(1ον)
Ἡ ΠΕΘ ἤδη ἀπό τόν πρῶτο χρόνο τῆς πιλοτικῆς ἐφαρμογῆς τοῦ Νέου Προγράμματος Σπουδῶν στά Θρησκευτικά Δημοτικοῦ καί Γυμνασίου καί μετά ἀπό ἐπίμονη μελέτη τοῦ προτεινόμενου προγράμματος διαδικασίας γιά τό ΜτΘ, διετύπωσε πολλές κρίσεις μελῶν της,ἀλλά καί ἐπισήμως τίς θέσεις της γιά τό Πρόγραμμα αὐτό καί ἐνώπιον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί στό περιοδικό «Κοινωνία». Φυσικό βέβαια εἶναι, ἀκόμη καί ἀπαραίτητο, νά δημοσιευθοῦν καί οἱ ἀπόψεις καί κρίσεις καί τῶν συναδέλφων, πού ἀποδέχονται τό παραπάνω πρόγραμμα. Μ᾽ αὐτή τή διάθεση δεχθήκαμε καί διαβάσαμε τήν «Τοποθέτηση στό Νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν γιά τό Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν Δημοτικοῦ καί Γυμνασίου» (τοῦ λοιποῦ τοποθέτηση), πού δημοσιοποίησε τήν 23.2.2013 ὁ Θεολογικός Σύνδεσμος «Καιρός»…
Εἶναι γνωστό βέβαια καί λογική συνέπεια τῆς πραγματικότητας ὅτι ὁ Σύνδεσμος «Καιρός» ἀποδέχεται καί στηρίζει τό Νέο Πρόγραμμα (Ν.Π.Σ), ἀφοῦ οἱ περισσότεροι ἀπό τούς ἐμπειρογνώμονες, πού τό συνέταξαν εἶναι μέλη του, πού τά «στηρίζει ὁμόθυμα» (παράγραφος1 τῆς τοποθέτησης).
Ἴσως γι᾽ αὐτό τό λόγο καί εἶναι μία ἐπιπλέον κίνηση ἡ ἔκδοση τῆς τοποθέτησης, πού δέν ἀλλάζει τίποτε στήν πληροφόρηση, πού ὑπάρχει. Μόνο πού προσπαθεῖ νά δώσει μιά ἐπιπλέον στήριξη στόν ΠΣ, πού τελευταίως δείχνει νά τή χρειάζεται. Ἔχουν ἄλλωστε παρουσιαστεῖ καί κάποιες ἄλλες.
Μέσα σ᾽ αὐτό τό κλῖμα ἀξίζει, νομίζουμε, νά γίνει ἕνας σχολιασμός τῶν θέσεων, πού ἐκφράζει ἡ τοποθέτηση. Θά προσπαθήσουμε λοιπόν σέ μιά σειρά σημειωμάτων μας, ἀκολουθώντας τίς παραγράφους τῆς τοποθέτησης, νά ἐπισημάνουμε ὅ,τι κρίνουμε ἀπαραίτητο.
1. Στήν πρώτη παράγραφο, πού ἔχει τίτλο Α. Ἱστορικό καί Κριτήρια, ὅπως ἄλλωστε καί σ᾽ ὅλες, ὑπάρχουν σημεῖα πού φυσικά εἶναι ἀπολύτως ὀρθά καί ἀποδεκτά, π.χ τά λεγόμενα γιά τήν «πίεση τοῦ ἀνταγωνισμοῦ γιά τήν εἰσαγωγή στήν Τριτοβάθμια Ἐκπαίδευση» (ὑποπαράγραφος 2η-ἐξετάζοντας…) καί ὅλα σχεδόν τά ἀναφερόμενα σ᾽ αὐτήν τήν ὑποπαράγραφο.
Ἡ ἑπόμενη ὅμως ὑποπαράγραφος (3η: Προβλήματα…), πού εἶναι καί ἡ σημαντικότερη, μᾶς δημιουργεῖ μερικά ἐρωτήματα, πού πρέπει νά τά σημειώσουμε ἐδῶ.
