ΤΟ ΚΡΑΝΙΟ ΚΑΙ Η ΚΕΦΑΛΗ

            Ὁ μεγάλος θεατρικός συγγραφέας Σαίξπηρ, στό τέλος τοῦ ἔργου του «Ἄμλετ», παρουσιάζει μέ συγκλονιστικό τρόπο τήν ταφή τῆς Ὀφηλίας, τῆς νεαρῆς κόρης ἑνός αὐλάρχη τῆς Δανίας. Ἐκεῖ ὁ νεκροθάφτης, σκάβοντας γιά τόν τάφο, βρίσκει τό κρανίο τοῦ πρώην γελωτοποιοῦ τοῦ βασιλιά, τοῦ Γιόρικ. Τότε ὁ Ἄμλετ, παίρνοντας τό κρανίο στά χέρια του, θυμᾶται πῶς - ὅταν ἦταν παιδί - ἔπαιζε μαζί του ὁ γελωτοποιός, πῶς τόν σήκωνε στίς πλάτες του, πῶς τόν φιλοῦσε, πῶς μέ τά ἀστεῖα καί τά τραγούδια του ἔκανε ὅλο τό τραπέζι νά ξεκαρδίζεται στά γέλια... Καί τώρα τόν βλέπει, ἕνα ἄψυχο κρανίο, νά χάσκει μέ «ξεκλειδωμένα σαγόνια»... Καί ἀηδιασμένος τό πετάει στό χῶμα φωνάζοντας: «Σέ τί χρήση τιποτένια πρόκειται νά ξαναγυρίσουμε!...»

*   *   *

            Στίς 24 Φεβρουαρίου γιορτάζουμε τήν εὕρεση τῆς Τιμίας Κεφαλῆς τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστῆ. Πρόκειται γιά... τό κρανίο τοῦ ἁγιωτέρου ἀνθρώπου, πού ἔζησε ἐπί τῆς γῆς, κατά τήν μαρτυρία τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ.

            Γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησία, «πιάνοντας στά χέρια Της» αὐτό τό λείψανο, μᾶς τό παρουσιάζει, ὄχι γιά νά ψυχοπλακωθοῦμε καί νά ἀηδιάσουμε, ἀλλά γιά νά κάνουμε πανηγύρι καί γιορτή. Κι ἐμεῖς τό προσκυνοῦμε καί τό τιμᾶμε μέ τήν βεβαιότητα ὅτι ἔχουμε μπροστά μας, ὄχι ἕνα ἄψυχο κρανίο πού κατάντησε σέ «τιποτένια χρήση», ἀλλά ἕνα «θησαυρό ἐνθέων δωρεῶν», ἕνα «φωτοφανῆ ἥλιο», μιά «πηγή θαυμάτων»!

            Τί εἶναι αὐτό, πού «κάνει» τήν χαώδη διαφορά ἀνάμεσα στά δύο; Πῶς ἀποκτάει ὁ ἄνθρωπος τήν ἐκπληκτική δυνατότητα νά κάνει τό... κεφάλι του ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ «θησαυρό δωρεῶν» καί «φωτοφανῆ ἥλιο»;

            Ἀπαντάει πολύ ξεκάθαρα ἕνα τροπάριο τῆς ἑορτῆς:

            Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής ἔγινε ὁ μέγιστος τῶν ἁγίων, διότι πάλαιψε μιά ὁλόκληρη ζωή νά κάνει καί νά ΚΡΑΤΗΣΕΙ... τό κεφάλι του, «θείων ἐννοιῶν πανσεβάσμια θήκη»! Πρόκειται γιά ἀγώνισμα, πού θέλει παλληκαριά, γνήσια ἀγάπη γιά τήν Ἀλήθεια καί σταθερότητα. Γιατί οἱ «θεῖες ἔννοιες» δέν εἶναι ὄμορφοι φιλοσοφικοί ἤ θεολογικοί στοχασμοί, ἀλλά τά ζωντανά λόγια τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, τοῦ Χριστοῦ! Εἶναι τά «ρήματα Ζωῆς», πού τρέφουν ἀληθινά τόν ἄνθρωπο καί τόν κάνουν ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ζωντανό καί ἀθάνατο!

