Τί είναι οι λογισμοί; Είναι μόνο σκέψεις; Τί διαφέρουν από τις επιθυμίες και τα συναισθήματα; Αν λέγαμε ότι ο εσωτερικός άνθρωπος είναι ένα χάος από λογισμούς, επιθυμίες και συναισθήματα, δεν θα πέφταμε έξω ιδίως για τον σημερινό άνθρωπο. Ποιος κυβερνάει άραγε αυτό το χάος, αν το κυβερνάει κανείς; Είναι δυνατόν το χάος να μπει σε τάξη; Υπάρχει κάποιο αρχικό σχέδιο του Δημιουργού του ανθρώπου; Σύμφωνα με την Ορθόδοξη διδασκαλία ηγεμών των λογισμών είναι ο νους.
Κατ΄ αρχήν η διάκριση της ψυχής σε τρία μέρη, στο λογιστικό, στο βουλητικό και στο θυμικό δεν είναι σταθερή, όπως δεν είναι σταθερή η θέση της ψυχής στο σώμα: Είναι μέσα στο σώμα, είναι έξω, είναι και μέσα και έξω; Δεν μπορεί κανείς να το πει, μια που η ψυχή δεν μπορεί να οριστεί ή να μετρηθεί. Δεν υπάρχει μέτρο για την ψυχή. Γνωρίζουμε τους καρπούς της και συνάμα δεν γνωρίζουμε την ίδια.
Οι υλιστές πιστεύουν ότι η ψυχή δεν υπάρχει, επειδή δεν επαληθεύεται με την ανάλυση στο επιστημονικό εργαστήριο. Άλλωστε ούτε η ζωή επαληθεύεται με την επιστημονική ανάλυση. Και για τη ζωή είναι το ίδιο. Γνωρίζουμε τις λειτουργίες της, αλλά δεν γνωρίζουμε την ίδια. Θα γνωρίζαμε περισσότερα για τη ζωή, αν δεν ρωτούσαμε τί είναι η ζωή, αλλά ποιός είναι η ζωή.
Δεν ξέρουμε λοιπόν ποιος είναι ο τόπος της ψυχής. Όταν μιλάμε π.χ. για το λογιστικό μέρος της ψυχής δεν εννοούμε ότι το μέρος αυτό βρίσκεται σε κάποια θέση μέσα στο σώμα π.χ. στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος συλλαμβάνει τους λογισμούς, δεν τους δημιουργεί. Ούτε όταν λέμε π.χ. ότι οι λογισμοί κατεβαίνουν στην καρδιά εννοούμε ότι μετακινούνται τοπικά από τον εγκέφαλο στην καρδιά.
Ένα παράδειγμα του πως οι λογισμοί "κατεβαίνουν" στην καρδιά ή πώς βάζει κανείς καρδιά στους λογισμούς του. Ο λογισμός που έρχεται στο νου μας ότι μια μέρα όλοι οι άνθρωποι πεθαίνουν, όταν η ζωή τους τελειώνει διαφέρει από το λογισμό ότι η ημέρα αυτή για κάποιον από μας είναι ορατή ,όπως αποφαίνονται οι γιατροί εξαιτίας κάποιας ανίατης ασθένειας. Στη δεύτερη περίπτωση ο λογισμός έχει κατεβεί στην καρδιά ή έχουμε βάλει καρδιά στο λογισμό.
Μιλώντας, λοιπόν, γενικά για τους λογισμούς περιλαμβάνουμε σ΄ αυτούς και τις επιθυμίες και τα συναισθήματα μια που κι οι τρεις είναι λειτουργίες της συνείδησης. Ένα παράδειγμα: Κάποιο βράδυ σε μια λίμνη ένας άνθρωπος πηγαίνει βαρκάδα . Κάποια στιγμή ξεπετάγεται μπροστά του, μέσα απ΄ το νερό, ένα ψάρι ,λάμποντας στο φεγγαρόφωτο: Τί ψάρι να είναι άραγε, αναρωτιέται. Αν πεινούσε εκείνη την ώρα θα μπορούσε να σκεφτεί, τι ωραίος μεζές που θα γινόταν. Κι αν ήταν σε καλή αισθητική διάθεση θα μπορούσε να μείνει ικανοποιημένος μόνο με τη χαρά του ωραίου. Τρεις διαφορετικοί λογισμοί, τρεις διαφορετικές λειτουργίες της συνειδησιακής ζωής.
Οι λογισμοί ενδιαφέρουν τον καθένα από μας λιγότερο ή περισσότερο, ανάλογα με την αγάπη μας για την εσωτερική ειρήνη. Ανάλογα αν έχουμε συνειδητοποιήσει την ανάγκη της εσωτερικής ειρήνης, η οποία εξαρτάται από τους λογισμούς μας. Ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ λέει για την εσωτερική ειρήνη: Απόκτησε την εσωτερική σου ειρήνη και χίλιοι άνθρωποι γύρω σου θα σωθούν.
Οι λογισμοί δεν μας επηρεάζουν μόνο με τον αριθμό τους, αν είναι λίγοι ή πολλοί, ή με την ποιότητά τους, αν είναι καλοί ή κακοί ή με το είδος τους, αν είναι του μυαλού ή της καρδιάς, μας επηρεάζουν και με τον τρόπο που κινούνται, αν κινούνται αργά ή γρήγορα ή αν κινούνται με ρυθμό και με αρμονία ή κινούνται σπασμωδικά και με ακαταστασία.
Μέχρις εδώ μπορεί κανείς να μιλάει για τους λογισμούς. Από εδώ και πέρα πρόκειται για την εμπειρία και μπορεί να μιλούν μόνον εκείνοι που έχουν εμπειρία των λογισμών. Η βαθύτερη γνώση τους λέγεται μυστική όχι γιατί είναι κρυφή, αλλά γιατί μεταδίδεται μόνο από εμπειρία σε εμπειρία.
Γράφοντας για τους λογισμούς θυμήθηκα τη μετάφραση του ποιήματος του Λόρκα, ένα θρήνο της κιθάρας. Μεταφράζοντάς το ένιωθα τον πόνο που εκφράζει σαν δικό μου, επειδή η εποχή εκείνη ήταν μια δύσκολη περίοδο της ζωής μου.
Παραθέτω μερικούς στίχους του ωραίου αυτού ποιήματος για να τους χαρείς, ευγενικέ αναγνώστη.
ΚΙΘΑΡΑ
....................
Αρχίζει ο θρήνος
της κιθάρας.
Είναι ανώφελο
να την κάνεις να πάψει.
Είναι αδύνατο
να την κάνεις να πάψει.
Θρηνεί μονότονα
όπως θρηνεί το νερό,
όπως θρηνεί ο αέρας
πάνω στο χιόνι.
Είναι αδύνατο
να την κάνεις να πάψει.
Θρηνεί για πράγματα
μακρινά.
..................................
Αχ, κιθάρα,
καρδιά βαριά
πληγωμένη
από πέντε σπαθιά.
Μετάφραση: Μ.Ε.Λ.