α) Ἀναφέρεται ὅτι «μέ βάση αὐτά (=τά ἀναφερόμενα στή Διακήρυξη τοῦ ΚΑΙΡΟΥ) τό ΜτΘ ἔχει μέλλον μόνοὡς μάθημα Παιδείας» (ἡ ὑπογράμμιση δική μας). Ἡ φράση αὐτή ἀπαιτεῖ διευκρίνιση. Διότι ἄν ἐννοεῖ στόν ὅρο παιδεία καί τήν καλλιέργεια τῆς προσωπικότητας καί τῆς συνείδησης τοῦ μαθητῆ, καί ὄχι μόνο (γι᾽ αὐτό ὑπογραμμίσαμε τή λέξη) τή γνωστική του ἀνάπτυξη, δηλαδή τήν προσθήκη γνώσεων ἱστορικῶν, πολιτιστικῶν κ.ἄ, τότε πρέπει νά εἴμαστε καί εἴμαστε ἀπολύτως σύμφωνοι γιά τό διπλό αὐτό χαρακτήρα. Ἄν ὅμως…;
β) Λίγο παρακάτω γίνεται λόγος γιά μάθημα «πού νά καλύπτει τίς ἀνάγκες τους (:τῶν μαθητῶν) ἀνεξάρτητα ἀπό τίς θρησκευτικές ἤ μή δεσμεύσεις τους». Τό θέμα εἶναι μεγάλο καί σημαντικό. Ὅμως μία μόνο πλευρά θέλω νά ἐπισημάνω ἐδῶ καί μάλιστα ἀπό τήν πλευρά τῶν μαθητῶν καί τῶν οἰκογενειῶν τους. Πολύ φυσικό νά ἔχουν τέτοιες «δεσμεύσεις» τά παιδιά ἀπό τήν οἰκογένειά τους, ἀπό τήν Ἐκκλησία κ.λπ. Ἄν ὅμως στά πρώιμα χρόνια τῆς σχολικῆς μαθητείας τους ἕνα οὐδετερόθρησκο πρόγραμμα κλονίσει τίς «δεσμεύσεις» αὐτές, δηλαδή τήν πίστη τους, τότε ποῦ θά οἰκοδομήσει τό νΠΣ στή συνέχεια;
Πρίν ἀπό πολύ λίγα χρόνια μιά μητέρα μοῦ εἶπε ὅτι θά ζητήσει ἀπαλλαγή τοῦ παιδιοῦ της ἀπό τό ΜτΘ, διότι ἡ καθηγήτρια πού τό διδάσκει, καταστρέφει ὅ,τι ἐκείνη δημιουργεῖ, σάν πιστή χριστιανή, στή συνείδηση τοῦ παιδιοῦ της. Ἄν ἐμεῖς στό σχολεῖο (μέ τό διδακτικό μας πρόγραμμα) καί εἰδικότερα στό Δημοτικό, δέν στηρίξουμε τήν ὀρθόδοξη πίστη τῶν παιδιῶν μας, τότε δέν θά ὑπάρξουν οἱ «δεσμεύσεις». Θά τίς ἔχει καταστρέψει τό χαοτικό κοινωνικό περιβάλλον τῶν τελευταίων δεκαετιῶν.
γ) Ὅμως σέ ἀντίθεση μέ τήν «δια μόρφωση ἐλεύθερης συνείδησης τοῦ μαθητῆ», πού ἀναφέρεται στή συνέχεια τῆς τοποθέτησης (ἆραγε ἐλευθερίας ἀπό τίς δεσμεύσεις;), τό Ἑλληνικό Σύνταγμα, σέ συνάρτηση καί μέ τήν Ἑλληνική νομοθεσία, ἀναφέρεται στήν καλλιέργεια τῆς θρησκευτικῆς συνεί- δησης τῶν Ἑλλήνων, δηλ. στήν Ὀρθόδοξη Χριστιανική.
δ) Ὑποστηρίζει ἡ τοποθέτηση ὅτι «ἕνα τέτοιο δέν μπορεῖ νά εἶναι κατηχητικό ἤ ὁμολογιακό ἤ θρησκειολογικό». Ὅμως τό νΠΣ, δηλαδή αὐτό πού ἀποδέχεται ἡ τοποθέτηση προσφέρει μάθημα πού εἶναι σαφῶς καί ἀπολύτως θρησκειολογικό, ὅπως ἔχει κατά κόρον ὑποστηριχθεῖ. Ὄχι ὑποστηριχθεῖ. Ἔχει ἀποδειχθεῖ. Καί ἔχει ἀποδειχθεῖ, γιατί εἶναι ὁλοφάνερο σ᾽ ὅποι- ον τό διαβάσει.
ε) Σημειώνει ἀμέσως πιό κάτω· «Ὁ μαθητής σήμερα ὁ αὐριανός πολίτης δέν μπορεῖ νά μή γνωρίζει γιά τήν Ὀρθοδοξία, τόν Χριστιανισμό καί τά ἄλλα θρησκεύματα». Καί βέβαια συμφωνοῦμε προσθέτοντας ὄχι μόνο σήμερα, ἀλλά πάντοτε. Ἄς προσέξουμε ὅμως. Τό αἴτημά μας δέν μπορεῖ νά εἶναι μόνο ἡ γνώση, ἀλλά καί τό τί ἀποδέχεται ὁ αὐριανός πολίτης σάν βάση ζωῆς καί συμπεριφορᾶς. Καί ἐδῶ μπαίνει ἡ προσφορά τοῦ ὀρθοδόξου, θεολογικοῦ, χριστιανικοῦ μαθήματος, αὐτοῦ πού συνήθως ὀνομάζουμε ὁμολογιακό. Γιατί καί τά ἄλλα δόγματα καί οἱ ἄλλες θρησκεῖες προσφέρουν σημαντικές σχετικές διδασκαλίες. Καί γι᾽ αὐτό χρειάζεται ὄχι μόνο ἡ γνώση, ἀλλά καί ἡ συγκριτική προσέγγιση (σίγουρα χωρίς φανατισμούς) καί ἡ εὐαισθητοποίηση τοῦ ψυχικοῦ κόσμου τοῦ νέου ἀνθρώπου, ἀλλά καί ἡ προσέγγιση τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, πού ἐνισχύει μέ τή θεία Χάρη τήν προσπάθεια, ἄν θέλετε τόν ἀγώνα γιά τήν ἠθική (μέ τήν εὐρύ- τατη ἔννοια) ζωή τοῦ κάθε ἀνθρώπου.
