Ζωηφόρος

Μικρά Ασiα: Η γη των πατερων ημών, του Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί ῾Υμηττοῦ κ. Δανιήλ,

Μικρά Ασiα: Η γη των πατέρων ημών

του Μητροπολίτου Καισαριανῆς,

Βύρωνος καί ῾Υμηττοῦ κ. Δανιήλ

Είσηγησις εἰς τὴν ῾Ημερίδα ἐπὶ τῇ συμπληρώσει 80 ἐτῶν

ἀπό τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς 1922 - 2002.

Κεντρικόν Θέμα: «Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, ΩΣ ΑΡΡΗΚΤΩΣ ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ».

Σάββατον 28 Σεπτεμβρίου 2002.

῞Ιδρυμα Μείζονος ῾Ελληνισμοῦ.

Φορεύς Διοργανώσεως: Εἰδική Συνοδική ᾿Επιτροπή Πολιτιστικῆς Ταυτότητος

 τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος.

 *** *** **** *** ***

«Σοφία δὴ τοίνυν ἐστὶ γνῶσις θείων καί ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ τούτων αἰτίων· αὕτη δὲ τοίνυν ἐστὶν ἡ τοῦ νόμου παιδεία, δι᾿ ἧς τὰ θεῖα σεμνῶς καὶ τὰ ἀνθρώπινα συμφέροντα μανθάνομεν» (Δ´ Μακ. α´ 16-17).

Μακαριώτατε, ᾿Αρχιεπίσκοπε ᾿Αθηνῶν καὶ Πάσης ῾Ελλάδος κ. κ. Χριστόδουλε,

Θεοφιλέστατοι ἐν Χριστῷ ᾿Αδελφοὶ

᾿Ελλογιμώτατοι,

Κύριε Πρόεδρε τοῦ ῾Ιδρύματος Μείζονος ῾Ελληνισμοῦ

Κύριε Πρόεδρε τῆς ῾Ενώσεως Σμυρναίων

Πανοσιολογιώτατοι καί Αἰδεσιμολογιώτατοι

Φιλογενεῖς καί Φιλίστορες.

᾿Επιθυμῶ νὰ ἐκφράσω κατ᾿ ἀρχήν τάς εὐχαριστίας μου πρός τήν ῾Ιεράν Σύνοδον τῆς ᾿Εκκλησίας ἡμῶν καί ἰδιαιτέρως πρός τόν Μακαριώτατον ᾿Αρχιεπίσκοπον ᾿Αθηνῶν καί Πάσης ῾Ελλάδος κ.κ.Χριστόδουλον καί Σεπτὸν Πρόεδρον Αὐτῆς καί πεπνυμένον Προκαθήμενον τῆς καθ᾿ ῾Ελλάδα ᾿Εκκλησίας διὰ τὴν ἐπιλογὴν τῆς Ταπεινότητός μου νά εἰσηγηθῶ τό θέμα· «Μικρὰ ᾿Ασία - ῾Η γῆ τῶν Πατέρων ἡμῶν» εἰς τὴν παροῦσαν ῾Ημερίδα, ἡ ὁποία πραγματοποιεῖται εἰς τό φιλοξενοῦν ἡμᾶς ῞Ιδρυμα Μείζονος ῾Ελληνισμοῦ, μὲ τὴν λαμπρὰν διακονίαν του εἰς τὰ καθ᾿ ἡμᾶς καὶ διὰ τὰ καθ᾿ ἡμᾶς.

῾Η παροῦσα ῾Ημερίδα μᾶς καλεῖ νὰ στρέψωμεν τὴν προσοχή μας, τὸν νοῦν καὶ τὴν καρδίαν μας εἰς τὴν εὐλογημένην γῆν τῆς Μικρασίας, τὴν ᾿Ιωνίαν, τόν Πόντον, τήν Καππαδοκίαν καὶ τὰς ἄλλας πατρίδας, τὰς ρίζας τῆς Φυλῆς μας, ἀπὸ τὰς ὁποίας ἐξώσθημεν πρὸ ὀγδοήκοντα ἐτῶν κατὰ τὴν μεγάλην ἐκείνην συμφοράν, τὴν Μικρασιατικὴν Καταστροφὴν (1922 - 2002), ἥτις προὐκάλεσεν μεγάλην θλίψιν καὶ ἄλγος εἰς τοὺς ῞Ελληνας Χριστιανούς.

Τήνδε εἰσήγησιν καταθέτομεν εὐλαβικῶς ἐνώπιον τῶν δύο ἑκατομμυρίων ῾Ελλήνων ἐξωσθέντων καὶ ἐκπατρισθέτων ἐκ τῶν κοιτίδων των καὶ εἰς τὸν τύμβον τοῦ ἑνός καί ἡμίσεως ἑκατομμυρίου θυμάτων τῆς γενοκτονίας τῶν ῾Ελλήνων κατὰ τὸ ἔτη 1912-1922.

«᾿Εμνήσθην ἀπὸ πτωχείας μου καὶ ἐκ διωγμοῦ μου πικρίας καὶ χολῆς μου». (στίχ. 19).

«Μνησθήσεται καὶ καταδολεσχήσει ἐπ᾿ ἐμὲ ἡ ψυχή μου· ταύτην τάξω εἰς τὴν καρδίαν μου, διὰ τοῦτο ὑπομενῶ». (στ. 20-21).

«Τά ἐλέη τοῦ Κυρίου, ὅτι οὐκ ἐξέλιπέ με, ὅτι οὐ συνετελέσθησαν οἱ οἰκτιρμοὶ αὐτοῦ»· (στ. 22).

«Μερίς μου Κύριος, εἶπεν ἡ ψυχή μου· διὰ τοῦτο ὑπομενῶ αὐτῷ». (στ. 24).

(Θρῆνοι ῾Ιερεμίου Κεφ. γ´)

Τοὺς θρηνητικοὺς αὐτοὺς λόγους τοῦ Προφήτου ῾Ιερεμίου ἐπέλεξα νά θέσω προοίμιον τῆς Εἰσηγήσεώς μου οἱ ὁποῖοι δύνανται νά λεχθοῦν καὶ διὰ τὴν «θλῖψιν τὴν μεγάλην ἐκείνην» τὴν ἐπισυμβᾶσαν τὸ 1922 κατὰ τὴν Μικρασιατικὴν Καταστροφὴν, ἐξ ἧς συμπληροῦνται κατὰ τὸ παρὸν ἔτος (2002) ὀγδοήκοντα ἔτη.

᾿Εμνήσθην, λέγει ὁ θρηνῶν Προφήτης, τῆς αἰχμαλωσίας τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἐρημώσεως τῆς ῾Ιερουσαλήμ, τῆς πτωχείας μου. ᾿Εμνήσθην τοῦ διωγμοῦ μου. ᾿Εμνήσθην τῆς πικρίας τῆς ταλαιπωρίας μου. ῏Ητο ὡσάν νά ἐγευόμην χολήν.

᾿Ενθυμοῦμαι ὅλα αὐτὰ καὶ ἡ ψυχή μου παρηγορεῖται ἀπὸ τὴν ἐλπίδα. Αὐτὴν τὴν ἐλπίδα θὰ θέσω ἐντὸς τῆς καρδίας μου

᾿Ενθυμοῦμαι τὰ ἐλέη τοῦ Κυρίου, τὴν εὐσπλαγχνίαν Του καὶ τὰς εὐλογίας Του, διότι δὲν μὲ ἐγκατέλειψεν, οὔτε ἐξηντλήθησαν οἱ οἰκτιρμοί Του δι᾿ ἐμὲ καὶ διὰ τὸν λαόν Του.

᾿Εσκέφθη ἡ ψυχή μου, ὅτι ὁ Κύριος εἶναι μερίδα μου καὶ διὰ τοῦτο θά δεχθῶ τὰς ἀποφάσεις Του καὶ θὰ ὑπομείνω.

Εἰς τούς προφητικούς αὐτούς λόγους ἀφ᾿ ἑνός ἐκφράζεται ἡ πίκρα τοῦ διωγμοῦ, ἡ ὁποία εἶναι ἀνθρώπινον ἔργον. ᾿Αφ᾿ ἑτέρου ἡ ἐλπίδα καὶ ἡ παρηγορία τῆς πίστεως, ἡ ὁποία εἶναι ἔργον Θεοῦ.