            Μόνο πού γιά νά χωρέσει τό ἀνθρώπινο κεφάλι τέτοιες «ἔννοιες», χρειάζεται νά ἀδειάσει ἀπό τήν ὑπερβολική ἐμπιστοσύνη στήν ἐξυπνάδα του, νά ξεφουσκώσουν τά μυαλά πού ἔχουν πάρει... πολύ ἀέρα καί νά καθαριστῆ ὁ ἀνθρώπινος νοῦς ἀπό τίς ἐμπαθεῖς ἔννοιες καί παραστάσεις. Χρειάζεται νά βρίσκει χρόνο ὁ ἄνθρωπος νά ΑΚΟΥΕΙ τόν Λόγο τοῦ Θεοῦ, διαβάζοντας τό Εὐαγγέλιό Του, καί νά ΜΙΛΑΕΙ στόν Λόγο τοῦ Θεοῦ, κάνοντας προσευχή.

Μόνον ἔτσι μπορεῖ – μαζί μέ τόν Τίμιο Πρόδρομο – νά ἀναγνωρίσει τόν ἴδιο τόν Θεό στό Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ-Ἀμνοῦ, πού ἔρχεται νά σφαγῆ ἑκούσια γιά τήν σωτηρία τοῦ κόσμου. Καί μόνον ἔτσι ἀρχίζει νά ἀγαπάει καί νά λατρεύει τόν Ἀμνό τοῦ Θεοῦ, τόν Χριστό, «ἐξ ὅλης ψυχῆς καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίας του». Καί ἔτσι, δέν θέλει ΠΟΤΕ καί ΜΕ ΤΙΠΟΤΑ νά βγάλει ἀπό τό... κεφάλι καί τήν καρδιά του τήν Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί τήν Αἰώνια Ζωή, πού Ἐκείνη τοῦ δίνει!...

Ἀρχιμ. Β. Λ.

ΤΑ ΤΡΙΑ ΑΔΕΛΦΙΑ ΚΑΙ Η ΚΡΙΣΗ!

            Ὁ Μάνος Ἐλευθερίου εἶναι ἕνας γνωστός στιχουργός πού ἔχει γράψει πολλά ἀπό τά τραγούδια διασήμων ἑλλήνων τραγουδιστῶν.   Πρίν μερικά χρόνια εἶχε δώσει μία συνέντευξη («Κ» τῆς ἐφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, σελ. 28), ὅπου μεταξύ ἄλλων ἔκανε καί τίς ἑξῆς ἐνδιαφέρουσες διαπιστώσεις:

            -Ἐρώτ.: Σέ τί μᾶς βοηθάει ἡ λογοτεχνία, τά ἔργα τῶν μεγάλων δραματουργῶν καί ἐν γένει ἡ τέχνη;

            -Ἀπάντ.: Σέ τίποτα. Εἶναι μιά ἀπόλαυση τῆς στιγμῆς. Δέν ξέρω... Ἔχει βοηθήσει ποτέ κανέναν; Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι πάρα πολλά μορφωμένα ἄτομα εἶναι παληάνθρωποι! Τοῦ κοινοῦ ποινικοῦ δικαίου. Χωρίς φίλους, τσιγκούνηδες, ἐλεεινοί καί τρισάλθιοι. Ἤξερα ἕναν τέτοιο ἀρχιπαληάνθρωπο, πού εἶχε φτιάξει καί ὁλόκληρη «σχολή» παληανθρώπων! Αὐτός ἤξερε ἀπ᾿ ἔξω ὅλον τόν Σαίξπηρ καί μάλιστα στό ἀγγλικό πρωτότυπο κείμενο.

            Νά δεχθῶ ὅτι ἡ τέχνη μᾶς βοηθάει, ὅταν εἴμαστε στά καλά μας. Ἀλλά, ἄν δέν εἶσαι καλός ἄνθρωπος τί νά σοῦ κάνει καί ἡ τέχνη; Ποιούς ἔσωσε στούς αἰῶνες ὁ Σαίξπηρ ἀπό τό ἐκτελεστικό ἀπόσπασμα;

*           *           *

            Σοφές καί ἀληθινές οἰ διαπιστώσεις τοῦ κ. Ἐλευθερίου. Ὅμως, δέν ἀπαντᾶ καί στό ἐρώτημα: Ὡραῖα, ὑπάρχει κάτι ἤ κάποιος πού πραγματικά μπορεῖ νά μᾶς σώσει ἀπό τό «πνίξιμο» (πνευματικό ἤ καί σωματικό!) στό τρικυμισμένο πέλαγος τῆς ζωῆς μας;

