ΧΩΡΙΣ ΕΜΕΝΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΤΙΠΟΤΕ!
Ὁ γνωστός γάλλος φιλόσοφος Γεώργιος Στάϊνερ (Steiner) παρατηρεῖ:
-Τό πρόβλημα πού διαπιστώνεται σέ πολλούς διανοούμενους εἶναι οἱ ἐξαιρετικά ἀνησυχητικές συμμαχίες ἀνάμεσα στήν πιό ὑψηλή φιλοσοφία καί τόν δεσποτισμό. Πρόκειται γιά τή γοητεία πού ἀσκεῖ στήν ὑψηλή σκέψη ἡ τυραννία, ἀκόμα καί τό ἀπάνθρωπο!
Εἶχα πάει καθηγητής στήν Κίνα. Καί ὁ Ζάν-Πώλ Σάρτρ ἐπίσης. Ἐκεῖ, λοιπόν, βρίσκονταν καθηγητές πού τούς εἶχαν σακατέψει στά βασανιστήρια οἱ Ἐρυθροφρουροί· κάποια στιγμή ἔδωσαν κρυφά ἕνα γράμμα στόν Σάρτρ, ὅπου ἔλεγαν: «Πέστε ἐσεῖς κάτι· ἐσεῖς, ὁ Βολταῖρος τοῦ αἰώνα μας, κάντε κάτι». Μερικοί μάλιστα εἶχαν σπουδάσει μέ τόν Σάρτρ στό Παρίσι. Ὁ Σάρτρ στήν ἐπιστροφή του στήν Γαλλία δίνει συνέντευξη τύπου· καί ἐξηγεῖ ὅτι οἱ φλυαρίες γιά δῆθεν ὠμότητες τῶν Ἐρυθροφρουρῶν εἶναι ἁπλῶς προπαγάνδα. Ὅλη του τή ζωή ὁ Σάρτρ ἔλεγε τό ἕνα ψέμα μετά τό ἄλλο γιά τά τυραννικά καθεστῶτα. Δέν ἔχω ἀπάντηση στήν ἐρώτηση σχετικά μ᾿ αὐτή τήν... σχέση στοργῆς: Ἐκλεκτικές συγγένειες ἀνάμεσα στήν ὑψηλή, τήν ἐξαιρετικά ὑψηλή σκέψη καί στήν εὐτέλεια!
(G. Steiner – A. Spire, Ἡ βαρβαρότητα τῆς ἄγνοιας, ἐκδ. Scripta, Ἀθήνα, 2001, σελ. 74).
* * *
Καί ὅμως! Ὑπάρχει ἀπάντηση στήν ἐρώτηση-ἀπορία τοῦ φιλοσόφου! Ἡ παιδεία καί ὁ πολιτισμός μας δέν ἐπαρκοῦν ἀπό μόνα τους, ὡς «ὅπλα», γιά νά πολεμήσουμε ἐναντίον τῶν ἁμαρτωλῶν παθῶν μας. Γι᾿ αὐτό ἐπιστῆμες καί τέχνες εὐδοκιμοῦν μιά χαρά στήν σκιά τῶν στρατοπέδων συγκέντρωσης, καί σήμερα!
Ὑπάρχει τρόπος διόρθωσης; Ναί! Τό βράδυ τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου, εἶπε ὁ Χριστός στούς μαθητές Του:
-Ἐγώ εἶμαι ἡ ἄμπελος· σεῖς εἶσθε τά κλήματα· ὅποιος μένει ἑνωμένος μέ Ἐμένα καί Ἐγώ μέ αὐτόν, αὐτός κάνει καρπό πολύ· διαφορετικά χωρισμένοι ἀπό ἐμένα, δέν θά μπορέσετε ποτέ νά κάμετε καρπό (Ἰωάν. 15,4-5).