Οἱ ἄνθρωποι ἐγέμισαν τὸ ποτήριον τοῦ βασανισμοῦ τοῦ Μικρασιατικοῦ ῾Ελληνισμοῦ καὶ μὲ αὐτὸ ἐπότισαν τὰ ἀθῶα καὶ ἄμωμα ἐκεῖνα ἱερεῖα-θύματα. Μὲ θλίψεις, δάκρυα, ταπεινώσεις, ἐξευτελισμούς, διωγμούς, βασανιστήρια, ταλαιπωρίας, ἁρπαγάς, λεηλασίας καί θάνατον.

῞Ολοι μία παρηγορίαν εἶχον. Τὸν Φιλάνθρωπον καὶ Πανοικτίρμονα Κύριον, τὸν Θεὸν τῶν Πατέρων ἡμῶν. ῏Ηταν ἡ μόνη ἐλπίδα, ἡ ὁποία ἀπέμενεν εἰς αὐτοὺς διὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τὸν ξεῤῥιζωμό, τὸν διωγμό, τὰς ἀπειλάς, τὸν θάνατον.

Πρὸς αὐτὴν τὴν Μικρασίαν στρέφομεν σήμερον τὸν λόγον διὰ νὰ ἐνθυμηθῶμεν τὴν δόξαν της καὶ τὸν διωγμόν της· τὰ ἐπιτεύγματά της καὶ τὰ μαρτύριά της· τὸν πολιτισμὸν τῶν τέκνων της καὶ τὴν ἐμπάθειαν καὶ βαρβαρότητα τῶν ἐχθρῶν της· τὴν χαρὰν τῶν ὁμογενῶν καὶ ὁμοπίστων καὶ τὸν φθόνον τῶν ἀλλογενῶν καὶ ἀπίστων.

῾Ως Μικράν ᾿Ασίαν γνωρίζομεν τῆν γῆν τῶν πατέρων μας, ἡ ὁποία γεωγραφικῶς εἶναι μιὰ μεγάλη χερσόνησος τῆς ᾿Ηπείρου τῆς ᾿Ασίας. Περιβάλλεται ἀπὸ τὸν Εὔξεινον Πόντον, τὴν Προποντίδα, τὸ Αἰγαῖον Πέλαγος καὶ τὴν Μεσόγειον Θάλασσαν καὶ ἀνατολικῶς ἐκτείνεται ἕως τῶν ποταμῶν Τίγρητος καὶ Εὐφράτου. Συνορεύει μὲ τρεῖς ᾿Ηπείρους· τὴν Εὐρώπην, τὴν ᾿Ασίαν καὶ τὴν ᾿Αφρικήν. ῎Εχει δὲ ἔκτασιν 530.000 τετραγωνικῶν χιλιομέτρων.

Τήν ἑλληνικότητα αὐτῆς μαρτυροῦν ἕως τοῦ νῦν τὰ ἐρείπια τῶν 356 ῾Ελληνικῶν Πόλεων, αἱ ὁποῖαι καθιστοῦν φανερὸν τὸ εὖρος τοῦ ῾Ελληνισμοῦ εἰς τὴν Μικράν ᾿Ασίαν.

Εἰς τὴν Λυκίαν, Παμφυλίαν καὶ Πισιδίαν 95 πόλεις

Εἰς τὴν Λυκαονίαν, ᾿Ισαυρίαν καὶ Κιλικίαν 82 »

Εἰς τὴν Φρυγίαν καὶ Γαλατίαν 61 »

Εἰς τὴν Βιθυνίαν, Παφλαγονίαν καί Πόντον 34 »

Εἰς τὴν ᾿Ιωνίαν, Λυδίαν καὶ Καρίαν 84 »

Συνολικῶς ἔχουν καταγραφεῖ 7.000 οἰκισμοὶ μὲ ἑλληνικὰ ὀνόματα καθ᾿ ἅπασαν τὴν Μικρὰν ᾿Ασίαν.

Τάς εὐφόρους πεδιάδας αὐτῆς, τούς βοερούς ποταμούς, τά ὑψηλά καί ὑπερήφανα βουνά, τά γαλάζια ἀκρογιάλια, τά σκιερά δάση, τὰ ἄγρια φαράγγια, τάς ἐπαύλεις τῶν ὀρνέων καί τῶν θηρίων τῆς μικρασιατικῆς γῆς ἐθαύμασαν καί ἐγκωμίασαν ἀρχαῖοι καί νεώτεροι μελετηταί τῆς ἱστορίας τῆς παραδόσεως καί τοῦ πολιτισμοῦ αὐτῆς.

῾Ο Μέγας Βασίλειος περιγράφει εἰς τόν ἰσάδελφον αὐτοῦ ῞Αγιον Γρηγόριον τὴν τοποθεσίαν τὴν ὁποίαν ἐπέλεξεν εἰς τόν Πόντον διὰ νὰ ἀσκηθῆ. ῾Η δὲ ὅλη περιγραφὴ φανερώνει πόσον ὁ Μέγας Βασίλειος ἀπήλαυνε τῆς ὡραιότητος τῆς φύσεως καὶ μάλιστα τῆς ἑαυτοῦ γενετείρας.

«῎Ορος γάρ ἐστιν ὑψηλὸν βαθείᾳ ὕλῃ κεκαλυμμένον, ψυχροῖς ὕδασι καὶ διαφανέσιν εἰς τὸ κατ᾿ ἄρκτον κατάρρυτον. Τούτου ταῖς ὑπωρείαις πεδίον ὕπτιον ὑπεστόρεσται, ταῖς ἐκ τοῦ ὄρους νοτίσι διηνεκῶς πιαινόμενον. ῞Υλη δὲ τούτῳ αὐτομάτως περιφυεῖσα ποικίλων καὶ παντοδαπῶν δένδρων μικροῦ δεῖν ἀντὶ ἕρκους αὐτῷ γίνεται, ὡς μικρὰν εἶναι πρὸς τοῦτο καὶ τὴν Καλυψοῦς νῆσον, ἣν δὴ πασῶν πλέον ῞Ομηρος εἰς κάλλος θαυμάσας φαίνεται. Καὶ γὰρ οὐδὲ πολὺ ἀποδεῖ τοῦ νῆσος εἶναι, ἕνεκά γε τοῦ πανταχόθεν ἐρύμασι περιείργεσθαι. Φάραγγες μὲν γὰρ αὐτῷ βαθεῖαι κατὰ δύο μέρη περιερρώγασι· κατὰ πλευρὰν δὲ ἀπὸ κρημνοῦ ὁ ποταμὸς ὑπορρέων τεῖχός ἐστι καὶ αὐτὸς διηνεκὲς καὶ δυσέμβατον· ἐκ δὲ τοῦ ἐπὶ θάτερα τεταμένον τὸ ὄρος, δι᾿ ἀγκώνων μηνοειδῶν ταῖς φάραγξιν ἐπιζευγνύμενον, τὰ βάσιμα τῆς ὑπωρείας ἀποτειχίζει. Μία δέ τις εἴσοδος ἐπ᾿ αὐτῆς, ἧς ἡμεῖς ἐσμεν κύριοι. Τήν γε μὴν οἴκησιν αὐχήν τις ἕτερος ὑποδέχεται, ὑψηλόν τινα ἐπὶ τῆς ἄκρας ἀνέχων τένοντα, ὥστε τὸ πεδίον τοῦτο ὑφηπλῶσθαι ταῖς ὄψεσι καὶ ἐκ τοῦ μετεώρου ἐξεῖναι καὶ τὸν ποταμὸν περιρρέοντα καθορᾶν, οὐκ ἐλάττονα τέρψιν, ἔμοιγε δοκεῖν, παρεχόμενον ἢ τοῖς ἐκ τῆς ᾿Αμφιπόλεως τὸν Στρυμόνα καταμανθάνουσιν. ῝Ο μὲν γὰρ σχολαίῳ τῷ ρεύματι περιλιμνάζων, μικροῦ δεῖν καὶ τὸ ποταμὸς εἶναι ὑπὸ τῆς ἡσυχίας ἀφͺῄρηται· ὃ δὲ ὀξύτατα ὧν ἐγὼ οἶδα ποταμῶν ῥέων, βραχύ τι τῇ γείτονι πέτρᾳ περιτραχύνεται, ὑφ᾿ ἧς ἀναχεόμενος εἰς δίνην βαθεῖαν περιειλεῖται· ὄψιν τε ἡδίστην ἐμοὶ καὶ παντὶ θεατῇ παρεχόμενος καὶ χρείαν τοῖς ἐπιχωρίοις αὐταρκεστάτην, ἰχθύων τε πλῆθος ἀμύθητον ταῖς δίναις ἐντρέφων. Πρὸς γὰρ τοῖς ἄλλοις καὶ θηροτρόφος ἐστίν..., ἐλάφων ἀγέλας καὶ αἰγῶν ἀγρίων καὶ λαγῳοὺς βόσκει καὶ εἴ τι τούτοις ὅμοιον.