            Χρόνια Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης, 1822. Τρία ἀδέλφια, Νικόλαος, Σταμάτιος καί Ἰωάννης μέ τό μικρό τους σκάφος κάνουν ἐμπόριο. Ὁ πόλεμος, πόλεμος καί ἡ ἐπιβίωση, ἐπιβίωση! Τό πλοῖο τους ἐξώκειλε στήν τουρκική ἀκτή, ἀπέναντι τῆς Χίου. Βγαίνουν ἔξω, συναντοῦν ἕναν ἄνθρωπο (χριστιανό τάχα!), τοῦ δίνουν χρήματα καί παρακαλοῦν νά τούς προμηθεύσει τά ἀναγκαῖα γιά τήν ἐπιδιόρθωση τοῦ μικροῦ πλοίου τους. Καί ἐκεῖνος πάει καί τούς καταδίδει στόν πασᾶ! (Οἱ παληάνθρωποι - χαφιέδες τοῦ Ἐλευθερίου!). Τούς συλλαμβάνουν ἀμέσως οἱ Τοῦρκοι.

            Στόν μεγάλο ἀδελφό Νικόλαο προτείνουν νά ἀλλαξοπιστήσει γιά νά γλυτώσει τή ζωή του. Ἐκεῖνος ἀπαντᾶ: ὄχι, χριστιανός γεννήθηκα καί χριστιανός θά πεθάνω. Καί τότε, τόν ἀποκεφάλισαν ἀμέσως.

            Τόν Ἰωάννη (ἐτῶν 22) καί τόν Σταμάτιο (ἐτῶν 18) τούς φυλακίζουν. Στέλνουν ἀνθρώπους στήν φυλακή καί τούς τάζουν «λαγούς μέ πετραχήλια». Γιά νά τούς δελεάσουν νά ἀρνηθοῦν τόν Χριστό καί νά γίνουν μουσουλμάνοι, καί ἔτσι νά σώσουν τήν ζωή τους.

            Οἱ δύο νεαροί σταθερά ἀπαντοῦν:

            -Ἐμεῖς τόν Χριστό δέν τόν ἀρνούμαστε.

            Ἀποφασίζεται ἡ ἐκτέλεσή τους. Οἱ δύο νέοι, γιά μία ἀκόμη φορά, ἑτοιμάζονται γιά τήν αἰώνια ζωή, μέ τόν τρόπο πού ἑτοιμαζόντουσαν σέ ὅλη τους τήν ζωή, δηλαδή:

•           Στέλνουν γραπτή τήν ἐξομολόγησή τους στόν μητροπολίτη, γιά νά λάβουν συγχώρηση· καί παρακαλοῦν νά τούς στείλει τήν θεία Κοινωνία καί νά τούς μνημονεύει στήν θεία Λειτουργία.

•           Μοιράζουν στούς φυλακισμένους τά χρήματα πού εἶχαν ἐπάνω τους.

•           Ὁλόκληρη τήν τελευταία νύκτα τῆς ζωῆς τους, τήν πέρασαν ψάλλοντας παρακλήσεις καί χαιρετισμούς στήν Παναγία, καί ὅσες ἄλλες προσευχές ἤξεραν.

            Τό πρωΐ ὁ ἀρχιερέας τούς ἔστειλε τήν θεία Κοινωνία καί μετάλαβαν μετά δακρύων. Στήν συνέχεια, στήν πρόταση ἄρνησης τοῦ Χριστοῦ, γιά μιά ἀκόμη φορά διεκήρυξαν ὅτι:

            -Χριστιανοί εἴμαστε καί γιά τόν Χριστό πεθαίνουμε. Μνήσθητι ἡμῶν Κύριε ἐν τῇ Βασιλείᾳ Σου.

            Τούς ἀποκεφάλισαν στίς 3 Φεβρουαρίου τοῦ 1822.