στ) Καί σίγουρα «Ἡ Κατήχηση εἶναι ἔργο τῆς Ἐκκλησίας». Ὅμως καμμιά Πολιτεία δέν μπορεῖ νά μή ἐνδιαφέρεται γιά τή διαμόρφωση τῆς προσωπικότητας, τῆς συνείδησης τῶν πολιτῶν της καί γιά τή ζωή τους, τίς ἀρχές πού διέπουν – ὑπαγορεύουν τήν κοινωνική τους συμ- περιφορά. Δέν εἶναι λογικό νά ἀσκεῖ μόνο ἔργο καταστολῆς. Ἄς θυμηθοῦμε τί ἔλεγαν κάποιοι παλαιότεροι ἀπό μᾶς· «ὅταν ἀνοίγης ἕνα σχολεῖο, κλείνεις μιά φυλακή».
Ἐμεῖς θέλουμε νά τονίσουμε ὅτι ἡ καλλιέργεια τῆς προσωπικότητας, τῆς συνείδησης τοῦ πολίτη εἶναι ἔργο τοῦ σχολείου. Καί δέν μπορεῖ τό ἔργο αὐτό νά τό παραχωρήσουμε σέ τρίτους. Γιατί δέν εἶναι ἔργο μόνο τῆς τηλεόρασης, τῶν ἐκδοτῶν κάθε ἐντύπου, τῶν ποικίλων σκηνοθετῶν, τῶν δρόμων καί τῶν ὅποιων συναντήσεων τῶν νέων παιδιῶν.
Πρέπει νά θυμόμαστε τό ἑλληνικό θέατρο τῆς ἀρχαιότητας– θυμάστε: δίδασκε. Τό κάθε ἔργο ἦταν μία διδασκαλία. Σήμερα ὅμως τό πνευματικό καί ἰδεολογικό χάος ἐπικρατεῖ. Ἄν καί τό Σχολεῖο ἐγκαταλείψει τό ἕνα μέρος ἀπ᾽ τό διπλό ρόλο του…, ἄν περιοριστεῖ μόνο στή γνώση…
ζ) Θά διαφωνήσω ἀκόμη καί στήν ἄποψη ὅτι «τό ὁμολογιακό μάθημα δημιουργεῖ προϋποθέσεις θρησκευτικοῦ ἀνταγωνισμοῦ στό χῶ - ρο τοῦ σχολείου». Καί βέβαια ΟΧΙ.
Οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί δέν γίνονται ποτέ «ταλιμπάν» ὅσο καί ἄν μερικοί προσπαθοῦν, μέ ἄκρως προβοκατόρικες ἐνέργειες, νά μᾶς ὁδηγήσουν σ᾽ αὐτό καί νά μᾶς κατηγοροῦν ἔπειτα. Ἄν καλλιεργηθεῖ (στό σχολεῖο) ὄχι μόνο ἡ γνώση, ἀλλά καί τό πνεῦμα τῆς χριστιανικῆς συμπεριφορᾶς μέ τήν ἀποδοχή τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ, τόν ὁποῖο (Χριστό) καί τήν ὁποία (διδασκαλία Του) φαίνεται ὅτι προσπαθοῦν νὰ ἀγνοοῦν ἢ ἠθελημένα παραμερίζουν οἱ συντάκτες τῆς «Τοποθέτησης». Ἀλλὰ τότε εἶναι σίγουρο ὅτι θὰ εἰσπράξουν τὸν «ἀνταγωνισμό», θρησκευτικὸ ἢ ὅποιον ἄλλο.
η) Λίγο περίεργη μᾶς φαίνεται ἡ ἄποψη τῆς «Τοποθέτησης», ποὺ σημειώνει ὅτι «ἕνα μάθημα μὲ χαρακτῆρα θρησκειολογικὸ βλέπει τὴ θρησκεία ὡς ἱστορικὸ ἀπολίθωμα τοῦ παρελθόντος, ξεκομμένο ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου σήμερα».
Καὶ μᾶς ξενίζει γιατὶ στὴν ἱδρυτικὴ διακήρυξή του ὁ «Καιρός…» εἶχε ἀποδεχθεῖ καὶ τονίσει ὅτι ἐπιδίωξή του εἶναι «νὰ ἀξιοποιήσει δημιουργικά τίς προτάσεις, ποὺ κατὰ καιροὺς ἔχουν διατυπωθεῖ γιὰ τὸ χαρακτῆρα τοῦ ΜτΘ (πολιτιστικό, βιβλικό, ἱστορικό, θρησκειολογικὸ κ.ἄ.)» —ἦταν ἐδῶ, ποὺ παρέλειπε μόνο τὸν ὁμολογιακὸ χαρακτῆρα—.