᾿Απόδοσις· Διότι ὑπάρχει ἕνα ὑψηλὸν ὄρος σκεπασμένον μὲ πυκνὸν δάσος, πλημμυρισμένον ἀπὸ δροσερὰ καὶ καθαρὰ νερὰ πρὸς τὸ βόρειον μέρος. Εἰς τὰς ὑπωρείας του ἐκτείνεται μία ὁμαλὴ πεδιάς, ἡ ὁποία ποτίζεται συνεχῶς ἀπὸ τὰ νερὰ τοῦ ὄρους. ῞Ενα δάσος ἀπὸ ποικίλα καὶ πολυειδῆ δένδρα, ἀναπτυχθὲν αὐτοφυῶς, γύρω ἀπὸ αὐτήν, ὁμοιάζει σχεδὸν μὲ φράχτην, ὥστε καὶ τῆς Καλυψοῦς ἡ νῆσος, (Σημείωσις· ἡ νῆσος τῆς Καλυψοῦς ᾿Ωγυγία ἀναφέρεται εἰς τὴν ᾿Οδύσσειαν, ὡς ἀπωτάτη εἰς τὸν ὀμφαλὸν τῆς θαλάσσης καὶ εἰς ἀπόστασιν 18 ἡμερῶν ἀπὸ τὴν νῆσον Φαιάκων) τὴν ὁποίαν ὁ ῞Ομηρος φαίνεται νὰ θαυμάͺζῃ περισσότερον ἀπὸ ὅλας τὰς ἄλλας διὰ τὰς καλλονάς της, νὰ εἶναι ἀσήμαντος, ἐν συγκρίσει μὲ αὐτήν. ῎Αλλωστε δὲν χρειάζεται καὶ πολὺ διὰ νὰ γίνῃ νῆσος, ἀφοῦ ἀπὸ παντοῦ περιβάλλεται μὲ σύνορα· διότι ἀπὸ μὲν τὰς δύο πλευράς της ἀνοίγονται βαθεῖαι φάραγγες, εἰς τὴν τρίτην δὲ πλευρὰν ὁ ποταμὸς γίνεται καὶ αὐτὸς τεῖχος συνεχὲς καὶ δυσκολοδιάβατον, καθὼς ρέει εἰς τὸ βάθος τοῦ κρημνοῦ· τὸ δὲ ὄρος, καθὼς ἐκτείνεται κατὰ μῆκος τῆς τετάρτης πλευρᾶς καὶ ἑνώνεται πρὸς τὰς φάραγγας μὲ κυκλοειδεῖς ἀγκῶνας, ἀποτειχίζει τὰς διαβάσεις τῆς ὑπωρείας. Μία δὲ μόνον εἴσοδος ὑπάρχει εἰς αὐτήν, τῆς ὁποίας εἴμεθα ἡμεῖς κύριοι. ᾿Εξ ἄλλου συνεχόμενος μὲ τὴν κατοικίαν μας πρὸς τὰ ὀπίσω εἶναι ἕνας ἄλλος λαιμὸς ποὺ εἰς τὴν κορυφήν του στηρίζει ὑψηλὴν ράχιν, ἀπὸ ὅπου ἁπλώνεται ἐμπρὸς εἰς τὰ μάτια ἡ πεδιάς, καὶ ἀπὸ τὸ ὕψωμα εἶναι δυνατὸν νὰ βλέπῃ κανεὶς καὶ τὸν ποταμὸν ρέοντα, πρᾶγμα ποὺ ὅπως νομίζω δὲν δίδει ὀλιγωτέραν τέρψιν ἀπὸ ὅσην δοκιμάζουν οἱ παρατηροῦντες τὸν Στρυμόνα ἀπὸ τὴν ᾿Αμφίπολιν. Διότι, ἐνῷ ὁ τελευταῖος μὲ τὸ σιγανὸν ρεῦμα του περιλιμνάζει, εἰς σημεῖον ὥστε λόγῳ τῆς ἡρεμίας του νὰ χάνῃ καὶ τὴν ἰδιότητα τοῦ ποταμοῦ, ὁ ἰδικός μας, ρέων ὁρμητικώτερον παντὸς ἄλλου ποταμοῦ ἀπὸ ὅσους γνωρίζω ἐγώ, γίνεται κάπως ἄγριος ἐξ αἰτίας τοῦ βράχου ποὺ τὸν περιβάλλει ἐπὶ μικρὸν διάστημα. Καθὼς δὲ κρημνίζεται ἀπὸ τὸν βράχον, περιελίσσεται εἰς βαθεῖαν δίνην, παρέχων ἐξαιρετικῶς εὐχάριστον θέαν εἰς ἐμὲ καὶ εἰς κάθε ἄλλον θεατήν, καὶ προμηθεύει ἐπαρκεστάτην τροφὴν εἰς τοὺς ἐντοπίους μὲ τὸ ἄφθονον πλῆθος τῶν ἰχθύων ποὺ τρέφει εἰς τὰς δίνας του.

᾿Εκτὸς τῶν ἄλλων εἶναι καὶ θηροτρόφος· ... ἐλάφων καὶ ἀγρίων αἰγῶν, καθὼς καὶ λαγῶν καὶ τῶν παρομοίων.» (᾿Επιστολὴ Μ. Βασιλείου «Γρηγορίῳ ῾Εταίρῳ» Ε.Π.Ε. τόμ. 1, σελ. 54-58).

Εἰς τήν Μικράν ᾿Ασίαν κατά τό 1922 ὑπῆρχαν 20 ῾Ιεραί Μητροπόλεις. Αἱ· Νικομηδείας, Χαλκηδόνος, Προύσσης, ῾Ηλιουπόλεως, Θυατείρων, ᾿Εφέσου, Νικαίας, Κρήνης (Τσεσμέ), Προικονήσου, Κυδωνιῶν, Φιλαδελφείας, Πισιδίας, ᾿Ικονίου, Καισαρείας, ᾿Αγκύρας, ᾿Αμασείας, Νεοκαισαρείας, Χαλδίας, Κυζίκου-Δαρδανελλίων.

Μικρά ᾿Ασία

῾Η γῆ τῶν Πατέρων ἡμῶν.

Εἶναι γνωστοὶ οἱ δεσμοί, οἱ ὁποῖοι συνδέουν τὸν κάθε ἄνθρωπον καὶ τοὺς λαοὺς μὲ τὴν γῆν εἰς τὴν ὁποίαν ἐγεννήθησαν.

῾Η παρουσία τῶν ῾Ελλήνων εἰς τὴν Μικρὰν ᾿Ασίαν χρονολογεῖται ἀπὸ τὸν 13ον π. Χ. αἰῶνα, καθ᾿ ὅν πραγματοποιεῖται ὁ πρῶτος ἑλληνικός ἀποικισμός.

Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ῞Ελληνας, τότε καὶ ἀπὸ ὅλας σχεδὸν τὰς ἀρχαίας ἑλληνικὰς Φυλὰς (τοὺς Αἰολεῖς, τοὺς ᾿Αχαιούς, τοὺς Δωριεῖς, τοὺς ῎Ιωνες) μετῴκησαν καὶ ἐγκατεστάθησαν ἀρχικῶς εἰς τὰ ἀπέναντι παράλια τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας καὶ ἀργότερα ἐπεξετάθησαν εἰς ὁλόκληρον τὴν Μικρασιατικὴν Χερσόνησον καὶ πέραν αὐτῆς μὲ στόχον τὴν ἀναζήτησιν βελτιόνων συνθηκῶν ζωῆς.

Δύο ρεύματα ἤρδευσαν τὸν πολύκαρπον καὶ καλλίκαρπον Μικρασιατικὸν Πολιτισμόν, τόν ὁποῖον ἐξῆραν καί ὕμνησαν τά ἐξοχώτερτα πνεύματα τῆς τε θύραθεν καί τῆς ἡμετέρας αὐλῆς, ἤτοι· Τὸ ῾Ελληνικὸν Πνεῦμα καὶ τὸ Χριστιανικὸν ῏Ηθος.