            Νά, λοιπόν, ἡ ἀπάντηση στήν ἀναζήτηση τοῦ ποιητοῦ: Πραγματικά, ὑπάρχει ὁ Χριστός πού μπορεῖ νά μᾶς σώσει ἀκόμη καί ὅταν βρισκόμαστε σέ κρίση, δηλ. κρίσιμες καταστάσεις. Ἀκόμα καί στίς καταστάσεις μεταξύ ζωῆς καί θανάτου. Σωματικά. Καί προπαντός, πνευματικά, ψυχικά.

            Τά δύο νεαρά παιδιά - μάρτυρες πλέον τῆς Ἐκκλησίας - μᾶς δείχνουν τόν δρόμο καί τόν τρόπο: ἀκλόνητη πίστη στόν Χριστό, ὁλόψυχη προσευχή καί συμμετοχή στά μυστήρια ἁγιασμοῦ τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἀρχιμ. Ν.Κ.

Η ΕΞΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ ΚΑΙ Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ

           Τὰ κάτεργα τῆς Σιβηρίας καὶ ὅπου γῆς ἦταν τὸ τελευταῖο μέρος πού θά ἤθελε νὰ βρεθεῖ κανείς. Ὅποιος καταδικαζόταν σ’ αὐτά, οὐσιαστικὰ ἀποχαιρετοῦσε τὴ ζωή. Ποιὸ αἴσθημα νὰ κυριαρχοῦσε στὴν ψυχὴ τῶν καταδίκων; Ἀσφαλῶς ἀποτροπιασμὸς γιὰ τὴ φριχτὴ ἐξορία τους καὶ βαθὺς πόθος γιὰ ἐπιστροφὴ στὸν τόπο τους.

           Τί θὰ λέγαμε ὅμως, ἂν κάποιος αἰσθανόταν τὸ ἀντίθετο; Ἂν τοῦ ἄρεσε δηλαδή ὁ τόπος τοῦ βασανισμοῦ καὶ τὸν ἀγαποῦσε σὰν πατρίδα του; Καὶ ἀντὶ νὰ φύγει ἀπὸ ᾿κεῖ τὸ ταχύτερο, αὐτὸς ἐπεδίωκε νὰ παραμείνει ὅσο τὸ δυνατόν περισσότερο; Σίγουρα θὰ λέγαμε, πὼς κάτι δὲν πάει καλό μ’ αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο. Ὅμως καὶ πάλι τί θὰ λέγαμε, ἂν κάποιος μᾶς ἔλεγε, ὅτι ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος εἶναι καὶ ὁ καθένας ἀπό μᾶς; Μὰ πῶς μπορεῖ νὰ συμβαίνει αὐτό;

           Μὲ τὸ πταῖσμα τοῦ γενάρχη μας, τοῦ πρώτου Ἀδάμ, ἔχουμε ἐξορισθεῖ ὅλοι μας στὴ γῆ. Καὶ ὅμως δὲν ζοῦμε πιὰ μὲ τὴ βαθειὰ νοσταλγία γιὰ ἐπιστροφὴ στὴν ἀληθινή μας πατρίδα, τὸν Παράδεισο. Ἀγαπήσαμε τὸν τόπο τῆς ἐξορίας μας, τὴ γῆ, σὰν νά ἦταν τὸ πατρικό μας σπίτι. Πολλοὶ οὔτε πιστεύουμε κἄν πὼς ὑπάρχει αὐτὴ ἡ ἄλλη πατρίδα μας. Ὁ Ἀδάμ, ὅταν βρέθηκε ἔξω ἀπ’ τὸν Παράδεισο γυμνός, ἀφοῦ ἐκδύθηκε «στολὴν θεοΰφαντον» καὶ στερήθηκε «ἀγαθῶν παντοίων», «ἐκάθισεν ἀπέναντι τοῦ Παραδείσου καὶ θρηνῶν ὠδύρετο», ποθώντας νὰ ἀπολαύσει ξανὰ τὴ μοναδική του λαμπρότητα. Ἐμεῖς ὅμως ποθοῦμε ὄχι νὰ ξαναγίνουμε «Παραδείσου κάτοικοι», ἀλλὰ νὰ παρατείνουμε, ὅσο γίνεται περισσότερο, τὴν παραμονή μας στὴ γῆ. Τῶν ἀκανθῶν, τῶν τριβόλων καὶ τῶν βασάνων.

