταυρός Του. «Ευχαριστούμεν Σοι δια την μεγάλην Σου δόξαν» λέμε γι' Αυτόν.

«Ένθα γαρ αν η το σημεϊον (σταυρός) εκεί αυτός (ο Χριστός) έσται: Όπου ο Σταυρός, εκεί και ο Χριστός, λέει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός (αυτόθι, Δ, 88).

Κι' οπού ο Σταυρός εκεί και η μεγάλη δόξα του Χριστού.

Ο άγιος Νεκτάριος παραθέτει το ακόλουθο γεγονός, αποκαλυπτικό της μεγάλης δόξης του Σταυρού (βλ. σελ. 18-20).

Συνέβη στα Ιεροσόλυμα, 7 Μάιου 350 μ.Χ. επί βασιλέως Κωνσταντίου, και επί Κυρίλλου Α' επισκόπου Ιεροσολύμων.

Πρωί-πρωί, και χωρίς να έχει ανατείλει ο ήλιος, πάνω στην Ιερουσαλήμ φάνηκε ένας τεράστιος ολόφωτος Σταυρός, πού κάλυπτε την περιοχή από τον Γολγοθά μέχρι το όρος των Ελαίων. Όλος αυτός ο τόπος είχε «σκεπασθεί» από τις ακτίνες και από την λάμψη του Σταυρού!

Το θαυμαστό αυτό γεγονός, το είδαν οι κάτοικοι της πόλεως, και γέμισαν με ουράνια χαρά. Όλοι τους, νέοι, γέροντες, γυναίκες, μητέρες με τα παιδιά στην αγκαλιά τους, έτρεξαν στην εκκλησία, αναπέμποντας προς τον Κύριο ύμνους και δοξολογία.

Το γεγονός αυτό η αγία μας Εκκλησία το γιορτάζει με ύμνους και τροπάρια: «Τη Ζ' αυτού μηνός (Μαΐου) την ανάμνησιν εορτάζομεν του εν ουρανώ φανέντος του Τιμίου Σταυρού επί Κωνσταντίου Βασιλέως, υιού του Μεγάλου Κων/νου και Κυρίλλου Αρχιεπισκόπου(10. Εν συνόλω τέσσερις είναι οι γιορτές του «Σταυρού» στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας:

•Η εν ουρανώ εμφάνιση Του (7η Μαΐου)

•Σταυροπροσκυνήσεως (Γ' Νηστειών)

•Πρόοδος Τιμίου Σταυρού (1η Αυγούστου)

•Ύψωσις (14η Σεπτεμβρίου).

Την θαυμαστή αυτή εμφάνιση του Τιμίου Σταυρού, την επιβεβαιώνει (ως μας πληροφορεί ο άγιος Νεκτάριος) και ο ιστορικός Φιλοστόργιος (ί 425) ο οποίος και προσθέτει:

Γύρω από τον τεράστιο αυτόν Σταυρό, σχηματίζονταν με τα χρώματα της ίριδος, ένας αχανής κύκλος, κάτι σαν τεράστιο στεφάνι.

Και τα μεν χρώματα της ίριδος δήλωναν την ευμένεια του Σταυρωθέντος και Αναστάντος Χριστού, το δε στεφάνι τη νίκη του βασιλέως Κωνσταντίου (υιού του Μ. Κων/νου) επί του Μαγνεντίου σφετεριστού του θρόνου της Δύσεως (Φιλοστοργίου Εκκλησιαστική Ιστορία Γ, 26).

Και πράγματι ο βασιλιάς Κωνστάντιος (και υιός του Μ. Κων/νου) νίκησε τον Μαγνέντιο γενόμενος απόλυτος κυρίαρχος Ανατολής και Δύσεως.

Κι' ο άγιος Νεκτάριος καταλήγει:

Ο Τίμιος Σταυρός όπως εμφανίσθηκε παλαιότερα στον Μ. Κων/νο και τώρα στα Ιεροσόλυμα (μ' όλη Του τη δόξα) θα εμφανισθεί ξανά (μ' όλη του τη δόξα) την ήμερα της Δευτέρας παρουσίας του Χριστού, «τότε φανήσεται το σημείον (= σταυρός) του υιού του ανθρώπου» (Ματθ. 24, 30), προς χαρά και καύχημα των πιστών, και έλεγχος των παρανόμων.

[• Οι ακολουθούντες το παλαιό ημερολόγιο, καυχώνται πώς το 1925 ανήμερα του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου π. ήμ.) εμφανίσθηκε την νύχτα στον ουρανό ολόφωτος ο Τίμιος Σταυρός.

Αυτό ήταν γι΄ αυτούς σημείο (απάντηση) εκ Θεού.