Τό θέμα τῆς παρούσης ῾Ημερίδος εἶναι·

«Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, ΩΣ ΑΡΡΗΚΤΩΣ ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ»

καί ἀποσκοπεῖ δ᾿ αὕτη εἰς τό νά καταδείξῃ, ὅτι ὁ Μικρασιατικός ῾Ελληνισμός διεμορφώθη πνευματικῶς ὑπό τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως, τῆς παραδόσεως τῆς καθ᾿ ἡμᾶς ᾿Ανατολῆς.

Τοιουτοτρόπως θά προσπαθήσωμεν εἰς τά πλαίσια τῆς συντόμου αὐτῆς εἰσηγήσεως νά ὑπομνήσωμεν ὅση ἔμπνευσίς τε καὶ δύναμις ἔνεστί μοι, δύο τινά, τήν πολιάν χριστιανικήν παράδοσιν αὐτῆς καί τό πατροπαράδοτον ἦθος τοῦ λαοῦ αὐτῆς.

Α´. Αἱ Χριστιανικαί καταβολαί.

α) Εἰς τὰς ἐκκλησίας τῶν ἐπιφανεστέρων καὶ σημαντικωτέρων πόλεων τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας ἐστάλησαν αἱ ἑπτὰ ἐπιστολαὶ τῆς ᾿Αποκαλύψεως, εἰς «῎Εφεσον (β´ 1-7) καὶ εἰς Σμύρναν (β´ 8-11) καὶ εἰς Πέργαμον (β´ 12-17) καὶ εἰς Λαοδίκειαν (γ´ 14-22) καὶ εἰς Σάρδεις (γ´ 1-6) καὶ εἰς Φιλαδέλφειαν (γ´ 7-13) καὶ εἰς Θυάτειρα» (᾿Αποκ. α´ 11). Τοῦτο δηλοῖ τὴν ἱεραποστολικὴν δρᾶσιν τοῦ ᾿Αποστόλου ᾿Ιωάννου εἰς τὴν Μικρασίαν.

β) ῾Ο ᾿Απόστολος Παῦλος ἐκήρυξεν τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ καὶ ἐθεμελίωσεν τὰς ἐκκλησιαστικὰς κοινότητας εἰς τὴν Πέργην τῆς Παμφυλίας, εἰς τὴν ᾿Αντιόχειαν τῆς Πισιδίας, εἰς τὸ ᾿Ικόνιον, εἰς τὴν Δέρβην εἰς τὰ Λύστρα, κατὰ τὴν α´ ἱεραποστολικὴν περιοδείαν του (Πράξ. ιγ´ 13 - ιδ´ 28).

γ) Διέτρεξε τὴν Παμφυλίαν, (Πράξ. ιε´ 38), τὴν Κιλικίαν (Πράξ. ιε´ 41), τὴν Γαλατικὴν χώραν (Πράξ. ις´ 6 καὶ ιη´ 23), τὴν Μυσίαν (Πράξ. ις´ 8), τὴν Φρυγίαν (Πράξ. ιγ´ 6). Διῆλθεν ἐκ τῆς ᾿Εφέσου, (Πρξ. ιη´ 19 καὶ ιθ´ 1), τῆς Καισαρείας (Πρξ. ιη´ 22), τῆς Τρῳάδος (Πράξ. ις´ 8 καὶ κ´ 6) τῆς Μιλήτου (Πράξ. κ. 17), κατὰ τὰς β´ καὶ γ´ ἱεραποστολικὰς περιοδείας αὐτοῦ.

δ) ῎Εγραψε ἐπιστολὰς εἰς τὰς ᾿Εκκλησίας τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας, πρὸς Γαλάτας, πρός ᾿Εφεσίους, πρός Κολασσαεῖς, πρὸς Λαοδικεῖς (Κολ. δ´ 16).

ε) Αἱ ᾿Εκκλησίαι αὐταὶ ἀνέδειξαν πλειάδα Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας, καὶ ἐνδεικτικῶς. ἀναφέρω·

᾿Εκ τῶν ᾿Αποστολικῶν· τὸν ᾿Αντιοχείας ᾿Ιγνάτιον τὸν Θεοφόρον, τὸν Σμύρνης Πολύκαρπον καί ἄλλους λαμπρούς νοητοὺς ἀστέρας.

Μεταξύ τῶν ἀνὰ τοὺς εἴκοσιν αἰῶνας ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς ἀναδειχθέντων ἐκκλησιαστικῶν μορφῶν Πατέρων καὶ Διδασκάλων ἐξαιρέτως μνημονεύωμεν τοὺς κλεινοὺς Καππαδόκας Πατέρας, Βασίλειον τὸν Μέγαν, Γρηγόριον τὸν Θεολόγον, Γρηγόριον τὸν Νύσσης καὶ τὸν ἕτερον Καππαδόκην ᾿Αμφιλόχιον ᾿Ικονίου. Πρὸς δε τούτοις συναριθμοῦμεν καὶ Γρηγόριον τὸν Νεοκαισαρείας τὸν θαυματουργόν, Γρηγόριον τὸν φωτιστὴν τῶν ᾿Αρμενίων, οἱ ὁποῖοι ἐστερέωσαν τὴν ὀρθόδοξον πίστιν καὶ ἀνεδείχθησαν διδάσκαλοι τῆς οἰκουμένης, καλοὶ ποιμένες, μιμηταὶ τοῦ ἀληθινοῦ καὶ καλοῦ Ποιμένος· ἀπλανεῖς διδάσκαλοι τῆς ἀληθείας καὶ φωτοφόροι εἰς τὸ ᾿Εκκλησιαστικὸν στερέωμα. ῎Εγιναν τύποι τῶν πιστῶν «ἐν λόγͺῳ, ἐν ἀναστροφῇ, ἐν ἀγάπῃ, ἐν πνεύματι, ἐν πίστει, ἐν ἁγνείᾳ» (Α´ Τιμ. δ´ 12).

Μικρασιᾶται ἦσαν καὶ οἱ δημοφιλεῖς ῞Αγιοι· Νικόλαος ἐπίσκοπος Μύρων καὶ οἱ ῞Αγιοι ῾Ιερομάρτυρες· Χαράλαμπος πολιοῦχος Μαγνησίας καὶ Βλάσιος ὁ ἐπίσκοπος Σεβαστείας.

στ´) ῾Η γῆ τῆς Μικρασίας εἶναι ποτισμένη καὶ στολισμένη μὲ τὰ αἵματα τῶν μαρτύρων τῆς πίστεως εἰς τὰς χορείας, τῶν ὁποίων συναριθμοῦνται ἀρχαῖοι καὶ νεώτεροι μάρτυρες, ἄνδρες καὶ γυναῖκες, παρθένοι καὶ μιγάδες, τῶν ὁποίων τὰ μαρτύρια ἄχρι τοῦ νῦν ἀποτελοῦν παγχριστιανικὰ σεβάσματα. ῾Ο ῞Αγιος Μεγαλομάρτυς Γεώργιος, ὁ ῞Αγιος Μεγαλομάρτυς Εὐγένιος, πολιοῦχος Τραπεζοῦντος, οἱ ἐν Σεβαστείᾳ ῞Αγιοι τεσσαράκοντα Μάρτυρες, οἱ ἑπτὰ ἐν ᾿Εφέσῳ παῖδες, οἱ ῞Αγιοι ᾿Ανάργυροι Κοσμᾶς καὶ Δαμιανὸς οἱ ᾿Ασιᾶται, ὁ ῞Αγιος Μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ὁ Τήρων, ὁ ῞Αγιος Φωκᾶς, πολιοῦχος Σινώπης, ἡ ῾Αγία Εὐφημία, πολιοῦχος Χαλκηδόνος, ἡ ῾Αγία Θέκλα, πολιοῦχος ᾿Ικονίου.

ζ´) Εἰς τὴν πόλιν τῶν Νικαέων (325 μ. Χ.), εἰς τήν Χαλκηδόνα (451 μ.Χ.), εἰς τὴν ῎Εφεσον (431 μ. Χ.), συνῆλθον αἱ Οἰκουμενικαὶ καὶ Μεγάλαι Σύνοδοι, αἱ ὁποῖαι διεκήρυξαν τὴν ἀλήθειαν διὰ τὸ μέγα μυστήριον τῆς εὐσεβείας ἡμῶν καὶ παρέδωσαν τὴν καθολικὴν πίστιν τῆς ᾿Εκκλησίας πρὸς δόξαν τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων.