Πέρα ἀπ᾽ αὐτὸ ὅμως, ἐμεῖς θὰ θυμίσουμε ὅτι ἡ Θρησκειολογία εἶναι βέβαια κλάδος τῆς θεολογικῆς γνώσης (σ᾽ ὅλο τὸν κόσμο), τὴν ὁποία (γνώση) οἱ συνάδελφοι τοῦ ΚΑΙΡΟΥ μὲ ἰδιαίτερο ζῆλο τονίζουν. Ὅσον ἀφορᾶ στὸ «ἱστορικὸ ἀπολίθωμα… κ.λπ.», νομίζω ὅτι μ᾽ αὐτό, ποὺ γράφουν, δείχνουν οἱ ἴδιοι νὰ εἶναι ξεκομμένοι ἀπ᾽ τὴ ζωὴ τῶν λαῶν (καὶ ἡ θρησκειολογία τὴ θρησκευτικὴ πλευρά της μελετᾶ). Δὲν ἔχουν ἀντιληφθεῖ τί γίνεται μὲ τὸ Ἰσλάμ, τοὺς Σίχ, καὶ τόσους ἄλλους;
Κλείνοντας τὸ σημείωμα τοῦτο θὰ πρέπει νὰ συμφωνήσουμε μὲ τὰ ὅσα γράφει ἡ «Τοποθέτηση» στὸ τέλος τῆς πρώτης παραγράφου.
Στὶς ἐκτιμήσεις τοὐλάχιστον. Γιὰ τὸν χειρισμὸ καὶ τὶς ἀνάλογες δράσεις θὰ πρέπει σίγουρα νὰ ὑπάρξουν συνεργασίες ὅλων τῶν ἀπόψεων.
(2ον)
Συνεχίζουμε σήμερα τό σχολιασμό, πού ἀρχίσαμε τήν προηγούμενη ἑβδομάδα, στήν “Τοποθέτηση στό Νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν γιά τό Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν Δημοτικοῦ και Γυμνασίου”, πού δημοσιοποίησε ὁ Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος ΚΑΙΡΟΣ τήν 23 Φεβρουαρίου τ.ἔ.
Στή δεύτερη, λοιπόν, παράγραφο τῆς “Τοποθέτησης”, πού ἔχει τόν τίτλο “Β”. Ὁ χαρακτήρας τοῦ Νέου Προγράμματος Σπουδῶν”, γίνεται λόγος, σύντομος βεβαίως - καί σωστά - ,γιά τό πιό σημαντικό στοιχεῖο τοῦ Νέου Π.Σ.
Γιά τήν πρώτη κιόλας φράση τῆς παραγράφου πρέπει να ποῦ με καί νά ξαναποῦμε ὅτι ἕνα ΜτΘ, πού εἶναι ὀρθόδοξο θεολογικό κατά τήν παράδοση τῶν Ἑλλήνων –τῶν Ρωμηῶν Ἑλλήνων–, δέν μπορεῖ να ἀρκεῖται στό νά εἶναι μόνο “γνωριμία καί κατανόηση” τῆς ὀρθόδοξης πίστης καί ζωῆς.
Ὀφείλει νά εἶναι ἀπό τήν ἀφετηρία του (ἰδίως ἀπ᾽ αὐτήν) μέχρι τήν ὁλοκλήρωσή του (στην ὕστατη ἐφηβεία) ἔμ πνευση πίστης καί προσπάθεια ἐγκεντρισμοῦ τῆς πίστης αὐτῆς, ἐν προκειμένῳ τῆς πίστης τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων, στά παιδιά τους. Καί ἡ μέ βάση αὐτή την πίστη στό Χριστό καί στή διδασκαλία Του καί στό μεγάλο μήνυμά Του καλλιέργεια τῆς προσωπικότητάς τους καί ἀνάπτυ- ξη τῆς συνειδήσεώς τους. Σύμφωνα ἄλλωστε α) μέ τή Διεθνῆ Σύμβαση τῆς Ρώμης (τό 2ο συνημμένο πρωτόκολλο) γιά την προστασία τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν θεμελιωδῶν ἐλευθεριῶν· καί β) με τό Σύνταγμα τῆς ʻΕλλάδος (το ἄρθρο 16).
Δυστυχῶς αὐτά “ξεχνοῦν” ἤ “παραλείπουν ἠθελημένα” οἱ ἀγαπητοί συνάδελφοι τοῦ “Καιροῦ γιά τήν ἀναβάθμιση τῆς θρησκευτικῆς ἐκ παίδευσης”.