Δηλαδή: ἡ πραγματοποίηση ὁποιασδήποτε ἀρετῆς, μέ κορυφαία τήν ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη, δέν εἶναι δυνατή χωρίς τήν κοινωνία ἀγάπης μέ τόν Χριστό. Ἔτσι ἐξηγεῖται πῶς καί γιατί ἄνθρωποι, διάσημοι κατά κόσμον, ἀλλά χωρισμένοι ἀπό τόν Χριστό, ζοῦν καί ἐνεργοῦν κατά τρόπο ἁμαρτωλό (καί εὐτελῆ!). Γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς, ὁ Χριστός ἔγινε ἄνθρωπος: γιά νά μᾶς δώσει τήν ἐξουσία (=τήν δύναμη στήν ἄρρωστη ἀπό τήν ἁμαρτία προαίρεση-θέλησή μας), ἄν θέλουμε, νά γίνουμε παιδιά Του (Ἰωάν. 1,12). Γι᾿ αὐτό χρειάζονται:
- οἱ ἅγιες καί σωτήριες ἐντολές Του· γιά τό πῶς νά σκεπτόμαστε καί πῶς νά ἐνεργοῦμε·
- ἡ ἄσκηση τῆς νηστείας καί τῆς προσευχῆς·
- ἡ διαρκής μετάνοια·
- καί, φυσικά, πάνω ἀπ᾿ ὅλα, ἡ χάρη-εὐλογία τῶν ἁγίων μυστηρίων Του.
Μόνο κάτω ἀπό αὐτές τίς προϋποθέσεις, θά δοῦμε καλύτερες μέρες καί στήν ζωή τῶν κοινωνιῶν μας. Πρῶτα ἀλλάζει ὁ κάθε ἄνθρωπος ὡς πρόσωπο, μέ τόν δικό του ἀγώνα, καί μετά ἀλλάζει τό πρόσωπο τῆς κοινωνίας ὡς σύνολο.
Ἀρχιμ. Ν. Κ.
***
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΗΡΩΑΣ;
Ἡ συγγραφέας Μαργαρίτα Καραπάνου ἔζησε μικρὴ στὴ Γαλλία καί, λόγῳ τῆς μητέρας της, γνώρισε τοὺς μεγάλους καλλιτέχνες τοῦ 20οῦ αἰώνα, Σάρτρ, Καμί, Μποβουάρ, Πικάσο. Σὲ μία συνέντευξη ρωτήθηκε: «Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι ποὺ γνωρίσατε στὴ Γαλλία σᾶς φαίνονταν εὐτυχισμένοι»; Καὶ ἀπαντᾶ: «Εὐτυχισμένος εἶναι μία λέξη ποὺ δὲν τὴν ξέρω. Ἦταν ἄνθρωποι ποὺ εἶχαν κάνει αὐτὸ ποὺ ἤθελαν. Οἱ περισσότεροι ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ θαυμάζουμε εἶχαν φερθεῖ ἄσχημα στὰ παιδιά τους. Ὁ Καμί, ἂς ποῦμε, φέρθηκε ἄσχημα στὸ γιό του. Ὁ Πικάσο ἔλεγε στὴ μαμά μου: ᾿᾿Γιατί ἔχεις τὴν κόρη σου μαζί σου; Ἐγὼ ἔχω μία κόρη ποὺ ζεῖ εἴκοσι λεπτὰ ἀπὸ ἐδῶ καὶ δὲν τὴν ἔχω δεῖ ποτέ᾿᾿! Ἦταν οἱ ἥρωες τοῦ κόσμου, δὲν τοὺς ἔνοιαζε τίποτα πέραν τοῦ ἑαυτοῦ τους… Δὲν θὰ ἤθελα νὰ εἶχα τὴ ζωή τους» (Στ. Θεοδωράκη, Οἱ ἄνθρωποί μου, σελ. 56-57).
Νὰ λοιπὸν τί «ὑψηλὲς» φιλοσοφίες ἀκολουθοῦσαν αὐτὰ τὰ μεγάλα πνεύματα τῆς ἐποχῆς μας. Δὲν τοὺς ἔνοιαζε τίποτα πέραν τοῦ ἑαυτοῦ τους. Θεός τους ἦταν ὁ ἑαυτός τους. Οἱ ἄλλοι, ὅπως ἔλεγε ὁ Σάρτρ, ἦταν ἡ κόλασή τους. Καὶ ἐπειδὴ ὅλοι σήμερα ἐπιδιώκουν αὐτὸ ἀκριβῶς, τὴν ἀπόλυτη ἱκανοποίηση τοῦ ἑαυτοῦ τους, γι᾿ αὐτὸ τέτοιοι ἄνθρωποι ἀποτελοῦν τοὺς ἥρωες τοῦ καιροῦ μας.