η´) Εἰς τὰ εὐλογημένα ἐκεῖνα χώματα συνῆλθον καὶ αἱ Τοπικαὶ Σύνοδοι ἐν ᾿Αγκύρᾳ (315 μ. Χ.), ἐν Νεοκαισαρείᾳ (315 μ. Χ.), ἐν Γάγγρᾳ (340 μ. Χ.), ἐν ᾿Αντιοχείᾳ (341 μ. Χ.), ἐν Λαοδικείᾳ (364 μ. Χ.), διὰ τῶν ὁποίων ἀντιμετωπίσθησαν ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα καὶ θέματα.

θ´) Μοναστικὰ Κέντρα, ὁ ῎Ολυμπος τῆς Βιθυνίας, ὁ Πόντος καὶ ἡ Καππαδοκία μὲ φήμη, ὡς πρὸς τὴν κατὰ Θεὸν φιλοσοφίαν εἵλκυσαν τὰ πλέον λαμπρὰ καὶ φωτεινὰ πνεύματα, τὰ ὁποῖα μὲ χαλυβδίνην θέλησιν ἠγωνίσθησαν τὸν καλὸν ἀγῶνα τῆς πίστεως καὶ ἐβάδισαν τὴν ὁδὸν τῆς καθάρσεως, τοῦ φωτισμοῦ καὶ τῆς θεώσεως. ᾿Εθαυμάσθησαν ὑπὸ ᾿Αγγέλων, πῶς ἐν σαρκὶ ὄντες ἰσάγγελον πολιτείαν ἐβίωσαν.

ι´) ᾿Επιλήψει με ὁ χρόνος ἀναφερόμενον περὶ τῶν εὐκλεῶν Πατριαρχῶν, Μητροπολιτῶν, ᾿Αρχιερέων, οἱ ὁποῖοι ἐκλέϊσαν περιφανεῖς θρόνους, ἀναδειχθέντες διάδοχοι τῶν θρόνων καὶ μέτοχοι τῶν τρόπων τῶν ᾿Αποστόλων καὶ λοιπῶν ἐκκλησιαστικῶν διδασκάλων, τῶν ὁποίων Πατρίς ὑπῆρξεν ἡ κλεινὴ Μικρασία.

Β´ Τὸ πατροπαράδοτον ἦθος.

῞Οσοι ἐγεννήθημεν καὶ ἐμεγαλώσαμεν εἰς προσφυγικὰς οἰκογενείας ἐζυμώθημεν μὲ τὴν διπλῆ αὐτὴν ἐμπειρίαν, ὅπως μᾶς τὴν περιέγραψεν ἡ πλέον δυνατὴ πέννα τῆς χριστιανικῆς γραμματείας, αὐτὴ τοῦ ᾿Αποστόλου τῶν ᾿Εθνῶν καὶ ἰδιαιτέρως τῶν ῾Ελλήνων Παύλου.

«῾Ως ἀγνοούμενοι καὶ ἐπιγινωσκόμενοι,

ὡς ἀποθνήσκοντες καὶ ἰδοὺ ζῶμεν,

ὡς παιδευόμενοι καὶ μὴ θανατούμενοι,

ὡς λυπούμενοι ἀεὶ δὲ χαίροντες,

ὡς πτωχοὶ πολλοὺς δὲ πλουτίζοντες,

ὡς μηδὲν ἔχοντες καὶ πάντα κατέχοντες»

(Κορινθίους στ´ 9-10).

Δυνάμεθα νά εἴπωμεν, ὅτι αὐτὴ ἡ πνευματικότης διέπει τὸν Μικρασιατικὸν ῾Ελληνισμόν. Εἰδικώτερον·

α) Οἱ ἀποστολικοὶ αὐτοὶ λόγοι περιγράφουν τὸ ἀπαστράπτον Μεγαλεῖον τοῦ Μικρασιατικοῦ ῾Ελληνισμοῦ, τοῦ ὁποίου ἡ λαμπηδὼν εἶναι ἡ πίστις καὶ ἡ ἐλπὶς πρὸς τὸν Κύριον.

Γύρω σου νά καταρρέουν τὰ πάντα. Καὶ σὺ κρατῶν ὡς βακτηρία τὴν πίστιν καὶ τὴν ἐλπίδα σου εἰς τὸν Κύριόν σου καὶ Θεόν σου νὰ πορεύεσαι εἰς τὴν προσφυγιάν. Μὲ μόνην περιουσίαν εἰς τὴν βαρυαλγοῦσαν ἀγκάλη σου, νὰ βαστάζης τὰ σεβάσματα τῆς ζωῆς σου καὶ νὰ σηκώνης τὸ βαρὺ φορτίον τοῦ πρόσφυγα ἀκόμα κι ὅταν ἔρχεσαι πρὸς τοὺς ἰδίους.

Γράφει ὁ Μ. Βασίλειος διὰ τὴν ἐλπίδα τοῦ πιστοῦ·

«῾Ημεῖς, ὦ παῖδες, οὐδὲν εἶναι χρῆμα παντάπασιν τὸν ἀνθρώπινον βίον τοῦτον ὑπολαμβάνομεν, οὔτ᾿ ἀγαθόν τι νομίζομεν ὅλως, οὔτ᾿ ὀνομάζομεν, ὃ τὴν συντέλειαν ἡμῖν ἄχρι τούτου παρέχεται. Οὔκουν προγόνων περιφάνειαν, οὐκ ἰσχὺν σώματος, οὐ κάλλος, οὐ μέγεθος, οὐ τὰς παρὰ πάντων ἀνθρώπων τιμάς, οὐ βασιλείαν αὐτήν, οὐχ ὅ τι ἂν εἴποι τις τῶν ἀνθρωπίνων μέγα, ἀλλ᾿ οὐδὲ εὐχῆς ἄξιον κρίνομεν, ἢ τοὺς ἔχοντας ἀποβλέπομεν, ἀλλ᾿ ἐπὶ μακρότερον πρόϊμεν ταῖς ἐλπίσιν καὶ πρὸς ἑτέρου βίου παρασκευήν, ἅπαντα πράττομεν. ῝Α μὲν οὖν ἂν συντελῇ πρὸς τοῦτο ἡμῖν, ἀγαπᾶν τε καὶ διώκειν παντὶ σθένει χρῆναί φαμεν, τὰ δὲ οὐκ ἐξικνούμενα πρὸς ἐκεῖνον, ὡς οὐδενὸς ἄξια παρορᾶν». («Πρὸς τοὺς νέους, ὅπως ἂν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων», Ε.Π.Ε. τ. 7, σελ. 319, § 2.)

᾿Απόδοσις· «᾿Εμεῖς παιδιά μου, παραδεχόμαστε ὅτι αὐτὴ ἐδῶ ἡ ἀνθρώπινη ζωὴ δὲν ἔχει καμμία ἀξία καὶ γενικὰ δὲν θεωροῦμε οὔτε ὀνομάζομεν κάθε τι ποὺ μᾶς εἶναι ὠφέλιμον μόνον εἰς αὐτήν. Δὲν θεωροῦμε λοιπὸν μεγάλο πράγμα, ἀλλ᾿ οὔτε κρίνομεν ἄξιον δι᾿ εὐχὴν τὴν προγονικὴν περιφάνειαν, οὔτε τὴν σωματικὴν δύναμιν, οὔτε τὴν ὀμορφιάν, οὔτε τὸ μεγαλεῖον, οὔτε τὶς τιμὲς ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, οὔτε αὐτὴν τὴν βασιλείαν, οὔτε ὅ,τιδήποτε ἄλλο σπουδαῖον ἀπὸ τὰ ἀνθρώπινα θὰ ἠμποροῦσε κάποιος νὰ ἀναφέρῃ· οὔτε θαυμάζομεν αὐτοὺς ποὺ τὰ ἔχουν, ἀλλὰ μὲ τὶς ἐλπίδες προχωροῦμεν πιὸ μακρυὰ καὶ πράττομεν τὸ κάθε τι διὰ νὰ παρασκευασθοῦμε δι᾿ ἄλλην ζωήν. Αὐτὰ λοιπὸν ποὺ μᾶς βοηθοῦν πρὸς αὐτὴν τὴν ζωὴ λέγομεν ὅτι πρέπει καὶ νὰ τὰ ἀγαπῶμεν καὶ νὰ τὰ ἐπιδιώκωμεν μὲ ὅλην μας τὴν δύναμιν· αὐτὰ ὅμως ποὺ δὲν φθάνουν πρὸς ἐκείνην τὴν ζωὴν νὰ περιφρονοῦμεν ὡς ἀνάξια λόγου».