Παραλείπουν βασικά δικαιώματά μας καί ἔχουν τήν ἀξίωση να θεωροῦν τήν παράλειψη αὐτή ἀναβάθμιση! Ἐμεῖς δεχόμαστε ὁπωσδήποτε τό ἀναγκαῖο τῆς “γνωριμίας καί κατανόησης”, ἀλλά δέν ξεχνᾶμε, δέν ἀπαρνιόμαστε καί τήν καλλιέργεια τῆς συνείδησης καί τήν διάπλαση διά τῆς Παιδείας (ὄχι μόνο τῆς ἐκπαίδευσης) τῆς ὅλης προσωπικότητας τοῦ νέου ἀνθρώπου. Καί λαχταροῦμε και εὐχόμαστε, καί ἀγωνιζόμαστε γιά τήν ἐπίτευξη τοῦ πολλαπλοῦ αὐτοῦ στόχου.
Θά σημειώσει παρακάτω ἡ “Τοποθέτηση” πώς ἡ σημερινή ἑλληνική κοινωνία “ἀπό τή μια σφυρηλατεῖται... ἀπό τό βίωμα τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς πίστης καί ἀπό τήν ἄλλη... εἶναι ἀνοιχτή σέ ρεύματα ἀνθρώπων καί ἰδεῶν… (καί) υἱοθετεῖ με ἄνεση σχήματα καί τρόπους ζωῆς, πού ἀντιστρατεύονται τήν ἐκκλησιαστική τους παράδοση”.
Σωστό εἶναι τοῦτο. Μά γι᾽ αὐτό ἀκριβῶς καί δέν πρέπει να ἐγκαταλειφθεῖ ἡ διδασκαλία τῆς πίστης τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων. Ἄν τήν ἐξαιρέσουμε ἀπό τό ΜτΘ, τότε ἀκριβῶς ἐγκαταλείπουμε τά παιδιά μας στά “ρεύματα ἀνθρώπων και ἰδεῶν... πού ἀντιστρατεύονται... τήν ἐκκλησιαστική μας παράδοση”. Δέν θέλουμε νά πιστέψουμε πώς ἡ “Τοποθέτηση” ἐννοεῖ πώς πρέπει νά ἀποδεχθοῦμε αὐτά τά “ρεύματα”. Μά, ἀγαπητοί, ἄν αὐτό δέν εἶναι προδοσία, τῶν παιδιῶν μας, τῶν νέων μας, τοῦ λαοῦ μας,… τότε τί εἶναι;
Ὑποστηρίζει κατόπιν ἡ “Τοποθέτηση” ὅτι τό μάθημα πού καταστρώθηκε (ἀπό τό Νέο Π.Σ. βεβαίως) “δέν ἐξυπηρετεῖ την ὑποχρεωτική ἀποδοχή τῆς Ὀρθόδοξης χριστιανικῆς διδασκαλίας....”. Ἀλλ᾽ ἐδῶ φαίνεται πώς ὑπάρχει μιά ἀπίθανη ἰδεοληψία.
Ἡ λέξη “ὑποχρεωτική” εἶναι ἐν τελῶς ἐκτός πάσης πραγματικότητας ὄχι μόνο στό σύγχρονο κόσμο, ἀλλά γενικῶς στόν κόσμο τῆς θρησκευτικῆς ζωῆς (κάθε θρησκείας). Ὅποιοι θεωροῦν τήν “ὑποχρεωτική ἀποδοχή” τῆς ὅποιας θρησκευτικῆς διδασκαλίας ἤ ζοῦν ἀκόμη στήν ἐποχή τῶν κονκισταδόρων ἤ δέν μποροῦν νά ἐννοήσουν τό πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἐμεῖς δέν μποροῦμε, κατά κανένα τρόπο, νά ἐννοήσουμε τήν ὅποια διδασκαλία μας, ἀκόμη καί τήν ἐκκλησιαστική κατήχηση, σάν “ἐξυπηρέτηση ὑποχρεωτικῆς ἀποδοχῆς τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας”.
Τό ᾽χουμε γράψει καί ἄλλες φορές. Τό θέμα τῆς ἀποδοχῆς τῆς πίστης (ὅποιας θρησκευτικῆς πίστης) δέν εἶναι θέμα διδασκαλίας, οὔτε κατήχησης, οὔτε ἐξαναγκασμοῦ. Εἶναι θέμα ζωῆς καί ἀγώνα ζωῆς, ὁλόκληρης ζωῆς. Ἐμεῖς θεωροῦμε ὅτι μέ τό ΜτΘ, τό ὀρθόδοξο θεολογικό μας μάθημα, τό “ὁμολογιακό” ὅπως τό λένε συνήθως, δέν “ὑποχρεώνουμε”. Προσπαθοῦμε νά κερδίσουμε μαζί με τή γνώση καί τήν ἐκτίμηση, την ἀγάπη, τήν ἐθελούσια ἀποδοχή, (ἀποδοχή καί τοῦ νοῦ καί τῆς καρδιᾶς) τοῦ Χριστοῦ καί τῆς διδασκαλίας Του, ἀλλά καί τῆς ἀγάπης καί τῆς χάρης Του, ἀπό τό νέο ἄνθρωπο, πού ἀνοίγεται στή ζωή καί στόν ἀγῶνα της.