Ὅμως τί σόι ἥρωες μπορεῖ νὰ εἶναι ὅσοι ζοῦν ὑποταγμένοι στὶς ἐγωκεντρικὲς ἀπαιτήσεις τῆς φύσης τους; Λένε οἱ ἅγιοι, ὅτι τέτοιοι ἄνθρωποι ζοῦν ἀκόμα στὸ φυσικὸ ἐπίπεδο. Σωστό, καλὸ καὶ φυσικὸ θεωροῦν ὅ,τι ὑπαγορεύει ἡ φύση τους. Ποιὰ φύση ὅμως; Ὄχι αὐτὴ βέβαια ποὺ βγῆκε «καλὴ λίαν» ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ Δημιουργοῦ, ἀλλ᾿ αὐτὴ ποὺ προέκυψε ἀπὸ τὴν παρακοὴ τῶν Πρωτοπλάστων. Μετὰ τὴν πτώση στὴν ἁμαρτία. Μιὰ φύση γεμάτη πάθη καὶ ἐπιθυμίες πονηρές, ἐγκλωβισμένη στὸν ἐμπαθῆ ἐγωκεντρισμό. Αὐτὰ πλέον θεωρεῖ ὁ ἄνθρωπος ὡς καλό, ἀφοῦ εἶναι φυσικὰ πράγματα κατὰ τὴ γνώμη του.
Ἔτσι λοιπὸν δὲν κατανοεῖ τί νόημα π.χ. ἔχει νὰ ἀγαπᾶ, ὅταν δὲν ἔχει νὰ κερδίσει κάτι. Ὅλα περνοῦν μέσα ἀπ᾿ τὸ κόσκινο τοῦ ὠφελιμισμοῦ καὶ τῆς χρησιμοθηρίας. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὡς κατ᾿ ἐξοχὴν ἁμαρτία λογίζεται ὁ ἐγωκεντρισμός. Ποὺ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο σιγὰ-σιγὰ σὲ ἀπανθρωπία. Συνήθως τὸν παρομοιάζουμε τότε μὲ ζῶο, θεωροῦμε κτηνωδία αὐτὴ τὴ στάση ζωῆς. Καὶ ξεχνᾶμε ὅτι τὰ ζῶα ἔχουν κάποιες συμπεριφορὲς ποὺ ὑπερέχουν σὲ ἀσύγκριτο βαθμὸ ἀπὸ τὶς δικές μας.
Σὲ ἕνα ἀπ᾿ τὰ ἐγκώμια τοῦ Ἐπιταφίου ψάλλομε τὸ ἑξῆς ἀξιοθαύμαστο: «Πληγωμένος στὴν πλευρά σου Λόγε (=Χριστέ), ὅπως ὁ πελεκάνος, ἐζωοποίησες τὰ νεκρά σου τέκνα, στάζοντας πάνω τους ζωτικοὺς κρουνοὺς (=τὸ αἷμα Σου)». Τί κάνει δηλ. ὁ πελεκάνος; Τρυπάει μὲ τὸ ράμφος τὴν πλευρά του καὶ μὲ τὸ αἷμα του δίνει ζωὴ στὰ μικρά του, ὅταν τὰ δαγκώσει δηλητηριῶδες φίδι. Καὶ αὐτή του ἡ ἐνέργεια παραβάλλεται, οὔτε λίγο οὔτε πολύ, μὲ τὴ σταυρικὴ θυσία τοῦ Χριστοῦ μας.
Μπροστὰ σὲ τέτοιον ἡρωισμὸ καὶ αὐτοθυσία ποὺ δείχνουν, διδαγμένα ἀπ᾿ τὸν Δημιουργό τους, τὰ ζῶα, ἔχουμε τὸ θράσος ἐμεῖς μὲ τὶς ἐγωκεντρικές μας συμπεριφορὲς νὰ λεγόμαστε ἥρωες;
Πρωτ. Δ. Μ.