• Όμως: Το θαύμα αυτό αναιρείται απ  άλλο θαύμα: Τα «φιδάκια», πού κάθε χρόνο, από 6-15 Αύγουστου βγαίνουν στον ναό της «Παναγίας» (Μαρκόπουλο, Κεφαλλονιά), όταν άλλαξε  το ημερολόγιο (1924) βγήκαν με το νέο ημερολόγιο, και το συνεχίζουν μέχρι σήμερα. Αυτό δεν τους λέει τίποτε;

• Ας μείνουμε στο θαύμα, πού προβάλλουν οι ίδιοι (παλαιοημερολογίτες).

Έγινε πριν από το 1935. Πριν από το σχίσμα, από την αποκοπή τους από την νεοημερολογίτικη Εκκλησία, τότε πού ήταν ενσωματωμένοι στην νεοημερολογίτικη Εκκλησία της Ελλάδος, (και πού κάθε τόσο την ανακηρύσσουν πλανεμένη!).

Κακό δεν είναι ούτε το παλιό ούτε το νέο ημερολόγιο. Κακό, κάκιστο είναι στο σχίσμα η αποκοπή τους από την Μία Εκκλησία.]

12. Όπλο κατά του διαβόλου

Ο άγιος Νεκτάριος στην κατακλείδα του σπουδαιότατου αυτού έργου, παραθέτει αποσπάσματα από τους λόγους και την εμπειρία των αγίων, πού «βοούν και λένε», πώς ο Σταυρός είναι μέγα όπλο κατά του διαβόλου.

Αναλυτικά: (βλ. σελ. 36-43).

Η φήμη του Μ. Αντωνίου είχε διαδοθεί παντού. Έφθασε και στ' αυτιά μερικών φιλοσόφων ειδωλολατρών, πού κορόιδευαν την πίστη μας και τον Σταυρό μας.

Οι φιλόσοφοι επισκέφθηκαν τον Μ. Αντώνιο. Τον προκαλούσαν να τους πει κάτι για τη πίστη μας (πού χλεύαζαν...).

Εκείνη την ήμερα είχαν φέρει στον Μ. Αντώνιο μερικούς δαιμονισμένους για να τους θεραπεύσει.

Ο άγιος τους φέρνει μπροστά στους ειδωλολάτρες φιλοσόφους. Ελέγχει τους φιλοσόφους για την αμάθεια τους, και τους λέει προκαλώντας τους:

—Ορίστε! εδώ μπροστά μας είναι άνθρωποι δαιμονισμένοι. Κάντε τους καλά με την ιδεολογία σας και με τα είδωλα σας. Μπορείτε; Άν όχι, πάψτε πια να υπερασπίζεσθε την φιλοσοφία σας, και να πολεμείτε την πίστη μας. Δείτε τη δύναμη του Σταυρού.

Ο όσιος έκανε προσευχή, «σταύρωσε» τρεις φορές τους δαιμονισμένους, τα δαιμόνια βγήκαν, και οι άνθρωποι έγιναν καλά.

Οι φιλόσοφοι θαύμασαν τον Μ. Αντώνιο. Την σοφία του, και τη δύναμη του.

-Μην απορείτε γι' αυτό (τους λέει). Δεν το κάναμε εμείς, άλλ' ο Χριστός, πού εμείς πιστεύομε.

Επειδή ο Σταυρός είναι όπλο κατά του διαβόλου, και επειδή ο διάβολος τρέχει συνεχώς ανάμεσα μας σα λιοντάρι αγριεμένο, γι' αυτό οι άγιοι πατέρες μας συμβουλεύουν να είμαστε πάντοτε οπλισμένοι.

Στο βιβλίο του αγίου Νεκταρίου διαβάζομε (σελ. 36-43):

•Σφράγισε (σταύρωσε) το μέτωπο σου (λέει ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων). Να δουν οι δαίμονες τον σταυρό και να φύγουν μακρυά σου. Τρομοκρατημένοι!

Κάνε τον σταυρό σου και όταν: τρως, πίνεις, κάθε-σαι, ξαπλώνεις, σηκώνεσαι, ομιλείς, περπατάς, παντού και πάντοτε και για όλα (Κατήχηση ΙΕ).

•Πριν αφήσεις την πόρτα του σπιτιού σου (λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος) κάνε τον σταυρό σου και πες: «Αποτάσσομαι σοι σατανά, και τη πομπή σου, και τη λατρεία σου και συντάσσομαι σοι Χριστέ».

• Ποτέ μη βγεις από το σπίτι σου χωρίς αυτά τα λόγια. Αυτά θα είναι για σένα ράβδος, όπλο, πύργος ακαταμάχητος.