Καί γιά νά μή ἐπεκταθοῦμε περισσότερο σήμερα, πρέπει να ποῦμε ὅτι φυσικά εἶναι ἀπολύτως ἀποδεκτές γιά προβληματισμό, συζήτηση, βελτίωση καί παιδευτικές ἐφαρμογές, κατά τά ἑκάστοτε δεδομένα τῆς παιδαγωγικῆς ἐπιστήμης, οἱ τιθέμενες παρακάτω στήν παράγραφο αὐτη “παιδαγωγικές προσεγγίσεις”. Λυπούμαστε μόνο πού οἱ ἀσχολούμενοι κατά ὑπηρεσιακή ἁρμοδιότητα μέ τό θέμα, ἐξακολουθοῦν νά μᾶς ἀγνοοῦν (ἀκόμα και τούς ἀκαδημαϊκούς δασκάλους τῆς χριστιανικῆς παιδαγωγικῆς) στούς ὅποιους σχεδιασμούς τῶν ἐμπειρογνωμόνων.
Αὐτά γιά σήμερα. Μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐλπίζουμε ὅτι θα συνεχίσουμε μέ τά περιλαμβανόμενα στίς ἑπόμενες παραγράφους τῆς “Τοποθέτησης”, τήν ἑπόμενη ἑβδομάδα.
(3ον)
Ἐπειδή μιά συνέχιση λεπτομεροῦς σχολιασμοῦ τῆς “Τοποθέτησης” θά καταλήξει νά εἶναι κουραστική, θά ὁλοκληρώσουμε σήμερα τά σημειώματά μας αὐτά, ἀναφερόμενοι σέ μερικά μόνο ἀπ᾽ τά πιό σημαντικά σημεῖα πού παρουσιάζει στή συνέχειά της ἡ “Τοποθέτηση”.
Τό πρῶτο εἶναι ἡ ἀναφορά στούς “συγκεκριμένους” σκοπούς τῆς Ἐκπαίδευσης... (παραγρ. Γ) καί “τή σχέση τους μέ τή φιλοσοφία τοῦ Π.Σ. γιά τό ΜτΘ”. Καί ρητά ἀναφέρει “πνευματική καλλιέργεια καί γνωστική ἐπάρκεια, ἀναλυτική καί κριτική ἱκανότητα, γλωσσομάθεια, ἐρευνητικό πνεῦμα καί κοινωνιο γ ν ω σ ί α”.
Σχετικά μ᾽ ὅλα αὐτά, γιά μιά ἀκόμα φορά θέλουμε νά τονίσουμε ὅτι εἶναι ὅλα γενικῶς ἀποδεκτά ὡς σκοποί τῆς Ἐκπαίδευσης. Ὅμως καθένας μπορεῖ νά παρατηρήσει στό κείμενο τῆς “Τοποθέτησης” τήν ἰσχυρότατη ἀνισότητα καί τόν ἐξαιρετικά ἔντονο τονισμό τῶν γνωστικῶν στόχων ἔναντι τῆς πνευματικῆς καλλιέργειας. Ἡ σύνδεση μάλιστα (στίς ἀμέσως προηγούμενες φράσεις-σειρές τῆς ἴδιας παραγράφου) μέ τούς “γενικότερους σκοπούς τοῦ σχεδιαζομένου... Νέου Σχολείου...” καί μέ τά “προτεινόμενα κριτήρια γιά τή διαμόρφωση τῆς Θρησκευτικῆς Ἐκπαίδευσης σέ κάθε κράτος μέλος” (μέ παραπομπή σέ Σύσταση τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης τῆς 28-7-2009), ἰδιαιτέρως μᾶς προκαλεῖ:
Γιατί εἶναι Σύσταση καί μάλιστα τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης, μέ τή γνωστή σύνθεση μελῶν, καί ὄχι κάποιου ὀργάνου τῆς Ε.Ε. Καί γιατί τήν παρουσιάζει ὡς “ὑποχρεωτικοῦ χαρακτήρα”. Καί γιατί ἀγνοεῖ πλήρως τήν ἀπόφαση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Δικαστηρίου Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου τῆς 15ης Ἰουνίου 2010 (Ὑπόθεση Grzelak κατά Πολωνίας), στήν ὁποία ρητῶς καθορίζεται ὅτι ἡ θρησκευτική διδασκαλία δέν μπορεῖ νά διαμορφώνεται ἀπό κοινές ὑποδείξεις, ἀλλ᾽ εἶναι ἀποκλειστικό δικαίωμα ἑκάστου κράτους. (βλ. περιοδικό Ἐπιθεώρηση Δημοσίου Δικαίου καί Διοικητικοῦ Δικαίου, τόμος 2010, σελ. 834 ἑξ.).
Ὅλα αὐτά δηλώνουν ἰσχυρή ὤθηση πρός ἕνα Σχολεῖο γνώσεων καί ὄχι καλλιέργειας συνειδήσεων καί χαρακτήρων καί προσωπικότητας. Καί ἐμεῖς σέ μιά πορεία πρός ἕνα τέτοιο Σχολεῖο θά εἴμαστε ἀντίθετοι. Σαφῶς καί ἀπολύτως.