           Στὴν ψυχή μας σημειώθηκε μιὰ ἀλλοίωση. Μὲ τὴ διακοπή τῆς κοινωνίας μας μὲ τὸν Θεό, οἱ δυνάμεις τοῦ καλοῦ ἀτόνησαν μέσα μας. Ἀπέκτησαν αντίθετη ροπή. Πρὸς τὸ κακό. Ἡ καθεμιά ἔγινε τὸ ἀντίθετό της. Δὲν ποθοῦμε πιὰ τὴ θέωση μέσα ἀπὸ μιὰ σχέση ἀγάπης μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὰ ὑπόλοιπα κτίσματα. Ὁραματιζόμαστε μιὰν αὐτοθέωση. Καὶ τὴν ἐπιδιώκουμε μ’ ἕναν δικό μας τρόπο, ὄχι ὅπως μᾶς ὑπέδειξε ὁ Θεός. Νομίζουμε ὅτι, ἂν γίνουμε ἀνεξάρτητοι ἀπ’ αὐτὸν καὶ κυριαρχήσουμε μὲ τὴ δύναμη πάνω στὸ φυσικὸ κόσμο, θὰ πραγματοποιήσουμε τὸ ὄνειρό μας. Θὰ γίνουμε θεοί.

Ὅμως πηγὴ ζωῆς καὶ δύναμης εἶναι μόνο ὁ Θεός. Τὰ πάντα παίρνουν ζωὴ ἐκ τοῦ μηδενός μόνο ἀπὸ Αὐτόν. Ἡ σχέση μὲ τὸν Θεὸ σημαίνει μετοχή στὴ ζωή. Ἡ ἀποκοπὴ ἀπὸ αὐτὸν σηματοδοτεῖ τὸν θάνατο. Ἔξω ἀπ’ τὸν Θεό, κανένας ἄλλος δὲν ἔχει τίποτε νὰ μᾶς δώσει. Μακριὰ ἀπὸ αὐτὸν ὁ ἄνθρωπος καταντᾶ φτωχός, γυμνός, ἀδύναμος καὶ ἐν τέλει νεκρός. Καὶ εἶναι τραγικό ὁ ἄνθρωπος νὰ ἀγαπᾶ τὴν πνευματική γυμνότητα καὶ φτώχεια, τὴ στιγμὴ ποὺ εἶναι στὸ χέρι του νὰ ἀγαπᾶ Ἐκεῖνον ποὺ καὶ ἔχει καὶ μπορεῖ νὰ τοῦ μεταδώσει πλοῦτο καὶ ζωὴ καὶ περίσσεια ζωῆς (Ἰω. 10,10).

Ὁ ἀββᾶς Μακάριος κάποτε ἄκουσε ἕνα παιδὶ νὰ λέει στὴ μάνα του: «Ἕνας πλούσιος μὲ ἀγαπάει, ἀλλὰ ἐγὼ τὸν μισῶ. Καὶ ἕνας φτωχὸς μὲ μισεῖ, ἀλλὰ ἐγὼ τὸν ἀγαπῶ». Καὶ θαύμασε ἀκούγοντάς το. «Τί σημαίνουν τὰ λόγια αὐτά, πάτερ;» τὸν ρώτησαν οἱ συνοδοί του. «Γιατί θαύμασες;» «Ἀληθινὰ ὁ Κύριός μας, εἶπε, καὶ πλούσιος εἶναι καὶ μᾶς ἀγαπᾶ, ἀλλὰ ἐμεῖς δὲν θέλουμε νὰ τὸν ἀκολουθήσουμε. Ὁ διάβολος ὅμως, ὁ ἐχθρός μας, καὶ φτωχὸς εἶναι καὶ μᾶς μισεῖ. Ἀλλὰ ἐμεῖς ἀγαποῦμε τὴν ἀκαθαρσία του».

           Καιρός, μὲ τὴν ἀνάμνηση τῆς ἐξορίας τοῦ Ἀδάμ, ποὺ προβάλλεται ἀπ’ τὴν Ἐκκλησία μας στὰ θυρανοίξια τῆς Μεγ. Τεσσαρακοστῆς, νὰ ξαναθυμηθοῦμε κι ἐμεῖς ποῦ εἶναι ὁ πλοῦτος καὶ ποῦ ἡ φτώχεια, ποιὰ εἶναι ἡ πατρίδα μας καὶ ποιὸς ὁ τόπος τῆς ἐξορίας μας.

Πρωτ. Δ. Μ.