Έτσι: Όχι μόνο άνθρωποι δεν θα μπορέσουν να σε βλάψουν, άλλ' ούτε κι' αυτός ο διάβολος! (εις Ανδριάντας, λόγος ΚΑ').

13. Πώς κάνουμε τον Σταυρό μας

Αρχικά (ως μας πληροφορεί ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης) οι χριστιανοί έκαναν το σταυρό τους με ένα δάκτυλο, δηλώνοντας τον Ένα και Αληθινό Θεό. Αργότερα τον έκαναν με δύο δάκτυλα, δηλώνοντας την θεία και ανθρωπινή φύση του Κυρίου. (Πηδάλιον έκδ. Αστέρος, 1982, σελ. 110, 319, 645).

Οι ανωτέρω συνήθειες δεν κράτησαν πολύ. Ήδη στην εποχή του αγίου Ισιδώρου του Πηλουσιώτη (| Δ' μ.Χ. αιών) οι χριστιανοί έκαναν τον σταυρό τους με τα τρία δάκτυλα τους «εις τύπον της αγ. Τριάδος».

Έλεγε ένας δαιμονισμένος: «Όταν βλέπω εσάς τους χριστιανούς, πώς κάνετε τον σταυρό σας, σκάω από τα γέλια!» Γι' αυτό, όταν κάνομε τον σταυρό μας. να προσέχομε! Να κάνομε τον... σταυρό μας! Να τυπώνεται δηλαδή επάνω μας το σημείο του σταυρού, και όχι σχήματα αφηρημένης τέχνης, πού κάνουν τον διάβολο να σκάει από τα γέλια...!

Ο άγιος Νεκτάριος στο βιβλίο του (σελ. 40) παραθέτει αποσπάσματα από την διδασκαλία του αγίου Ισιδώρου του Πηλουσιώτη (επιστολή λβ'), καθώς και από την ορθόδοξη ομολογία πίστεως Ανθίμου του εξ Ιβηρίας, για το πώς και γιατί κάνομε τον σταυρό μας.

Άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης: Ενώνομε τα τρία μεγάλα δάκτυλα του δεξιού μας χεριού:

•Τα φέρνομε στο μέτωπο και λέμε: «Εις το όνομα του πατρός».

•Μετά τα φέρνομε στον ομφαλό και λέμε: «και του υιού»

•Μετά «ολίγον υπεράνω του δεξιού μαστού» και λέμε: «και του αγίου Πνεύματος».

•Μετέπειτα στα αριστερά λέγοντας το «Αμήν».

Άνθιμος ο εξ Ιβηρίας:

•Θέτοντας τα τρία δάκτυλα στο μέτωπο και στον ομφαλό, δείχναμε πώς ο θείος Λόγος, κατέβηκε από τον ουρανό και σαρκώθηκε στη κοιλία της Παρθένου.

•Θέτοντας τα στα δεξιά, δείχνομε πώς ο Κύριος ανελήφθη και εκάθισεν εκ δεξιών του πατρός.

•Και στα αριστερά: «Και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς».

Και ο άγιος Νεκτάριος προσθέτει:

Όταν κάνομε τον σταυρό μας μπορούμε να λέμε: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με τον αμαρτωλόν».

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Ο Τίμιος Σταυρός:

•Στον Μ. Κων/νο εμφανίσθηκε σα Φως, πού άστραφτε πιο πολύ και από τον ήλιο.

•Στην   Απαμεία   Αντιοχείας   κατά  την   λιτανεία «εξέπεμπε» φώς-φωτιά.

•Στα Ιεροσόλυμα εμφανίσθηκε (7η  Μαΐου 350 μ.Χ.) σα φως πού κάλυπτε ολόκληρη την πόλη.

•Και σα φως θα εμφανισθεί στο στερέωμα του ουρανού κατά την ήμερα της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού.

Φως ο Σταυρός! Και δεν γίνεται διαφορετικά. Γιατί, ο Σταυρός είναι η μεγάλη δόξα του Χριστού (το είδαμε).

•Είναι φυσικό το φως του Σταυρού να φωτίζει.

Και φωτίζει. Τους πιστούς πού προσκυνούν τον Σταυρό με πίστη και ταπείνωση.

«Λάμψον ο του Κυρίου Σταυρός, τας φεγγοβόλους αστραπάς, Σου της χάριτος, καρδίας των σε τιμώντων».(Τριώδιον, Εσπερινός Κυριακής, Σταυροπροσκυνήσεως).