***
Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ
Ὁ ἐν ἁγίοις Πατήρ Ἰουστῖνος Πόποβιτς, στό ὑπέροχο βιβλίο του «Ἄνθρωπος καί Θεάνθρωπος», παρατηρεῖ ὅτι «χωρίς τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ὁ κόσμος μας εἶναι μιά χαώδης ἔκθεση ἀπεχθῶν ἀνοησιῶν. Χωρίς τήν Ἀνάσταση δέν ὑπάρχει τίποτε πιό παράλογο ἀπό αὐτόν τόν κόσμο· δέν ὑπάρχει μεγαλύτερη ἀπελπισία ἀπό αὐτή τήν ζωή. Δέν ὑπάρχει πιό δυστυχισμένη ὕπαρξη ἀπό τόν ἄνθρωπο, πού δέν πιστεύει στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ καί στήν Ἀνάσταση τῶν νεκρῶν».
Ὅμως ἀκόμη καί οἱ ἄνθρωποι, πού εἶχαν ζήσει κοντά στόν Χριστό, ἀκόμη καί αὐτοί πού ἀπαρνήθηκαν τά πάντα καί Τόν ἀκολούθησαν πιστά τρία ὁλόκληρα χρόνια, δέν ἦταν καί τόσο εὔκολο νά πιστέψουν στήν Ἀνάστασή Του! Μετά τόν Θάνατο καί τήν Ταφή τοῦ Χριστοῦ, τό μυαλό τους εἶχε τόσο θολώσει, πού κινδύνεψαν νά τούς «καταφάγῃ τό τῆς ἀπογνώσεως σκότος»!
Δέν εἶναι λίγες οἱ ἀπελπισμένες κραυγές τους, πού μαρτυροῦν γι’ αὐτήν τήν θανάσιμα ἀπειλητική παρουσία τοῦ ‘μηδενός’ μετά τό Πάθος τοῦ Χριστοῦ:
- «Γιατί εἴσαστε σκυθρωποί;» ρωτάει ὁ Χριστός τόν Λουκᾶ καί τόν Κλεόπα περπατώντας μαζί τους πρός Ἐμμαούς. «Ἐμεῖς ἐλπίζαμε ὅτι Αὐτός πού πρίν ἀπό τρεῖς μέρες σταυρώθηκε, θά ἦταν ὁ Λυτρωτής τοῦ Ἰσραήλ», ἀπάντησαν ἀπογοητευμένοι οἱ μαθητές (Λουκ. 24, 13).
- Τήν ἴδια μαυρίλα ἔβγαζε ὁ ἀπελπισμένος θρῆνος τῶν Μυροφόρων, οἱ ὁποῖες, ὅταν ἔφτασαν στόν Τάφο τοῦ Χριστοῦ καί δέν βρῆκαν τό ἄχραντο Σῶμα Του ὀδύρονταν: «Ποιός ἔκλεψε τήν ἐλπίδα μας; Ποιός πῆρε τόν Νεκρό μας; Γιατί νά κλέψουν ἕνα ‘νεκρόν, γυμνόν, ἐσμυρνισμένον’»; (Ἰω. 20, 11).
- Μέ παρόμοιο ψυχοπλάκωμα οἱ μαθητές, θεωρώντας ὁριστικό τόν χωρισμό τους ἀπό τόν Νεκρό πλέον Χριστό, ξαναγύρισαν στήν ρουτίνα τοῦ ψαρέματος: «καί πάλιν πλοῖα καί δίκτυα, καί ἄγρα οὐδαμοῦ». Καί δέν μποροῦσαν νά φανταστοῦν ὅτι Αὐτός πού καθόταν στήν παραλία ἦταν ὁ Ἀναστημένος Διδάσκαλός τους (Ἰω. 21).
* * *
Ὁ Χριστός ὅμως οὔτε τότε ἄφησε, οὔτε σήμερα ἀφήνει κανένα νά βουλιάξει στό σκοτάδι τῆς ἀπιστίας καί τοῦ ‘μηδενός’. Τότε, συγκατέβη στόν Θωμᾶ καί τόν κάλεσε ἀκόμη καί νά Τόν ψηλαφήσει, γιά νά πεισθῆ ὅτι ἀληθῶς ἀνέστη. Περπάτησε τόσο δρόμο πρός Ἐμμαούς καί κάθησε νά φάει μαζί τους, γιά νά τούς ἀνοίξει τά μάτια στό φῶς τῆς Ἀναστάσεως. Βοήθησε στό ψάρεμα τούς «ἀθυμοῦντας» μαθητάς καί τούς ἔστρωσε τραπέζι στήν παραλία, γιά νά βεβαιωθοῦν ὅτι «ὁ Κύριός ἐστι». Ἔστησε καρτέρι ἔξω ἀπό τήν Δαμασκό γιά νά συναντήσει τόν διώκτη Σαῦλο, καί γιά νά τόν βεβαιώσει αἰσθητά ὅτι «ἀληθῶς ἀνέστη»!