Καί δέν μπορεῖ νά θεωροῦμε ὅτι μᾶς ἱκανοποιεῖ τό ὅτι ἀναφέρει ἡ “Τοποθέτηση” μεταξύ τῶν σκοπῶν τῆς Ἐκπαίδευσης καί τήν “πνευματική καλλιέργεια”, ὅρο δηλαδή πού μπορεῖ ποικιλοτρόπως νά ἑρμηνευθεῖ, ἰδίως ἀπ᾽ τούς ἀρνητές της.
Ἕνα ἐπίσης πολύ σημαντικό θέμα εἶναι τό ὅτι ἡ “Τοποθέτηση” χαρακτηρίζει τό νέο Π.Σ. ὡς Πρόγραμμα Διαδικασίας καί ἐξηγεῖ στή συνέχεια τόν τρόπο λειτουργίας του (γνωστό ἄλλωστε καί ἀπό τόν Ὁδηγό Ἐκπαιδευτικοῦ). Τό ὅλο θέμα εἶναι ἐξαιρετικά σημαντικό γιά τήν Ἐκπαίδευση καί τό ἔχουμε ἤδη ἀποδεχθεῖ μέ πολλή χαρά. Γιατί δίνει στόν διδάσκοντα τή δυνατότητα νά δημιουργεῖ ὁ ἴδιος καί νά διαμορφώνει τό μεγάλο ἔργο τῆς προσφορᾶς του.
Εἶναι ἕνας στόχος πού, ὅταν καί ὅσο ἐφαρμόζεται στά Σχολεῖα μας, καταξιώνει τό δάσκαλο, καί τόν ἀναδεικνύει ἄξιο τοῦ μεγάλου ἔργου πού ἡ κάθε Κοινωνία ἀποθέτει στά χέρια του (στούς ὤμους του).
Κάτι πού ὀφείλουμε πάντοτε νά κάνουμε καί τό ὁποῖο τονίζαμε ἰδιαιτέρως στούς συναδέλφους ἀπό τήν ἐποχή πού ἀσκούσαμε διοικητικό ἔργο στήν δημόσια καί ἰδιωτική ἐκπαίδευση. Θεωροῦμε ὅμως ὅτι λίγο παρακάτω ὑπάρχει μιά ἀντίφαση. Μικρή ἴσως, ἀλλά ὑπάρχει στό ὅτι ἡ “Τοποθέτηση” ἀναφέρεται ἀπολύτως ἀρνητικά σ᾽ αὐτό πού ὀνομάζει “δασκαλοκεντρικό μοντέλο μάθησης”. Γιατί βέβαια ὁποιοδήποτε “…κεντρικό” μοντέλο, πού μόνο του γίνεται ἤ προσπαθεῖ ἤ ἐπιδιώκει νά γίνει ἀποκλειστικό στήριγμα τῆς Ἐκπαίδευσης, ἀλλά κυρίως τῆς Παιδείας, φυσικά κάνει λάθος καί κατά συνέπεια ἀποτυγχάνει. Ὑπάρχουν ὅμως καί θά ὑπάρχουν πάντοτε οἱ βάσεις στίς ὁποῖες στηρίζεται ἡ Παιδεία.
Καί μιά τέτοια βάση, ἕνας βασικός παράγοντας εἶναι καί ὁ δάσκαλος. Ἀλλά καί ἡ “Τοποθέτηση” στό τέλος της ἀναγνωρίζει “ὅτι ψυχή καί κινητήριος μοχλός τῆς ἐκπαιδευτικῆς διαδικασίας δέν εἶναι τά Προγράμματα οὔτε τό διδακτικό ὑλικό οὔτε τά τεχνικά μέσα, παρά ὁ Δάσκαλος”. Καί ἐμεῖς τό ἀποδεχόμαστε ὁλόψυχα καί τό ἐπικρο- τοῦμε. Ἀφοῦ μάλιστα - τονίζει ἡ “Τοποθέτηση”, παραβλέποντας τή μικρή ἀντίφασή της, - εἶναι “βασικό ἀξίωμα τῆς διδακτικῆς πράξης”.
Καί ἀξίζει καί νά τόν παραδεχόμα- στε καί νά τόν στηρίζουμε. Σ᾽ ἕνα τέτοιο δάσκαλο, ἀναθέτει τό νέο Π.Σ. - καί κάνει πάρα πολύ καλά - “νά ὀργανώσει στό πλαίσιο κάθε Ἑνότητας τό δικό του μικρό “ἀναλυτικό πρόγραμμα”, γιά νά ἐφαρμόσει τίς κατάλληλες δραστηριότητες… κ.λπ.”. Καί συμπληρώνει στήν ἑπόμενη Ε´ παράγραφο τήν παραπομπή σέ βιβλία, διδακτικά λογισμικά καί ἠλεκτρονικά μέσα.