• Είναι επίσης φυσικό το φως του σταυρού να καίει τους διεστραμμένους δαίμονες. Και τους καίει. «Θεωρούμενος δαίμονας καίει, και εκτυπούμενος τούτους φλέγων δείκνυται» (Τριώδιον, Δ' Κυριακή Εσπέρας) Το λένε και οι ίδιοι δαίμονες:

—Γιατί να φοβούμαστε το ξύλο πού σταυρώθηκε ο Ναζωραϊος; (Είπε διάβολος σ' άλλο διάβολο).

—Βρε (του άπαντα) δεν φοβούμαστε το ξύλο, αλλά την ανυπόφορη αστραπή, πού «εκτοξεύεται» απ' αυτό (βλ. Ένας Ασκητής Επίσκοπος, έκδ. Ζ', σελ.

114).

Όμως: Τί ακριβώς είναι ο Σταυρός; Είναι σαν την Ιερή εικόνα;

Ο άγιος Νεκτάριος λ.χ. εικονίζεται σε μια εικόνα. Αλλ' ο άγιος στην εικόνα δεν είναι ζωντανός, δεν είναι το «σώμα» του, η ψυχή του, η ζωντανή του παρουσία. Απλώς, τιμώντας την εικόνα, του, η τιμή «διοχετεύται» σ' Αυτόν. Τον τιμούμε δηλαδή μέσω της εικόνος του.

Όμως, η εικόνα αυτή καθ' εαυτή είναι άψυχη, νεκρή.

Ισχύει το ίδιο και για τον Σταυρό; Μπορούμε δηλαδή να πούμε, πώς κι' ο Σταυρός είναι άψυχος, νεκρός;

Όχι. Ο Σταυρός δεν είναι άψυχος, νεκρός. Έχει ζωή.

Αναλυτικά:

Στο θυσιαστήριο (αγ. Τράπεζα) γίνεται η θυσία, η λατρεία του Θεού. Το θυσιαστήριο δηλαδή γίνεται ο Γολγοθάς, ο Σταυρός, όπου θυσιάσθηκε ο Χριστός.

Και το θυσιαστήριο φτιάχνεται από τα ίδια υλικά, πού φτιάχνεται κι' ο Σταυρός (πέτρα, ξύλο, μάρμαρο κ.ά.).

Θυσιαστήριο, Γολγοθάς και Σταυρός ταυτίζονται. Όμως η Γραφή λέει, πώς το θυσιαστήριο έχει αυτιά πού ακούει: «Θυσιαστήριον, θυσιαστήριον, τάδε λέγει Κύριος» (Γ' Βασιλ. 13,2). Και στόμα πού ομιλεί: «Και ήκουσα του θυσιαστηρίου λέγοντος» (Άποκ. 16,7).

Εφόσον το θυσιαστήριον (πού είναι άψυχη ύλη) έχει αυτιά πού ακούει, και στόμα πού ομιλεί, άρα έχει και ζωή. Είναι ζωντανό! Η όχι;

Και εφόσον θυσιαστήριο και Σταυρός ταυτίζονται, άρα και ο Σταυρός έχει ζωή! Είναι ζωντανός. Ζωηφόρος!

Είναι και Ζωοποιός! Δίδει, χορηγεί ζωή.

Και γι' αυτό εμείς οι ορθόδοξοι χριστιανοί απευθυνόμαστε «προσωπικά» σ' Αυτόν. Προσευχόμαστε στο Σταυρό: «Σταυρέ του Χριστού σώσον ημάς τη δυνάμει σου».

Ο Τ. Σταυρός σα Φως, σα Ζωηφόρος, και σα Ζωοποιός, σε ποια τάξη κατατάσσεται;

•Στην τάξη των αγγέλων; Είναι δηλαδή ο Σταυρός

σαν τους αγγέλους;

Μα διατάσσει αγγέλους! (Άποκ. 9, 14). 'Άρα είναι υπεράνω των αγγέλων.

•Μήπως είναι ο ίδιος ο Θεός;

Όχι, γιατί διατάσσεται από τον Θεό (Γ΄ Βασιλ. 13, 2). Άλλα και δοξάζει τον Θεό (Άποκ. 16, 7).

'Άρα είναι κατώτερος του Θεού, και ανώτερος των αγγέλων.

Τ' ακούμε κάθε τόσο στην Εκκλησία μας, στις «απολύσεις» του εσπερινού και της θ. λειτουργίας, όπου κατά σειρά επικαλούμαστε πρώτον τον Χριστόν, δεύτερον την Θεοτόκο, τρίτον τον Τίμιον και Ζωοποιόν Σταυρόν και τέταρτον τους Επουρανίους αγγέλους.

«Σταυρέ του Χριστού σώσον ημάς τη δυνάμει σου».

«Η αήττητος και ακατάλυτος και θεία δύναμις του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, μη εγκαταλίπης ημάς τους αμαρτωλούς» ΑΜΗΝ.