Καί σήμερα, ὄχι ἁπλῶς φανερώνεται αἰσθητά μέσα στήν Λατρεία. ἀλλά καί γίνεται ΒΡΩΣΙΜΟΣ καί ΠΟΣΙΜΟΣ μέ τήν Θεία Μετάληψη, χαρίζοντάς μας τήν δυνατότητα κάθε φορά «νά καταγγέλλουμε τόν Θάνατό Του καί νά ὁμολογοῦμε τήν Ἀνάστασή Του», ὅπως λέει καί ὁ Μέγας Βασίλειος στήν Θεία Λειτουργία του.
Ἀρχιμ. Β. Λ.
***
Ο ΠΑΣΧΑΛΙΟΣ ΑΜΝΟΣ
Ὁ Κύριος ἑτοιμαζόταν νὰ ἐπιφέρει τὴ δέκατη καὶ φοβερώτερη πληγὴ στὸν ἀμετανόητο Φαραὼ καὶ τὸ λαό του: τὴ θανάτωση τῶν πρωτοτόκων «ἀπὸ ἀνθρώπου ἕως κτήνους». Ταυτόχρονα ἔδωσε ρητὲς ὁδηγίες στοὺς Ἰσραηλίτες γιὰ τὸν ἑορτασμὸ τοῦ πρώτου τους Πάσχα. Ἔτσι, σύμφωνα μ᾿ αὐτές, ἡ κάθε οἰκογένεια διάλεξε ἕνα ἀρνὶ ἀρσενικό, ἑνὸς ἔτους, τέλειο, ἀπαλλαγμένο ἀπὸ κάθε ἐλάττωμα. Τὴ νύχτα τῆς ἐξόδου τους ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο τὸ ἔσφαξαν, χωρὶς νὰ σπάσουν κανένα του κόκκαλο. Μὲ τὸ αἷμα του ἄλειψαν τὶς πόρτες τους, ὥστε ὁ ὀλοθρευτὴς ἄγγελος νὰ τοὺς προσπεράσει, χωρὶς νὰ πειράξει τὰ δικά τους πρωτότοκα. Τὸ ἔψησαν ὁλόκληρο στὴ φωτιά, γιατὶ δὲν ἔπρεπε νὰ τὸ φᾶνε ὠμὸ ἢ βραστό. Τὸ ἔφαγαν βιαστικά, μὲ ἄζυμο ψωμὶ καὶ πικρὰ χόρτα, ζωσμένοι μὲ τὴ ζώνη τους, μὲ τὰ σανδάλια στὰ πόδια τους καὶ τὸ ραβδὶ στὸ χέρι τους. Καὶ ὅταν, μετὰ τὴ φοβερὴ πληγή, δόθηκε ἡ ἄδεια νὰ φύγουν, ὁ λαὸς ξεκίνησε. Αὐτὴ ἦταν ἡ γιορτὴ τοῦ πρώτου Πάσχα, ποὺ θὰ γινόταν πάντα πρὸς τιμὴν τοῦ Κυρίου, γιὰ τὸ πέρασμά τους ἀπ᾿ τὴ δουλεία τῆς Αἰγύπτου στὴν ἐλευθερία τῆς Γῆς τῆς Ἐπαγγελίας.