Τὸ ἴδιο φρόνημα συναντῶμεν καὶ εἰς τὸν ῾Ιερὸν Χρυσόστομον, ὁ ὁποῖος εἰς ὁμιλίαν του πρὶν ὁδηγηθεῖ εἰς τὴν ἐξορίαν εἶπε·

«Τί δεδοίκαμεν, εἰπέ μοι; Τὸν θάνατον; «᾿Εμοὶ τὸ ζῆν Χριστός, καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος». ᾿Αλλ᾿ ἐξορίαν, εἰπέ μοι; «Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς». ᾿Αλλὰ χρημάτων δήμευσιν; «Οὐδὲν εἰσηνέγκαμεν εἰς τὸν κόσμον, δῆλον ὅτι οὐδὲν ἐξενεγκεῖν δυνάμεθα»· καὶ τὰ φοβερὰ τοῦ κόσμου ἐμοὶ εὐκαταφρόνητα, καὶ τὰ χρηστὰ καταγέλαστα. Οὐ πενίαν δέδοικα, οὐ πλοῦτον ἐπιθυμῶ· οὐ θάνατον φοβοῦμαι, οὐ ζῆσαι εὔχομαι, εἰ μὴ διὰ τὴν ὑμετέραν προκοπήν. . . . . Χριστὸς μετ᾿ ἐμοῦ καὶ τίνα φοβηθήσομαι;» (῾Ομιλία· Πρὸ τῆς ᾿Εξορίας, Ε.Π.Ε., τ. 33, σελ 385, §1).

᾿Απόδοσις· «Τί φοβόμαστε; πές μου. Τὸ θάνατο; «Γιὰ μένα ζωὴ σημαίνει Χριστὸς καὶ θάνατος σημαίνει κέρδος». Μήπως, πές μου, τὴν ἐξορία; «Στὸν Κύριο ἀνήκει ἡ γῆ καὶ κάθετι ποὺ τὴν γεμίζει». Μήπως δήμευση περιουσίας; Δὲ φέραμε τίποτε στὸν κόσμο καὶ εἶναι φανερὸ ὅτι δὲν μποροῦμε τίποτε νὰ πάρουμε μαζί μας»· καὶ τὰ φοβερὰ τοῦ κόσμου μοῦ εἶναι εὐκαταφρόνητα καὶ τὰ εὐχάριστα καταγέλαστα. Δὲ φοβοῦμαι τὴ φτώχεια, δὲν ἐπιθυμῶ τὸν πλοῦτο· δὲ φοβοῦμαι τὸ θάνατο, δὲν εὔχομαι νὰ ζήσω παρὰ μόνο γιὰ τὴ δική σας προκοπή...῾Ο Χριστὸς εἶναι μαζί μου καὶ ποῖον θά φοβηθῶ;».

*** *** **** *** ***

β) Οἱ ἀποστολικοὶ αὐτοὶ λόγοι περικλείουν τὴν διφυΐα τῆς ὀρθοδόξου πνευματικότητος, τῆς ὁποίας φορεῖς καὶ ἐκφραστὲς ἦσαν οἱ Μικρασιᾶτες Πρόσφυγες. ᾿Αναφέρονται εἰς τὴν ἐξωτερικὴ ταπείνωσι καὶ ἐξουδένωσι ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν ἐσωτερικὴν δύναμιν καὶ μεγαλειότητα.

Τὸ μεγαλεῖον καὶ ἡ δόξα δι᾿ ἡμᾶς εἶναι ἡ δύναμις τῆς ψυχῆς, ἡ καρτερία εἰς τοὺς πειρασμούς, ἡ γενναιότητα τοῦ φρονήματος, ἡ προσήλωσις εἰς τὰς ἀρχὰς τοῦ Εὐαγγελίου.

῞Ολα αὐτὰ τὰ γνωρίσματα τοῦ ὀρθοδόξου ἤθους περιέχονται εἰς ἕνα συγκινητικὸ κείμενο τοῦ πολυπαθοῦς καὶ μαρτυρικοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ ᾿Εθνομάρτυρος Κυρίλλου Λουκάρεως (17ος αἰών, 1638, κατεπνίγη ἐν ἀκατίῳ εἰς τὸν Βόσπορον), ὁ ὁποῖος ἀπαντᾶ εἰς τοὺς δυτικούς, οἱ ὁποῖοι κατηγόρουν τοὺς ᾿Ορθοδόξους ὅτι ἦσαν ἀμαθεῖς.

Μὲ αὐτὸ θέλει νὰ ὑποδείξη καὶ νὰ ἀποδείξη τὴν ἐσωτερικὴν ἀνωτερότητα τῶν ᾿Ορθοδόξων ῾Ελλήνων.

Γράφει·

«῞Οσον πώς δὲν ἔχομεν σοφίαν καὶ μαθήματα, ἀλήθεια εἶναι. ᾿Αμὴ ἄς μετρήσουν δύο πράγματα οἱ Λατῖνοι·

πρῶτον· ὅτι τὸν καιρὸν τὸν παλαιόν, ὅσον ἡ σοφία ἐπολιτεύετο εἰς τὴν ῾Ελλάδα, τοὺς Λατίνους οἱ ῞Ελληνες εἶχον διὰ βαρβάρους· καὶ τώρα ἄς ἐβαρβαρώθημεν ἡμεῖς καὶ ἐκεῖνοι ἐσοφίσθησαν, παράδοξον δὲν εἶναι· ἡ πτωχεία καὶ ἡ ἀφαίρεση τῆς βασιλείας μᾶς τὸ ἔκαμαν.

δεύτερον· ἄς λογιάσουν, ὅτι ἄν δὲν ἔχομεν σοφίαν ἐξωτέραν, ἔχομεν χάριν Χριστοῦ, σοφίαν ἐσωτέραν καὶ πνευματικήν, ἡ ὁποία στολίζει τὴν ὀρθόδοξον πίστιν καὶ εἰς τοῦτο πάντοτε ἤμεσθεν ἀνώτεροι ἀπὸ τοὺς Λατίνους, εἰς τοὺς κόπους, εἰς τὰς σκληραγωγίας καὶ νὰ σηκώνωμεν τὸν σταυρόν μας καὶ νὰ χύνωμεν τὸ αἷμα μας διὰ τὴν πίστιν καὶ τὴν ἀγάπην πρὸς τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστόν. ᾿Εὰν εἶχε βασιλεύσει ὁ Τοῦρκος εἰς τὴν Φραγκίαν δέκα χρόνους, Χριστιανοὺς ἐκεῖ δὲν εὕρισκες. Καὶ εἰς τὴν ῾Ελλάδα τώρα διακοσίους χρόνους εὑρίσκεται καὶ κακοπαθοῦσιν οἱ ἄνθρωποι καὶ βασανίζονται γιὰ νὰ στέκουν στὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸ μυστήριον τῆς εὐσεβείας καὶ σεῖς μοῦ λέγετε ὅτι δὲν ἔχομεν σοφίαν; Τὴν σοφίαν σου δὲν ἠθέλω ἐμπρὸς εἰς τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ. Κάλλιον ἦτο νὰ ἔχει τινὰς καὶ τὰ δύο. Δὲν τὸ ἀρνοῦμαι. Πλὴν ἀπὸ τὰ δύο, τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ προτιμῶ» (᾿Εκ τῶν καταλοίπων Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου. τόμος Γ´, Κυριλλος Λουκαρις, ἔκδοσις Β´, ἐπιμέλεια Γ. Παπαμιχαήλ, ᾿Αθῆναι 1939, σελ. 57).

*** *** **** *** ***

γ) Οἱ ἀποστολικοὶ λόγοι δηλώνουν τὴν πνευματικὴν ἐλευθερίαν τῶν Μικρασιατῶν προσφύγων, οἱ ὁποῖοι ἐνῷ ἔχασαν τὰ πάντα, δὲν ἔχασαν τὸ ῞Ενα, «οὗτινος ἐστὶ χρεία» (Πρβλ. Λουκ. ι´ 42).

῎Εχασαν τὰ τοῦ κόσμου. Οἰκογένειαν, Γονεῖς, ᾿Αδελφούς, Τέκνα, Περιουσίαν, Οἰκίας, Πατρίδα, τὴν Εἰρήνην καὶ τὴν ᾿Ασφάλειαν.