Ὅμως, καί ἐδῶ εἶναι ἡ δική μας ἀντίθεση, στά ὅσα προτείνει. Σέ ἐξαιρετικά σημαντικές θεματικές Ἑνότητες, παραλείπει μέ πολλή προσοχή καί ἐξοβελίζει τά πιό σπουδαῖα στοιχεῖα τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς μας πίστης. Τά ἀγνοεῖ. Ἐνῶ εἰσηγεῖται, μέ ὅρους ἴσους - σέ κάποια σημεῖα καί εὐνοϊκότερους - στοιχεῖα θρησκειολογικοῦ “ἀνοίγματος” πρός ἄλλες θρησκεῖες. (Ἐξαίρεση ἴσως ἀποτελεῖ ἡ παραπομπή σέ παλαιότερα σχολικά βιβλία). Ἔτσι ὁδηγεῖ τό δάσκαλο νά “ὀργανώσει τό δικό του μικρό ἀναλυτικό πρόγραμμα” σάν νά εἶναι (ὅπως σημειώνει ὁ Ὁδηγός Ἐκπαιδευτικοῦ, σελ. 268) ἄθρησκος ἤ ἀγνωστικιστής ἤ ἀδιάφορος καί ὄχι ζηλωτής Χριστιανός.
Ἄς θυμηθοῦμε τί ἔλεγε σχετικά καί ἡ Σύσταση 1720/2005, ἄρθρο 14, τοῦ ἴδιου Συμβουλίου τῆςΕὐρώπης.
Ἀναφέρει παρακάτω ἡ “Τοποθέτηση”, ἰδίως στήν παράγραφο Ε στοιχεῖο γ καί στήν παράγραφο ΣΤ τίς δυσκολίες καί τά αἰτήματά της, γιά τήν γενική ἐφαρμογή τοῦ πιλοτικοῦ Π.Σ. τά ὁποῖα εἶναι:
- ἡ ἔλλειψη ἐπαρκῶν δειγμάτων καλῶν πρακτικῶν γιά ὅλες τίς προτεινόμενες τεχνικές.
- ἡ ἀνάγκη ἐπεξήγησης καί σύντομης ἑρμηνείας ἀρκετῶν ἐπιστημονικῶν ὅρων καί θεωριῶν.
- ἡ ἀπουσία παραδειγμάτων τοῦ τρόπου ὀργάνωσης ὁμάδων ἐργασίας καί τοῦ χειρισμοῦ τῶν μελῶν της.
- οἱ ἀνάγκες κάλυψης τῶν διδακτικῶν κενῶν, ὑποστήριξης τῶν ἐπιμορφωτῶν, σχολικῶν συμβούλων κλπ. (σημειωτέον: μέσα στό περιβάλλον τῆς κρίσης πού ὅλοι γνωρίζουμε).
- ἡ ὀργάνωση τῶν σχολικῶν χώρων (αἴθουσες, ἐξοπλισμός, ὡρο- λόγιο πρόγραμμα μέ συνεχόμενα δίωρα κλπ).
- ἡ ὑπόδειξη καί πρόσκληση γιά ὀργάνωση καί ἐκσυγχρονισμό τῶν μηχανισμῶν κατάρτισης τῶν ἐκπαιδευτικῶν στά Παιδαγωγικά Τμήματα καί στίς Θεολογικές Σχολές (Προγράμματα Σπουδῶν καί Ἐπιμορφώσεις).
Ὅλα αὐτά τά ἀναφέρει ἡ “Τοποθέτηση” καί τά κρίνει ἀναγκαῖα γιά τήν ὑλοποίηση τοῦ νέου Π.Σ. στά Θρησκευτικά Δημοτικοῦ καί Γυμνασίου. Κατά συνέπεια ἐμεῖς μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ὅλες αὐτές οἱ ἐλλείψεις, πέρα ἀπό ὅλους τούς οὐσιαστικούς λόγους μεταβολῆς τοῦ χαρακτῆρος τοῦ ΜτΘ, πού εἶναι καί οἱ πιό σημαντικοί, δείχνουν ὅτι εἶναι ἀδύνατο νά ἐφαρμοσθεῖ ἀπό τό προσεχές σχολικό ἔτος τό νέο (πιλοτικό) Πρόγραμμα Σπουδῶν στά Θρησκευτικά. Καί ὅτι πρέπει νά ἀποσυρθεῖ πλήρως ἀπό τά Σχολεῖα μας.
Ἄλλωστε ὅπως μᾶς εἶπε σημαντικό στέλεχος τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας καί ἀπό τήν καθαρά διοικητική πλευρά εἶναι ἀδύνατο νά ἐφαρμοσθεῖ.
Μ᾽ αὐτά τελειώνουμε. Καί εὐχόμαστε σ᾽ ὅλους, καί κυρίως στούς συντάκτες τῆς “Τοποθέτησης”,
Καλό Πάσχα, Καλή Ἀνάσταση.Τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας, πού πρέπει νά τήν συμπεριλάβει ὁπωσδήποτε καί τό Πρόγραμμα Σπουδῶν στά Θρησκευτικά (τό πιλοτικό).
Ορθόδοξος Τύπος, 19/04/2013, 26/04/2013, 3/05/2013
Πηγή: http://aktines.blogspot.gr/2013/04/blog-post_19.html