Ὁ πασχάλιος ἀμνὸς τῶν Ἑβραίων εἶναι ὁ ἀμεσώτερος τύπος τοῦ δικοῦ μας Πάσχα, τοῦ Χριστοῦ. Διότι Πάσχα λέγεται τὸ πασχαλινὸ ἀρνί. Ὁ Χριστὸς λοιπόν, «ὡς ἐνιαύσιος ἀμνός», θυσιάζεται ἑκουσίως ὑπὲρ πάντων καὶ λέγεται γι᾿ αὐτὸ «Πάσχα τὸ καθαρτήριον», πασχάλιος δηλ. ἀμνὸς ποὺ μᾶς καθαρίζει ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες μας. Καὶ ὅταν ψάλλουμε «Πάσχα ἱερόν, καινόν, ἅγιον, μυστικὸν», ἐννοοῦμε αὐτὸν τὸν νέο πασχάλιο ἀμνό, ποὺ περνώντας μας ἀπ᾿ τὸ θάνατο στὴ ζωὴ μᾶς ἀνοίγει τὶς πύλες τοῦ Παραδείσου. Μὲ ἕνα λόγο: «Πάσχα Χριστὸς ὁ Λυτρωτής», δηλ. πασχάλιος ἀμνὸς εἶναι αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ὁ Λυτρωτής.
Ἐπειδὴ λοιπὸν τρώγεται ὁ Χριστός, εἶναι δηλ. «βρωτός», γι᾿ αὐτὸ καὶ «ἀμνὸς προσηγόρευται». Ὀνομάζεται ἀμνός, ἄμωμος καὶ τέλειος, ἀπαλλαγμένος ἀπὸ κάθε ἐλάττωμα «ὡς ἄγευστος κηλῖδος». «Ὁ δικός μας πασχάλιος ἀμνὸς εἶναι ὁ Χριστὸς ποὺ θυσιάσθηκε ὑπὲρ ἡμῶν» (Α΄ Κoρ. 5, 7).
Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ Χριστὸς καλεῖται ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ποὺ σηκώνει πάνω του τὴν ἁμαρτία τοῦ κόσμου (Ἰω. 1, 29). Τὸ αἷμα του μᾶς προστατεύει ἀπὸ τὸ θάνατο (πρβλ. Ἰω. 6, 54), ὅπως τὸ αἷμα τοῦ σφαγμένου ἀρνιοῦ στὶς θύρες τῶν Ἑβραίων ἀπέτρεπε τὸν ἄγγελο τοῦ θανάτου. Τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ χύθηκε «ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας». Τὸ σῶμα του καὶ τὸ αἷμα του εἶναι ἀληθινὴ «βρῶσις καὶ πόσις»(Ἰω. 6, 55). Ὁ Χριστὸς εἶναι τὸ «ἀρνίον τὸ ἐσφαγμένον», ποὺ ἀξίζει λόγῳ τῆς θυσίας του νὰ βασιλεύει πάνω σὲ ὅλους (Ἀποκ. 5, 12-13).
Αὐτὸς ὁ πασχάλιος ἀμνός, ὁ Χριστός, δὲν μᾶς προσφέρεται ὅμως μόνο κατὰ τὴν ἡμέρα τοῦ Πάσχα. Σὲ κάθε Θεία Λειτουργία ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι μόνο αὐτὸς ποὺ προσφέρει καὶ ἀποδέχεται τὴ θυσία, ἀλλὰ ταυτόχρονα εἶναι καὶ «ὁ προσφερόμενος καὶ διαδιδόμενος» στοὺς πιστούς. Εἶναι αὐτὸς ποὺ μᾶς καλεῖ: «Λάβετε, φάγετε τὸ σῶμά μου» καὶ «πίετε τὸ αἷμά μου». Εἶναι «ὁ πάντοτε ἐσθιόμενος καὶ μηδέποτε δαπανώμενος, τοὺς δὲ ἐσθίοντας ἁγιάζων». Ἡ κάθε Θεία Λειτουργία λοιπὸν εἶναι Πάσχα, ἀφοῦ προσφέρεται σ᾿ αὐτὴν ὁ πασχάλιος ἀμνός, ὁ Χριστός, γιὰ νὰ φαγωθεῖ.
Ἐσύ; Γιορτάζεις τὸ Πάσχα τρώγοντας τὸν πασχάλιο αὐτὸν ἀμνὸ ποὺ λέγεται Χριστός; Κι ἂν ναί, μὲ ποιὲς προϋποθέσεις; Καὶ σὲ τί ἀποβαίνει ἡ βρώση αὐτή; «Εἰς ζωὴν αἰώνιον ἢ εἰς κρῖμα καὶ κατάκριμα»;
Πρωτ. Δ. Μ.