Δὲν ἔχασαν τὴν ἀνθρωπιάν των, τὴν ἀξιοπρέπειάν των, τὴν πίστιν των εἰς τὸν Θεόν, τὴν ἐλπίδα καὶ τὴν δύναμιν νὰ ἀγωνισθοῦν διὰ νὰ στεριωθοῦν σὲ νέους τόπους καὶ νὰ διαμορφώσουν νέας συνθήκας ζωῆς καὶ δημιουργίας.

*** *** **** *** ***

δ) Οἱ ἴδιοι στίχοι ἐκφράζουν τὸ διπλὸ βίωμα τῆς ὀρθοδόξου πνευματικότητος, τὴν χαρμολύπην, ὅπως τὴν βιώνουν οἱ ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ καὶ τὴν ἐβίωσαν καὶ οἱ Μικρασιᾶτες, τὴν λύπην ἀναμεμιγμένην μὲ τὴν χαράν.

Εἶχον λύπην διὰ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ συμβαίνοντα καὶ χαρὰν διὰ τὸ ὅτι «παιδεία Κυρίου ἦν ἐπ᾿ αὐτοῖς» (᾿Ησαΐου ν´ 5, νε´ 5) καὶ διὰ τὸ ὅτι «ὑπὸ Κυρίου παιδευόμεθα, ἵνα μὴ σὺν τῷ κόσμῳ κατακριθῶμεν» (Α´ Κοριν. ια´ 32).

Διὰ νὰ ἀπαντήσωμεν εἰς τὸ ἐρώτημα· «Διατί πάντα ταῦτα ἐπήχθησαν ἡμῖν»; Χρειαζόμεθα τὴν σοφίαν. Κατὰ δὲ τὴν Γραφὴν «Σοφία δὴ τοίνυν ἐστὶ γνῶσις θείων καί ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ τοῦτων αἰτίων· αὕτη δὲ τοίνυν ἐστὶν ἡ τοῦ νόμου παιδεία, δι᾿ ἧς τὰ θεῖα σεμνῶς καὶ τὰ ἀνθρώπινα συμφέροντα μανθάνομεν» (Δ´ Μακ. α´ 16-17).

Πρὸς τοῦτο θά προστρέξωμεν εἰς ἄνδρας σοφοὺς καὶ συνετοὺς πεφωτισμένους τῶ θείῳ φωτί, ἵνα εὕρωμεν ἀπάντησιν εἰς τὸ ἐρώτημα ἡμῶν.

Πρῶτον ἀπαντᾶ ἡ Γραφὴ συνετίζουσα ἡμᾶς·

«Παρακαλῶ... λογίζεσθαι δὲ τὰς τιμωρίας μὴ πρὸς ὄλεθρον, ἀλλὰ πρὸς παιδείαν τοῦ γένους ἡμῶν εἶναι·... παιδεύων δὲ μετὰ συμφορᾶς οὐκ ἐγκαταλείπει τόν ἑαυτοῦ λαὸν». (Β´ Μακ. στ´ 12, 16).

῾Ο δὲ Κλήμης ὁ ᾿Αλεξανδρεὺς ἀναφερόμενος εἰς τὰς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ ἐξηγεῖ, ὅτι αὗται ὑποδηλώνουν τὸ περιεχόμενον τῆς τε οἰκονομίας Αὐτοῦ, τῆς τε θείας παιδαγωγίας. «Πάσῃ καταχρώμενος σοφίας μηχανῇ, σώζειν ἐπιβέβληται τοὺς νηπίους, νουθετῶν, ἐπιτιμῶν, ἐπιπλήττων, ἐλέγχων, ἀπειλούμενος, ἰώμενος, ἐπαγγελόμενος, χαριζόμενος» (Παιδαγωγός, Λόγος α´, κεφ. θ´, Β.Ε.Π.Ε.Σ. τόμ. 7, σελ. 114, στ. 27-29).

«῾Ο τρόπος τῆς οἰκονομίας Αὐτοῦ (τοῦ Θεοῦ) ποικίλος εἰς σωτηρίαν» (Παιδαγωγός, Λόγος α´, κεφ. η´, Β.Ε.Π.Ε.Σ. τόμ. 7, σελ. 114, στ. 15).

Καὶ ἡ Βασίλειος φωνὴ τῆς ᾿Εκκλησίας συναποφαίνεται·

«Τὸ μὲν οὖν φύσει κακὸν ἐξ ἡμῶν ἤρτηται, ἀδικία, ἀσέλγεια..., καὶ ὅσα τούτοις συγγενῆ παθήματα... Πάλιν κακὸν λέγομεν τὸ ἡμῖν ἐπίπονον καὶ ὀδυνηρὸν πρὸς τὴν αἴσθησιν, νόσον σώματος καὶ πληγὰς σώματος, καὶ...ὧν ἕκαστον ἡμῖν ὑπὸ τοῦ φρονίμου ἀγαθοῦ Δεσπότου πρὸς τὸ συμφέρον ἐπάγεται...» (῞Οτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός. Ε.Π.Ε. τόμ. 7, σελ. 92, στ. 9-10, 14-18).

«᾿Αναιρεῖ τοίνυν τὸ κακὸν ὁ Θεός, οὐχὶ δὲ τὸ κακὸν ἐκ τοῦ Θεοῦ· ἐπεὶ καὶ ὁ ἰατρὸς ἐξαιρεῖ τὴν νόσον, ἀλλ᾿ οὐχὶ νόσον ἐμβάλλει τῷ σώματι» (῞Οτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός, Ε.Π.Ε. τόμ. 7 σελ. 100, στ. 16-19).

«῞Εν γε ἐκεῖνο δόγμα ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν ἐνυπαρχέτω, τό, μηδὲν κακὸν παρὰ τοῦ ἀγαθοῦ γίνεσθαι». (῞Οτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός. Ε.Π.Ε. τόμ. 7 σελ. 112 στ. 4-5).

«Κἂν οἱ λόγοι τῶν παρὰ Θεοῦ οἰκονομουμένων διαφεύγωσιν ἡμᾶς, πάντως γε τοῦ παρὰ τοῦ σοφοῦ καὶ ἀγαπῶντος ἡμᾶς οἰκονομηθέν, ἀποδεκτόν ἐστι, κἂν ἐπίπονον ᾖ» (᾿Ιωάν. Δαμασκ. «Περὶ κριμάτων Θεοῦ...», Ρ. ὒ. τόμ. 96, σελ. 68 ).

῾Ημεῖς δὲ μετὰ τοῦ ῾Αγίου Γρηγορίου Νύσσης συνομολογῶμεν·

«᾿Επί σκοπῷ τῷ βελτίονι ταῦτα γίνεσθαι συνομολογεῖσθαι προσήκει».

«῎Εστιν ὅπου καὶ τῇ κακίᾳ διδόναι χώραν ἐπί σκοπῷ τῷ βελτίονι» (Λόγος «Περὶ τῶν προώρως ἁρπαζομένων νηπίων» Β.Ε.Π.Ε.Σ. τόμ. 68, σελ. 316 στ. 94).

Αὐτὴν τὴ γῆν μὲ τὴν δισχιλιόχρονον Χριστιανικὴν καὶ ῾Ελληνικὴν παράδοσιν, τὴν μητέρα τῶν τεχνῶν καὶ τῶν ἐπιστημῶν, τὴν κοιτίδα τοῦ πολιτισμοῦ, τὸ λίκνον τῶν ῾Αγίων, τὴν κολυμβήθραν τῆς ᾿Εκκλησίας θεωροῦμεν ὡς εὐλογημένην γῆν τῶν Πατέρων ἡμῶν ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἐξώσθησαν οἱ Πατέρες μας ἀπὸ τὸ κίνημα τῶν Νεοτούρκων.

῾Ο ᾿Αμερικανός διπλωμάτης ὒὸ῏ἶὼὸ Η῏ἶὦ῏ὃ (ἐτοποθετήθη Γενικός Πρόξενος τῶν Η. Π. Α. εἰς Σμύρνην τὸ 1911) εἰς τὰ ᾿Απομνημονεύματά αὐτοῦ, τὰ ὁποῖα φέρουν τὸν χαρακτηριστικὸν τίτλον «῾Η Μάστιγα τῆς ᾿Ασίας» (῎Εκδοσις ΕΣΤΙΑΣ δ´ ἔκδοσι 1980), καὶ ἀσφαλῶς ἀναφέρεται εἰς τὸν Μουσταφᾶ Κεμὰλ Πασᾶ, τὸν ᾿Ατατούρκ, τὸν πατέρα τῆς Νέας Τουρκίας καὶ τοὺς Νεότουρκους καὶ μεταξὺ τῶν ὁποίων περιλαμβάνεται καὶ ἡ μαρτυρία αὐτοῦ διὰ τὴν καταστροφὴν τῆς Σμύρνης (13 Σεπτεμβρίου. 1922) γράφει· «῎Ημουν αὐτόπτης μάρτυς στὴν ἐξέλιξι τῆς δάντειας αὐτῆς τραγωδίας, ποὺ ὅμοιά της δύσκολα θά βρεθεῖ στὴν παγκόσμια ἱστορία» (σελ. 28).

᾿Αναφέρει τοὺς λόγους διὰ τοὺς ὁποίους ἔγραψε τὰ ᾿Απομνημονεύματά του. Γράφει ἐπὶ λέξει·

«῞Ενας ἀπὸ τοὺς στόχους τοῦ βιβλίου εἶναι νὰ κάνη γνωστὴ τὴν ἀλήθεια γύρω ἀπὸ πολὺ σοβαρὰ γεγονότα καὶ νὰ φωτίσει μίαν βαρυσήμαντη περίοδο τῆς ἱστορίας, στὴν διάρκεια, τῆς ὁποίας διαπράχθηκαν κολοσσιαῖα ἐγκλήματα κατὰ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καὶ ἡ Χριστιανοσύνη ἔχασε ἔδαφος ὄχι μόνο εἰς τὴν Εὐρώπη καὶ τὴν ᾿Αμερική, ἀλλὰ καὶ στὴν ᾿Αφρικὴ καὶ εἰς τὴν ᾿Εγγὺς ᾿Ανατολή.

῞Ενας ἄλλος στόχος τοῦ βιβλίου εἶναι νὰ δώσει τὴν εὐκαιρία στοὺς ἐκκλησιαστικοὺς κύκλους τῶν ᾿Ηνωμένων Πολιτειῶν νὰ ἀποφασίσουν ἂν θέλουν νὰ συνεχίσουν νὰ διασπαθίζουν τὰ ἑκατομμύρια δολλάρια τῶν ἐράνων γιὰ τὴν λειτουργία στὴν Τουρκίαν σχολείων, στὰ ὁποῖα δὲν ἐπιτρέπεται πλέον ἡ ἀνάγνωση τῆς Βίβλου οὔτε τοῦ Λόγου τοῦ Χριστοῦ.

῞Ενας τρίτος στόχος τοῦ βιβλίου εἶναι νὰ ἀποδείξει, ὅτι ἡ καταστροφὴ τῆς Σμύρνης δὲν ἀποτελεῖ παρὰ τὴν τελευταία πράξη τοῦ σταθεροῦ προγράμματος ἐξοντώσεως τῆς χριστιανοσύνης ἀπὸ ὅλο τὸ μῆκος καὶ τὸ πλάτος τῆς παλιᾶς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, τῆς ἐξολόθρευσης δηλαδὴ ἑνὸς ἀρχαίου χριστιανικοῦ πολιτισμοῦ, ὁ ὁποῖος τὰ τελευταῖα χρόνια, εἶχε ξεκινήσει μιὰ θαυμαστὴ ἀνάπτυξη καὶ πνευματικὴ ἀνανέωσι . . . Αὐτὴ ἡ διαδικασία ἐξοντώσεως ἀπαίτησε ἕνα σημαντικὸ χρονικὸ διάστημα γιὰ νὰ συντελεστῆ. Τὴν διέκριναν προκαθορισμένοι στόχοι, σύστημα καὶ μεγάλη προσοχή, ἔστω καὶ στὴν πιό μικρὴ λεπτομέρεια. ῾Ολοκληρώθηκε μὲ ἀπερίγραπτες ὡμότητες, προξενώντας τὴν καταστροφὴ μεγαλυτέρου ἀριθμοῦ ἀνθρωπίνων ὑπάρξεων ἀπὸ ὁποιονδήποτε ἄλλον διωγμὸ ποὺ ἐξαπολύθηκε στὴν μετὰ Χριστὸν ἐποχή.

* * * * * * * * * * * * * *

῞Ενας ἀκόμη στόχος τοῦ βιβλίου εἶναι νὰ στρέψει τὴν προσοχὴ τοῦ ἀναγνώστου στὴν σταδιακὴ σκλήρυνση τῆς ἀνθρώπινης καρδιᾶς, ποὺ φαίνεται πὼς ἄρχισε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Γλάδστωνος καὶ στὶς ἡμέρας μας ὁδηγεῖ στὴν δημιουργία μιᾶς ὅλο καὶ λιγότερο μεταρσιωμένης καὶ ὅλο καὶ περισσότερο ὕπουλης νοοτροπίας. ῾Η ἀλλαγὴ αὐτὴ ὀφείλεται στὸ γεγονός, ὅτι οἱ ἀνθρώπινες εὐαισθησίες ἔχουν ἀμβλυνθεῖ ἀπὸ τὸν Μεγάλο Πόλεμο (ἐννοεῖ τὸν Α´ Παγκόσμιο), ἀλλὰ καὶ εἶναι σὲ μεγάλο βαθμό, ἀποτέλεσμα τοῦ ὑλισμοῦ, ὁ ὁποῖος καταποντίζει ὁλόκληρο τὸν πολιτισμό μας». (ἔνθα ἀνωτέρω εἰς τὴν Εἰσαγωγὴ σελ. 28-30).

Θὰ κλείσωμεν τὴν πενιχρὰν αὐτὴν εἰσήγησίν μας μὲ τὰς δηλώσεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Μελετίου Μεταξάκη καὶ δύο πολιτικῶν ἐντεῦθεν κακεῖθεν διὰ τὴν Μικρασιατικὴν Καταστροφήν.

α) ῾Ο τότε Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης μακαριστὸς καὶ πολὺς Μελέτιος Μεταξάκης ἐσχολίασεν πρὸς τὸν ᾿Ελευθέριον Βενιζέλον τὰ γεγονότα ὡς ἑξῆς· «῾Ο ἑλληνισμός τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας, τὸ ἑλληνικὸ κράτος καὶ σύσσωμο τὸ ἑλληνικό ῎Εθνος ἔπεσαν [...] σὲ μιὰ βαθειὰ χαράδρα ἀπό τὴν ὁποία καμμιὰ δύναμη δὲν θὰ εἶναι ἱκανὴ νὰ τοὺς ἀνασύρει καὶ νὰ τοὺς σώσει»

β) Στὶς 13 Αὐγούστου τὸ 1923 ὁ Κεμὰλ ᾿Ατατούρκ ἐδήλωσε εἰς τὴν Τουρκικὴν ᾿Εθνοσυνέλευσιν «᾿Επιτέλους τοὺς ξερριζώσαμε».

γ) ῾Ο ᾿Ελευθέριος Βενιζέλος τὸ 1928 εἰς τὴν Βουλὴν τῶν ῾Ελλήνων·

«῾Η καταστροφὴ ἡ Μικρασιατικὴ ἐξεταστέον ἂν δὲν εἶναι μεγαλυτέρα καὶ ἀπὸ τὴν πτῶσιν τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Εἰς τὴν πτῶσιν τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τὸ ῎Εθνος ἔμεινεν εἰς τὰς ἑστίας του, ὑποταγμένον ὡς δοῦλον ἀλλ᾿ ἔμεινε συνεχίζον τὴν ζωὴν του εἰς τὰς ἑστίας του, δὲν ἔπαθε τὴν συμφορὰν αὐτὴν τὴν ὁποίαν ἔπαθεν . . . ».

῾Ωστόσον ἔχομεν νά παρατηρήσωμεν ἐπιλέγοντες, ὅτι δὲν ἐσβέσθησαν αἱ λυχνίαι τῶν ᾿Εκκλησιῶν τῆς Μικρασίας, ἀλλά μετετέθησαν διὰ νὰ φαίνουν εἰς τόπους αὐχμηροὺς τὸ ἱλαρὸν φῶς τῆς πίστεως καὶ τῆς δόξης τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα, κράτος, τιμὴ καὶ προσκύνησις εἰς τοὺς αἰῶνας. ᾿Αμήν.

πηγή: http://www.imkby.gr/greek/metropolite/speech/speech_1_13.htm

 

 

 

 

Αγιολογιο

Αγιον Ορος

©2005-2016 Zoiforos.gr || Σχεδίαση - Ανάπτυξη Lweb.GR

Login or Register

Register

User Registration
or Cancel